uned 2.1 - hanes esblygiadol Flashcards
beth yw enw’r coeden sy’n cynrhychioli’r perthynas esblygol rhwng organebau?
coeden ffylogenetig
beth ydy pob grwp yn cael ei alw?
tacson
beth a olygir wrth ddweud bod dosbarthiad yn hierarchaidd?
caiff grwpiau mawr eu rhannu’n grwpiau o feintiau sy’n gostwng
wrth symud lawr y grwpiau o barth i rywogaeth, mae’r berthynas rhwng organebau yn ___ a maent yn dod yn ___
wrth symud lawr y grwpiau o barth i rywogaeth, mae’r berthynas rhwng organebau yn agosau a maent yn dod yn fwy tebyg
beth gellid defnyddio i gofio trefn y system hierarchaedd?
(parth)
taflodd - teyrnas
ffion - ffylem
dafad - dosbarth
uwchben - urdd
ty - teulu
gyda - genws
rhosod - rhywogaeth
beth yw diffiniad rhywogaeth?
grwp o organebau sy’n gallu rhyngfridio i gynhyrchu epil ffrwythlon
beth yw enw binomaidd?
enw lladin mewn ddwy rhan
pam ydy enw binomaidd yr un peth ar draws y byd?
-osgoi problemau gyda enwau lleol a gwahaniaethau iaith
sut ydy organebau yn cael ei ddosbarthu mewn i un o pum teyrnas?
yn seiliedig ar debygrwydd morffolegol (strwythr corff)
beth yw’r 5 teyrnas?
-prokaryota
-protoctista
-fungi
-planta
-animalia
beth yw prif nodweddion y teyrnas prokaryotau?
-ffurfio o gelloedd procaryotig
-heb amlen gnewyllol
-heb organynnau gyda philen
-cellfur o beptidoglycan neu mwrein (nid cellwlos)
beth yw prif nodweddion y teyrnas plantae?
-ewcaryotau amlgellog
-ffotosynthetig
-cellfur cellwlos
beth yw prif nodweddion y teyrnas animalia?
-cydsymud nerfol
-ewcaryotau amlgellog
-dim cellfur
-heterotroffig (gorfod bwyta)
beth yw prif nodweddion y teyrnas fungi?
-ewcaryotau heterotroffig (gorfod bwyta)
-cellfuriau o citin
-ffilamentau o’r enw hyffau
-atgynhyrchu drwy sborau
beth yw prif nodweddion y teyrnas protoctista?
-ewcaryotau ungellog yn bennaf
-dim gwahaniaeth o ran meinwe
faint o grwpiau ydy procaryotau yn cael eu rhannu iddo?
2
beth yw enwau’r dau grwp mae procaryotau yn cael eu rhannu iddo?
eubacteria ac archaea
mae organebau’n cael eu rhannu i 3 parth trwy ystyried tebygrwydd y ___
dilyniant basau DNA
disgrifiwch y barth Eubacteria a nodwch enghraifft
-bacteria cyfarwydd / gwir bacteria
e.e E.coli / Salmonelladi
disgrifiwch y barth Archaea/Archbacteria
-procaryotau eithafoffil
disgrifiwch y barth Eukaryota
-cynnwys pob organeb ewcaryotig
(plantae, animalia, fungi, protoctista)
lle mae eithafoffiliau yn bodoli?
-mewn amrywiaeth eang o amodau amgylcheddol gan gynnwys enghreifftiau eithafol o dymheredd, pH, halwynedd a gwasgedd
pam ydy hi’n bwysig i ddosbarthu?
-helpu i ddeall perthnasoedd esblygiadol
-os caiff anifail newydd ei ddarganfod, gellir rhagfynegi rhai o nodweddion eraill
-haws trafod rhwng biolegwyr
-haws ddeall ecosystem neu ddiflaniad
beth yw diffiniad natur betrus?
dosbarthiad organebau yn destun newid yng ngholeuni tystiolaeth newydd
mae morffoleg yn golygu ____
mae morffoleg yn golygu edrych ar siap ffurf organeb
beth yw nodweddion homologaidd?
nodweddion sydd wedi esblygu o’r un adeiledd gwreiddiol gyda’r un strwythr ond sy’n cyflawni swyddogaethau gwahanol
pa fath o esblygiad ydy nodweddion homologaidd yn enghraifft ohono?
esblygiad dargyfeiriol
sut ydy nodweddion homologaidd yn enghraifft o esblygiad dargyfeiriol?
gan fod yr organebau gyda’r nodwedd wedi esblygu o gyd-hynafiad gyffredin
beth yw nodweddion analogaidd?
nodweddion tebyg sy’n gwneud yr un swyddogaeth ond sydd ddim wedi esblygu o gyd-hynafiad a felly gyda strwythurau gwahanol
pa fath o esblygiad ydy nodweddion analogaidd yn enghraifft ohono?
esblygiad cydgyfeiriol
sut ydy nodweddion analogaidd yn enghraifft o esblygiad cydgyfeiriol?
gan fod yr organebau gyda’r nodwedd heb esblygu o gyd hynafiad diweddar
beth yw’r egwyddor proffilio genynnol?
mae dulliau biocemegol yn mesur cyfran y DNA neu broteinau sy’n cael ei rannu rhwng rhywogaethau er mwyn amcangyfrif eu perthnasrwydd
beth yw un o fanteision defnyddio dull dadansoddi biocemegol?
gall lleihau’r camgymeriadau a wneir wrth ddosbarthu yn sgil esblygiad cydgyfeiriol
mae gwahaniaethau mewn dilyniant o ganlyniad i ____
fwtaniadau
beth sy’n gwahanu wrth defnyddio gel electrofforesis?
darnau o DNA a phroteinau
beth yw diffiniad bioamrywiaeth?
nifer y rhywogaethau a nifer yr unigolion ym mhob rhywogaeth mewn amgylchedd penodol
mae bioamrywiaeth yn amrywio’n ____ yn ogystal a ___
mae bioamrywiaeth yn amrywio’n OFODOL yn ogystal a DROS AMSER
beth a olygir wrth ddweud bod bioamrywiaeth yn amrywio’n ofodol?
-mae amrywiaeth rhywogaethol yn amrywio dros y byd gyda lledred, hydred ac uchder
-mae nifer y rhywogaeth pob km2 yn cynyddu wrth symud yn agosach i’r trofannau
beth yw’r cynefinoedd gyda’r bioamrywiaeth mwyaf ar y blaned?
-coedwigoedd glaw
-riffiau cwrel
beth a olygir wrth ddweud bod bioamrywiaeth yn amrywio dros amser?
-dros amser, mae cymuned o organebau’n newid ei chynefin, gan ei wneud hi’n fwy addas i rywogaethau arall
beth yw olyniaeth?
olyniaeth yw’r newid yng nghyfansoddiad cymuned dros amser
beth yw difodiant?
colli rhywogaethau
beth sy’n achosi difodiant?
-newid hinsawdd
-newid cynefin
-mwy o gystadleuaeth
-ysglafaethwyr newydd
-clefydau newydd
pam mae bioamrywiaeth yn bwysig?
-ffynhonnell bwyd posibl
-defnyddiau crai hanfodol
-cemegion a defnyddiau fferyllol defnyddiol
-genynnau sy’n gwrthsefyll clefydau
beth yw’r 3 lefel gellir asesu bioamrywiaeth arno?
- lefel geneteg
- lefel moleciwlaidd
- lefel cynefin
beth yw ystyr y term alel?
ffurfiau gwahanol o’r un genyn
beth yw ystyr y term locws?
safle genyn ar gromosom
beth yw diffiniad polymorffedd?
presenoldeb mathau gwahanol o unigolion o fewn rhywogaeth ar amlder uwch nag fyddai’n digwydd o ganlyniad i fwtaniad yn unig.
lle mae polymorffedd yn deillio ohono?
deillio o bresenoldeb genynnau polymorffig
rhowch enghraifft o bolymorffedd sydd i’w weld mewn bodau dynol
taldra gwahanol
esboniwch pam mae’n bwysig ystyried fwy nag nifer yr alelau gwahanol ar locws yn unig
rhaid hefyd ystyried cyfran y boblogaeth sydd ag alel penodol
beth yw’r problem gyda asesu bioamrywiaeth ar lefel enynnol?
anodd cyfri pob alel unigol mewn poblogaeth
beth yw’r gwahaniaeth rhwng SNP a STR?
SNP - newid mewn un bas mewn dilyniant o fasau
STR - dilyniant o 20-40 o fasau sy’n amrywio mewn nifer o weithiau maent yn ailadrodd yn y genom
pa dystiolaeth fydd i weld ar ol-bys genynnol sy’n dangos bod bioamrywiaeth poblogaeth yn uchel?
mwyaf o SNP/STR sydd gan boblogaeth, yr uchaf yw bioamrywiaeth y poblogaeth
mae indecs amrywiaeth yn mesur bioamrywiaeth ar lefel ___
cynefin
mae unrhyw gwerth a gyfrifir gydag Indecs Amrywiaeth Simpson yn amrywio rhwng __ a ___
0 ac 1
maint poblogaeth =
maint poblogaeth = nifer sampl 1 x nifer sampl 2 / nifer wedi’u marcio yn yr ail sampl
beth yw’r tybiaethau rydych yn wneud gyda’r techneg dal ac ail ddal?
-dydy’r marc ddim yn effeithio ar ymddygiad yr anifail na’r ysglafaethwyr
-dydy’r marciau ddim yn cael eu colli rhwng marcio ac ail-chasglu’r sampl
-mae’r anifeiliaid yn integreiddio’n llawn yn ol i mewn i’w poblogaeth
-mae gan bob anifail yr un siawns o gael ei ddal a’i ail ddal
-does dim mewnfudo nac allfudo i mewn nac allan o’r boblogaeth rhwng casglu’r ddau sampl
-does dim genedigaethau na marwolaethau yn y boblogaeth rhwng casglu’r ddau sampl
beth yw ystyr tagfa?
gostyngiad sydyn mewn bioamrywiaeth
beth yw esblygiad?
broses lle mae rhywogaethau newydd yn ffurfio o rai sy’n bodoli eisioes dros gyfnodau hir iawn
beth yw pwysau dethol?
beth sy’n gorfodi’r cystadleuaeth
beth yw camau detholiad naturiol? (simplified)
- mwtaniad
- amrywiad genynnol
- mantais gystadleuol
- goroesiad y cymhwysaf
- atgenhedlu
- trosglwyddo genynnau ffafriol i epil
gall addasiadau fod yn ___, ___ neu ___
-morffolegol
-ffisiolegol
-ymddygiadol
