uned 1.2 - celloedd Flashcards
beth ydyn nhw’n wneud?
organynnau pilennog
- darparu arwyneb
- dal cemegion/ensymau gall fod yn niweidiol
- system cludiant
beth yw’r amlen gnewyllol?
pilen ddwbl sy’n cynnwys mandyllau cnewyllol sy’n caniatau moleciwlau mawr mynd drwyddo
beth yw’r niwcleoplasm?
DNA yn bodoli ar ffurf cromatin.
debyg i cytoplasm
beth yw’r cromatin?
DNA ynghlwm a protein yn y cnewyllyn
beth yw swyddogaeth y cnewyllan?
cynhyrchu rRNA sy’n ffurfio ribosomau
beth yw swyddogaeth y mitochondria?
rhyddhau egni cemegol ar ffurf ATP yn ystod resbiradaeth aerobig (synthesis ATP)
pam oes pilen ddwbl gan mitochondria?
mae’r pilen fewnol wedi’i plygu i ffurfio cristae sy’n cynyddu arwynebedd arwyneb am synthesis ATP
beth ydy’r matrics (mitochondria) yn cynnwys?
ribosomau 70S a DNA mitochondraidd
lle oes niferoedd uchel o mitochondria?
yn y meinweoedd sy’n fetabolaidd actif fel y cyhyrau a’r afu
pam oes gan y mitochondria siap silindrog?
darparu arwynebedd arwyneb
beth ydy ribosomau wedi’i wneud o?
RNA ribosomaidd a protein
lle gellir darganfod ribosomau?
celloedd anifeiliaid a planhigion
yn rhydd yn y cytoplasm/ynghlwm a’r RE garw
beth yw maint ribosomau mewn celloedd procaryotig a ewcaryotig?
procaryotig - 70S
ewcaryotig - 80S
beth yw swyddogaeth y reticwlwm endoplasmig?
caniatau cludiant defnyddiau drwy’r cell
e.e ribosomau
pa un, RE llyfn neu RE garw, sy’n cynnwys ribosomau?
RE garw - gyda ribosomau sy’n syntheseiddio protein
RE llyfn - heb ribosomau
beth yw’r RE llyfn?
safle beth?
reticwlwm endoplasmig llyfn
safle synthesis a chludiant lipidau
beth yw swyddogaethau yr organigyn golgi?
6 swyddogaeth
- derbyn cadwyni polypeptid o’r RE garw a ribosomau, yna plygu, trawsfondio a pecynnu’r polypeptidau i greu proteinau
- fesiclau cludiant yn cyrraedd o’r RE garw ac yna’n gadael trwy ben arall yr organigyn golgi
- cynhyrchu glycoprotein ac ensymau secretu
- secretu garbohydradau
- cludio a storio lipidau
- ffurfio lysosomau
beth yw lysosomau? beth sy’n creu’r lysosomau?
lysosomau yw fesiclau bach dros dro
creu gan yr organigyn golgi
beth yw swyddogaeth lysosomau?
- dal ensymau treulio a allai fod yn niweidiol ac yn eu hynysu o weddill y gell
- rhyddhau’r ensymau pan fydd angen e.e i dreulio rhannau o’r gell, sef awtolysis
lle mae centriolau wedi’i lleoli?
tu allan i’r cnewyllyn
beth yw centriolau? enw ar ddwy ohonynt?
dau cylch o ficrodiwbynnau sy’n silindrau gwag ar ongl sgwar i’w gilydd
dau gyda’i gilydd = centrosom
beth ydy centriolau yn gwneud yn ystod cellraniad
trefnu’r microdiwbynnau sy’n gwneud y werthyd
beth yw enw ar y ddwy bilen sydd gan cloroplast
amlen y cloroplast
beth yw’r stroma mewn cloroplast?
hylif di-liw sy’n cynnwys gynhyrchion ffotosynthesis e.e gronynnau startsh
beth yw’r thylacoid mewn cloroplast? beth ydy’n ffurfio a pam?
- codennau fflat caeedig gyda pigmentau ffotosynthetig fel cloroffyl
- pentyrru i ffurfio granwm (rhwng 2-100 thylacoid) sy’n cynhyrchu arwynebedd arwyneb mawr am ddal egni golau’n effeithlon
pa fath o ribosomau a DNA ydy cloroplast yn cynnwys?
ribosomau 70S a DNA cylchol
beth yw cellnodd? (gwagolyn)
toddiant o siwgrau, halwynau ac asidau amino
beth yw swyddogaeth y cloroplast?
cyflawni ffotosynthesis trwy amsugno egni golau a’i newid i egni cemegol ar ffurf glwcos
beth ydy gwagolyn yn gallu storio?
fitaminau a phigmentau
beth yw swyddogaethau cellnodd?
cludiant - bylchau rhwng ffibrau cellwlos felly mae’r cellwlos yn gwbl athraidd i ddwr ac ionau (simple terms - mae dwr yn teithio drwy’r cellfur)
cryfder mecanyddol - cellfur yn gryf iawn, yn galluogi’r cell i fynd yn chwydd-dyn heb ffrwydro
cyfathrebu rhwng celloedd - plasmodesmata yn caniatau cludiant hawdd rhwng celloedd cyfagos trwy’r llwybr symplast
beth yw plasmodesmata? (cellfur)
llinynnau cytoplasm sy’n mynd trwy fandyllau yn y cellfur o un gell i’r gell cyfagos
beth yw prif nodweddion celloedd procaryotig?
7
- dim organynnau pilennog yn y cytoplasm
- wal y gell wedi’i wneud o peptidoglycan (neu mwrein)
- plasmidau sef darnau bach o DNA cylchog
- mesosomau sef mewnblygiadau o’r cellbilen
- DNA mewn ffurf nucletoid yn y cytoplasm
- ribosomau 70S
- llai na ewcaryotig (1-10mm nid 10-100)
beth yw maint firysau?
10-400nanomedr felly angen microsgop electron
beth yw firysau?
cyfryngau heintus sy’n achosi nifer o glefydau
beth ydy pob firion (firws unigol) yn cynnwys?
DNA neu RNA wedi’i chwmpasu gan capsid sef got protein
pam ydy firysau yn cael ei ystyried yn anfyw?
mae nhw’n anghellog (dim cytoplasm neu organnau)
beth yw’r lefel trefnidiaeth o leiaf i mwyaf
moleciwlau
organynnau
celloedd
meinweoedd
organau
systemau
organebau
beth yw diffiniad bon celloedd?
celloedd anwahaniaethol gyda’r potensial i wahaniaethu ac arbenigo i fod yn unrhyw fath o gell
beth yw diffiniad gwahaniaethu?
enw proses datblygiad cell i fath penodol
beth yw’r 3 prif grwp o feinweoedd?
epithelaidd
cyswllt
cyhyrol
beth yw swyddogaethau’r epitheliwm ciwboidaidd?
2 swyddogaeth
- secretu mewn chwarennau fel y thyroid
- ansecretol trwy ffurfio leinin tiwbyn procsimol troellog yr arennau neu ddwythellau o’r chwarennau poer
beth ydy meinweoedd epithelaidd yn leinio?
arwynebau mewnol ac allanol y corff
beth ydy’r haen isaf o gelloedd mewn meinweoedd epithelaidd wedi’i cysylltu i?
pilen waeledol wedi’i wneud o golagen a phrotein
beth yw edrychiad epitheliwm cennog?
(edrychiad y celloedd)
celloedd fflat
lle gellir darganfod epitheliwm cennog?
waliau’r alfeoli a cwpan Bowman neffronau’r afu
pam ydy epitheliwms cennog yn fflat
pellter tryledu llai am gyfnewid nwyon
beth ydy epitheliwm cennog/colofnog yn cynnwys?
(pa fath/edrychiad o gell)
celloedd colofnog, hirach
cilia ar ei hymylon rhydd
beth yw enghraifft o swyddogaeth epitheliwm cennog?
secretu mwcws
cyfuniad o fwcws a cilia yn caniatau sylweddau i gael ei symud trwy dwythellau e.e y tracea
ym mha ffurf ydy meinwe cyswllt yn darparu cynnal i’r prif feinweoedd
ar ffurf cartilag, asgwrn a gwaed
beth yw swyddogaethau meinwe cyswllt
cysylltu, cynnal neu gwahanu meinweoedd ac organau
cynnwys celloedd sy’n storio braster
beth yw diffiniad cyhyr rhesog/sgerbydol?
cyhyrau sy’n glynu at esgyrn ac yn cynhyrchu symudiad
beth yw 2 o nodweddion cyhyr rhesog/sgerbydol?
cynnwys ffibrau sy’n rhoi cyfangiadau pwerus
cyhyrau yn blino’n rhwydd
ydy cyhyr rhesog/sgerbydol yn anrheoledig neu’n rheoledig?
rheoledig
beth yw 2 o nodweddion cyhyrau llyfn?
cyfangu’n rhythmig (ond llai pwerus na sgerbydol)
dim yn blino’n hawdd
sut rheolir cyhyrau llyfn?
gan nerfau o’r system nerfol awtonomig
ydy cyhyrau llyfn yn
rhesog / anrhesog
rheoledig / anrheoledig
?
anrheoledig
anrhesog
beth ydy cyhyrau llyfn yn chwarae rhan bwysig ynddo?
y llwybr treulio
muriau’r pibellau gwaed
tiwbiau’r system droeth-genhedlol
lle mae cyhyr cardiaidd
dim ond yn y galon
ydy cyhyr cardiaidd yn rhesog neu’n anrhesog
rhesog
beth yw nodwedd pwysicaf cyhyr cardiaidd?
nad yw’n blino, parhau i guro drwy gydol eich oes
sut gellid cyfrifo chwyddhad?
lens sylladur x lens gwrthrychiadur
