uned 1.3 - cellbilenni a chludiant

Question 1

beth ydy model mosaic hylifol yn cynnwys?

Answer 1

haen deuol o ffosffolipidau
glycolipid
glycoprotein
protein cynhenid
protein anghynhenid
colestrol

Question 2

beth yw’r glycocalycs?

Answer 2

haen allanol y cellbilen

Question 3

beth yw 4 o swyddogaethau’r glycocalycs?

Answer 3

• adnabod celloedd eraill
• safle derbyn hormonau
• safle secretu cemegion
• casglu maetholynnau ac anghenion eraill

Question 4

pam gelwir yn model mosaic hylifol?

Answer 4

mosaic - siap a maint y proteinau sydd wedi mewnblannu yn yr haen deuol yn amrywio
hylifol - ffosffolipid unigol yn gallu symud o fewn haen yn gymharol i’w gilydd

Question 5

beth yw trwch y bilen mewn model mosaic hylifol?

Answer 5

5-6nm

Question 6

model mosaic hylifol

beth yw disgrifiad/swyddogaeth y dwyhaen ffosffolipid?

Answer 6

ffurfio sylfaen y gellbilen a chaniatau cludiant moleciwlau bach amholar (e.e O2, CO2) i mewn ac allan o’r gell drwy gyfrwng trylediad syml

Question 7

model mosaic hylifol

beth yw disgrifiad/swyddogaeth y proteinau anghynhenid?

Answer 7

proteinau ddim yn pontio’r bilen
mae ganddynt wefr polar ac maent yn cysylltu gyda pennau hydroffilig y ffosffolipidau
wedi’i lleoli uwchben neu o dan y bilen
llawer o safleoedd derbyn sy’n rhwymo gyda proteinau fel hormonau neu niwrodrosglwydyddion

Question 8

model mosaic hylifol

beth yw disgrifiad/swyddogaeth y proteinau cynhenid?

Answer 8

proteinau’n pontio’r bilen
mae ganddynt rannau polar ac amholar sy’n cyfateb i’r rhannau hydroffilig a hydroffobig
swyddogaeth - cludiant
sianeli a chludyddion yn cymryd rhan yn trylediad cynorthwyedig
pympiau’n cymryd rhan yn cludiant actif

Question 9

model mosaic hylifol

beth yw disgrifiad/swyddogaeth hylifedd y gellbilen?

Answer 9

haen ffosffolipid yn gallu symud felly cydrannau’r bilen yn rhydd i symud o gwmpas ei gilydd
dyna pam caiff y model ei alw’n model mosaic hylifol

Question 10

model mosaic hylifol

beth yw disgrifiad/swyddogaeth y patrwm mosaic?

Answer 10

mae’r proteinau wedi’u dotio drwy’r dwy haen ffosffolipid mewn trefn mosaic

Question 11

model mosaic hylifol

beth yw disgrifiad/swyddogaeth y colestrol?

Answer 11

mae colestrol yn bodoli mewn celloedd anifail
mae’n ffitio rhwng y moleciwlau ffosffolipi i wneud y bilen yn fwy anhyblyg a sefydlog

Question 12

model mosaic hylifol

beth yw disgrifiad/swyddogaeth y glycolipidau?

Answer 12

lipidau sydd wedi cyfuno gyda polysacarid
i’w gael yn haen allanol y bilen
ymwneud a gallu’r cell i adnabod ei gilydd

Question 13

model mosaic hylifol

beth yw disgrifiad/swyddogaeth y glycoproteinau?

Answer 13

proteinau wedi’i chyfuno gyda polysacarid
ymwthio allan o rai bilenni

Question 14

beth yw diffiniad trylediad?

Answer 14

symudiad moleciwlau neu ionau o ardal lle mae crynodiad uchel ohonynt i ardal lle mae crynodiad is - i lawr y graddiant crynodiad

Question 15

nodwch enghreifftiau o ffactorau sy’n effeithio ar gyfradd trylediad

Answer 15

• cynyddu’r graddiant crynodiad
• cynyddu’r hydoddedd mewn lipidau
• cynyddu’r tymheredd
• cynyddu arwynebedd arwyneb
• lleihau pellter trylediad

Question 16

beth yw’r hafaliad i gyfrifo cyfradd trylediad?

Answer 16

cyfradd trylediad = arwynebedd arwyneb x graddiant crynodiad / hyd llwybr trylediad

Question 17

beth yw trylediad syml?

Answer 17

symudiad moleciwlau o ardal grynodiad uchel i ardal grynodiad isel heb protein

Question 18

pa sylweddau sy’n teithio ar draws cell trwy trylediad syml?
enghreifftiau?

Answer 18

sylweddau sy’n hydoddi’n hawdd yn yr haen ffosffolipid
enghreifftiau - O2, CO2, Fitamin A

Question 19

pa sylweddau sy’n teithio ar draws trwy trylediad cynorthwyedig?
enghreifftiau?

Answer 19

sylweddau sydd ddim yn hydawdd mewn lipid methu symud trwy’r bilen felly defnyddir broteinau cludo ynlle
glwcos, starts, asidau niwcleig, asidau amino, protein

Question 20

beth yw’r 2 fath o brotein defnyddir am drylediad cynorthwyedig?

Answer 20

protein sianelu a protein cludo

Question 21

trylediad cynorthwyedig

beth yw protein sianelu?

Answer 21

protein cynhenid sy’n penodol ar gyfer trylediad un math o ion, ac maent yn meddru agor neu gau yn ol anghenion y gell

Question 22

trylediad cynorthwyedig

beth yw protein cludo?
enghreifftiau sylweddau sy’n cael ei gludo?

Answer 22

protein cynhenid sy’n caniatau trylediad moleciwlau polar mwyaf
newid siap wrth i’r moleciwl tryledu ar draws y bilen
e.e glwcos, asidau amino

Question 23

beth yw diffiniad cludiant actif?

Answer 23

symudiad moleciwlau neu ionau ar draws pilen yn erbyn graddiant crynodiad gan ddefnyddio egni o hydrolysis ATP (o’r mitochondria) a gafodd eu gwneud gan y gell wrth resbiradu
o grynodiad is i grynodiad uwch

Question 24

beth sy’n digwydd yn ystod y proses cludiant actif?

Answer 24

protein cynhenid yn defnyddio egni ATP i gludo moleciwlau ar draws y bilen yn erbyn y graddiant crynodiad

Question 25

nodwch enghraifft o ble mae cludiant actif yn digwydd yn bodau dynol ac yn planhigion

Answer 25

bodau dynol - coluddyn bach (glwcos mewn i'r llif gwaed) planhigion - gwreiddiau (ionau potasiwm neu nitrad)

Question 26

beth yw diffiniad osmosis?

Answer 26

symudiad dwr o ardal potensial dwr uchel i ardal potensial dwr isel ar draws pilen athraidd detholus

Question 27

sut gellir diffinio potensial dwr?

Answer 27

tueddiad dwr i symud i fewn i system

Question 28

pa unedau ydym yn defnyddio i fesur potensial dwr?

Answer 28

KPa cilopascalau

Question 29

beth yw toddiant isotonic?

Answer 29

toddiannau gyda potensial dwr hafal

Question 30

beth yw toddiant hypertonic?

Answer 30

toddiant sydd gyda llai o ddwr a crynodiad uwch o doddyn

Question 31

beth yw toddiant hypotonic?

Answer 31

toddiant sydd gyda mwy o ddwr a crynodiad llai o doddyn

Question 32

beth sy'n digwydd i gelloedd anifail mewn toddiant hypotonic?

Answer 32

mewn toddiant hypotonic mae'r celloedd yn ennill dwr, chwyddo a ffrwydro

Question 33

beth sy'n digwydd i gelloedd anifeiliaid mewn toddiant hypertonic?

Answer 33

mewn toddiant hypertonic mae'r celloedd yn colli dwr ac yn crebachu

Question 34

sut disgrifir chwydd dyndra?

Answer 34

wrth i'r dwr symud mewn mae'r gell yn ehangu nes bod wal y gell yn pwyso yn erbyn y bilen, sef chwydd dyndra

Question 35

beth sy'n digwydd i gelloedd planhigyn mewn toddiant isotonig?

Answer 35

dim newid i'r cell

Question 36

beth sy'n digwydd i gelloedd planhigyn mewn toddiant hypotonic?

Answer 36

cell yn mynd yn chwydd-dyn

Question 37

beth sy'n digwydd i gelloedd planhigyn mewn toddiant hypertonic?

Answer 37

cytoplasm yn plasmoleiddio

Question 38

beth yw diffiniad potensial toddyn?

Answer 38

y gwasgedd sy'n cael ei gynhyrchu gan yr hydoddion sydd wedi hydoddi yn y dwr

Question 39

beth yw diffiniad potensial gwasgedd?

Answer 39

y gwasgedd sy'n cael ei gynhyrchu gan y cytoplasm drwy wthio ar y cellfur os oes gan y gell un

Question 40

sut ydym yn cyfrifo potensial dwr cell?

Answer 40

potensial gwasgedd + potensial toddyn = potensial dwr cell

Question 41

beth yw celloedd llawn chwydd-dyn?

Answer 41

pan mae'r gell yn llawn chwydd dyn mae'r potensial gwasgedd yn cyfateb i'r potensial toddyn, ni all mwy o ddwr fynd mewn i'r gell

Question 42

beth yw potensial dwr cell sy'n chwydd-dyn?

Answer 42

0KPa

Question 42

beth yw celloedd wedi plasmoleiddio (fflasid)?

Answer 42

mae celloedd fel hyn wedi colli dwr a felly wedi lleihau. Mae'r bilen wedi pellhau o wal y gell.

Question 43

beth yw potensial gwasgedd a potensial dwr cell sydd wedi plasmoleiddio (fflasid)?

Answer 43

potensial gwasgedd - 0KPa potensial dwr - -500KPa

Question 44

beth yw plasmolysis cychwynnol mewn celloedd?

Answer 44

pilen yn dechrau dod i ffwrdd o wal y gell

Question 45

beth yw plasmolysis cychwynol mewn meinweoedd?

Answer 45

pan mae 50% o gelloedd meinwe yn chwydd-dyn a 50% wedi plasmoleiddio

Question 46

beth yw potensial gwasgedd cell sy'n mynd trwy plasmolysis cychwynol?

Answer 46

0KPa

Question 47

# effaith ethanol ar bilen ffosffolipid esboniwch pam bod mwy o betacyanin yn medru dianc o gelloedd betys wrth gynyddu % ethanol

Answer 47

Mae ethanol yn medru hydoddi pilen ffosffolipid y tonoplast a pilen y gell. Mae betacyanin yn adael y celloedd i mewn i'r hylif o'u cwmpas. Wrth i grynodid ethanol gynyddu mae mwy o hydoddi ffosffolipid a felly mae mwy o betacyanin yn dianc.

Question 48

# effaith codi tymheredd ar bilen ffosffolipid esboniwch pam bod cynnydd mewn tymheredd yn cynyddu rhyddhad betacyanin o gelloedd betys

Answer 48

Wrth i'r dymheredd godi mae mwy o egni cinetig gan y molecylau sydd mewn pilen y gell a'r tonoplast. Mae tymheredd uchel felly yn medru achosi bylchau i ffurfio yn pilennau celloedd wrth i'r proteinau dadnatureiddio. Mae hyn yn gadael betacyanin coch ddianc o'r celloedd. Y mwyaf yw'r niwed i bilen y gell, yna'r mwyaf o betacyanin sy'n ddianc.

Question 49

faint o gelloedd sy'n medru cyflawni cytosis?

Answer 49

rhan fwyaf o gelloedd

Question 50

beth yw cytosis?

Answer 50

gweithred actif (ATP) yn ymwneud gyda philen y gell yn ffurfio mewn plygiadau neu allblygiadau. Sylweddau'n cael eu cario mewn neu allan

Question 51

beth yw endocytosis?

Answer 51

symud sylweddau i mewn i gell

Question 52

beth yw ffagocytosis?

Answer 52

math o endocytosis tynnir sylweddau SOLID, weithiau organebau cyfan mewn i gell

Question 53

beth yw pinocytosis?

Answer 53

math o endocytosis tynnir HYLIFAU mewn i'r gell