Tekst 9 Flashcards
Moralność
jest systemem wzajemnie powiązanych wartości, norm, praktyk i instytucji społecznych oraz tożsamości osobistych ukierunkowanych na ograniczenie ludzkiego egoizmu i nakłaniania ludzi do współpracy, bez której niemożliwe byłoby życie społeczne.
Ocena ma charakter moralny gdy:
- dotyczy tego, czy jakiś postępek jest IMMANENTNIE, czyli sam w sobie dobry lub zły, nie zaś tego czy jest skuteczny, pożyteczny, ładny etc.
- ocenie towarzyszy jej UNIWERSALIZACJA, czyli uznanie, że czyn oceniany jako moralny/niemoralny jest zawsze i wszędzie dobry lub zły (podczas gdy czyny oceniane z innych niż moralne względów mogą być czasami dobre, czasami złe – zależne od sytuacji itp.)
- ocena moralna jest opatrywana SANKCJĄ, czyli towarzyszy jej skłonność do nagradzania
za dobro i karania za zło
Kohlberg-
twórca psychologii moralności; uważał, że ostatecznym kryterium rozstrzygającym co jest moralne a co nie jest ogólna zasada sprawiedliwości;
gość od dylematu z drogim lekiem
zasada sprawiedliwości i dobro jednostki są równouprawnionymi kryteriami oceny moralności;
dziedzina moralności obejmuje nakazowe oceny sprawiedliwości, praw i dobrostanu dotyczącego tego, w jaki sposób ludzie powinni odnosić się do siebie nawzajem
Haidt: 5 podstawowych kodów etycznych
1.ETYKA KOLEKTYWISTYCZNA
lojalność, konformizm, poświęcenie
dla grupy własnej, szacunek dla symboli grupowych;
- ETYKA AUTORYTETU
respekt i uległość wobec autorytetu, spełnianie ich życzeń - ETYKA CZYSTOŚĆI
czystość, kontrola popędów, godność i duchowość - ETYKA SPRAWIEDLIWOŚĆI
sprawiedliwość i wzajemność - ETYKA TROSKI
troska o dobro, korzyści, autonomię i prawa jednostki
Tonnies: gemeinschaft i gesellschaft
gemeinschaft ( tradycyjna społeczność oparta na osobistych relacjach poszczególnych
jednostek tworzących razem wspólnotę, która jest dla nich narzędziem dobra a nawet sposobem
istnienia; wspólnota bazuje na – mitycznej- jedności pochodzenia, miejsca zamieszkania i
światopoglądu; prototyp – wielopokoleniowa, patriarchalna rodzina, w której każdy ma swoje miejsce,
zobowiązania i jest tylko częścią całości; jednostka ma służyć wspólnocie; kody: autorytet,
kolektywistyczny, czystość)
gesellschaft (społeczeństwo obywatelskie, dobrowolne stowarzyszenie
jednostek połączonych nie osobistą więzią, lecz bezosobowymi relacjami opartymi na jednakowych
dla wszystkich zasadach; organizacja społeczna by służyć jednostce, chronić jej praw i interesów;
kody: sprawiedliwości i troski)
Sprawiedliwość: 3 rodzaje
- kryteria rozdziału – dystrybucja dóbr (sprawiedliwość dystrybutywna)
- metoda – procedura ich podziału ( s. proceduralna)
- karanie osób (retrybucja), które intencjonalnie dopuściły się niemoralnych, szkodliwych czynów (s. retrybucyjna)
za sprawiedliwe metody uważane są procedury
konsekwentne (stosowane w taki sam
sposób przy różnych okazjach i uczestnikach)
wolne od deformacji (mediator jest bezstronny),
oparte na trafnych i dokładnych informacjach
zawierające mechanizmy poprawiania
błędnych decyzji oraz uwzględniające opinię wszystkich zainteresowanych i zgodne z
powszechnie obowiązującymi standardami etycznymi
sprawiedliwość interakcyjna
potraktowanie pracownika/drugiej strony z troską i ze zrozumieniem, czego niezbędnym składnikiem jest przyznanie, że jego racje są zasadne, a przynajmniej – że istnieją
Zjawisko Lady Makbet:
Czystość moralna i fizyczna są ze sobą tak silnie skojarzone, że brak jednej powoduje kompensacyjne
uaktywnienie dążenia do drugiej. Shakespeare → Lady Makbet próbuje po zabójstwie króla Dunkana zmyć z rąk plamę krwi = plamę na sumieniu
POZNAWCZO –ROZWOJOWA TEORIA MORALNOŚCI; KOLHBERGA
STADIUM 1: unikanie łamanie reguł popartych groźbą
kary jako „posłuszeństwo dla samego posłuszeństwa” oraz „unikanie wyrządzenia szkody ludziom i szkód materialnych”
STADIUM 2: w kategoriach wymiany instrumentalnej, jako „działanie we własnym interesie i zezwolenie na to samo innym” oraz „dokonywanie transakcji i angażowanie się w wymianę na zasadzie równości”
STADIUM 3: podtrzymywania wzajemnych relacji,
wypełniania oczekiwań, bycia spostrzeganym jako człowiek dobry oraz w kategorii troski o innych; ważnymi wartościami moralnymi są zaufanie, lojalność, szacunek i wdzięczność
STADIUM 4: Moralność jest definiowana w kategoriach podtrzymywania systemów
społecznych, które są korzystne dla ich uczestników
STADIUM 5: Moralność definiowana w kategorii wypełniania zobowiązań społecznych
wynikających z „dobrowolnie zawieranych” kontraktów społecznych w imię „racjonalnego kalkulowania ogólnej użyteczności” oraz „największej sumy dobra
obejmującego największa liczbę osób”
INTUICJONISTYCZNY MODEL OCEN MORALNYCH Haidta
w przeważającej części są one rezultatem automatycznego przetwarzania danych i opierają się na prostych odczuciach dobra i zła wywołanych przez oceniany postępek
Hamlin, Wynn, Bloom:
badana na temat dzieci i kukiełek dobrych i złych
deterioracja moralna
podobne objawy jak u psychopatów spotyka się u osób z uszkodzeniem brzuszno – przyśrodkowej części kory przedczołowej,
NORMY OPISOWE
dotyczą tego, jak się w danej sytuacji postępuje, czyli jak postępuje większość ludzi, a ich motywujący wpływ na zachowanie może mieć źródło w dostarczaniu przez nie dowodów, że normatywny sposób działania jest skuteczny i korzystny; normy stają się opisowe gdy,
towarzyszy im poczucie obligacji do ich spełnienia oraz lęk przed ich złamaniem
