T0 Intro: Waarom en hoe? Flashcards
Fancher en Rutherford geven drie redenen waarom geschiedenis van de psychologie als apart vak relevant is.
Beschrijf deze drie redenen.
- Op de eerste plaats is het goed om door een historische benadering even afstand te nemen van de zaken die in beoefening van de psychologie centraal staan, zoals data, methoden, experimenten en theorie, en je af te vragen door welke (vaak toevallige) historische omstandigheden die tot stand zijn gekomen.
- Ten tweede is geschiedenis belangrijk om psychologische verworvenheden uit het verleden in hun context te zien. Praktijken als magnetiseren en hypnose zijn vanuit hedendaags standpunt wat ridicuul, maar waren in de achttiende en negentiende eeuw plausibele methoden. Fancher en Rutherford merken op dat in de toekomst mogelijk net zo zal worden gegniffeld om methoden die wij nu als degelijk beschouwen.
- Als derde reden wordt reflexiviteit genoemd, de manier(en) waarop wij als mens naar onze ‘menselijke natuur’ kijken. Die visie op onszelf is nogal eens gewijzigd in de loop van de geschiedenis, en de geschiedenis van zulke veranderende inzichten is op zichzelf al leerzaam.
Hoe geschiedenis van de psychologie kan worden beoefend, levert een breed palet aan mogelijkheden op. Fancher en Rutherford noemen drie paren van benaderingen: internalisme versus externalisme, ‘Great Man approach’ versus ‘Zeitgeist approach’ en presentisme versus historicisme.
Beschrijf elk van deze paren van benaderingen en hoe ze gebruikt kunnen worden.
- Internalisme is de strikt disciplinegerichte benadering, waarbij alleen aandacht is voor historische ontwikkelingen binnen het vakgebied. Externalisme is de benadering waarbij de aandacht vooral uitgaat naar externe factoren die de ontwikkelingen in een vakgebied hebben beïnvloed.
- De ‘Great Man approach’ is geschiedschrijving die is gebaseerd op grote namen, bij de ‘Zeitgeist approach’ zijn de omstandigheden van een bepaalde tijd maatgevend.
- Presentisme bekijkt de geschiedenis door een hedendaagse bril en ziet het nu als de situatie die het beste is, terwijl historicisme probeert het verleden te reconstrueren en daar recht aan wil doen. Een compromisbenadering heet sophisticated presentism, dat zowel heden als verleden recht doet.
Deze drie paren van tegengestelde benaderingen leiden tegenwoordig vaak tot compromissen, waarbij zowel het vak als de maatschappelijke context, zowel de grote namen als de ‘geest van een tijd’ en een genuanceerde benadering van heden versus verleden aan bod komen.
Wie komt in de geschiedenisboekjes terecht en wie niet? En minstens zo belangrijk: waarom komen sommigen daar wel in terecht, en anderen niet? Ook deze vragen komen in de introductie op het tekstboek aan de orde. De titel van het tekstboek is niet voor niets: Pioneers of Psychology.
Welke criteria hebben Fancher en Rutherford gebruikt bij hun keuze voor de pioniers die in het boek zijn opgenomen?
De auteurs kiezen voor een ‘personalistisch-contextuele’ benadering waarbij we aan de hand van het werk en vooral het leven van pioniers kunnen zien hoe de centrale thema’s van de psychologie zich hebben ontwikkeld. De historische context heeft altijd een grote rol gespeeld, zo wordt duidelijk.
De auteurs gebruiken drie criteria voor hun keuze van pioniers.
Ten eerste moest iedere pionier door zijn of haar werk en gedachtegoed evident belangrijk zijn geweest voor de ontwikkeling van de psychologie. Op de tweede plaats moest er genoeg biografische informatie voorhanden zijn over iedere pionier. Ten derde moesten de pioniers samen een goede afspiegeling vormen van de geschiedenis, van de antieke tijd tot de psychologie van nu.
Naast het hanteren van deze drie criteria maken de auteurs de keuze om meer aandacht te willen besteden aan de rol van vrouwen (en het denken over vrouwen) in de geschiedenis van de psychologie.
Wat houdt het continuïteit-discontinuïteitdebat in?
hebben psychologische ideeën en concepten als tijdloze entiteiten altijd dezelfde betekenis gehad, of zijn het sociale en historische entiteiten met een betekenis die afhangt van sociale context en wijzigende betekenissen?
