Studietaak 2.5 Flashcards
kunt aanwijzen wat Lakatos prijst en bekritiseerd in het werk van Kuhn en Popper
Doel: het tegengaan van het beknotten van menselijke vrijheid, door vorming vanuit de maatschappij naar de grondbeginselen van religie en andere normatieve ideologieën (net als Popper, ‘utopian engineering’). Hij gaat, ondanks de kritiek van Kuhn, op zoek naar een rationeel demarcatieprincipe dat het relativisme uit de wetenschap kan weren. Lakatos is het dan ook niet met Kuhn eens dat consensus tussen wetenschappers bepalend is voor wat als wetenschap wordt aangemerkt, en dat een rationele grens tussen wetenschap en pseudowetenschap niet mogelijk is. Hij gebruikt het falsificationisme van Popper, maar corrigeert diens fouten.
het onderscheid tussen naïef, methodologisch en verfijnd falsificationisme begrijpt
1) Dogmatisch of naïef falsificationisme gaat ervan uit dat theorieën vergeleken kunnen worden met de werkelijkheid. Alle observatie is theoriegeladen, waardoor zonder objectiviteit niet zeker is of de theorie of de observatie gefalsificeerd is. 2) Methodologisch falsificationisme – falsificatie leidt tot gebrek aan wetenschappelijke progressie. Het enige dat we na falsificatie weten is dat de theorie niet waar was, maar daarmee is geen vooruitgang geboekt. Voor deze twee problemen wilde Lakatos een oplossing vinden. (Zie hieronder.) 3) Verfijnd falsificationisme moet een oplossing bieden voor het tweede probleem. Falsificatie kan niet op basis van een toets aan de werkelijkheid alleen. Er moet altijd een alternatief voorhanden zijn dat de eerste theorie kan vervangen. Deze theorie moet: a) Empirische meerwaarde hebben. (alles verklaren van de eerste theorie + extra) b) Een deel van de nieuwe voorspellingen moet al gecorroboreerd zijn.
kunt toelichten hoe Lakatos het probleem van theoriegeladenheid omzeilt
Het probleem van theoriegeladenheid wordt omzeild, door het methodologisch falsificationisme. We maken de keuze om gedurende ons onderzoek alleen theorie X open te stellen voor falsificatie, alle overige kennis wordt ‘genegeerd’. Als er dan falsificatie optreedt, gaan we er vanuit dat die moet gelden voor theorie X.
kunt toelichten hoe Lakatos de wetenschappelijke vooruitgang waarborgt
Doordat een theorie alleen gefalsificeerd kan worden als er een alternatieve theorie voor handen is, die alles van de eerste theorie én meer verklaart, waarbij een deel van de nieuwe voorspellingen al gecorroboreerd is, is er sprake van wetenschappelijke vooruitgang. Er ontstaat een serie van theorieën die samenhangen en die telkens een verbetering zijn.
de functie kent van de harde kern en de beschermgordel van een onderzoeksprogramma
Een onderzoeksprogramma bestaat uit een groot aantal samenhangende theoretische en methodologische aannames die bepalen welke objecten de onderzoeker moet onderzoeken en hoe. Harde kern: centraal in het onderzoeksprogramma, bepalend voor het programma. Beschermgordel: meer specifieke theorieën, hypothesen en methodologische opvattingen, waar de wetenschapper mee aan het werk is. Deze staan wel open voor falsificatie.
kunt uitleggen wat Lakatos bedoelt met positieve en negatieve heuristieken
Positieve heuristiek: veranderingen in de periferie van het programma moeten zo doorgevoerd worden, dat de harde kern beschermd blijft. Negatieve heuristiek: de wetenschapper mag de harde kern van het programma niet in twijfel trekken, deze dient hij dogmatisch te aanvaarden, anders krijgen de theorieën in de periferie niet de kans zich te ontwikkelen.
kunt uitleggen wanneer Lakatos spreekt over progressie en degeneratie
Progressief onderzoeksprogramma: zolang wijzigingen in de beschermgordel leiden tot theorieën die steeds meer kunnen verklaren en nieuwe voorspellingen kunnen doen. Degeneratief onderzoeksprogramma: zodra de beschermgordel de vele wijzigingen niet meer op kan vangen en geen nieuwe hypothesen meer oplevert. De harde kern wordt niet meer opgevangen en het onderzoeksprogramma raakt in een crisis, waarna het vervalt tot pseudowetenschap.
een kritische vergelijking kunt maken tussen de opvattingen van Kuhn en Lakatos
1) Het wetenschappelijke proces van Lakatos, met een harde kern en beschermgordel, lijkt op de periode van normale wetenschap van Kuhn. Dit is de periode waarin vooruitgang wordt geboekt. Het degeneratieve onderzoeksprogramma komt overeen met de perioden van crisis en revolutie. 2) Kuhn veronderstelde incommensurabiliteit tussen paradigmata, wat werd bestreden door Lakatos. (Daar kwam hij later op terug.) 3) Lakatos legde de nadruk op het falsificationisme, en kennisopbouw in de beschermgordel op basis van het falsificationisme. Doordat dit in de periferie gebeurt is het geen demarcatiecriterium meer, wat het maakt geen onderscheid tussen wetenschap en pseudowetenschap. De grens tussen wetenschap en pseudowetenschap wordt in het systeem van Lakatos ook bepaald door het gewicht van de wetenschappelijke gemeenschap, net als bij Kuhn.
begrijpt waarom Feyerabend de autoriteit van de wetenschap niet erkent
Net als Kuhn, gaat Feyerabend uit van het feit dat alle observatie theoriegeladen is. Zonder objectiviteit is er geen rationeel fundament waaraan de wetenschap autoriteit kan ontlenen. Wetenschap is dus een anarchistische activiteit, omdat zij niet meer waard is dan enig ander kennissysteem. Kuhn en Lakatos benadrukten dat kennis sociaal geconstrueerd wordt en wezen op de democratische consensus als criterium, wat leidt tot slaafsheid en goedgelovigheid. In die zin verschilt wetenschap niet van een religieuze overtuiging of kunstzinnige aanpak.
kunt weergeven hoe hij onze zoektocht naar demarcatiecriteria typeert
De zoektocht naar een vaste methode of demarcatiecriterium is een zinloze uiting van onze instinctieve hang naar zekerheid. De realiteit is niet consistent en coherent, maar chaotisch en complex.
inziet dat zijn ‘anything goes’ uitsluitend een methodologische stelling is
Methodologisch gezien moet volgens Feyerabend alles kunnen. Hij keert zich tegen alle dogma’s en pleit voor een pluralistische methodologie: een vergaarbak van methoden en technieken waar elke wetenschapper het zijne uit kan vissen op het moment dat het hem uitkomt.
kunt uitleggen waarom relativisme logisch onhoudbaar is
Filosofisch gezien is relativisme onhoudbaar. Als je relativisme toepast op de eigen theorie, ontzenuwt dat zijn eigen positie. Ook deze opvatting is dan immers maar relatief.
de Sokal-hoax kunt beschrijven en kunt toelichten wat Sokal daarmee wilde aantonen
Sokal schreef een onzinnig artikel over de linguïstische constructie van de fysische realiteit en kreeg het gepubliceerd in een vooraanstaand sociaal-constructivistisch tijdschrift. Het gebruik van moeilijke woorden en aansluiting bij vooroordelen was genoeg om serieus genomen te worden. Hij wilde aantonen waar de complete, intellectuele vrijheid die relativisten bepleiten toe kan leiden: acceptatie van complete onzin als wetenschappelijke waarheid.
begrijpt wat Sokal wil bewijzen met zijn uitnodiging om van zijn balkon te springen
Sokal wil bewijzen dat sociale conventie niet bepalend is voor wetenschappelijke waarheden. Het moet dan mogelijk zijn om een conventie naast je neer te leggen en van het balkon te springen zonder naar beneden te vallen.
