Steroidy Płciowe Teoria Flashcards
Nazwy naturalnych estrogenów i ich stężenie
- estron
- > najmniejsze, jest prekursorem dla estradiolu - estradiol
- > najważniejszy - estriol
- > dominuje podczas ciąży
Drogi syntezy estradiolu
- Z Androstendionu aromataza nieodwracalnie do estronu -> który odwracalnie przez dehydrogenazę 17beta-hydroksysteroidową (17beta-HSD) do estradiolu
- Z testosteronu nieodwracalnie przez aromatazę do estradiolu
Drogi syntezy estriolu
- przez wątrobę i łożysko z 16-hydroksy-DHEA (powstaje w wątrobie płodu z DHEA)
Przemiany testosteronu w komórkach
- Testosteron jest najważniejszym krążącym androgenem
- Wewnątrzkom przemieniany przez 5alfa-reduktazę testosteronu do:
DHT -> dihydrotestosteronu
Molekularny mechanizm działania estrogenów
A) klasyczne, genomowe działania:
1) pobudzenie receptorów ERα i ERβ -> cytoplazmatycznych
B) Działanie szybkie, niegenomowe
1) pobudzenie receptora błonowego związanego z białkiem G (GPER-1, G-protein-coupled estrogen receptor 1)
2) GPER-1 zlokalizowany jest na kaweolach - uwypukleniach błony komórkowej, których głównym składnikiem jest kaweolina 1 (strukturalna) i striatyna (rusztowanie)
3) Pobudzenie GPER-1 powoduje ↑ IP3 który aktywuje kinazę Akt -> która fosforyluje eNOS -> ↑ produkcji NO -> rozszerzenie naczyń krwionośnych
Estrogeny połącząne z D-dimerami
- Nie przenikają przez błonę komórkową -> działają tylko na GPER-1
- Tylko w badaniach
- Działanie:
1) ↑ proliferacji i migracji komórek śródbłonka -> reendotelializacja tętnic
2) ↓ przerostu wewnętrznego intimy po uszkodzeniu śródbłonka
3) brak wpływu na proliferację komórek raka macicy czy sutka
Działanie progesteronu
1) Działania na narządy rozrodcze
1. Przejście endometrium w fazę sekrecyjną w trakcie cyklu miesiączkowego -> umożliwia implantację zarodka
2. ↓ progesteronu -> złuszczenie endometrium i wystąpienie krwawienia miesiączkowego
3. Podtrzymanie ciąży
4. ↓ kurczliwości mięśniówki gładkiej macicy -> ↓ progesteronu umożliwia poród
2) Działanie na inne hormony
1. Antagonizm MR -> natriureza i ↓ ECF
2. Zahamowanie laktacji -> ↓ progesteronu po ciąży umożliwia laktację
3. Agonizm z estrogenami -> estrogeny ↑ liczbe receptorów dla progesteronu
4. Antagonizm z estrogenami -> progesteron zmniejsza działanie estrogenów
3) Supresja układu immunologicznego -> umożliwia podtrzymanie ciąży
4) ↑ temperatury ciała (np. poowulacyjnie, o 0,2-0,8 st. C)
Molekularny mechanizm działania progesteronu
- receptory: tylko cytoplazmatyczne PRA i PRB
- Lokalizacja PR:
1) jajniki
2) macica
3) CNS
4) pierś
5) kości
6) układ krążenia - Po pobudzeniu PR zmieniają one transkrypcję genów samodzielnie lub przez związanie z czynnikami transkrypcyjnymi
Zastosowanie leków estrogenowych
- leczenie objawów przekwitania -> hormonalna terapia zastępcza
- czasowe zahamowanie płodności -> antykoncepcja
Estrogeny drogi podawania
1) doustna -> najczęściej
2) miejscowo -> żele dopochwowe -> zmniejszają miejscowe obj przekwitania, czesto estrogeny naturalne
3) plastry umieszczane na skórze (podanie podskórne)
1. uwalniają stałą ilość hormonu/dobę
2. nie przechodzą od razu przez watrobę -> możliwość podawania mniejszych dawek
3. zmiana 1-2 razy w tygodniu
4) domięśniowo -> w preparatach typu depot
- > uwalniają estrogeny przez klika miesięcy
5) spray do nosa
1. podobna dawka do podskórnego podania
2. stosowanie estrogenów w rytmie tzw. stymulacji pulsacyjnej
3. ER są pobudzane jedynie przez kilka godz w ciągu doby -> uważa się, że wystarcza by osiągnąć korzystny efekt terapeutyczny np. w kościach przy ↓ proliferacji nowotworów estrogenozależnych
4. Badania potwierdzają że estrogeny w sprayu są skuteczne ale wieksze bezpieczeństwo jest kontrowersyjne i niepotwierdzone
Estogeny -> rozkład i metabolizm
- estrogeny naturalne -> intensywna glukuronidacja w wątrobie -> inaktywacja po przejściu przez wątrobę
- Estrogeny syntetyczne i skoniugowane -> podlegają metabolizmowi pierwszego przejścia w mniejszym stopniu -> preferowane
Działania niepożądane estrogenów
- Stymulacja ER w sutku i endometrium -> ↑ ryzyka raka sutka i endometrium
- > ograniczenie tego -> mniejsza dawka-> pozajelitowe formy podania np. podskórne - Nadciśnienie tętnicze (↑ syntezy angiotensynogenu)
- Zaburzenia zakrzepowo- zatorowe (↑ syntezy osoczowych czynników krzepnięcia)
- Kamica żółciowa (↑ wydzielania cholesterolu do żółci)
Fulwestrant
- kompetytywny antagonista ER bez działania agonistycznego
- Zastosowanie:
1) zaawansowany rak sutka wykazujący obecność ER - Działania niepożadane chcarakterystyczne dla zahamowania działania estrogenów
Działania niepożądane leków związane z zahamowaniem estrogenów
- uderzenia gorąca
- osteoporoza
- zmiany błony śluzowej pochwy
Klomifen
- słaby agonista ER (SERM) -> gdy obecne estrogeny działa jak antagonista, gdy brak jak agonista
- Zastosowanie:
1) niepłodność kobiet związana z zbyt dużym stężeniem estrogenów -> które hamują oś oraz syntezę FSH i LH -> prowadzą do bezowulacyjnych cykli
- > podawany 5-10 dnia cyklu miesiączkowego - Działania niepożądane:
1) ciąże mnogie
Tamoksyfen
- SERM -> agonista ER w endometrium i kościach, antagonista ER w sutku
- > nie wywołuje osteoporozy - Zastosowanie:
1) zapobieganie i leczenie nowotworów sutka z ER - Działania niepożądane:
1) przerost endometrium -> wywołuje czasem krwawienia z macicy
2) wzrost ryzyka raka endometrium
Raloksyfen
- SERM -> agonista ER w kościach i antagonista ER w sutku
- > nie pobudza ER w endometrium -> nie ↑ częstości raka endometrium - Zastosowanie:
1) Zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia inwazyjnych nowotworów sutka, ale w mniejszym stopniu chroni przed nowotworami mniej inwazyjnymi2) Zmniejsza częstość złamań kręgosłupa w osteoporozie ale nie wpływa na liczbę pozostałych złamań - Działania niepożądane:
1) ↑ ryzyka udarów i choroby zakrzepowo-zatorowej
- > ale NIE wpływa na ryzyko IHD
- > z tego powodu gorszy od Tamoksyfenu
Lazofoksyfen
- SERM -> bd obiecujący
- Zastosowanie:
1) ↓ występowania złamań u pacjentów z osteoporozą -> zarówno kręgosłupa, jak i pozostałych kości
2) ↓ ryzyka inwazyjnego raka sutka
3) ↓ ryzyka IHD i udaru mózgu - Działania niepożądane:
1) ↑ ryzyka krwawień z macicy (bo działa na ER w endometrium)
Bazedoksyfen
- SERM
- > nie wpływa na ER w endometrium - Zastosowanie:
1) ↓ ryzyka złamań kręgosłupa w osteoporozie a także złamań kości poza kręgosłupem ale tylko w grupie osób, których takie ryzyko w chwili rozpoczęcia terapii było wysokie
2) ↓ ryzyka raka sutka - Działania niepożądane:
1) ↑ ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej
Wybiórcze niszczyciele receptora estrogenowego (SERD)
- Selective ER degraders
- łącząc się z ER powodują jego down-regulation
- Należą do nich:
1) Bazedoksyfen
2) Fulwestrant
nowe, w badaniach:
3) Brylanestrant
4) Elacestrant - Stosowane w:
1) raku piersi
2) menopauzie -> do złagodzenia objawów
Arzoksyfen
- SERM w badaniach
- Zastosowanie:
1) hamuje częstośc złamań tylko kości kręgosłupa - Istnieją skuteczniejsze preparaty -> raczej nie bd powszechny
Ospemifen
- SERM
- Hamuje negatywny wpływ menopauzy na błonę śluzową pochwy ( suchość, atrofia)
- Stosowany w leczeniu dyspareunii (ból w czasie stosunku)
Inhibitory aromatazy zastosowanie
- Nowotwory sutka -> z ER
1) jako drugiego rzutu po SERM
2) ale jako 1 rzutu w zaawansowanych
3) naprzemiennie z Tamoksyfenem po 1-2 latach jego stosowania -> ze względu na ryzyko raka endometrium po Tamoksyfenie
Inhibitory aromatazy działania niepożądane
- > ogólnie db tolerowane
1. bóle mięśniowo-szkieletowe i artralgie (często)
2. objawy zahamowania działania estrogenów