Stasie I Flashcards
1
Q
Częstość aberracji liczbowych
A
45, X - 1: 10000 47, XXX; 47, XXY; 47, XYY 1:1000 trisomia 13 - 1:5000 trisomia 18 - 1:3000 trisomia 21 - 1:700
2
Q
Podejrzewamy zespół mikrodelecji
A
- > kariotyp, a jeśli wyszedł prawidłowo to
- > FISH
3
Q
Utrata całego chromosomu autosomalnego
A
to cecha letalna (zazwyczaj też płciowe, niewielka część -> zespół Turnera)
4
Q
Aneuploidia
A
gdy liczba chromosomów nie wynosi 23n
5
Q
Translokacja chromosomowa wzajemna
A
wymiana materiału między dwoma niehomologicznymi chromosamami
6
Q
Translokacja zrównoważona
A
- nie zmienia się ilość materiału, ale zmiana rozmieszczenia w genomie
- liczba chromosomów prawidłowa lub nie
- może być nieprzejawiana fenotypowo
7
Q
Translokacja niezrównoważona
A
- u osobnika, który miał translokację zrównoważoną powstają gamety, których połowa ma ma niezrównoważony materiał genetyczny
- zazwyczaj poronienia
- ilość materiału większa
- ilość chromosomów prawidłowa
8
Q
Translokacja Robertsonowska
A
Chromosomy akrocentryczne
a) duże - 13, 14, 15
b) małe - 21, 22
krókie ramiona są zwykle eliminowane z komórki (zbalansowany kariotyp ilością 45 chromosomów)
- najczęściej fuzja centryczna chromosomów 13 i 14 oraz 14 i 21 (14,21 - wiążą się z ryzykiem zespołu Downa u potomstwa), u żeńskich 10%, męskich 5%
9
Q
Translokacja Robertsonowska dwóch chromosomów 21 pary
A
- wytwarzane 2 rodzaje gamet:
1. Monosomiczne 2. Trisomiczne (21)
10
Q
Translokacja Robertsonowska 14 i 21, rodzaje produkowanych gamet
A
- Trisomia 14
- Monosomia 14
- Monosomia 21
- Trisomia 21
- Translokacja zrównoważona
- Kariotyp prawidłowy
11
Q
Insercja
A
- pęknięcię chromosomu w 2 miejscach i wstawienie wydzielonego fragmentu w inny chromosom, pęknięty w jednym miejscu
12
Q
Inwersje
A
odwrócenie fragmentu chromosomu o 180 stopni
- Paracentryczna - ograniczona do 1 ramienia
- Pericentryczna - zamiera centromer
13
Q
Delecja interstycjalna
A
w 2 miejscach pęknięcie
14
Q
Delecja terminalna
A
w jednym miejscu pęknięcie
15
Q
Monosmia 5p
A
- zespół 5p
- zespół delecyjny, utrata końca ramion krótki chromosomu 5
- chore niemowlęta z krzykiem kota
16
Q
Wykrywanie mikrodelecji
A
- delecje <4MBp
- mogą być wykryte przez FISH (fluorescencyjna hybrydyzacja in situ), CGH, aCGH
- jeśli nie widać w zwykłym kariotypie, zastosować FISH, jak tam też nic to CGH (porównawcza hybrydyzacja genomowi) na mikromacierzach lub przeszukać cały genom z rozdzielczością do kilkunastu par zasad
17
Q
Choroby o podłożu mikrodelecji
A
zespóły genów sąsiadujących
18
Q
Zespół diGeorge’a
A
- delecja 22q11
- przebiega z pierwotnym niedoborem odporności (aplazja grasicy)
C = wady serca (cardiac defects) A = dysmorfia twarzy (abnormal facies) T = hipoplazja grasicy (thymic hypoplasia) C = rozszczep podniebienia (cleft palate) H = hipokalcemia wtórna do aplazji przytarczyc (hypocalcemia from parathyroid aplasia) 22 = mikrodelecje 22 chromosomu.
19
Q
Zespół Pradera i Williego
A
- delecja 15q11-13 (PWCR) ojcowskiego lub disomia jednorodzicielska matczyna
- niedorozwój umysłowy, otyłość
- imprinting
20
Q
Zespół Angelmana
A
- zaburzenia matczynej kopii 15q11-13 (PWCR)
- happy puppet syndrome
21
Q
Duplikacje
A
- obecnosć dodatkowej kopii tego samego fragmentu chromosomu mogąca wynikać z nierównej wymiany między chromosomami homologicznymi - crossing-over. Drugi zawiera wtedy delecję.
22
Q
Izochromosomy
A
- chromosomy zbudowane z 2 długich / krótkich ramion
- w wyniku duplikacji jednego i delecji drugiego ramienia
- ich przyczyną poprzeczny podział w centromerze
- najczęściej w zespole Turnera - izochromosom długich ramion X
23
Q
Chromosomy pierścieniowe
A
- utrata terminalnych fragmentów obu ramion chromosomu i ich sklejanie
24
Q
Chromosomy dicentryczne
A
- powstają przez translokacji i obecne są 2 centromery
25
Chromosomyu markerowe (fragmenty centryczne)
- kiedy pochodzenie chromosomu nieznane
- zwykle małe, bez znaczenia klinicznego, z heterochromatyny, silnie się barwi
- jeśli z euchromatyny to mogą być przyczyną nieprawidłowości genotypowych
- są niestabilne, część komórek traci je podczas mitozy (=> mozaikowatość)
26
choroba AD
- hipercholesterolemia rodzinna
- torbielowatość N u dorosłych
- ch. Huntigtona
- NF
- DM
- zespół Marfana
27
choroba AR
- mukowiscydoza (CF)
- fenyloketonuria
- niedokrwistość sierpowatokrwinkowa
- talasemia
28
Dziedziczenie autosomalne kodominujące
- oba allele tego samego genu są równoważne i ujawniają się w fenotypie
- główne grupy krwi - AB, MN
- antygeny zgodności tkankowej
29
Dziedziczenie XR
- daltonizm (czerwono-zielony)
- zespół łamliwego chromosomu X
- dystrofie mięśniowe Duchenne'a i Beckera
- hemofilia A i B
- niedobór G6PD
- zespół Hunter - mukopolisacharydoza typu II
- rybia łuska
- agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X (ch. Brutona)
30
Mutacje dynamiczne
- ekspansje trinukleotydowych sekwencji powtarzalnych, dziedziczonych zgodnie z prawami Mendla
- w mejozie
- mogą powodować TREDy
Premutacja - bezobjawowy, ale predysponuje do wystąpienia pełnej mutacji w kolejnym pokoleniu
a) AD
- pląsawica Huntingtona
- dystrofia miotoniczna
- ataksja rdzeniowo módżkowa
- zanik jader mózgu
b) XR
- zespól łamliwego chromosomu X
31
Genomowe piętno rodzicielskie, imprinting
- niektóre geny ulegają ekspresji tylko wtedy, gdy zostały odziedziczone po rodzicu określonej płci
- brak informacji genetycznej w określonym loki pochodzenia ojcowskiego, rpowadzi do zespłu:
1. Prader-Willego - 15q
2. Koci krzyk - 5p
Brak info w loki pochodzenia matczynego:
1. Angelmana - 15q
2. DiGeorge'a 22q
czasem w:
- neo
- DM
- Huntington dziecięcy
32
Dziedziczenie mitochondrialne
- choroby często dotyczą np. mięśni, oun, siatkówki
| - mtDNA dziedziczony tylko od matki
33
Mozaikowatość somatyczna
- u 1 osoby dwie lub więcej linie komórkowe wywodzące się z 1 zygoty, które różnią się kariotypem lub genotypem
- błąd postzygotyczny
- np. zespół Downa, Turnera - objawy łagodniejsze
34
Disomia rodzicielska
- oba chromosomy danej pary od jednego rodzica
- może być w wyniku utraty chromosomu u trisomika lub przez nieprawidłowy podział mitotyczny
Heterodisomia rodzicielska - I podział mejotyczny (różne chromosomy od 1 rodzica)
Homodisomia rodzicielska - II podział mejotyczny - ten sam chromosom od 1 rodzica
zwiększa prawdopodobieństwa choroby przez
- imprinting
- dziedziczenie AR
1. Mozaikowatość łożyska
2. Karłowatość
3. Prader-Willi i Angelman
35
Kariotyp
- liczba i struktura chromosomów
- z limfocytów krwi obwodowej
- metafaza
- wybarwienie techniką GTG (prążki G, trypsyna, Giemsa)
- wady: mała rozdzielczość
36
FISH
fluoryzacja specyficznych sond
hybrydyzacja sond z chromosomami
oglądanie materiału pod mikroskopem fluorescencyjnym
Prawidłowo - widoczne dwie sondy komplementarne do badanych fragmentów chromosomowych (np. trisomia - więcej, np. monosomia - mniej)
- wykrycie dużych i drobnych nieprawidłowości
Podejrzenie
1. Zespołju mikrodelecyjnego
2. Rearanżacje subtelomerowe u pacjentów z dysmorfią i niepełnosprawnością intelektualną
37
CGH - porównawacza hybrydyzacja genomowa
- umożliwia identyfikację zmian liczby kopii sekwencji DNA w genomie bez uprzedniej wiedzy o ich istnieniu czy też znajomości ich lokalizacji
- brak możloiwości wykrywania zrównoważonych translokacji i mozaikowatości chromosomowej
HR-CGH - high resolution - identyfikacja niewielkich delecji/duplikacji niewidocznych podczas analizy konwencjonalnej
38
array CGH
CGH z wykorzystaniem mikromacierzy
- możliwość wykrywania mozaikowatości niezidentyfikowanych w klasycznym badaniu cytogenetycznym, identyfikacja mikroduplikacji chromosomowych oraz niezrównoważeń interstycjalnych w regionach subtelomerowych
- największa dostępna rozdzielczość
- mikromacierz to szklana/plastikowa płytka z naniesionymi w regularnych pozycjach fragmentami kwasów nukleinowych
- fragmenty są sondami łączącymi się z komplementarnymni cząsteczkami DNA (znakowanymi fluorescencyjnie), odczytanie przez skaner mikromacierzy i komputerowo przedstawienie mapy chromosomów
39
Mikrodysekcja
- mechaniczne wycinanie fragmentów chromosomu z płytki metafazalnej trwalonej na preparacie mikroskopowym
40
Badania molekularne - analiza DNA
1. PCR-RFPL
- łańcuchowa reakcja polimerazy (PCR)
- analiza długości fragmentów restrykcyjnych - RFLP
2. SSCP - analiza konformacji pojedynczych nici
3. DHPLC - wysokosprawna denaturująca chromatografia cieczowa
4. Sekwencjonowanie DNA
5. MLPA
41
PCR - łańcuchowa reakcja polimerazy
- zwielokrotnienie liczby kopii fragmentu kwasu nukleinowego danego organizmu przy niezwykle małej ilości powielonego wzorca
1. Denaturacja termiczna DNA matrycowego
2. Przyłączenie starterów do matrycy
3. Wydłużanie - polimeryzacja
- produkt jednej reakcji to matryca drugiej
- każdy cykl podwaja liczbę fragmentów kwasu nukleinowego
42
RFLP - analiza długości fragmentów restrykcyjnych
- zmiany sekwencji kw. nukleinowych (podłoże mutacji) mogą być stwierdzone przy użyciu en. restrykcyjnych
- przecinają łańcuch DNA tam, gdzie posiada on ściśle określoną sekwencję
- można np. uzyskać dwa krótsze fragmenty (mutacja) lub nie zaobserwować cięcia (brak mutacji)
- identyfikacja możliwa przez elektroforezę żelową, która rozdziela fragmenty DNA o różnych długościach (szybsze przesuwanie do anody mały fragmentów, wolniejsze ciężkich)
43
Sekwencjonowanie DNA -
- metoda identyfikacji kolejnych nukleotydów w łańcuchu DNA
| - najczęściej metoda terminatorów dideoksynukleotydowych
44
Badania biochemiczne
1. Analiza enzymów
2. Badanie metabolitów
3. Analiza białek
45
Amniopunkcja
- amniocenteza
- pobranie płynu owodniowego, w którym zawieszone złuszczone komórki nabłonka płodu - amniocyty
- ocena płci dziecka
- kariotyp
- oznaczenie poziomu enzymów
- wyizolowanie DNA dziecka i badania molekularne w poszukiwaniu pojedynczych genów
46
Biopsja kosmówki (trofoblastu)
CVS
- kariotyp
- analiza DNA
- część badań biochemicznych
- wcześniej niż amniopunkcja, ale wyższe ryzyko poronienia
47
Kordocenteza
- krew pępowinowa płodu
| - szczególne przypadki
48
Fetoskopia
- biopsja tkanek płodu
- skóry / wątroby
- bardzo rzadkie
49
USG genetyczne
- podstawowe badanie nieinwazyjne
- gdy fałd skórny na karku płodu pogrubiony > 5mm, to może oznaczać aneuploidię
- objaw fałdu może minąć po 14 tygodniu
INNE nieinwazyjne
- badanie komórek płodu z krwiobiegu matki
- oznaczanie AFP w surowicy matki lub test potrójny
50
PAPP-A
białko PAPP-A - osoczowe białko ciążowe A oraz wolna podjednostka beta-hCG (gonadotropiny kosmówkowej)
- Down i zespół Edwardsa
51
Test potrójny
1. Wolny estriol - uE3
2. AFP - wzrost w otwartych wadach CSN
3. beta-HCG
Down - płodowe - wolny estriol i AFP niższe, a łożyskowe - beta-HCG - wyższe
- oszacowanie ryzyka Downa, Edwardsa, wad cewy nerwowej
52
Sekwencje
- niektóre małe wady szczególnie często towarzyszą specyficznym zaburzeniom
- kaskada nieprawidłowości, z których każda wynika bezpośrednio z pojedynczego defektu pierwotnego
53
Asocjacje
- przypadek wystąpienia dwóch lub więcej indywidualnych albo wielorakich anomalii, dla których nie jest znana prezentacja w postaci sekwencji bądź zespołu np. VATER, CHARGE
54
VATER
Wady mezodermy
```
V - wady kręgosłupa - Vertebrae
A - niedrożność odbytu - Anus
T - przetoka tchawiczo-przełykowa - Tracheoesophag.
E - zrośnięcie przełyku - Esophagus
R - dysplaza nerek - Renal
```
55
CHARGE
C - CSN
H - wady serca - Heart
A - atrezja nozdrzy tylnych - Atresia
R - obniżony wzrostu i rozwój psychoruchowy - Retard
G - wady ukł. moczowo-płciowego - Genitourinary
E - wady uszu/głuchota - Ear
56
Zespół = syndrom
- zespół wad występujących unikatowo, powiązane patogenetycznie
57
Wrodzona niedoczynność tarczycy
TSH
<15mIU/l - norma
>15mIU/l - podejrzenie
15-35 - powtórna bibuła
- <15 - norma
- >35 - wezwanie
>15mIU/l - wezwanie
58
Fenyloketonuria
Fenyloketonuria
<2,5mg% - norma
>2,5mg% - powtórka z tej samej bibuły:
1. <3mg% - norma
2. 3-8mg% -> powtórka z innej bibuły
<3mg% - norma
>3mg% - wezwanie
3. >8 mg% - wezwanie
59
Mukowiscydoza
- oznacza się ummunoreaktywny trypsynogen (IRT)
- oznaczanie IRT w wysuszonych plamach krwi
1. Test z bibułu - : zdrowe
2. Test z bibuły +: dalsza diagnostyka przez badanie DNA i test potowy
60
Protoonkogen
gen stymulujący wzrost
jest obecny w prawidłowej komórce
! kodują też czynniki kontrolujące apoptozę
mutacja protoonkogenu -> onkogen -> neo
onkogen to też gen
61
Co protoonkogen -> onkogen?
1. Wirusowa transdukcja/insercja
2. Mutacje punktowe
3. Amplifikacja genu
4. Translokacje chromosomowe
np. a) translokacja c-mys z chr. 8 -> chłoniak Burkitta
b) chromosom Philadelphia u 90% chorych z przewlekłą białaczką szpikową
- proces nazywa się ontogenezą
- produkt onkogenu jest stale aktywny
62
Onkogeny
1. Kinazy białkowe - np. produktem kin. białk. tyrozyny
2. Czynniki wzrostu - łańcuch beta płytkowego czynnika wzrostu (PDGF), czynnik wzrostu fibroblastów (FGF)
3. Przekaźniki sygnału - produktem GTP-azy
4. Cz. transkrypcyjne - aktywator białka 1, białko wiążące DNA, cykliny D
63
Różnice onkogenów z genami supresorowymi
1. Onkogeny są dominujące
2. Mutacja genów supresorowych - utrata funkcji, mutacja onkogenów - nadmierna funkcja
3. Większość genów supresorowych ulega mutacji w komórkach rozrodczych -> dziedziczne mutacje, a większość onkogenów w komórkach somatycznych -> sporadyczne neo
64
Onkogeny
1. K-RAS -m. punktowa - rak j. grubego , białaczka
2. EGFR - amplifikacja - glejaki, raki
3. MYC - translokacja-amplifikacja - Burkitt
4. N-MYC - amplifikacja - Neuroblastoma
5. BCR-ABL- translokacja - CML, ALL
6. E2A-PBX1 - translokacja - Pre-B ALL
7. RET - przestawienie - rak tarczycy
65
Mutacje genów supresorowych
1. Germinalne - dominująco
| 2. Komórkowe - recesywnie
66
Gen supresorowy
1. VHL - zespół von Hippel-Lindaua
2. WT1 - guz Whilmsa
3. Rb1 - retinoblastoma
4. BRCA1,2 - rak piersi - wczesny początek
5. p53 - zespół Li-Fraumeni
6. Neurofibromina - NF1
7. Schwannomina - NF2
67
Mutacje gate keeperów
1. NF1 - komórki Schwanna
2. Retinoblastoma - siatkówka
3. Zespół von Hippel-Lindaua - nerka
4. Polipowatość jelit
68
Mutacje care-takerów
1. Xeroderma pigmentosum - system naprawy DNA przez wycinanie
2. Rodzinny rak j. grubego bez polipowatości - system naprawy błędnie sparowanych zasad
3. Ataxia-telangiectasia - kontrola cyklu komórkowego
4. BRCA1/A2 - naprawa złamań DNA
69
Antyonkogen p53
- napowszechniejsze mutacje ludzki neo
- mózg, pierś, żółądek, wątroba, płuca, jajnuik prostata, kości, CML
- mutacje głównie sporadyczne - k. somatycznych
Mutacje linii germinalnej -> zespół Li-Fraumeni
- AD
- zwiększona podatność przed 45 r.ż. na ch. neo, zwłaszcza:
- > mięsaki tkanek miękkich
- > osteosarcoma
- > rak sutka
- > ostra białaczka
- > guzy mózgu
- > rak kory nadnerczy
70
Geny kodujące naprawę DNA
- wzrost liczby mutacji protoonkogenów i antyonkogenów
| - do genów MMR (mismatch repair) zaliczamy MLH1, MSH2, MSH6, PMS2
71
Geny regulujące apoptozę
1. Geny hamujące apoptozę (antagonistyczne) - bcl 2, bcl xL
| 2. Geny proapoptyczne - bax, bad, bide, bcl xS
72
Interakcje lekowe
1. Ostre objawy toksyczności teofiliny po podaniu inhibitorów CYP1A2 np. ciprofloksacyna czy fluwoksamina
