Spondyloartritis Flashcards
1
Q
gevolgen van spondyloartritis
A
- inflammatoir gewrichtslijden
- spondylitis = ontsteking in wervelzuil
- sacro-iliitis = ontsteking in SI-gewricht
- enthesitis = ontsteking van peesaanhecting
- synovitis = onsteking van synovium
- tenosynovitis = ontsteking van peeschede - pijnsyndromen buiten het gewricht
- peri-artritis & burstitis
- tendinitis = achillespees & fascia plantaris
- rugpijn - klinisch beeld
- jonge mensen
- geen reactie op therapie
- bilateraal
- familiaal
2
Q
algemeen concept van spondyloartritis
A
algemeen
- verschillende aandoeningen met onderling enige vorm van overlap
- symptomen komen bij andere vorm ook voor!!
- naamgevings volgens meest predominante vorm
- axiale SpA -> progressieve vorm = radiografische axiale SpA
- psoriasis artrisis
- artrisis geassocieerd met IBD = ziekte van crohn
- reactieve artritis
- niet-gedefferentieerde perifere SpA
3
Q
anamnese van rugpijn
A
- kenmerken van SpA
- heel progressief
–> in rug geschoten = geen reuma
- chronisch met opstoten & remissies
- vooral aan onderrug & bekken = buttock pain
- verspringen van L/R
- bij jongere mensen - niet musculaire klachten
- pijnlijk oog met minder goed zicht
- huidproblemen = psoriasis met schilfering
–> elleboog, knie & ooghuid
- genito-urinaire infecties
- nemen toe bij duur van ziekte - kenmerken van therapie
- slecht effect op kinesiteherapie
- goed effect op ontstekingsremmers
4
Q
oorzaken van rugpijn
A
- gerefeerde pijn
- discushernia
- metastase
- spinaal kanaal stenose
- entrapment neuropathie
- gerefeerde pijn = maag & nieren - mechanische pijn
- houdingsafwijken
- osteo-artrose = discartrose & facetartrose
- acute lumbago & discushernia
- osteoporose = wervelindeukingen
- sacralisatie/lumbalisatie = vergroeing van wervel met sacrum - inflammatoire pijn
- AxSpA axiale spondyloartritis
- infectieuze spondylodiscitis - andere = pyschosomatische pijn
5
Q
discus herna
A
- pijn manifestatie
- vaak ook geen pijn
- bij veel gezonde mensen = voorkoomen van hernia, bulging & stenose - gerefereerde pijn
- L3-L4 = bil & posterolateraal dij
- L4-L5 = SI gewricht & achterkant van dij
6
Q
SA
A
- spondylitis ankylosans
- radiografische axiale spondyloartrisis
- bij erg chronische vorm van SpA
- naam is verouderd door goede therapie = bijna niet meer voorkomen - aandoening
- SI-gewrichten & lage rug
- geërodeerd of verbrugd = Bamboo spine
- overlap met andere aandoenignen = perifeer & huid
- erg laattijdig = borstkast vastgroeien = pulmonale problemen - prevalentie
- west-europa = 1%
- 2-3:1 verhouding van mannen > vrouwen
–> even veel ziekte maar mannen erger verloop
7
Q
axiale spondyloartritis
A
- verloop
- meeste diagnoses voor 30j
- aanvang altijd voor 40j
- minstens 3maand chronisch aanwezig
- gewrichts aantasting tegen gaan maar niet omkeren - inflammatoire rugpijn : buttock pain
- nachtelijke pijn = 2e helft van nacht
- ochtendstijfheid langer dan 30min
- verbetering door beweging
- verslechtering door rust
- goede respons op NSAID
8
Q
herkennen axiale SpA
A
- chronische lage rugpijn = 5% kans
- ASAS criteria
- 4 van de 5 kenmerken = 15%
- leeftijd onder 40
- langzaam & progressief begin
- verbetering door beweging
- geen verbetering door rust
- nachtelijkepijn - andere criteria = bij meerdere 95%
- uveitis & dactylitis
- hielpijn
- psoriaris
- ziekte van crohn
- voorgeschiedenis SA
- goede respons NSAID
- assymetrischa artritis
- HLA & CRP acute fase eiwit
9
Q
vroegtijdige diagnose
A
- personen die in aanmerking komen:
- 3 maanden lage rugpijn
- jonger dan 45J - beeldvormings luik
- symptomen 2 jaar voor MRI & 7 jaar voor RX
- vrouwen meestal later dan mannen = vooroordeel van mannen ziekte
- positief indien sacroiliities (botoedeem) + 1 SpA kenmerk = zie klinische diagnose - genetische markers
- HLA-B27
- 80-90% is HLA B27 positief
- 10% van normale bevolking heeft dit ook = geen predictor maar alarmsignaal
- positief indien HLAB27 positief + minstens 2 SpA kenmerken
- 1/3 heeft CRP
10
Q
verloop van axiale spondyloartritis
A
- atrofie van spieren in gluteaal regio
- verdwijnen van lumbale lordose
- toename van thoracale kyfose
- flexie in cervicale wervelzuil
- aantasting van heup & knie = flexie
–> progressief meer verbenen naar voorovergebogen houding
11
Q
klinisch onderzoek van patiënt
A
- mobiliteit
- BASMI Bath Ankylosing Spondylitis Metrology Index
- targus to wall
- cervical rotation
- chest expansion
- lumbar flexion & side flexion
- intermalleolar distance - uithoudingstesten
- 6MWT
- 10m walk
- TUG
- spirometrie - schalen
- functioneren = BASFI
- vermoeidheid = BASDAI
- pijn
- ziekte activiteit = patient global
- stijfheid
12
Q
BASMI uitvoering
A
- meting
- goniometrie
- beste van 2 pogingen - p50
- cervical rotation = 75°
- chest expansion = 7cm
- side flexion = 17cm
13
Q
BASDAI
A
- Bath Ankylosing Spondylitis Disease Activity Index
- vragenlijst voor evalutatie ziekte
- 6 vragen over 5 belangerijkste symptomen
- score van 0-10 voor elk onderdeel met 0 = goed - vragen
- vermoeidheid
- axiale pijn
- gewrichtspijn & -zwelling
- pijn gecorreleerd aan enthesitis
- ochtendstijfheid = kwaliteit & kwantiteit vraag
–> gemiddelde nemen
14
Q
andere onderzoeken voor evalutatie
A
- BASFI Bath Ankylosing Spondylitis Functional Index
- vragenlijst voor funcitonaliteit met ziekte
- dagelijkse activiteiten & coping
- score van 0-10 - perifeer gewrichtsonderzoek
- duwen tot nagelriem wit wordt = juiste druk
- pathologisch indien roodheid niet wegdrukbaar is
15
Q
de 10 vragen van BASFI
A
= alles zonder hulp(middelen)
- mobiliteit
- voorwaartsbuigen voor voorwerp van grond te halen
- boven hoofd reiken
- overschouder kijken zonder draaien van lichaam - transfers
- vanuit lig rechtkomen
- 10min zonder ongemak rechtstaan
- trap van 12-15 treden opgaan zonder leuning - functioneren
- kousen aandoen
- fysieke belastende activiteiten uitvoeren
- een volle dagtaak uitvoeren thuis of op werk
16
Q
prevalentie van psoriasis
A
- prevalentie
- 2-3% van populatie
- 80% met psoriaris plaques - prevalentie van artrisis
- 15% idpv 2% bij normale populatie
- 40% moet gehospilatiseerd worden - epidemiologie
- mannen = vrouwen
- piek op leeftijd van 20
17
Q
huidaandoeningen
A
- IBD = ziekte van crohn
- cobblestone darmwand
- 10% van axiale
- 3% van perifere - uveitis
- rood/pijnlijk oog met verminderd zicht
- unilateraal
- 20% van axiale
- 15% van perifere - psoriaris
- 15% van axiale
- 95% van perifere
- witte & mooi afgelijnde huid
- verdikt - nagel psoriaris = 75% van perifere
- putjes
- olievlekken
18
Q
psoriasisch artritis
A
- 5 klinische kenmerken
- assymetrisch mono of oligoartritis
- symmetrische polyartritis
- DIP gewrichten betrokken ≠ RA
- samen met axiaal
- arthritis mutilans = botstukken worden weggewreten - gewrichten
- vooral OL
- vooral grote gewrichten = knie, heup & enkel
- alle gewrichten kunnen! - psoariasis
- begin binnen 10 jaar na psoriasis
- 30-40jaar
- geen verband tussen ernst van psoriasis & ernst van gewrichten
- 1/3 heeft opstoot huid & gewrichten op zelfde moment - voorbeelden
- dactylitis = worsten vingers = 6% van axiale & 30% van perifere
–> ook aantasting flexorpees
- enthesitis van achillespees = 30% van axiale & 50% van perifere
19
Q
verschillen psoriatische artritische & reumatische artristis
A
- PA
- symmetrisch = +
- assymetrisch = ++
- psoriasis = +
- nagels = +
- enthesopathy = +
- dactulitis = +
- axiaal = +
- DIP = +
- reumatische nodules = -
- reumatische factor = -
- HIV-verband = +
- HLA B27 = 40-50% - RA
- symmetrisch = ++
- assymetrisch = +
- psoriasis = -
- nagels = -
- enthesopathy = -
- dactulitis = -
- axiaal = -
- DIP = -
- reumatische nodules = +
- reumatische factor = +
- HIV-verband = -
- HLA B27 = 5%
20
Q
fasciitis plantaris
A
- hielspoor
- ontsteking van aanhecting van fascia plantaris op calcaneum
- SpA = meer aan aanhecting
- mechanisch = verder weg - oorzaken
- mechanisch = microtraumata door statiek & overbelasting
- inflammatoir = SpA - symptomen
- pijn bij stappen aan hielen
- lokale drukpijn mediaal onderaan calcaneum
–> geen onderscheid door symptomen
21
Q
therapie van fasciitis planatris
A
- lokaal
- steunzool met uisparing voor hiel
- relatieve rust
- injectie met corticoïden of PRP
–> niet bij achillespees
- kine = stretchen
- ESWT elektroshock wave therapy bij verkalkingen - geen effect van lokale therapie
- aanduiding voor SpA
- reumatologische therapie
22
Q
achillespees enthesitis
A
- oorzaken
- mechanisch = microtraumata
- inflammatoir = spondyloartrisis SpA
–> enthesopathie = meer aan aanhecting - symptomen
- pijn
- zwelling & roodheid
- burstitis
- meer pijn bij op tenen staan & plantair flexie tegen weerstand - lokale therapie
- verhoging van hiel = minder belasting van pees
- relatieve rust
- kinesitherapie
- geen corticoïden = hoog risico op ruptuur
- geen effect = SpA
23
Q
reactieve artritis
A
- types oedeem
- slijtage = weinig kleur & visceus
- ontsteking = troubel
- bacterieel = etter - reactieve artritis
- acute artritis die niet bacterieel is
- secundair door infectie op andere plaats = 1-2w voordien met opstoot van 3 weken
- wel bacterieële fragmenten in gewricht - prevalentie
- 20-40j
- man > vrouw 1,5:1
- bij epidemie = 3%
24
Q
symptomen van reactieve artritis
A
- articulair
- mono-artris
–> heel soms pauci-articulair die assymetrisch is
- gewrichten van OL = knie, enkel & MTP
–> soms pols
- enthesitis - extra-articulair
- uro = balantitis, urethritis, vaginits & ulcera
- diaree
- oog & huid aandoeningen = overlap zoals bij andere
25
Q
therapie van reactieve artritis
A
- prognose
- 60% remissie
- 30% recidiverende opstoten
- 10% chronische vorm - therapie
- geen effect van antibiotica
- NSAID & corticoïden
- sulfasalazine
26
Q
algemeen medicatie
A
- eerste lijn = NSAID
- voor zowel axiaal als perifeer
- beter effect voor axiaal
- wel enkel korte termijn = efficientie verloren & opstapeling bijwerkingen - dMards
- JAK, TNFalfa & ILF inhibitoren
- axiaal = werken bijna niet
–> vegelijkbaar met placebo = bij rugpijn altijd groot
- perifeer werken heel goed = 30% meer dan placebo - biologische dMards
- TNF- & IL-17 blokkers
- efficient voor beide - andere medicatie
- sulfasalazine = enkel perifeer
- corticosteroiden = vooral voor perifeer
- analgetica = secundaire artrose
27
Q
terugbetalingscirteria voor TNF & IL-17 axiaal
A
- diagnose
- vervullen modified New York cirteria
- of
- vervullen ASAS criteria axiale SpA - aanwezige kenmerken
- refractrair op ten minste 2 NSAIDs
- actieve ziekte BASDAI 4+
- positieve expert opinion - eindfase = patiënten excluderen met contra-indicaties
28
Q
niet-medicamenteuze therapie van SpA
A
- sportbeoefening
- algemene beweging
- vaak door inflammatie daling van kracht & conditie - andere
- lokale warmte
- massage
- ultrason
- enkel voor bevordering van oefeningen - heelkunde
- laattijdige stadia
- veel complicaties = operatie wervelzuil ≈neurogeen
29
Q
algemeen conservatieve therapie
A
- pijlers voor alle patiënten
- educatie
- stoppen met roken
- beweging
–> kinesitherapie voor sommige overwegen - richtlijnen
- oefentherapie in alle clinical guidelines = veilig voor alle patiënten
- regelmatig oefenen + educatie
- beter effect van medicatie anti-TNFalfa = window of opportunity
30
Q
hinderpalen voor prognose
A
- slechte prognose
- schade bij diagnose
- ontsteking in boed
- roken = enige waar iets aan gedaan kan worden - hinderpalen voor oefeningen
- tijd
- afwezigheid van duidelijke voordelen = niet onmiddelijke verbetering
- misverstanden = zien kine als 2e optie van medicattie
- kinesiofobie
- ouderdom
31
Q
effecten van beweging
A
- bewezen effecten
- minder pijn
- meer mobiliteit wervelzuil
- verbetering ademhalingsfunctie & ook aërobe functies
- verbetering functionaliteit = BASDAI, BASFI & BASMI
- verbetering levenskwaliteit - secundair te verwachten effecten
- daling cardiovasculair risico
- beter verhouding van body composition
- preventie van osteoporose
- daling risico van vallen & fracturen
32
Q
therapie trouw
A
- kinesiofobie
- 80% slechte adherence
- meest fobie van alle reumatische aandoeningen
- altijd meer kinesiofobie bij rompaandoeningen
- testen door Tampa Scale for Kinesiofobie - afremmende factoren = worden beter door therapie
- pijn
- stijfheid
- vermoeidheid
- ziekte - stimulerende factoren
- motivatie
- persoonlijk plan
- voldoende tijd - rode vlaggen
- revidiverdende peesonstekingen
- dactylitis
- lage rugpijn
33
Q
oefentherapie
A
- doelen
- mobiliteit & houding verbeteren
- kracht verhogen
- uithouding verbeteren
- andere functies = evenwicht, coördinatie, proprioceptie
- funcitoneel = behendigheid & stappen - richtlijnen fysieke activiteit
- 150-300min matige activiteit of 75-150min intensief
- toevoeging met 2x spierversterkend
- high impact & moeilijke evenwicht oefenignen vermijden
34
Q
dorsing oefentherapie
A
- algemeen
- individueel = evalutatie
- mobiliteit/stretching = continuïteit & consistentie
- andere oef = afh van ziekteactiviteit & progressie - korte termijn
- intensieve oefeningen
- voor bepaalde doelstellingen - lange termijn = onderhoudsbehandeling
- best = 5x per week
- beste = realistisch = vol te houden
35
Q
voorbeeld oefenprogramma
A
- eerste fase
- pijndemping
- mobiliteit herwinnen - tweede fase
- vanaf herwinst van mobiliteit
- krachttraining
- cardiotraining
36
Q
training van cardiopulmonaire functies
A
- modaliteiten
- inspiratoire muscle training
- spirometrie oefeningen
- zwemmen & water oefeningen
- pilates
- postuur reëducatie - effecten
- verbetering BASDAI & BASFI
- verbetering pulmonaire funcites = spirometrie & chestexpansion
- verbetering aerobe functies
37
Q
krachtmetingen
A
- rompspierkracht = hoofdprobleem
- endurace
- handheld dynamometer
- isometrische & isokinetische metingen - verschil rompmobiliteit & -kracht
- eerst & groter krachtverlies van mobiliteit tov. normale
- radiologische groep = vooral verschil met mobiliteit
–> iedereen met ziekte heeft kracht verlies die gelijk is, ernst van ziekte heeft grotere mobiliteit verlies - perifere spierkracht
- handknijpkracht
- legpress
- isometrische & isokinetische metingen
- CPET
38
Q
richtlijnen voor sporten
A
- risico
- badminton & tennis
- basketbal & netbal
- voetbal
- circuits
- step aerobics
- tae-bo
- schoolslag zwemming = hyperextensie - vermijden
- hockey
- squash
- rugby
- worstelen, karate & boxen
