psycholg Flashcards
Pytanie
Odpowiedź
Czym zajmuje się psychologia jako nauka?
Psychologia to naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych, opierające się na metodach empirycznych.
Jakie są trzy główne rodzaje „psychologii” wspomniane w wykładzie?
1) Psychologia potoczna (oparta na codziennych przekonaniach), 2) Psychologia praktyczna (wiedza używana w różnych zawodach, np. coaching), 3) Psychologia naukowa (badania empiryczne, metody naukowe).
Na czym polega intersubiektywność wiedzy naukowej?
Oznacza, że wyniki badań i wnioski muszą być dostępne do sprawdzenia (falsyfikacji lub potwierdzenia) przez innych badaczy. Wymaga się komunikowalności i powtarzalności procedur.
Jakie kryteria naukowości zaproponował August Comte?
1) Posiadanie własnego przedmiotu badań, 2) Określone miejsce w systemie nauk, 3) Własny warsztat metodologiczny, 4) Własny system pojęć.
Jaki jest główny przedmiot badań psychologii?
Przedmiotem badań psychologii są zachowania jednostek (wyraz przystosowania się do otoczenia) i procesy psychiczne.
Gdzie umiejscawia się psychologię w systemie nauk?
Psychologia jest nauką empiryczną i społeczną (choć wykorzystuje także metody przyrodnicze).
Jakie są przykładowe subdyscypliny psychologii?
Psychologia emocji, osobowości, społeczna, poznawcza, kliniczna, genetyka zachowania, psychologia organizacji i pracy, behawioralna, humanistyczna itd.
Jakie są dwa główne dylematy psychologii wspomniane w wykładzie?
1) Spór, na ile człowieka kształtuje natura (biologia, geny) a na ile kultura i środowisko. 2) Czy człowiek jest istotą autonomiczną (wolna wola) czy determinowaną przez czynniki zewnętrzne.
Na czym polega psychoanaliza Freuda?
Freud zakłada istnienie nieświadomości (obok świadomości i przedświadomości), a motorem zachowania są popędy i konflikty wewnętrzne. Ego, Id i Superego oddziałują na siebie, powodując napięcia prowadzące do różnych zachowań.
Co wyróżnia behawioryzm jako kierunek w psychologii?
Behawioryzm (Watson, Skinner) koncentruje się na obserwowalnym zachowaniu (S-R), odrzuca badanie stanów świadomości i kładzie nacisk na warunkowanie (klasyczne, instrumentalne).
Jakie jest główne założenie psychologii humanistycznej?
Człowiek jest istotą wolną, odpowiedzialną i zdolną do samorealizacji; psychologia humanistyczna podkreśla indywidualne doświadczenia i dążenie do rozwoju.
Na czym skupia się psychologia poznawcza?
Bada procesy przetwarzania informacji przez człowieka: postrzeganie, myślenie, pamięć, język i rozwiązywanie problemów, często posługując się metaforą umysłu jako komputera.
Co zakłada psychologia ewolucyjna (socjobiologia)?
Zachowania ludzkie mają podłoże ewolucyjne i są mechanizmami adaptacyjnymi, ukształtowanymi w procesie doboru naturalnego.
Co to jest osobowość w psychologii?
Osobowość to zespół względnie trwałych cech i wzorców zachowania, które odróżniają jednostki i nadają spójność ich działaniom w czasie i różnych sytuacjach.
Jaką rolę odgrywa temperament w teorii cech?
Temperament to wrodzona podstawa (biologiczny rdzeń) osobowości, przejawiająca się w reaktywności emocjonalnej i behawioralnej; na jej bazie kształtują się późniejsze cechy osobowości.
Co oznacza wytężona kontrola (effortful control) w modelu temperamentu Rothbart?
To świadome regulowanie własnego zachowania poprzez hamowanie reakcji dominującej, wykrywanie błędów i planowanie; wiąże się z rozwojem uwagi wykonawczej.
Na czym polega pięcioczynnikowy model osobowości (tzw. Wielka Piątka)?
Wielka Piątka (Costa i McCrae) obejmuje pięć podstawowych wymiarów osobowości: Neurotyczność (NEU), Ekstrawersję (EKS), Otwartość na doświadczenie (OTW), Ugodowość (UGD) i Sumienność (SUM).
Jakich fragmentów z podręcznika „Psychologia i życie” Zimbardo i Gerriga należy się nauczyć?
Do wykładu obowiązują: ss. 4-19 oraz 564-585 (wyd. 2012 lub późniejsze dodruki).
Jakie są wymagania na zaliczenie kursu Wstęp do Psychologii?
Trzeba zaliczyć ćwiczenia (uzyskać zaliczenie) oraz zdać egzamin z wykładu, przy czym wymagane jest osiągnięcie co najmniej 50% + 1 punkt.
Czym jest emocja według podanej definicji?
Emocja to złożony zespół zmian obejmujący pobudzenie fizjologiczne, odczucia, procesy poznawcze oraz reakcje behawioralne w odpowiedzi na sytuację ważną dla jednostki.
Jakie są główne różnice między emocjami a nastrojami?
Emocje trwają krótko i charakteryzują się dużą intensywnością, zwykle są powiązane z konkretnym bodźcem. Nastroje trwają dłużej, mają mniejsze nasilenie i słabiej wiążą się z konkretną przyczyną.
Które emocje uważa się za podstawowe według Plutchika?
Według Plutchika do emocji podstawowych należą: radość, złość, strach, wstręt, smutek, zaskoczenie, zaciekawienie, akceptacja.
Czego dotyczy koncepcja ekspresji emocji Paula Ekmana?
Ekman wykazał, że podstawowe wyrazy twarzy odpowiadające emocjom są uniwersalne kulturowo i rozpoznawane w różnych społecznościach, np. radość, strach, smutek, złość, wstręt, zaskoczenie.
Na czym polega regulacja emocji?
Regulacja emocji to proces świadomych lub nieświadomych działań mających na celu inicjowanie, wzmacnianie, osłabianie bądź zatrzymywanie określonego stanu emocjonalnego.
Jak Rothbart definiuje temperament?
Rothbart definiuje temperament jako konstytucjonalnie uwarunkowane różnice w reaktywności i samoregulacji, zależne od czynników genetycznych, dojrzewania i doświadczenia.
Co oznacza pojęcie samoregulacji w kontekście temperamentu?
Samoregulacja to proces modyfikujący reaktywność (obniżający lub podwyższający ją), obejmujący między innymi kontrolę uwagi i kontrolę zachowania.
Czym jest przywiązanie społeczne według Mary Ainsworth?
Przywiązanie społeczne to afektywna więź z opiekunem, rozpoznawana ok. 8. miesiąca życia, wyrażająca się m.in. w dążeniu do bliskości i protestach przy rozłące.
Jakie są główne typy przywiązania w procedurze nieznanej sytuacji Ainsworth?
Typ A (lękowo-unikający), typ B (bezpieczny), typ C (lękowo-ambiwalentny) oraz typ D (zdezorganizowany i zdezorientowany).
Jak Hans Selye rozumiał stres?
Selye wprowadził pojęcie ogólnego zespołu adaptacyjnego, wyróżniając trzy fazy: reakcję alarmową, stadium odporności i stadium wyczerpania w odpowiedzi na długotrwały stres.
Co zakłada model transakcyjny stresu Lazarusa i Folkman?
Że stres to relacja między jednostką a otoczeniem, w której kluczową rolę odgrywa ocena poznawcza sytuacji (ocena pierwotna i wtórna) oraz sposoby radzenia sobie.
Czym zajmuje się psychologia kliniczna?
Psychologia kliniczna bada i wyjaśnia zdrowe oraz zaburzone formy zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego oraz prowadzi diagnozę i interwencję.
Jak w psychologii definiuje się normę i co może świadczyć o patologii?
Normę można definiować według kryteriów statystycznych, społecznych lub subiektywnego dobrostanu. Patologia przejawia się m.in. w zachowaniach niefunkcjonalnych, powodujących cierpienie, naruszających normy i wyraźnie odbiegających od typowych reakcji.
Jakie klasyfikacje zaburzeń psychicznych najczęściej stosuje się współcześnie?
Są to Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób (ICD-11) oraz Amerykańska Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych (DSM-V).
Co charakteryzuje zaburzenia lękowe?
U ich podłoża leży lęk, często nieadekwatny do sytuacji lub nieuświadamiany. Mogą przejawiać się w postaci zamartwiania się, fobii, lęku separacyjnego, czy zespołu lęku uogólnionego.
Jakie są główne objawy zespołu lęku uogólnionego (GAD)?
Stały, nadmierny i nieadekwatny lęk, zamartwianie się wieloma sprawami, napięcie mięśniowe, problemy ze snem, drażliwość i nerwowość.
Na czym polega zaburzenie separacyjne (SAD) u dzieci?
Dzieci z SAD odczuwają nadmierny lęk przed rozstaniem z opiekunem, co często manifestuje się niechęcią do szkoły czy do spania poza domem, czasem objawami somatycznymi.
Co wyróżnia depresyjne zaburzenie nastroju?
Występuje w nim długotrwały obniżony nastrój, utrata zainteresowań i przyjemności, zaburzenia snu, zmęczenie, poczucie winy, kłopoty z koncentracją i myśli samobójcze.
Czym charakteryzuje się jadłowstręt psychiczny (anoreksja)?
Obejmuje silny lęk przed przybraniem na wadze, zaburzony obraz własnego ciała, spadek masy ciała co najmniej 15% poniżej normy i (u kobiet) brak miesiączki.
Co to są całościowe zaburzenia rozwojowe, np. autyzm?
Są to głębokie zaburzenia ujawniające się we wczesnym dzieciństwie, wpływające na sferę poznawczą, społeczną i emocjonalną (np. trudności w komunikacji, ograniczone zainteresowania i powtarzalne zachowania).
Co bada anatomia?
Naukę o budowie ciała ludzkiego (mikroskopowo, makroskopowo, opisowo, porównawczo, itd.).
Na czym polega teoria komórkowa?
1) Wszystkie organizmy składają się z komórek, 2) Komórka to najmniejsza jednostka zdolna do funkcji życiowych, 3) Wszystkie komórki pochodzą z innych komórek.
Jak wygląda hierarchiczna budowa organizmu?
Atom → cząsteczka → makrocząsteczka → organella → komórka → tkanka → narząd → układ narządów → organizm.
Jakie są główne funkcje układu nerwowego?
1) Odbiór i analiza bodźców, 2) Reakcja na bodźce (ruch, wydzielanie itp.), 3) Regulacja i koordynacja pracy narządów oraz utrzymanie homeostazy.
Jak dzielimy układ nerwowy pod względem anatomicznym?
Na ośrodkowy (mózgowie i rdzeń kręgowy) oraz obwodowy (nerwy czaszkowe, rdzeniowe, zwoje nerwowe, receptory).
Jakie komórki tworzą tkankę nerwową?
Neurony (przekazują informacje) oraz komórki glejowe (m.in. astrocyty, oligodendrocyty, mikroglej) pełniące funkcje podporowe i ochronne.
Za co odpowiada osłonka mielinowa?
Przyspiesza przewodzenie impulsów nerwowych w aksonie (przewodzenie skokowe) i zmniejsza zużycie energii.
Czym są synapsy i jakie mają rodzaje?
Synapsy to połączenia międzykomórkowe służące przekazywaniu impulsu (chemiczne lub elektryczne). Mogą być nerwowo-nerwowe, nerwowo-mięśniowe, nerwowo-gruczołowe.
Które neuroprzekaźniki są najważniejsze pobudzające i hamujące?
Pobudzający: głównie glutaminian (kwas glutaminowy). Hamujący: głównie GABA (kwas gamma-aminomasłowy).
Czym jest długotrwałe wzmocnienie synaptyczne (LTP)?
To proces polegający na utrwalaniu (wzmacnianiu) połączeń synaptycznych w wyniku intensywnego pobudzania, wiązany z pamięcią i uczeniem się.
Jak dzieli się układ nerwowy pod względem czynnościowym?
Na układ somatyczny (steruje mięśniami szkieletowymi, ruchami zależnymi od woli) i autonomiczny (AUN – reguluje pracę narządów wewnętrznych).
Jakie są dwie części autonomicznego układu nerwowego?
Układ współczulny (sympatyczny) i układ przywspółczulny (parasympatyczny). Działają na zasadzie przeciwnych efektów w narządach.
Czym różnią się nerwy czaszkowe od rdzeniowych?
Nerwy czaszkowe (12 par) wychodzą bezpośrednio z mózgowia i unerwiają głowę, nerwy rdzeniowe (31 par) odchodzą od rdzenia kręgowego i unerwiają pozostałe części ciała.
Czym jest zwój nerwowy?
Skupiskiem ciał komórek nerwowych poza ośrodkowym układem nerwowym (np. w obwodzie lub przy narządach).
Jakie są podstawowe skutki uszkodzenia nerwów obwodowych?
Zaburzenia czuciowe (bóle, niedoczulica) oraz zaburzenia ruchowe (niedowłady, porażenia) w obszarze unerwienia.
Co oznacza antagonizm układu współczulnego i przywspółczulnego?
Współczulny (walcz lub uciekaj) i przywspółczulny (odpoczynek i trawienie) wywołują przeciwstawne efekty w narządach, utrzymując równowagę w organizmie.
