Prirast i Prinos 30 pitanja + slika dodatnih nekih pitanja parcijala 100% daje ova pitanja Flashcards
Šta je zadatak nauke o prirastu?
Iz čega direktno proističe zadatak nauke o prirastu?
S obzirom na dužinu perioda za koji se utvrđuje i način uređivanja prirast može da bude - podjela?
Tekući prirasti - definicije?
- Nauka o prirastu je biološka disciplina koja istražuje, otkriva i definište zakonitosti rasta šumskih stabala i sastojina zavisno od prirodnih uslova, svojstava pojedinih vrsta i mjera koje trebaju da uspostave najpovoljnije odnose između prirasta i faktora koji na njega utiču.
- Zadatak nauke o prirastu proističe direktno iz jednog od osnovnih principa šumarstva tj principa kontinuiteta produkcije.
- Prirast se dijeli na 2 glavne kategorije (tekući i prosječni prirasti). Tekući se dijeli prema dužini perioda na tekući godišnji, tekući periodični i tekući dobni. Prosječni se prirast dijeli prema dužini perioda na prosječni periodični i prosječni dobni.
- Tekući prirast (it) predstavlja povećanje dimenzija (veličine taksacionog elementa) stabla ili sastojine u toku jedne godine, tj vegetacionog perioda. Utvrđuje se na osnovu razlike veličine na kraju i početku godine (vegetacionog perioda).
Tekući periodični prirast (deltaY) predstavlja povećanje veličine taksacionog elementa u periodu dužem od 1 godine, najčešće 5 ili 10 godina, a kraćem od ukupne starosti.
Ukupni tekući prirast (Y) predstavlja ukupnu veličinu nekog taksacionog elementa u određenoj starosti (npr d1.3 stabla pri starosti od 100god iznosi 40cm).
Prosječni prirasti definicije?
U kakvoj su međusobnoj vezi kriva rasta i kriva tekućeg prirasta pri matematičkom definisanju prirasta?
Definiši pojam prinosa?
U čemu se ogleda razlika između prirasta i prinosa?
- Prosječni periodični prirast (ir) se izračunava na osnovu podataka premjera koji se provode periodično, kao količnik tekućeg periodičnog prirasta i dužine perioda za koji je utvrđen. Nedostatak mu je što se u slučaju utvrđivanja uticaja nekog od egzogenih faktora (mraz, suša…) ne registruju godišnja kolebanja prirasta koja nastaju zbog kolebanja ovih faktora. Prosječni dobni prirast (ig) predstavlja prosječno godišnje povećanje taksacionih elemenata u određenoj starosti (ukupni tekući prirast) i starosti.
- Veličina taksacionog elementa u određenoj starosti predstavlja zbir svih tekućih prirasta od početka života do te starosti. Prema tome, kriva rasta je kumulanta krive tekućeg prirasta, tj kriva tekućeg prirasta je diferencijalna kriva krive rasta. Drugim riječima, funkcija krive rasta je integral funkcije krive tekućeg prirasta, a funkcija krive tekućeg prirasta predstavlja prvi izvod funkcije krive rasta.
- Pronos predstavlja ukupno proizvedenu drvnu zapreminu (količinu drveta) u nekoj sastojini u toku jedne godine na jedinici površine te sastojine (po hektaru). Mjerna jedinica je m^3/godišnje/ha. Prinos jednodobne sastojine po količini je jednak prosječnom dobnom zapreminskom prirastu ukupne sastojine, a preborne tekućem zapreminskom prirastu sastojine.
- Razlika se ogleda u tome što se prirast drvne mase svake godine taloži (slaže) u obliku omotača na stablima, dok prinos predstavlja proizvedni prirast prenesen na posječena stabla. Pri sječi se sijeku pojedina cijela stabla. Može se sječi i manje od prirasta.
Definiši pojam boniteta staništa i navedi načine utvrđivanja za jednodobne i raznodobne sastojine?
Koje dijelove krošnje razlikujemo prema Buregeru?
Kako se utvrđuje horizontalna projekcija krošnje stabla?
Šta je relativna dužina krošnje i kako zavisi od starosti stabla, vrste drveća (lišćari vs četinari) i uzgojnog oblika sastojina?
Šta je stepen zedepastosti krošnje?
Bonitet je mjera kvaliteta staništa (ili ocjena proizvodnog potencijala staništa) za rast određenih biljnih vrsta i njihovih sastojina. U šumasrstvu se pod bonitetom podrazumjeva maksimalna količina prinosa koji može da proizvede šumska sastojina određene vrste drveća na određenom staništu.
Za jednodobne sastojine se vrši na dva načina:
1. Pomoću prirasno-prinosnih tablica kod kojih su ulazi: vrsta drveća, način i intenzitet prorjeđivanja, starost sastojine i srednja visina.
2. Pomoću visinske krive. Primjenjuje se kada imamo podatke o visini sastojine u određenim godinama starosti, pa možemo konstruisati krivu rasta sastojine u visinu i tu krivu uporediti sa odgovarajućim bonitetnim krivim.
Za raznodobne sastojine se vrši tako što se upoređuje visinska kriva razmatrane vrste drveća konktretne sastojine i odgovarajućih bonitetnih krivih.
- Prema boregeru, dio krošnje koji se nalazi iznad najvećeg prečnika krošnje je krošnja sunca ili krošnja svjetlosti, a dio ispod je krošnja sjene. Isti autor razlikuje spoljašnji omotač krošnje koji je obrastao četinama i jezgro - unutrašnjost krošnje bez četina.
- Horizontalna projekcija krošnje se računa kao površina kruga čiji je poluprečnik jednak prosječnoj veličini nekoliko projiciranih poluprečnika krošnje na horizontalnu površinu. Poluprečnici krošnje se projiciraju pomoću viska ili pomoću ogledala. Može se odrediti i planimetrijski.
- Relativna dužina krošnje predstavlja odnos između dužine krošnje i ukupne visine stabla. Ovaj se odnos iskazuje u procentima. Najveća je kod mladih biljaka, a lišćari imaju veće relativne dužine krošnji nego četinari. Stabla prebornih sastojina imaju veću relativnu dužinu nego stabla jednodobnih sastojina.
- Stepen zdepastosti krošnje predstavlja odnos između šririne krošnje i njene dužine. U određenoj mjeri karakteriše oblik krošnje a zavisi od vrste drveća, biološkog razreda i prsnog prečnika stabala te sastojinskog oblika.
Na koji način udio krošnje svjetlosti u ukupnoj dužini krošnje utiče na proizvodnost drven zapremine?
Koje je upotrebljivo mjerilo za provjetu ekonomičnosti korištenja prostora za rast pojedinačnih stabala?
Kako prorede utiču na dimenzije krošnji i proizvodnost sastojine?
Kojim dendrometrijskim metodom se može doći do podataka o rastu stabla u visinu tokom života?
- Stabla prvog biološkog razreda (visočija sa jako razvijenom krošnjom) koja imaju daleko veće apsolutne veličine krošnje i dobijaju veće količine direktne svjetlosti te su višestruko proizvodnija od stabala drugog i trećeg biološkog razreda. Manje učešće krošnje svjetlosti u ukupnoj dužini krošnje ne znači i manju proizvodnost, jer proizvodnost drvne mase pored učešća krošnje svjetlosti u ukipnoj dužini krošnje zavisi i od njene apsolutne dužine i dostupne količine direktne svjetlosti.
- Upotrebljivo mjerilo je veličina zapreminskog prirasta po jedinici površine horizontalne projekcije krošnje. Izražava se u dm^3/m^2 (1 litar prirasta po kvadratu).
- Proredama se povećava prostor za rast pojedinačnih stabala u sastojini, što ima za posljedicu povećanje dimenzija krošnji. Nekoliko decenija nakon proređivanja znatno se povećava srednja zapremina krošnji stabala u sastojini i ukupna zapremina krošnji sastojine.
- Koristi se metod dendrometrijske analize stabala koja su doživjela kraj produkcionog perioda.
Opiši uticaj starosti i boniteta staništa na tekući visinski prirast stabala jednodobne sastojine?
Koju razvojnu fazu stabala određuje interval krive tekućeg visinskog prirasta do prve prevojne tačke, a koju fazu interval poslije druge prevojne tačke?
U kojoj mjeri vremenski uslovi tokom vegetacionog perioda mogu uticati na veličinu visinskog prirasta?
Kako utiče veličina prostora za rast na tok i veličinu visinskog prirasta stabala u jednodobnoj sastojini?
- U najranijoj mladosti tekući visinski prirast stabla je mali, sa starošću se povećava agresivno do prve prevojne tačke, a zatim degresivno do kulminacije (maksimum). Daljim povećanjem starosti visinski prirast se smanjuje agresivno do druge prevojne tačke, a nakon toga degresivno. Bonitet utiče tako što je pri istoj starosti visinski prirast veći pri boljim nego pri lošijim stanišnim uslovima i pri boljim uslovima tekući visinski prirast kulminira ranije.
- Perod do prve prevojne tačke u razvojnom procesu određuje fazu mladosti, a period poslije druge prevojne tačke fazu starosti stabala.
- Na tok i veličinu visinskog prirasta u toku jednog vegetacionog perioda znatno utiču vremenske prilike. Povoljne vremenske prilike mogu udvostručiti visinski prirast u odnosu na nepovoljne. Veličina visinskog prirasta može ovisiti i od vremenskih prilika prethodne godine, pa i nekoliko prethodnih godina.
- Uticaj se ogleda u toma da se smanjenjem prostora za rast i sa tim dugotrajnim zasjenjivanjem smanjuje veličina visinskog prirasta i kulminacija se pomjera ka većoj starosti.
U čemu se ogleda značaj poznavanja ritma rasta stabala u visinu?
Do kojih spoznaja se može doći na osnovu godova i čime je uslovljena uočljivost godova?
Kako utiče starost i bonitet staništa na tekući debljinski prirast stabla jednodobne sastojine?
Kakav je odnos vrsta drveća (vrste svjetla, sjene) u pogledu prirašćivanja u debljinu?
U čemu se ogleda značaj poznavanja ritma (dinamike) debljinskog i visinskog prirasta stabala pojedinih vrsta drveća?
- Poznavanje ritma rasta stabala u visinu značajno je sa biološkog i privrednog aspekta. Sa biološkog aspekta za spoznaju optimalnog stanja sastojine,faze razvoja, vitalnosti stabala i uzgojnih potreba, a sa privrednog za definisanje boniteta staništa.
- Godovi se koriste za utvrđivanje starosti stabala, aktuelnog prirasta, prirasta u prošlosti, prognozu budućeg prirasta, za utvrđivanje karakteristika prirasta kao bioindikatora, vitalnosti stabla i njihove reakcije na djelovanje različitih stimulativnih ili ometajućih faktora. Markantnost goda je uslovljena kontrastom boja kasnog drveta formiranog prethodne godine i ranog drveta formiranog naredne godine.
- Tekući debljinski prirast stabla jednodobne sastojine u najmlađoj dobi je mali, sa starošću se povećava, kilminira a potom smanjuje. Pri boljim stanišnim uslovima tekući debljinski prirast je veći i prije kulminira nego pri lošijim uslovima staništa.
- Vrste svjetla intenzivnije prirrašćivaju u mlađoj dobi, dok vrste sjene intenzivnije prirašćivaju kasnije. Ranija je kulminacija debljinskog prirasta vrsta svjetla u odnosu na vrste sjene.
- Od velikog je značaja za gazdovanje šumama, jer se na osnovu ritma može donijeti odluka koju vrstu treba forsirati za dobijanje određenih sortimenata. Vrste drveća koje se karakterišu većim debljinskim prirastom u mlađoj dobi, koji i kulmunira ranije (smrča, ariš..) pogodne su za produkciju tanjih sortimenata, dok za debele sortimente koristimo vrste koji veće debljinske priraste postižu kasnije (jela, hrast, bukva)..
Šta je temeljnica i kako se izračunava?
Od čega zavisi tekući prirast temeljnice stabla? Navedi približnu formulu za računanje?
Na kojem su mjestu duž debla najveći debljinski prirast i prirast temeljnice?
Kada se na osnovu prirasta prečnika na prsnoj visini može donositi zaključak o zapreminskom prirastu stabla?
Koji su faktori korišteni kao nezavisne varijable prilikom istraživanja debljinskog prirasta stabala raznodobnih šumskih sastojinu Bosni?
Kako zavisi veličina debljinskog prirasta stabala raznodobnih sastojina od njihovog prsnog prečnika?
- Temeljnica je površina poprečnog presjeka debla stabla na prsnoj visini. Izdračunava se na osnovu prsnog prečnika stabla kao površina kruga g=0.785*d^3.
- osnovna Formula u svesci. Veličina tekućeg prirasta temeljnice zavisi od veličine njegovog prečnika na prsnoj visini (na početku perioda za koji se izračunava prirast) i od veličine tekućeg debljinskog prirasta. Približna formula u svesci
- Debljinski prirast je najveći na vrhu stabla, a prirast temeljnice na dnu (do zemlje).
- Može se donositi zaključak o zapreminskom prirastu samo ako je poznata veza između prirasta prečnika na prsnoj visini i prirasta prečnika na bilo kom drugom mjestu duž debla stabla.
- Kao varijable su korišteni prsni prečnik stabla, bonitet staništa za zastupljene vrste drveća, stepen zastrtosti zemljišta sastojine, omjer smjese vrsta drveća i prsni prečnik srednjeg stabla sastojine.
- U najnižim debljinskim stepenima debljinski prirast stabla raznodobnih sastojina je mali, sa povećanjem debljine se povećava, pri određenoj debljini kulminira, a zatim postepeno opada. Kulminacija debljinskog prirasta stabala raznodobnih sastojina javlja se pri većim debljinama, koje su zntno veće u odnosu na debljine (starost) kulminacije debljinskog prirasta stabala jednodobnih sastojina.
Kako zavisi debljinski prirast tanjih stabala bukve, jele i smrče raznodobne šumske sastojine od boniteta staništa, uz objašnjenje?
Kako utiče stepen zastrtosti zemljišta krošnjama stabala na debljinski prirast stabala, uz objašnjenje?
Koji se dijelovi debla (vretena) statbla razlikuju s obzirom na njihov oblik?
Pri kojim uslovima staništa (boljim, ili lošijim) debla stabala imaju manji pad prečnike te je deblo punodrvnije, uz objašnjenje?
Kako se izračunava stepen vitkosti stabla i od čega zavisi?
- Tankih stabala debljinski prirast je veći na lošijim uslovima staništa. Pri lošijim uslovima staništa se povećavaju zahtjevi za svjetlošću i odumiru stabla u potpunoj zasjeni. Tada je manja konkurencija te stabla imaju veći stajališni prostor i dostupno im je više svjetla.
- Debljinski prirast stabala je veći što je stepen zastrtosti manji. U sastojinama sa manjim stepenom zastrtorsi krošnje stabala su bolje osvijetljene i veće, te zbog toga stabla postižu veće debljinske priraste u odnsu na stabla u sastojinama sa većim stepenom zastrtosti.
- Imamo donji dio koji ima približan oblik prevršenog najloida, imamo srednji dio približnog oblika prevršenog paraboloida, i imamo gornji dio približnog oblika kupe.
- Na lošijim staništima je manji pad prečnika. To je usljed intenziteta promjene veličine debljinskog i visinskog prirasta sa promjenom boniteta staništa. Stabla na lošijim staništima u visinu troše više organske materije od stabala koja su rasla na boljim staništima.
- Stepen vitkosti je omjer visine i prsnog prečnika stabla. R=h/d1,30. Zavisi od starosti i okruženja u kojem stablo raste.
Kako se računa zapreminski koeficijent (nepravi oblični broj) stabla i koje zapreminske koeficijente razlikujemo?
Navedi elemente rasta (taksacione elemente) od kojih zavisi tekući zapreminski prirast.
Uticaj starosti na veličinu tekućeg zapreminskog prirasta stabla jednodobne sastojine i uz obrazloženje uporedite sa tokovima debljinskog i visinskog prirasta.
Opiši uticaj vrste drveća (svjetlo-sjena) na tok tekućeg zapreminskog prirasta stabla jednodobne sastojine?
Na koji način položaj stabla u sastojini utiče na tok i veličinu zapreminskog prirasta stabla?
- Zapreminski koeficijent je omjer zapremine stabla i zapremine valjka istih dimenzija (prečnik valjka jednak prsnom prečniku stabla i visina jednaka visini stabla). f=v/(g*h). To je korekcioni faktor kojim korigujemo zapreminu valjka na zapreminu stabla v=ghf. Imamo zapreminski koeficijent krupnog drveta i zapreminski koeficijent ukupne zapremine.
- Zapreminski prirast stabla ovisi od njegovog prsnog prečnika (temeljnice), visine, zapreminskog koeficijenta, i njihovih prirasta.
- Tekući zapreminski prirast stabla u najmlađoj dobi je mali, sa starošću se povećava, zatim kulminira a poslije toga opada. Zapreminski prirast se do kulminacije sporije povećava i nakon kulminacije sporije se smanjuje za razliku od tekućeg debljinskog i visinskog prirasta.
- Vrste svjetla u mlađoj dobi ostvaruju veće zapreminske priraste i ranije se javlja kulminacija u odnosu na vrste sjene.
- Stabla bez zasjenjivanja postižu veći prirast, a stabl u zasjeni imaju manji prirast zapremine.
U čemu se ogleda značaj poznavanja veličine i vremena tj starosti kulminacije prosječnog zapreminskog prirasta?
Opiši uticaj veličine prsnog prečnika na tekući zapreminski prirast jele, smrče i bukve u raznodobnim šumskim sastojinama?
Napiši formulu po kojoj se računa procent zapreminskog prirasta i navedi značenje korištenih oznaka?
Zbog čega je zapreminski prirast po 1m^2 projekcije rošnje stabala u jednodobnim sastojinama veći za stabla sa malom krošnjom u odnosu na stabla sa velikom krošnjom?
Zbog čega je prosječni zapreminski priras (proizvodnost) po 1m^2 površne projekcije krošnje svih stabala u prebornim sastojinama manji u odnosu na stabla u jednodobnim sastojinama?
- Kulminacija zapreminskog prirasta nastupa kasno, nekoliko decenija kasnije od tekućeg prirasta. Poznavanje je bitno jer predstavlja uporište za odlučivanje o sječi pojedinih stabala i sastojine.
- Zapreminski prirast jele, smrče i bukve se sa povećanjem prečnika progresivno povećava, zatim degresivno, kulminria pri velikim prečnicima (70cm+), a nakon toga se postepeno smanjuje.
- Procent prirasta je veličina prirasta iskazana u relativnom iznosu. Predstavlja odnos celičine tekućeg zapreminskog prirasta i zapremine na kojoj je nastao. piv=iv/v*100, gdje su iv tekući zapreminski prirast, v zapremina na kojoj je proizveden prirast (zapremina na početku perioda).
. Razlog je što stabla sa manjom krošnjom imaju vitkije krošnje (manji koeficijend zdepastosti), zako da pri istoj površini projekcije krošnje i odgovarajućem prostoru za rast imaju relativno veći omotač krošnje gdje se nalaze dobro osvjetljeni listovi koji intenzivno asimiliraju. - U jednodobnoj sastojini stabla su približno iste starosti i nalaze se u istoj razvojnoj fazi (faza mladosti, faza pune snage i faza starosti), a u prebornoj sastojini u snazi pune snage su samo najviša stabla, ali mogu biti i u fazi starosti.
Opiši krivu rasta i krivu tekućeg prirasta? (3)
Kako izgleda debljinska struktura preborne sastojine?
- Kriva rasta predstavlja zavisnost veličine taksacionog elementa od starosti. Ima oblik idzuženog slova S sa jednom prevojnom tačkom bez kulminacije.
Kriva tekućeg prirasta je unimodalna asimetrična kriva, konkavna prema apscisi. Karakteristične su 2 prevojne tačke i jedna kulminaciona. Kulminaciona tačka se uvijek javlja pri onoj starosti pri kojoj se na krivoj rasta javlja prevojna tačka - Kao pad prema desno, gdje najiše ima najtanjih stapala u najmanjem stepenu, a najmanje u najvišem debljinskom stepenu
