Mikrobiologia w kosmetologii Flashcards
1
Q
kosmetyk (definicja)
A
to każdy produkt przeznaczony do kontaktu z zewnętrznymi częściami ciała ludzkiego lub z zębami i błonami śluzowymi jamy ustnej, którego celem jest utrzymanie ich w czystości oraz w dobrym stanie, ochrona, perfumowanie, upiększanie lub poprawa zapachu ciała.
To też chemia gospodarcza - proszki do prania, płyny do płukania ubrań
2
Q
lek (definicja)
A
to substancja chemiczna, która reaguje z żywym organizmem zmieniając jego czynność tak, że zmiany te mogą być wykorzystane do zapobiegania chorobom lub ich leczenia
3
Q
ustawodawstwo kosmetyczne podlega ciągłym zmianom i wynika z … (3)
A
- postępu naukowo-technicznego
- innowacyjności
- rosnących oczekiwań konsumentów
4
Q
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r dotyczące produktów kosmetycznych
A
zawiera ogólne wymagania
załącznik I - raport bezpieczeństwa produktu kosmetycznego:
- częścią raportu bezpieczeństwa są specyfikacje mikrobiologiczne substancji lub mieszanin i gotowego produktu kosmetycznego
- częścią raportu bezpieczeństwa są wyniki testu konserwacji
5
Q
decyzja wykonawcza komiji nr 2013/674/UE
A
szczególną uwagę należy zwrócić na surowce najbardziej podatne na wzrost mikroorganizmów
- mieszaniny zawierające wodę
- surowce zawierające proteiny
- surowce pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego
należy mieć na uwadze surowce nie sprzyjające wzrostowi mikroorganizmów - np. rozpuszczalniki organiczne
wskazuje na różnice w podatności mikrobiologicznej między 3 rodzajami produktów - optymalizacja badań mikrobiologicznych
1. produkty niskiego ryzyka mikrobiologicznego - nie jest konieczne badanie jakości mikrobiologicznej produktu gotowego ani test konserwacji
2. produkty jednorazowego użytku - konieczne są tylko badania czystości mikrobiologicznej wyrobu gotowego
3. inne produkty - w odniesieniu do których konieczne są badania obciążeniowe i badania czystości mikrobiologicznej
6
Q
surowce najbardziej podatne na wzrost mikroorganizmów (3)
A
- mieszaniny zawierające wodę
- surowce zawierające proteiny
- surowce pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego
7
Q
produkty niskiego ryzyka mikrobiologicznego (badania)
A
nie jest konieczne badanie jakości mikrobiologicznej produktu gotowego ani test konserwacji
8
Q
produkty jednorazowego użytku (badania)
A
konieczne są tylko badania czystości mikrobiologicznej wyrobu gotowego
9
Q
wytyczne SCCS
A
w celu zapewnienia jakości i bezpieczeństwa produktu kosmetycznego niezbędne jest przeprowadzenie rutynowych badań czystości mikrobiologicznej dla każdej partii wyrobu gotowego, wprowadzonej do obrotu
wskazuje że zgodnie z normą ISO 29621 są produkty, które nie wymagają wykonywania rutynowych analiz
nie rekomenduje jednej konkretnej metody oceny skuteczności zakonserwowania
-norma ISO 11930
- metoda farmakopealna
- metoda Koko-test
10
Q
limity mikrobiologiczne dla produktów specjalnego zastosowania dla dzieci poniżej 3 r.ż. w okolice oczu lub błony śluzowe
A
tlenowe drobnoustroje mezofilne (bakterie, pleśnie i drożdże): ≤ 1 x 10^2 jtk/g lub jtk/ml
E. coli: nieobecne w 1g lub 1 ml
Pseudomonas aeuruginosa: nieobecne w 1g lub 1 ml
Staphylococcus aureus: nieobecne w 1g lub 1 ml
Candida albicans: nieobecne w 1g lub 1 ml
11
Q
limity mikrobiologiczne dla większości produktów
A
tlenowe drobnoustroje mezofilne (bakterie, pleśnie i drożdże): ≤ 1 x 10^3 jtk/g lub jtk/ml
E. coli: nieobecne w 1g lub 1 ml
Pseudomonas aeuruginosa: nieobecne w 1g lub 1 ml
Staphylococcus aureus: nieobecne w 1g lub 1 ml
Candida albicans: nieobecne w 1g lub 1 ml
12
Q
PN-EN ISO 11930:2012
A
zliczanie i wykrywanie mezofilnych bakterii tlenowych
13
Q
PN-EN ISO 21150:2016-01
A
Wykrywanie obecności E. coli
14
Q
PN-EN ISO 22717:2016-01
A
Wykrywanie obecności Pseudomonas aeuruginosa
15
Q
PN-EN ISO 22718:2016-01
A
Wykrywanie obecności Staphylococcus aureus
16
Q
Ustawa z dnia 4 października 2018 o produktach kosmetycznych
A
- określa obowiązki przedmiotów i właściwość organów w zakresie wykonywania obowiązków i zadań administracyjnych wynikających z Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1223/2009 z dnia 30 listopada 2009 r dotyczące produktów kosmetycznych
- dokumentację produktów udostępnioną do celów kontroli sporządza się w języku polskim lub angielskim, natomiast część raportu bezpieczeństwa w języku polskim
- produkty kosmetyczne udostępniane na terytorium RP znakuje się w języku polskim
- wprowadza wykaz zakładów, w których wytwarzane są produkty kosmetyczne
- powołanie systemu informowania o ciężkich działaniach niepożądanych spowodowanych użyciem produktów kosmetycznych
- nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy ma Państwowa Inspekcja Sanitarna oraz Inspekcja Handlowa
- dostęp do bazy notyfikacji produktów kosmetycznych (CPNP) ma Główny Inspektor Sanitarny, Prezes UOKiK, Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny
17
Q
nadzór nad przestrzeganiem przepisów Ustawy z dnia 4 października 2018 o produktach kosmetycznych ma … (2)
A
- Państwowa Inspekcja Sanitarna
2. Inspekcja Handlowa
18
Q
dostęp do bazy notyfikacji produktów kosmetycznych (CPNP) według Ustawy z dnia 4 października 2018 o produktach kosmetycznych ma … (4)
A
- Główny Inspektor Sanitarny,
- Prezes UOKiK - Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny,
- Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny
19
Q
w ocenie bezpieczeństwa kosmetyku (zgodnie z Ustawą z dnia 4 października 2018 o produktach kosmetycznych) uwzględnia się… (2)
A
- sposób aplikacji - miejsce gdzie kosmetyk będzie stosowany
- grupę odbiorców dla których jest on przeznaczony
20
Q
ocena bezpieczeństwa kosmetyku (zgodnie z Ustawą z dnia 4 października 2018 o produktach kosmetycznych) składa się z … (6)
A
- oceny zgodności składników produktu z przepisami prawa
- oceny toksykologicznej składników kosmetyku
- oceny ekspozycji (narażenia)
- ocena ryzyka dla składników kosmetyku
- oceny wyników badań gotowego kosmetyku - głównie czystości mikrobiologicznej i właściwości dermatologicznych
- przygotowania raportu z oceny bezpieczeństwa kosmetyku
21
Q
ocena właściwości dematologicznych kosmetyku - badania dermatologiczne [charakterystyka]
A
- to ocena wyników testów zgodności na odpowiedniej grupie ochotników
- badania takie przeprowadzane są pod nadzorem lekarza dermatologa
- w przypadku kosmetyków innych grup (krem pod oczy, płyn do higieny intymnej itp.) badania wykonuje się pod nadzorem lekarza innej specjalności
22
Q
rodzaje badań dermatologicznych (2)
A
- testy dermatologiczne Patch test
- gotowa receptura jest sprawdzana na grupie osób testujących (probantów)
- w celu wykrycia alergii kontaktowej
- dostarcza informacji na temat swędzenia, złuszczania naskórka i zmian chorobowych
- polega na umieszczeniu próbki badanej w komorze umocowanej na hipoalergicznym przylepcu i naklejeniu na skórze grzbietu - badania drażniące
- wykonywane w formie testu na błonie omoczniowej jajka kurzego - test Lupke’go
- pozwala na ograniczenie testów przeprowadzanych na zwierzętach
23
Q
badania aplikacyjne (5)
A
- w ich trakcie trwania konsument stosuje badany produkt w domu, a jego intensywne stosowanie pozwala na odczuwanie zarówno pozytywnych jak i i negatywnych skutków jego działania
- kosmetyk badany jest w warunkach rzeczywistych - uwzględniane są wszystkie czynniki zewnętrzne i środowiskowe towarzyszące testowaniu
- prowadzone są z udziałem probantów
- w trakcie ich trwania możliwe jest potwierdzenie hypoalergicznych właściwości produktu
- nie określają poziomu skuteczności kosmetyku, a jedynie potwierdzają lub wykluczają deklaracje określonego działania
24
Q
badania aparaturowe
A
wykonywane w celu oceny skuteczności działania kosmetyków przez pomiar
- stopnia nawilżenia w czasie
- wpływu na elastyczność (jędrność) skóry
- wpływu na gładkość skóry
- wpływu na szorstkość skóry
25
badania fizykochemiczne
określają podstawowe parametry jakościowe i składu, a także oznaczenie substancji szkodliwych
26
badania fizykochemiczne - typy analiz (8)
1. ocena organoleptyczna kosmetyku - wygląd, barwa, zapach
2. ocena stabilności kosmetyku w podwyższonej i obniżonej temperaturze
3. oznaczenie pH kosmetyku
4. wyznaczenie gęstości, lepkości
5. wyznaczenie zawartości wody
6. wyznaczenie zawartości suchej pozostałości
7. ocena pianotwórczości kosmetyku
8. oznaczenie zawartości metali ciężkich
27
ocena bezpieczeństwa kosmetyku
- to ocena wpływu kosmetyku na bezpieczeństwo zdrowia ludzi. Przeprowadzana jest dla surowców jak i gotowego wyrobu
- na ocenę bezpieczeństwa składają się testy fizykochemiczne, mikrobiologiczne, zawartość zanieczyszczeń (w tym metali ciężkich) i dane toksykologiczne
28
ocenę bezpieczeństwa na gotowym produkcie przeprowadza się pod kątem... (7)
1. drogi ekspozycji - miejsca stosowania
2. częstotliwości używania kosmetyku
3. czasu kontaktu preparatu ze skórą
4. wielkości powierzchni stosowania
5. reakcji preparatu ze skórą
6. liczby osób używających preparatu
7. potencjalnych zanieczyszczeń ze środowiska
29
RAPEX
- to europejski system szybkiej wymiany informacji o produktach niebezpiecznych
- jest platformą wymiany informacji między państwami członkowskimi a komisją europejską w zakresie zagrożenia zdrowia lub życia konsumentów
- obejmuje m.in. monitoring zagrożeń w obrębie produktów kosmetycznych
- w Polsce organem nadzorującym jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
- zgłoszenie danego produktu do systemu powoduje jego wycofanie oraz nie może się on już pojawić na rynku europejskim
30
produkty niskiego ryzyka mikrobiologicznego
to produkty, których właściwości fizykochemiczne i technologia przetwarzania są mniej podatne na zanieczyszczenia mikrobiologiczne
nie wymagają obecności konserwantów
31
kwalifikacja kosmetyków do produktów niskiego ryzyka mikrobiologicznego przebiega na podstawie.. (5)
1. składników wyrobu, jego właściwości
2. technologii wytwarzania
3. sposobu aplikacji
4. rodzaju opakowań bezpośrednich
5. warunków produkcji
32
ograniczenie lub rezygnacja z badań z zakresu kontroli jakości i bezpieczeństwa mikrobiologicznego dotyczy ... (4)
1. produktów jednorazowych - nie wymagają one oceny stabilności mikrobiologicznej, ponieważ nie będą wtórnie skontaminowane podczas aplikacji
2. produktów, w których wysoka temperatura wytwarzania masy zabezpiecza przed rozwojem mikroorganizmów
3. produktów o skrajnych wartościach pH - niskie ryzyko mikrobiologiczne
4. produktów, których opakowanie uniemożliwia kontakt masy z otoczeniem (np. aerozole) - niskie ryzyko mikrobiologiczne
produkty takie nie wymagają rutynowych testów mikrobiologicznych
33
produkty kosmetyczne można podzielić na... [4]
1. środki higieny osobistej
2. kosmetyki pielęgnacyjne
3. kosmetyki upiększające
4. wody perfumeryjne
34
Środki higieny osobistej to... [przykłady]
- preparaty do mycia i kąpieli, szampony, odżywki do włosów
- dezodoranty
- preparaty do golenia
- preparaty do higieny jamy ustnej – pasty do zębów, płyny do płukania jamy ustnej
- inne
35
Kosmetyki pielęgnacyjne to ... [podział z przykładami]
```
- pielęgnacja twarzy:
> nawilżanie,
> anty-age,
> cera problemowa
- pielęgnacja ciała:
> ujędrnianie, cellulit, rozstępy itp.
> ochrona plażowa
- pielęgnacja stóp, dłoni, paznokci – olejki i odżywki do paznokci
- pielęgnacja włosów
- kosmetyki specjalne – dla mężczyzn (delikatniejsza skóra od kobiet), dzieci itp.
```
36
Kosmetyki upiększające to ... [przykłady]
- kosmetyki kolorowe :
> podkłady, środki do malowania twarzy, środki do upiększania okolic oczu, szminki do warg
> makijaż pernamentny
- środki do modelowania fryzury i zmieniające kształt włosów
- środki zmieniające kolor włosów
- lakiery do paznokci, tipsy
37
Wyroby perfumeryjne to... [przykłady]
- perfumy, wody toaletowe i kolońskie
- inne wyroby zapachowe
- wyroby semiperfumeryjne
38
wyroby semiperfumeryjne to ...
kosmetyki o podwójnym działaniu, często są to np. nawilżające balsamy, które jednocześnie nadają zapach
39
Składniki kosmetyków - podział
bazowe – woda, alkohol, ciała tłuszczowe
- czystość chemiczna i mikrobiologiczna
- kompatybilność z innymi składnikami
pomocnicze
- wspomaganie formy fizykochemicznej: emulgatory, składniki konsystencjotwórcze, stabilizujące
- konserwanty – zapobieganie zakażeniom wtórnym
- barwniki i kompozycje zapachowe
czynne
- warunkują działanie i efekty kosmetyczne
- 2 grupy: działające bez docierania do receptorów i bezpośrednio czynne biologicznie
40
działanie kosmetyków [4]
wspomagają i korygują funkcje skóry:
- gospodarkę wodną
- ochronę przed czynnikami starzeniowymi: przeciwzmarszczkowe [rozjaśniają zmarszczki]
- ochronę przed wiatrem, mrozem, zanieczyszczeniami itp.
- korygują drobne dysfunkcje [niektóre objawy starzenia, nadmierną wrażliwość, pracę gruczołów łojowych, cellulit, przebarwienia, inne]
pomagają w utrzymaniu higieny
- myciu i kąpieli
- zapobieganiu przykrym zapachom ciała
- usuwaniu zbędnego owłosienia
- pielęgnacji dzieci
poprawiają wygląd
- kosmetyki „kolorowe”, lakiery do paznokci itp.
- środki korygujące, żele, lakiery i farby do włosów
nadają zapach
- preparaty perfumeryjne
41
Funkcje kosmetyków pielęgnacyjnych [4]
1. nawilżanie
- hamowanie ucieczki wody
2. ochrona
- przed UV i wolnymi rodnikami
- przed czynnikami środowiskami i zanieczyszczeniami
3. stymulacja i regulacja
- przyspieszanie odnowy tkankowej
- regulacja procesów wzrostu i różnicowania komórek
4. funkcje specjalne – cera problemowa
42
substancje niedozwolone w kosmetykach [10]
Ustawa o kosmetykach z dnia 30.03.2001
* antybiotyki
* chemioterapeutyki
* leki cytostatyczne
* substancje mutagenne
* substancje radioaktywne
* metale ciężkie
* leki hormonalne
* alkaloidy
* narkotyki
* komórki, tkanki oraz inne substancje lub ich ekstrakty pochodzące z ciała ludzkiego oraz zwierząt
43
co może wchodzić w skład kosmetyku z ograniczeniem? [4]
Ustawa o kosmetykach z dnia 30.03.2001
- substancje dozwolone w ograniczonych ilościach
- barwniki, konserwanty, substancje promieniochronne tylko dozwolone i w dozwolonych ilościach (stężeniach)
- substancje promieniochronne, filtry UV – lista
- substancje konserwujące
44
informacje które muszą być umieszczone na opakowaniu [4]
Ustawa o kosmetykach z dnia 30.03.2001
o nazwa kosmetyku, adres producenta, nazwa firmy, zawartość kosmetyku, nr serii
o termin przydatności (gdy jest krótszy niż 30 miesięcy)
o szczególne ostrzeżenia, zwłaszcza przy produktach profesjonalnych
o wykaz składników wg INCI - kolejność zgodnie z malejącą zawartością
45
Ustawa o kosmetykach z dnia 30.03.2001 • zobowiązuje producenta (dystrybutora) do zgłoszenia kosmetyku do ...
Krajowego Systemu Informowania (IMP w Łodzi)
zgłaszając kosmetyk podaje się
- nazwa i kategoria
- dane producenta (importera)
- miejsce produkcji
- miejsce przechowywania dokumentacji toksykologicznej, aplikacyjnej i innej danego wyrobu
46
Zanieczyszczenia kosmetyków - dwa główne źródła zanieczyszczenia mikroorganizmami
zanieczyszczenia pierwotne
- związane z produkcją kosmetyków
- z powietrza, hali produkcyjnej, surowców, od pracowników
zanieczyszczenia wtórne
- związane ze stosowaniem kosmetyków
- dystrybucja, przechowywanie kosmetyków, kontaminacja opakowania, stosowanie i przechowywanie przez konsumenta
47
zanieczyszczenia pierwotne
- kosmetyków szczególną uwagę należy zwrócić na surowce naturalne i miejsca, z których pochodzą - substraty te mogą cechować się różnorodną mikroflorą towarzyszącą, który w późniejszych etapach, czyli transportu, przechowywania czy też suszenia może ulec zwiększeniu
- najczęściej bazą kosmetyków jest woda, dlatego też wymagania dla niej są bardzo rygorystyczne [woda technologiczna - nie może być czynnikiem stanowiącym ryzyko skażenia danych kosmetyków zanieczyszczeniami fizycznymi, chemicznymi czy mikrobiologicznymi oraz musi tym samym odpowiadać wymaganiom i badaniom co woda zdatna do picia]
48
Zgodnie z normą możemy podzielić wodę w zależności od ilości soli i gazów w niej rozpuszczonych na wodę [4]
wodę dejonizowaną
wodę destylowaną
wodę pitną
wodę morską
49
wśród drobnoustrojów, które mogą stanowić źródło skażenia wody są
- bakterie stanowiące mikroflorę jelitową ludzi: E. coli, Enterococcus faecalis, E. faecium, E. durans
- bakterie chorobotwórcze np. Salmonella sp., Shigella sp., Vibrio cholerae
- wirusy jelitowe
50
Czynniki wpływające na kontaminację kosmetyków podczas użytkowania
- miejsce przechowywania i użytkowania produktów kosmetycznych
- typ zamknięcia opakowania - kurz w powietrzu, bioaerozol wnikają do kosmetyku
- wielkość opakowania - im większe opakowanie tym dłuższy czas jego stosowania – wzrost liczby drobnoustrojów namnażających się w kosmetykach [niekorzystne]
- rodzaj opakowania
- liczba użytkowników jednego pakowania – zróżnicowana flora fizjologiczna każdego człowieka
51
termin ważności
- określa umieszczony na opakowaniu i wyrażony w miesiącach („M”) wskaźnik PAO (Period After Opening)
- oznacza on czas od otwarcia wyrobu do momentu, kiedy jego zanieczyszczenie mikrobiologiczne osiągnie poziom zagrażający dla konsumenta
52
nie wymagamy podania terminu trwałości jeśli:
- minimalny okres przydatności kosmetyku do użycia wynosi ponad 30 miesięcy
- w przypadku produktów jednorazowego użytku
- produktów nie mających kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym (np. aerozole)
- produktów stabilnych chemicznie i mikrobiologicznie (np. niektóre pudry prasowane)
53
przez dłuższy czas mogą być przechowywane kosmetyki ...
pozbawione wody lub z jej niewielką zawartością (oliwki, olejki, substancje tłuszczowe, woski)
54
krótszy termin do przydatności dotyczy kosmetyków ...
naturalnych oraz z dużą zawartością wody m.in. kremów, podkładów, tuszy do rzęs
55
Mikroflora naturalna rąk - stała [7]
```
S. epidermidis,
Corynebacterium sp.,
Micrococcus luteus,
E. coli,
Candida sp.,
Klebsiella sp.,
Enterobacter sp.,
```
56
Mikroflora naturalna rąk - przejściowa [3]
S. aureus,
S. capitis,
S. pyogenes
57
Nosicielstwo drobnoustrojów
jest rodzajem zakażenia bezobjawowego, które polega na bytowaniu drobnoustrojów w obszarach ciała, skąd mogą się rozprzestrzeniać na inne osoby, środowisko lub być przyczyną zakażenia endogennego
nosicielstwo może występować u osób zdrowych (u których nigdy nie było objawów chorobowych) w okresie wylegania choroby lub w okresie zdrowienia (pochorobowe)
u większości osób stan ten jest okresowy – nosicielstwo przejściowe (zmienne, czasowe). Ale nie może trwać też wiele miesięcy lub lat – nosicielstwo stałe (przewlekłe)
58
rozprzestrzenianie drobnoustrojów stanowiących szczególne znaczenie epidemiologiczne można ograniczyć przez ...
przerwanie dróg transmisji, co sprowadza się do stosowania określonych środków ochrony osobistej, bezpiecznego sprzętu i przestrzegania zasad higieny w codziennej praktyce
59
Najczęstsze patogeny występujące w kosmetykach [5]
- Streptococcus pyogenes – zapalenie gardła, wsierdzia, liszajec paciorkowcowaty
- pneumokoki – zapalenie płuc, OUN
- Staphylococcus aureus – zakażenia ropne
- Pseudomonas aeruginosa – biofilmy w przemyśle, może żyć w skrajnych warunkach
- E. coli infekcje przewodu pokarmowego (biegunki) lub układu moczowego
60
wirusy stanowiące zagrożenie epidemiologiczne w zakładzie kosmetycznym [3]
- HBV - Wirusowe zapalenie wątroby typu B
- HCV - Wirusowe zapalenie wątroby typu C
- HIV - Zespół nabytego upośledzenia odporności
droga transmisji - Kontakt z zakażoną krwią, płynami ustrojowymi
rezerwuar - człowiek
61
bakterie stanowiące zagrożenie epidemiologiczne w zakładzie kosmetycznym [4]
1. Staphylococcus aureus
- rezerwuar - człowiek, produkty kosmetyczne, żywność
- droga transmisji - kontakt bezpośredni, przeniesienie za pomocą skontaminowanych narzędzi lub sprzętów, stosowanie skontaminowanych kosmetyków, wody lub spożycie skażonej żywności
- zakażenie - zmiany skórne (czyraki, zapalenie skóry, liszajec zakaźny, zastrzał, zanokcica), zatrucia pokarmowe
2. Pseudomonas aeruginosa
- rezerwuar - Człowiek, produkty kosmetyczne
- droga transmisji - Kontakt bezpośredni, przeniesienie za pomocą skontaminowanych narzędzi lub sprzętów, stosowanie skażonych kosmetyków, skażona woda
- zakażenie - Zmiana skórna
3. Streptococcus pyogenes
- rezerwuar - Człowiek, woda, kosmetyki
- droga transmisji - Kontakt bezpośredni, przeniesienie za pomocą skontaminowanych narzędzi lub sprzętów
- zakażenie - Zmiana skórna, róża
4. Pałeczki Gram-ujemne z rodziny Enterobacteriacae
- rezerwuar - Człowiek, woda, kosmetyki
- zakażenie - Zmiany skórne, zakażenia układu pokarmowego, zatrucia pokarmowe
62
Mikotoksyny są to
produkty wtórnego metabolizmu grzybów pleśniowych (Ascomycetes), które zasadniczo nie są niezbędne do życia wytwarzającego je grzyba ale wykazują działanie toksyczne dla człowieka, zwierząt, roślin i drobnoustrojów
63
częstotliwość badań mikrobiologicznych uzależniona jest
- od standardu higieny produkcji, specyfiki produktu, obszaru przeznaczenia, sposobu zakonserwowania, obecności substancji pochodzenia naturalnego, rodzaju opakowania oraz technologii jego wytwarzania
- ustalona przez producenta
64
do oznaczenia ogólnej liczby żywych drobnoustrojów tlenowych mezofilnych wykorzystuje się metodę [2]
Badanie mikrobiologiczne surowców kosmetycznych i kosmetyków
1. metodę płytkową (posiew wgłębny lub metodę powierzchniową)
2. metodę z użyciem filtrów membranowych o odpowiedniej średnicy
65
w przypadku badania mikrobiologicznego kosmetyków z dodatkiem środków konserwujących należy
wcześniej wyeliminować środki konserwujące poprzez rozcieńczenie, środki neutralizujące, filtrację
66
podłoże hodowlane do oznaczania liczby tlenowych bakterii mezofilnych w kosmetykach to ...
Agar z hydrolizatem kazeinowo-sojowym (TSA)
67
podłoże hodowlane do oznaczania liczby drożdży i pleśni w kosmetykach to...
Podłoże Sabourand z dekstrozą
68
podłoże hodowlane do wykrywania obecności Pseudomonas aeruginosa w kosmetykach to
Podłoże z cetrymidem
69
podłoże hodowlane do wykrywania obecności Staphylococcus aureus w kosmetykach to..
Podłoże Baird-Parkera
70
podłoże hodowlane do wykrywania obecności Candida albicans w kometykach to..
Podłoże Sabourand z dekstrozą
71
podłoże hodowlane do wykrywania obecności Escherichia coli w kosmetykach to..
Podłoże Endo
72
test kontrolowanego zanieczyszczenia mikrobiologicznego (tzw. test konserwacji)
- określa skuteczność ochrony przeciwdrobnoustrojowej produktu
- do próby wyrobu wprowadzamy jednorazowo (lub wielokrotnie) znaną liczbę komórek drobnoustrojów testowych (bakterii, drożdży, pleśni) odczyt (określamy przeżywalność – obecność drobnoustrojów) po określonym czasie przechowywania badanej próby w odpowiednich warunkach
- układ uznawany za skuteczny jest wtedy, kiedy w produkcie obserwujemy spadek liczby drobnoustrojów (o 3 cykle logarytmiczne) albo zahamowany jest ich wzrost
73
konsekwencje skażenia mikrobiologicznego kosmetyków - produkt [7]
- nadmierne namnożenie flory bakteryjnej
- obniżenie jakości produktu
- nieprzyjemny zapach
- zmiana barwy
- zmiana smaku
- deformacja opakowania
- rozdzielenie się faz
74
Konsekwencje skażenia mikrobiologicznego kosmetyków - człowiek [3]
- zapalenie spojówek, uszkodzenie wzroku, owrzodzenie rogówki
- alergie, grzybice skóry
- stany zapalne skóry
75
jak rozpoznać zepsuty kosmetyk? [6]
- rozdzielenie faz
- zmiana konsystencji
- zmiana barwy
- zmiana zapachu
- powstawanie osadu
- zmiana smaku
76
Co kontrolujemy – sprawdzamy (zasada 5P)
badania mikrobiologiczne kosmetyku
```
personel
pomieszczenia
procedury
proces
produkty
```
77
Kwas mlekowy - funkcje
• środek o działaniu złuszczającym wykorzystywany w kosmetologii m.in. do:
o Leczenia niedoskonałości skóry
o Leczenia trądziku
• Bakteria produkująca – Lactobacillus delbrueckii
• Stosowany samodzielnie jako zabieg kosmetyczny
78
Konserwant (Preservatives, Conservo) to
to substancje chemiczne hamujące aktywność bakterii i grzybów (w tym pleśni), dodawane m.in. do kosmetyków w celu zachowania jakości i czystości produktów przez cały czas ich użytkowania
Lista E” – konserwanty mają zakres numerów E200-E299
Obecność środków konserwujących jest wymagana w kosmetykach zawierających wodę i substancje organiczne
79
Dwie podstawowe grupy surowców kosmetycznych hamujących rozwój mikroorganizmów
1. składniki kosmetyków, które oprócz swoich podstawowych własności wykazują mniejszą lub większą aktywność przeciwdrobnoustrojową- olejki eteryczne, ekstrakty z roślin
2. właściwe środki konserwujące (SK) – zachowanie kosmetyku w stanie pozbawionym zanieczyszczeń zarówno podczas ich wytwarzania i pakowania, jak również podczas całego okresu użytkowania
80
Obecność środków konserwujących nie jest konieczna w [3]
o kosmetykach bezwodnych (np. oliwkach dla dzieci do pielęgnacji skóry, olejkach do masażu) – jednakże występuje problem z drożdżakami, zwłaszcza Candida sp.
o W preparatach zmniejszających aktywność wody (wiążących wodę)
o w roztworach alkoholowych powyżej 40% alkoholu etylowego lub izopropylowego
81
Celem substancji konserwujących jest
* Zachowanie czystości mikrobiologicznej
* Jakości odpowiedniej dla specyfiki produktu
* Zwiększenie okresu przechowywania oraz użytkowania kosmetyku
82
substancje konserwujące powinny być [13]
o szerokiego zakresu gatunków drobnoustrojów
o Efektywne w niskich stężeniach
o Efektywne w szerokim pH wyrobu
o Nie mogą reagować z innymi składnikami kosmetyku
o Nie powinny mieć działania toksycznego
o Nie powinny mieć działania drażniącego
o Nie powinny mieć działania uczulającego
o Nie mogą niszczyć fizjologicznej mikroflory użytkowników
o substancje trwałe chemicznie
o Bezzapachowe
o Bezbarwne
o Nieulegające hydrolizie
o Nie zmieniać barwy, zapachu, konsystencji, smaku produktu do którego je dodano
83
Dobór i użycie środków konserwujących w kosmetykach są uzależnione od [6]
* składu preparatu i rodzaju zastosowanego w kosmetyku emulgatora – niejonowe emulgatory mają zdolność absorbcji konserwantów
* pH kosmetyku
* rodzaju opakowania kosmetyku
* przewidywanego okresu trwałości
* zakresu działania przeciwdrobnoustrojowego
* grupy docelowej użytkowników
84
Najczęściej używane konserwanty [9]
* Kwasy organiczne (propionowy, wersenowy, sorbinowy, salicylowy, benzoesowy, hydroksybenzoesowy) ich pochodne i estry
* Aldehydy (formaldehyd)
* Alkohole 9-etylowy, izopropylowy, fenylowy, beznylowy
* Fenole (fenol, fenylofenol) i polifenole (rezocyna)
* Sole czwartorzędowych zasad aminowych
* Organiczne pochodne rtęci (tiomersal, octan fenylortęciowy)
* Związki zawierające chlor
* Związki heterocykliczne (pochodne imidazolu tiazolu, oksazolu oraz pirymidyny i pirydyny)
* Kwasy i ich sole, alkohole, fenole, sole czwarto-rzędowych zasad aminowych – działają na osłony komórkowe
* Aldehydy, izotiazoliny, organiczne połączenia rtęci, związki zawierające chlor – reagują ze składnikami komórki
85
parabeny - konserwant
* Związki stałe
* Dobrze rozpuszczalne w etanolu i glikolu propylenowym
* Trudno rozpuszczalne w wodzie
* Ich aktywność przeciwdrobnoustrojowa zależy od długości łańcucha alkilowego w poszczególnych estrach oraz pH produktu
* Działają w pH 3-9
* Bardzo szerokie spektrum działania - dobra skuteczność dla bakterii gram-dodatnich i drożdży, nieco mniejsza dla pleśni, słabo działają na bakterie Gram-ujemne
* synergistycznie działają z innymi konserwantami w produkcie
* Obojętne w stosunku do większości innych składników obecnych w produkcie
* wykazują podobne działanie do estrogenów i antagonistyczne do androgenów oraz blokują sulfotransferazy
86
Formaldehyd konserwant
* Kwas mrówkowy
* Reagują z wolnymi grupami aminowymi białek – połączenia z łańcuchami peptydowymi poprzez mostki metylenowe
* Związek reaktywny o ostrym, charakterystycznym zapachu, uczulający i drażniący
* Pochodne związku wykazują działalność bakteriobójczą w stosunku do bakterii G+ i G-, można je spotkać w recepturach szamponów i dezodorantów
* Reagują z kwasami nukleinowymi
* Inaktywują enzymy
* są dobrze rozpuszczalne w wodzie
* Dobre działania wobec bakterii i większości wirusów
* Z uwagi na szkodliwe działanie tej grupy konserwantów nie powinny być stosowane w kosmetykach dla niemowląt i małych dzieci oraz osób wrażliwych
87
alkohole - konserwant
* Etylowy, izopropylowy, fenylowy, benzylowy
* Gehydratacja białek – zmiana ich struktury II-rzędowej – zaburzenia funkcji życiowych
* Niszczą formy wegetatywne drobnoustrojów, większość wirusów
* Nie działają na formy przetrwalnikowe
88
Organiczne związki rtęci - konserwant
* Tiomersal, octan fenylortęciowy
* Działanie bakteriobójcze i grzybobójcze
* Brak działania drażniącego na skórę i błony śluzowe – zastosowanie jako konserwant w kosmetykach do oczu
89
Bakteriocyny to
białkowe metabolity bakterii Gram-dodatnich oraz Gram-ujemnych wykazujące działanie przeciwdrobnoustrojowe (wąskie spektrum działania, ale bezpieczniejsze aniżeli antybiotyki)
• E234 NIZYNA – Lactobacillus lactis, dopuszczona w 40 krajach, łatwo trawiona, bezpieczna dla zdrowia, naturalny konserwant serów, bitej śmietany, mięsa, produktów z jajek, konserwant w kosmetykach?
• Laktacyna – Lactobacillus jonhsonii, konserwacja serów, kosmetyki do mycia ciała
90
konserwanty dopuszczalne w receptorach kosmetyków naturalnych
```
Kwas benzoesowy i jego sole
Alkohol benzylowy
Kwas dehydrooctowy i jego sole
Kwas salicylowy i jego sole
Kwas sorbowy i jego sole
```
91
Glikole - w niskich stężeniach pełnią rolę ...
środków nawilżających, zaś powyżej 30% zabezpieczają produkt pod względem mikrobiologicznym
92
Olejki eteryczne
* to roślinne metabolity wtórne, pozyskiwane na drodze destylacji parą wodną, zaliczane do fitoncydów.
* Obejmują często działanie fungobójcze oraz bakteriobójcze. Najwyższą aktywność reprezentują olejki zawierające grupę fenolową np. Karwakol oraz Tymol
93
Naturalne substancje biologicznie aktywne
* Gromadzą się one w owocach, kwiatach, kłączach, korzeniach, korze
* surowce roślinne stosowane w kosmetyce mogą być pozyskiwane w różnych formach tj.: w postaci ekstraktów, olejków i olejów itp
* Zaletą większości preparatów roślinnych jest ich łagodne działanie, brak toksyczności, a także efektów ubocznych
* Powszechnie stosowaną grupę surowców kosmetycznych stanowią wyciągi roślinne. Pozyskuje się je na drodze ekstrakcji suszonego surowca rozpuszczalnikami o różnej polarności
* Z surowca roślinnego pozyskuje się na ogół wieloskładnikowe mieszaniny, które: opóźniają procesy starzenia skóry, nawilżają, ściągają i napinają skórę, pochłaniają promieniowa UV, wybielają i likwidują przebarwienia, łagodzą podrażnienia, stymulują krążenie w naczyniach krwionośnych, działają bakteriobójczo i bakteriostatyczne
94
Kosmetyk jest naturalny jeśli
zawartość naturalnych składników wynosi 95 %
• Nawet naturalne kosmetyki zabezpiecza się często alkoholem do 15% co zabezpiecza, ale może doprowadzić do podrażnienia skóry wrażliwej - do takich związków należą np. kwas benzoesowy oraz jego sole i estry, kwas salicylowy i jego sole, kwas sorbowy i jego sole, alkohol benzylowy
95
wzmacniacze konserwantów (preservatice booster),
* Ich zadaniem jest podwyższanie skuteczności tradycyjnych konserwantów
* Możliwe jest to dzięki mechanizmowi polegającemu na zmniejszaniu napięcia powierzchniowego ścian komórkowych mikroorganizmów w wyniku czego konserwanty łatwiej przedostają się do wnętrza komórki powodując jej śmierć
* Np. EDTA
96
nanocząstki srebra jako konserwanty
są stabilne i wykazują wystarczającą skuteczność w zakresie konserwancji wobec mieszanin bakterii oraz mieszanin grzybów. Stwierdzono także, że nanocząstki srebra nie przenikają poprzez normalną (bez ran czy uszkodzeń) ludzką skórę
97
Najczęstsze konserwanty w kosmetykach [3]
* Parabeny
* Fenoksyetanole
* Kwas sorbowy i sole
98
Emulsje
* Przeznaczone do stosowania zewnętrznego i wewnętrznego
* Układ równomiernie rozproszonych faz ciekłych – wodnej i tłuszczowej (olejowej)
* Każdy może być fazą rozproszoną (wewnętrzną) lub rozpraszającą (zewnętrzną)
* Faza wodna: woda lub wodne roztwory substancji leczniczych lub pomocniczych
* Olej lub inne ciecze lipofilowe i rozpuszczone w nich substancje lecznicze i pomocnicze
99
typy emulsji
o Emulsja O/W
| o Emulsja W/O
100
Emulgator
* czynnik ułatwiający rozproszenie nie mieszających się ze sobą cieczy, stabilizujący pod względem fizycznym emulsję
* Jest to substancja powierzchniowo czynna (tenzyd) gromadząca się na granicy faz
* Zmniejsza ona napięcie powierzchniowe na granicy faz, przez co ułatwia ona rozproszenie jednej fazy w drugiej i zapobiega łączeniu się kropelek fazy rozproszonej
* Warunkuje typ emulsji
101
Rodzaje emulgatorów [3]
o Jonotwórcze – tj. anionowo czynne
o Niejonowe
o Amfoteryczne
102
Jeżeli w cząsteczce przeważają grupy polarne, to emulgator rozpuszcza się w wodzie tworząc
emulsję O/W, przy przewadze grup niepolarnych rozpuszcza się w fazie olejowej tworząc emulsję W/O
103
emulgatory rzekome
- to pęczniejące w wodzie substancje koloidowe, dające roztwory o dużej lepkości
- to substancje pochodzenia roślinnego: guma rabska, agar, pektyna, alginian sodu, a także syntetycznego: metyloceluloza, karboksymetyloceluloza oraz pochodzenia mineralnego np. bentonit
- emulsję sporządza się przez mechaniczne rozproszenie faz
104
Tłuszcze roślinne
* w normalnej temperaturze mają konsystencję płynną (ciekłą)
* zawierają estry glicerolu i kwasów tłuszczowych nienasyconych
* Wyjątek tłuszcz kakaowca – jest stały
105
Lipidy zwierzęce
* zwykle konsystencja stała
* zawierają połączenie glicerolu z kwasami tłuszczowymi nasyconymi
* Wyjątek trany np. olej wątłuszowy i żółwiowy
106
Oleje roślinne
* to płynne tłuszcze otrzymywane z nasion owoców roślin oleistych,
* skóra gładka i natłuszczona
* Działanie odprężające i tonizujące
107
Atopowe zapalenie skóry (AZS)
* Przewlekła choroba zapalna o nawrotnym charakterze
* Mechanizm nie do końca poznany
* Częstość występowania atopowego zapalenia skóry wzrasta w szybkim tempie, a choroba dominuje w krajach wysoko uprzemysłowionych i u rasy kaukaskiej (białej)
* Około połowa przypadków tej choroby rozpoczyna się w pierwszym półroczu życia
* Do pierwszego roku życia objawy pojawiają się u 70-80% dzieci
* Ryzyko zachorowania w późniejszym okresie znacznie spada
108
Ocena czy dany produkt jest produktem kosmetycznym musi być dokonywana na podstawie
indywidualnej oceny produktu, uwzględniając wszystkie jego cechy - cechy organoleptyczne, skład i zastosowanie
109
Kosmetyki dzielimy na: - 2
• Produkt spłukiwany
o Oznacza produkt kosmetyczny, który po zastosowaniu na skórę, włosy lub błony śluzowe jest przeznaczony do usunięcia
o Nie wchłania się i nie pozostaje na naszej skórze
o Np. żele pod prysznic
• Produkt niespłukiwany
o Oznacza produkt kosmetyczny przeznaczony do długotrwałego kontaktu ze skórą, włosami lub błonami śluzowymi
110
Podział kosmetyków ze względu na funkcje - 5
* Czyszczące
* Pielęgnujące
* Ochronne
* Zapachowe
* Upiększające, czyli kosmetyki kolorowe
111
Formy fizykochemiczne produktów kosmetycznych - 9
* Zawiesiny
* Żele roztwory
* Emulsje
* Olejki
* Pasty
* Pudry
* sztyfty
* Piany
* aerozole
112
balsam
* emulsja
* kosmetyk niespłukiwany
* kosmetyk pielęgnacyjny/ochronny
* przeznaczony do skóry
113
Badanie emulsji
* ocena organoleptyczna – sprawdzić jak wygląda produkt po otwarciu, czy nie ma zmian organoleptycznych, zmiany zapachu, ciemnych plam (zmiany barwy, pigmentacji)
* zbadanie pH emulsji
* zbadanie gęstości produktu
* zbadanie lepkości produktu
* zbadanie zawartości suchej pozostałości po odwirowaniu
* określenie stabilności emulsji – komory termiczne i komory mechaniczne
* określenie typu emulsji (O/W, W/O) – istotne głównie dla śmietanek, kremów, mleczkach
* określenie kwasowości, zasadowości oraz nadtlenków wydzielanych przez substancje będące składnikami emulsji – głównie dotyczy to substancji woskowych
* określenie odporności emulsji na zmiany oksydacyjne – wykonywane pod lampą UV (liczba nadtlenków przed naświetleniem i po naświetleniu lampą)
114
lakier do włosów
* kosmetyk niespłukiwany
* Aerozol
* Przeznaczony do włosów
* Kosmetyk pielęgnacyjny / ochronny
115
Badanie aerozoli
* badania organoleptyczne
* badanie zawartości formaldehydu
* badanie szczelności i trwałości opakowania
* badanie średniej szybkości wypływu produktu – ważymy próbę, naciskamy przez 10 sekund i ponownie ważymy
* badanie zdolności opróżniania opakowania
* badanie ciśnienia gazów rozpylających
* badanie stabilności opakowania
* badanie wzajemnego oddziaływania składników produktu
116
cienie do powiek
* kosmetyk niespłukiwany
* Puder
* Przeznaczony do oczu
* Kosmetyk upiększający
* Głównym składnikiem jest kadm, tlenek tytanu
117
Badanie pudrów
• badanie organoleptyczne – wygląd zewnętrzny, barwa, zapach
• badanie właściwości kryjących
• badanie przyczepności do skóry
• badanie stopnia rozdrobnienia produktu – przesiewanie przez sito
• badanie pH produktu
• badanie gęstości produktu
• badanie aktywności wody zawartej w produkcie
• badanie zawartości metali ciężkich – kadm i ołów
o barwniki mogą zawierać metale ciężkie
o podobnie dotyczy to pomadek – dodatkowo badamy zawartość arsenu
118
szampony
* kosmetyk spłukiwany
* roztwór
* przeznaczenie do włosów
* kosmetyk oczyszczający
119
Badanie roztworów
* badanie organoleptyczne
* badanie mętności
* badanie klarowności
* badanie pH
* badanie gęstości
* badanie lepkości
120
roztwory
```
• podział
o wodne
o Wodno-alkoholowe
perfumy
o Lipidowe
• Roztwory to jednorodna mieszanina co najmniej dwóch składników z których jeden jest rozpuszczalnikiem
```
121
Badanie perfum
* Nie powinny być badane pod względem mikrobiologicznym
* Badanie wyglądu w temperaturze 18-20oC
* Badanie trwałości zapachu w temperaturze 18-20oC
* Badanie zawartości alkoholu etylowego w temperaturze 20oC
* Badanie zawartości substancji które można wyizolować
122
Piany
• podział
o piany klasyczne
Układ dyspersyjny, w którym fazą rozproszoną jest gaz, a faza rozpraszającą ciecz
o Piany stałe
Układ dyspersyjny, w którym faza rozproszoną jest gaz, a faza rozpraszająca ciało stałe
• Roztwory niejonowych lub amfoterycznych środków powierzchniowo czynnych zwiększają kremowość piany i poprawiają jej stabilność – piany gęste, kremowe
123
Badanie pian
• Badanie organoleptyczne
• Badanie mętności
• Badanie klarowności
• Badanie przewodności – zmienna w trakcie przechowywania produktu
• Badanie gęstości
• badanie lepkości
• badanie pH
• określenie liczby spienienia – z jakiej objętości roztworu powstanie określona ilość produktu
• badanie stabilności produktu – w jakim czasie produkt będzie występować w formie piany
• określenie czasu gaśnięcia piany – po jakim czasie piana zmieni się w roztwór
• określenie zawartości osadu w koncentracie
• określenie pianotwórczości
o czy nie tworzy się zbyt dużo osadu podczas wytwarzania piany
124
wyrób aerozolowy
jednorazowy pojemnik metalowy, szklany lub z tworzywa sztucznego zawierający gaz sprężony, skroplony albo rozpuszczony pod ciśnieniem wraz z cieczą, pastą, proszkiem albo bez nich, wyposażony w urządzenie umożliwiające uwalnianie zawartości w formie cząstek stałych lub ciekłych zawieszonych w gazie, w postaci piany, pasty proszku lub cieczy
• Najważniejszym składnikiem jest gaz pędny (nośnik, substancja rozpylająca)
o Musi być zgodny z preparatem
o Nie może reagować z pojemnikiem
o Nie może być toksyczny
125
Żele
• Układ o galaretowatej konsystencji, który powstaje w wyniku koagulacji układu koloidalnego, w którym faza rozproszona (faza nieciągła) tworzy sieciowatą, porowatą strukturę przestrzenną wypełnioną fazą rozpraszającą
• Rodzaje
o Hydrożele – fazą rozpraszającą jest woda
o Lipożele – fazą rozpraszającą jest olej
• Charakteryzuje się
o dużą zawartością wody nawet do 95-99%
o Łatwa aplikacja
o Nie pozostawiają tłustych plam
126
Badanie żeli
* Badanie organoleptyczne
* Badanie pH
* Badanie gęstości
* Badanie lepkości
* Badanie stabilności żelu
127
zawiesiny
* Układ niejednorodny składający się z minimum dwóch faz z czego jedna z nich (część nierozpuszczalna) jest rozproszona – zawiesina w drugiej (faza wodna lub olejów), średnica cząstek substancji rozproszonej jest większa od średnicy cząstek ośrodka rozpraszającego
* Baza zawiesiny w zależności od kierunku zastosowań, może być woda, hydrożel, lipożel, emulsja, emalia, emulgator
* Warunkiem uzyskania stabilnej zawiesiny jest dostosowanie lepkości układu do ciężaru oraz średnicy ciała stałego
128
Badanie zawiesin
* Badanie organoleptyczne
* Badanie gęstości
* Badanie pH
* Badanie lepkości
* Badanie suchej pozostałości
* Badanie stabilności
129
Faza rozproszona - Gaz
| Faza rozpraszająca (ciągła) - ciecz
Piana
| np. Piana mydlana, pianka do golenia
130
Faza rozproszona - Gaz
| Faza rozpraszająca (ciągła) - Ciało stałe
Piana trwała
| np. pumeks
131
Faza rozproszona - ciecz
| Faza rozpraszająca (ciągła) - Gaz
Aerozol ciekły
| np. Mgła, leki
132
Faza rozproszona - Ciało stałe
| Faza rozpraszająca (ciągła) - Gaz
Aerozol stały
| np. leki
133
Faza rozproszona - Ciało stałe
| Faza rozpraszająca (ciągła) - ciecz
zawiesina
| np. Peeling, koloidalne srebro w wodzie
134
Faza rozproszona - Ciecz
| Faza rozpraszająca (ciągła) - ciecz
emulsja
| np. Krem, balsam
135
sztyfty
• Produkty bogate w woski i utwardzone oleje do których dodaje się odpowiednią ilość płynnych substancji tłuszczowych
• Typy sztyftów
o Woskowo-tłuszczowe
o Mydlane – roztwory glikoli zagęszczane sterynianem sodowym
o silikonowe – mieszaniny silikonów zagęszczane alkoholem tłuszczowym
136
Badanie sztyftów
* Badanie organoleptyczne
* Badanie pH
* Badanie gęstości
* Badanie temperatury stopnia mięknięcia
* Badanie rozsmarowalności
* Określanie zawartości kwasów i tłuszczów
* Określenie stabilności
137
pasty
* Układ bezwodny lub o niewielkiej zawartości wody z zawartością bardzo miałko sproszkowanych substancji stałych, zwykle o bardzo wysokiej lepkości
* szczególny rodzaj maści – zawiesin
* Zawierają min 40% substancji stałej, nierozpuszczalnej w podłożu
* Charakteryzują się większą spoistością i twardszą konsystencją
138
Badanie past
* Ocena organoleptyczna
* Badanie pH
* Badanie gęstości
* Badanie lepkości
* Określenie suchej pozostałości
* Badanie stabilności
* Badanie rozpuszczalności w wodzie
139
pudry
• Proszek o drobinkach mniejszych od 100 nm
• skład wszystkich pudrów oparty jest na dużej zawartości talku
• Cechy charakterystyczne dobrego pudru
o surowce są idealnie rozdrobnione – przesiane przez sito jedwabne i wymieszane
o Jest chłonny, nie kryje twarzy widoczną warstwą, pozostawia ją matową
o Posiada zdolność krycia drobnych defektów cery
o Jest śliski i tym samym nadaje cerze gładki wygląd
o Ma dobrą przyczepność do skóry
o Łatwo się rozprowadza
o Nie zmienia koloru
o Nie roluje się
• podział
o Pudry sypkie
Cienie
Pudry do twarzy
o Pudry prasowane
Pudry do stóp i ciała – wchłanianie potu, działanie dezodorujące
140
Wyróżniamy 3 kategorie olejów
* Łatwo schnące – np. olej lniany, olej makowy
* Nieschnące – np. olej oliwkowy, olej migdałowy
* Półschnące np. olej arachidowy, olej rzepakowy, olej sezamowy, olej bawełniany, olej sojowy, olej słonecznikowy, olej z krokosza
141
Oleje roślinne bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) - dawniej witamina F
* Nienasycone kwasy tłuszczowe – głównie kwasy C18 i C20 są strukturalnymi elementami błony komórkowej wchodzącymi w skład lipidów
* Niedobór w organizmie NNKT (wielonasycone kwasy tłuszczowe) - może być przyczyną suchej skóry i podatności na stany zapalne
142
Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego
* są sporadycznie wykorzystywane w kosmetyce pielęgnacyjnej, ponieważ zawierają głównie nasycone i mononienasycone kwasy tłuszczowe
* Zastępuje się tłuszczami syntetycznymi i roślinnymi – wyj. szampony
143
olejki
* Mieszaniny ciekłych substancji lipidowych, najczęściej są mieszaninami zawierającymi oleje mineralne, roślinne estry z grupy ciekłych wosków, antyutleniacze i kompozycje zapachowe
* są składnikiem każdej żywej komórki
* Odgrywają istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu skóry
* Tworzą na skórze warstwę ochronną
* Zapewniają odpowiednie nawilżenie skóry
* Wykorzystywane jako związki biologicznie czynne, gdyż mają duże znaczenie w leczeniu dermatoz
144
Badanie olejków
* Badanie organoleptyczne
* Badanie pH
* Badanie gęstości
* Badanie lepkości
* Oznaczanie zawartości wody
* Oznaczanie aktywności wodnej
* Oznaczanie zawartości kwasów tłuszczowych
145
Gronkowiec złocisty (łac. Staphylococcus aureus)
• Gram-dodatnia bakteria występująca w jamie nosowo-gardłowej oraz na skórze ludzi i zwierząt
• najczęściej powoduje zakażenia ropne skóry, tkanek podskórnych oraz tkanek miękkich, zakażenia układowe, zakażenia lub zatrucia związane z produkcją toksyn.
• Enzymy będące czynnikiem zjadliwości S. aureus
o Enterotoksyny A, B, C1, C2, D, E, F – powodują zatrucia pokarmowe
o Hemolizyny – wywołują lizę erytrocytów
o Koagulaza – powoduje aktywację kaskady krzepnięcia krwi.
o Eksfoliatyna (toksyna epidermonekrotyczna) – działa na warstwę ziarnistą naskórka powodując jej łuszczenie
o Leukocydyna – uszkadza leukocyty, głównie granulocyty i makrofagi
o Czynnik CF – ścina fibrynogen
o Hialuronidaza – ułatwia wnikanie i rozprzestrzenianie się gronkowców
o Fibrynolizyna – rozpuszczanie skrzepu i rozprzestrzenianie się procesu chorobowego
o Penicylinaza – warunkuje oporność gronkowców na penicylinę
o Fosfolipaza – rozkłada fosfolipidy
146
Róża
* zakaźna choroba skóry wywołana przez paciorkowce Streptococcus pyogenes
* Zmiany skórne polegają na obrzęku i ostrym stanie zapalnym skóry i tkanki podskórnej, zawsze są wyraźnie odgraniczone od reszty skóry
147
Streptococcus pyogenes
• paciorkowiec beta-hemolizujący zaliczany do ziarniaków
• Do czynników zjadliwości zaliczane są:
o białko M – właściwości antyfagocytarne, podobieństwo do antygenów występujących na własnych tkankach
o adhezyny
o hialuronowa otoczka bakteryjna
o białko e – podobieństwo do antygenów występujących na własnych tkankach
o toksyny: pirogenne (SPE), hemolizyny (O,S)
o enzymy sprzyjające szerzeniu infekcji: hialuronidaza, proteinaza, streptolizyny, streptokinaza i nukleazy (analogiczne jak w innych grupach streptokoków).
148
Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa)
• Gram-ujemna bakteria żyjąca głównie w glebie i wodzie oraz na powierzchni roślin i rzadko na skórze zwierząt
• Głównymi czynnikami chorobotwórczymi Pseudomonas aeruginosa są:
o otoczka alginianowa – zbudowana z kwasu mannuronowego i glukuronowego nadająca bakteriom wygląd śluzowo-połyskujący. Jest produkowana głównie przez szczepy wodne, ale znajdowano ją również u patogenów powodujących zapalenie płuc. Działa jako czynnik adhezyjny i antyfagocytarny. Część źródeł[5][6][8] nie uznaje warstwy śluzowej za otoczkę bakteryjną.
o pilina – istotna we wstępnej kolonizacji nabłonka
o adhezyny (niezwiązane z fimbriami) – jak wyżej
o hemolizyny – mogą niszczyć surfaktant powodując niedodmę
o proteazy – np. elastaza, trawią białka
o toksyny – m.in. lipopolisacharyd, enterotoksyna, egzotoksyna S (egzoenzym S), egzotoksyna A.
149
Choroby skóry (dermatozy
• schorzenia obejmujące skórę. Mogą one dotyczyć tak powierzchni naskórka, jak i skóry właściwej oraz tkanki podskórnej, a także przydatków – gruczołów łojowych i gruczołów potowych, mieszków włosowych i paznokci[1]. Bywa, że procesy chorobowe zachodzą w obrębie naczyń krwionośnych i naczyń chłonnych oraz zakończeń nerwowych.
150
Opryszczka zwykła lub opryszczka pospolita, potocznie zimno lub febra (łac. Herpes simplex)
• choroba zakaźna wywołana przez wirusy HSV1 i HSV2 (Herpes simplex virus).
151
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, human papilloma virus)
* wirus z rodziny papillomawirusów,
* Zakażenie HPV jest najczęstszą chorobą przenoszoną drogą płciową i większość ludzi przechodzi zakażenie HPV. U części osób zakażenie utrzymuje się co sprzyja rozwojowi raka głównie szyjki macicy, sromu, pochwy i ustnej części gardła
152
Candida albicans
* gatunek grzybów zaliczany do rzędu drożdżaków (Saccharomycetes)[1]. Jest to grzyb bezotoczkowy, wywołujący zakażenia oportunistyczne u chorych z obniżoną odpornością. Stanowi on florę fizjologiczną przewodu pokarmowego u 40-80% populacji
* Podobnie jak w przypadku pozostałych grzybic, także tutaj infekcji sprzyja przewlekła antybiotykoterapia, osłabienie odporności, sztuczne zastawki, cewniki, zabiegi inwazyjne etc. Zazwyczaj kandydozę dzieli się na powierzchowną oraz znacznie poważniejszą uogólnioną. Obecność grzybów w moczu określa się mianem kandydurii.
153
Węglowodory
• Wraz ze wzrostem liczby atomów węgla w węglowodorach rośnie ich temperatura topnienia i wrzenia oraz zmienia się stan skupienia: od gazowego przez ciekły, półciekły do stałego
154
Węglowodory o znaczeniu kosmetycznym
1. Benzyna - Lekkie frakcje benzyny tzw. eter naftowy [Stosowany jako rozpuszczalnik oraz do ekstrakcji olejków eterycznych] oraz benzyna lekka stosowane są jako zmywacze oraz do ekstrakcji tłuszczów, żywic i olejków eterycznych
2. Nafta - Stosowana w płynach na porost włosów oraz jako rozpuszczalnik (lecytyny sojowej, oleju rycynowego, witaminy A + E)
3. Oleje wazelinowy i parafinowy - Stosowane w kremach, olejkach do opalania, brylantynach
4. Wazelina - Stosowana w kremach, emulsjach, kredkach do warg, szminkach, pomadach do włosów, brylantynach, do natłuszczania i masażu skóry
5. Wazelina kosmetyczna - Stosowana w kremach ochronnych i kremach dla dzieci, Tzw. czerwona wazelina stosowana jako substancja ochronna przeciwko promieniowaniu UV
6. parafina - Stosowana w szminkach, kredkach do warg, kremach, okładach i maskach parafinowych
7. cerezyna - Składnik szminek, kredek do warg, kremów stosowanych latem (odpornych na topnienie w podwyższonych temperaturach)
155
Kwasy tłuszczowe
o Nasycone kwasy tłuszczowe (alifatyczne) pochodzenia zwierzęcego (wyjątek olej palmowy i masło kakaowe)
o Nienasycone kwasy tłuszczowe pochodzenia roślinnego (wyjątek tłuszcz zwierząt morskich i oceanicznych)
Określane jako Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe (NNKT) – niezbędne do normalnego funkcjonowania organizmu ludzkiego, określane mianem witaminy F
156
Emulsja kosmetyczna
* układ dwóch heterogennych, nie mieszających się ze sobą faz ciekłych, z których jedna jest rozproszona w drugiej w postaci drobnych kropli
* stabilną emulsję można uzyskać obniżając napięcie powierzchniowe na granicy faz. W tym celu podczas procesu tworzenia emulsji stosuje się emulgatory, które zbudowane są z regionu hydrofobowego – łączącego się z fazą tłuszczową oraz regionu hydrofilowego, który łączy się z wodą
* np. krem
157
Wybrane składniki emulsji - fazy wodnej
```
o woda
o gliceryna
o boraks
o zasada sodowa
o zasada potasowa
o glikole
o trietanoloamina
```
158
Wybrane składniki emulsji - fazy tłuszczowej
o oleje roślinne (olej z oliwek, awokado, pestek dyni, olej słonecznikowy)
o oleje mineralne (wazelinowy, parafinowy)
o wosk pszczeli
o wazelina
o euceryna
o lanolina
o alkohol cetylowy
159
Wybrane składniki emulsji - emulgatora
```
o mydła alkaliczne (np. stearynian sodu)
o IV-rzędowe sole amoniowe
o Lecytyna
o Alkohol cetylowy
o Wosk pszczeli
o Lanolina
o Cholestyna
o Cholesterol
o Euceryna
```
160
Typy emulsji
```
• Emulsja typu O/W (olej w wodzie)
o olej jest fazą rozproszoną (zdyspergowaną) w wodzie;
o np. mleko, mleczko kosmetyczne
o wchłania się w skórę lekko się pieniąc
o po zmieszaniu z wodą wchłonie ją
• Emulsja typu W/O (woda w oleju)
o woda jest fazą rozproszoną (zdyspergowaną) w oleju,
o np. margaryna, tłusty krem
o pozostawia na skórze tłusty film
o po zmieszaniu z olejem wchłonie go
```
161
Właściwe pH skóry człowieka to
pH lekko kwasowe, ok 5,5.
162
```
Źródła pozyskiwania
• wazelina
• euceryna
• lanolina
• olej rycynowy
```
* wazelina – produkt uboczny rafinacji ropy naftowej
* euceryna - to mieszanina wazeliny białej, parafiny płynnej z alkoholem lanolinowym oraz cetostearylowym
* lanolina – wosk zwierzęcy otrzymywany podczas czyszczenia wełny owczej
* olej rycynowy – to produkt roślinny otrzymywany z nasion rącznika pospolitego (byliny, w Polsce rośliny rocznej) przez wyciskanie oleju na zimno i wygotowywanie z wodą.
163
emulgatory
o stosowane do otrzymywania jednorodnych układów składających się z niemieszających się faz – hydrofobowej i hydrofilowej
o cecha charakterystyczna – jednoczesna obecność grup hydrofilowych i hydrofobowych
o umożliwiają przejście niemieszających się faz w układ zdyspergowany (rozproszony) w wyniku obniżenia napięcia międzyfazowego i stabilizowanie układu zdyspergowanego
• wyróżnia się
o emulgatory pochodzenia naturalnego – cholesterol, lanolina, wosk pszczeli, lecytyny
o emulgatory pochodzenia syntetycznego - oksyetylenowane pochodne alkoholi i amidów tłuszczowych, estry alkoholi polihydroksylowych i ich oksyetylenowane pochodne, sole amoniowe
164
cechy jakie powinien spełniać dobry emulgator
o obniżanie napięcia powierzchniowego na granicy rozdziału faz,
o zapewnienie odpowiedniej lepkości emulsji,
o zapobieganie zjawisku inwersji,
o zapewnianie korzystnego rozdrobnienia cząstek fazy rozproszonej,
o zapewnienie stabilności emulsji podczas jej użytkowania i przechowywania,
o brak reaktywności w stosunku do składników emulsji,
o brak toksyczności,
o brak zapachu
165
Oleje mineralne
* np. parafina, wazelina
* Po nałożeniu na skórę tworzą na jej powierzchni niewyczuwalną warstwę ochronną, która chroni przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych oraz przed przesuszeniem wywołanym nadmierną utratą wilgoci, zmiękczają i wygładzają.
* Są bardzo stabilne
* Stosowane w kremach, balsamach, mleczkach do demakijażu, kosmetykach dla niemowląt
* parafiny mogą sprzyjać powstawaniu zaskórników
* nie można stosować samego preparatu bezpośrednio na skórę – możliwe podrażnienia
* nie wchłaniają się w głąb skóry – tworzą film na skórze
166
Oleje roślinne
* to wszystkie substancje o konsystencji oleistej, pozyskiwane z dowolnej rośliny
* są łatwo przyswajalne przez skórę i nie powodują podrażnień
* są to produkty wszechstronne, które można stosować przy pielęgnacji całego ciała
* Naturalne oleje roślinne oprócz cennych minerałów wyróżniają również właściwości relaksacyjne, kojące, a nawet lecznicze
* np. olej arganowy, olej kokosowy, olej migdałowy, olej morelowy
167
Cechy organoleptyczne wyrobu
wygląd, barwa, zapach, konsystencja, kształt, masa
168
Aspergillus brasilliensis
• Duże kolonie, białe z wyrastającymi strzępkami zarodnikonośnymi
• Konidiofor w kształcie kropidła wyrastający bezpośrednio z pożywki, rozrastający się na szczycie i tworzący pęcherzyk z konidiami
Badania mikroskopowe
• Ocena mikroskopowa – stwierdzenie obecności charakterystycznych konidioforów
• Testy immunologiczne
• Metody zautomatyzowane
169
Acinetobacter baumanni
```
kolonie:
• Okrągłe,
• wypukłe,
• śluzowe,
• „ciągliwe”,
• często o nieprzyjemnej woni
• na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA) kolonie o barwie szaro-mlecznej
```
* bakteria Gram-ujemna
* kształt – krótka, pękata pałeczka (pałeczko-ziarniak)
* brak urzęsienia
* może wytwarzać otoczkę
* oksydaza (-)
* fermentacja laktozy (+)
* fermentacja glukozy (+)
* metabolizm tlenowy
* bardzo małe wymagania odżywcze
```
Badania identyfikacyjne
• barwienie metodą Grama
• test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• biochemiczny test identyfikacyjny
• metody zautomatyzowane
```
170
Burholderia cepacia
```
kolonie
• okrągłe o regularnych brzegach
• drobne
• wypukłe
• gładkie
• na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA)kolonie o barwie mlecznej
• powolny wzrost na pożywce
```
* bakteria Gram-ujemna
* kształt – pałeczka o kształcie prostym lub zakrzywionym
* urzęsienie – biegunowe (jedna lub wiele rzęsek)
* może wytwarzać otoczkę
* nie tworzy przetrwalników
* oksydaza (+)
* katalaza (+)
* fermentacja glukozy (-)
* metabolizm tlenowy
* wytwarzają niefluoryzujące barwniki fenazynowe (żółty lub zielony) lub piomelaninę (brązowy barwnik), które dyfundują do pożywki (niektóre szczepy mogą nie wytwarzać barwnika)
* hemoliza typu β na pożywce wzbogaconej krwią
* oporne na działanie środków dezynfekcyjnych
* endofit obecny w surowcach roślinnych w produkcji kosmetyków
* małe wymagania odżywcze
```
Badania identyfikacyjne
• barwienie metodą Grama
• test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• test do wykrywania katalazy
• biochemiczny test identyfikacyjny
• metody zautomatyzowane
```
171
Citrobacter freundii
kolonie
• okrągłe o regularnych brzegach, lekko wypukłe
• na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA) kolonie o barwie mlecznej
* bakteria Gram-ujemna
* kształt – pałeczka
* urzęsienie – perytrychalne
* może wytwarzać otoczkę
* nie tworzy przetrwalników
* oksydaza (-)
* katalaza (+)
* fermentacja laktozy (+) – słabo lub z opóźnieniem
* dekarboksylacja lizyny (-)
* rozkład mocznika (+)
* wytwarzanie H2S
* metabolizm tlenowy (względnie beztlenowy)
* stanowi florę fizjologiczną jelit
* wytwarza silny, nieprzyjemny zapach
* obecność C. freundii w produkcie może świadczyć o zanieczyszczeniu fekalnym
```
Badania identyfikacyjne
• barwienie metodą Grama
• test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• test do wykrywania katalazy
• biochemiczny test identyfikacyjny
• metody zautomatyzowane
```
172
Enterobacter cloacae i Enterobacter gergoviae
kolonie:
• okrągłe o regularnych brzegach, lekko wypukłe
• na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA) kolonie o barwie mlecznej
```
• bakteria Gram-ujemna
• kształt – pałeczka
• urzęsienie – perytrychalne
• może wytwarzać otoczkę
• nie tworzy przetrwalników
• oksydaza (-)
• katalaza (+)
• fermentacja glukozy (+)
• dekarboksylacja lizyny
o E. cloacae (-)
o E. gergoviae (+)
• Fermentacja D-Sorbitolu
o E. cloacae (+)
o E. gergoviae (-)
• Rozkład mocznika
o E. cloacae (+/-)
o E. gergoviae (+)
• Metabolizm względnie beztlenowy
• Oporne na działanie środków dezynfekcyjnych
```
```
Badania identyfikacyjne
• Barwienie metodą Grama
• Test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• Test do wykrywania katalazy
• Biochemiczny test identyfikacyjny
• Metody zautomatyzowane
```
173
Klebsiella pneumoniae i Klebsiella oxytoca
kolonii
• Okrągłe, regularne, wypukłe, śluzowe
• Na garowej pożywce nieselektywnej (TSA) tworzą kolonie o barwie mlecznej
```
• Bakteria Gram-ujemna
• Kształt – krótka pałeczka
• Brak urzęsienia
• Wytwarza grubą otoczkę
• Nie tworzy przetrwalników
• Oksydaza (-)
• Fermentacja laktozy (+)
• Fermentacja glukozy (+)
• Wytwarzanie indolu z tryptofanu
o K. pneumoniae (-)
o K. oxytoca (+)
• Rozkład mocznika (+)
• Metabolizm względnie beztlenowy
• Stanowią naturalną florę jelitową
```
```
Badania identyfikacyjne
• Barwienie metodą Grama
• Test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• Biochemiczny test identyfikacyjny
• Metody zautomatyzowane
```
174
Serratia marcescens
kolonie
• Okrągłe i drobne o regularnym brzegu, lekko wypukłe, często śluzowe
• Na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA) kolonie o barwie czerwonej lub różowej w zależności od wieku kolonii i temperatury (barwnik wytwarzany w temperaturze 25oC
```
• Bakteria Gram-ujemna
• Kształt – pałeczka
• Urzęsienie – perytrychalne
• Wytwarza otoczkę
• Nie tworzy przetrwalników
• Oksydaza (-)
• Katalaza (+)
• Fermentacja laktozy (-)
• Rozkład mocznika (+/-)
• Metabolizm względnie beztlenowy
• Wytwarza czerwony barwnik – prodigiozynę
• Wytwarza 3 enzymy hydrolityczne – lipazę, DNAzę, żelatynę
• Małe wymagania odżywcze
• Oporność na działanie wielu środków dezynfekcyjnych
• Endofit obecny w surowcach roślinnych stosowanych w produkcji kosmetyków
Badania identyfikacyjne
• Barwienie metodą Grama
• Test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• Test do wykrywania katalazy
• Biochemiczny test identyfikacyjny
• Metody zautomatyzowane
```
175
Enterococcus faecalis i Enterococcus faecium
kolonie
• Okrągłe o regularnych brzegach, lekko wypukłe
• Na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA) kolonie o barwie szarawoprzejrzystej
```
• Bakteria Gram-dodatnia
• Kształt – ziarenkowiec (paciorkowiec), nieco owalny, układający się w pary, łańcuszki lub nieregularne skupiska
• Brak urzęsienia
• Nie wytwarza otoczki
• Nie tworzy przetrwalników
• Oksydaza (-)
• Katalaza (-)
• Test PYR (+)
• Rozkład arabinozy
o E. faecalis (-)
o E. faecium (+)
• Metabolizm względnie beztlenowy
• Rodzaje hemolizy na pożywce wzbogaconej z krwią
o E. faecalis ( β/γ)
o E. faecium (α/γ)
• Stanowi naturalną florę fizjologiczną jelit
```
```
Badania identyfikacyjne
• Barwienie metodą Grama
• Test PYR
• Biochemiczny test identyfikacyjny
• Metody zautomatyzowane
```
176
Micrococcus luteus
kolonie
• Okrągłe o regularnych brzegach, lekko wypukłe
• Na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA) kolonie o barwie cytrynowożółtej
* Bakteria Gram-dodatnia
* Kształt – ziarenkowiec (tetrady lub nieregularne skupiska, większe od gronkowców)
* Brak urzęsienia
* Nie wytwarza otoczki
* Nie tworzy przetrwalników
* Oksydaza (+)
* Katalaza (+)
* Fermentacja glukozy (-)
* Metabolizm tlenowy
* Niewielkie wymagania odżywcze
* Rosną w obecności 5% NaCl
* Stanowi naturalną florę fizjologiczną skóry
```
Badania identyfikacyjne
• Barwienie metodą Grama
• Test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• Test do wykrywania katalazy
• Biochemiczny test identyfikacyjny
• Metody zautomatyzowane
```
177
Staphylococcus epidermidis
kolonie:
• Okrągłe o regularnym brzegu, mniejsze od kolonii S. aureus, gładkie, lekko wypukłe, lśniące
• Na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA) kolonie o barwie białej
* Bakteria gram-dodatnia (w starych hodowlach barwienie nieregularne)
* Kształt – forma kulista (ziarniak) tworząca skupiska (grona)
* Brak urzęsienia
* Może wytwarzać otoczkę
* Nie tworzy przetrwalników
* Koagulaza (-)
* Oksydaza (-)
* Katalaza (+)
* Rozkład mannitolu (-)
* Metabolizm tlenowy lub względnie beztlenowy
* Brak hemolizy na pożywce wzbogaconej z krwią
* Stanowi naturalną florę fizjologiczną organizmu
* Duża tolerancja na zasolenie
```
Badania identyfikacyjne
• Barwienie metodą Grama
• Test do wykrywania koagulazy
• Test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• Test do wykrywania katalazy
• Biochemiczny test identyfikacyjny
• Metody zautomatyzowane
```
178
Moraxella catarrhalis
kolonie:
• Okrągłe, drobne o regularnych brzegach, lekko wypukłe
• Na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA) kolonie o barwie szaro-mlecznej
* Bakteria Gram-ujemna (barwi się niejednoznacznie)
* Kształt – ziarniak tworzący formy pleomorficzne w postaci krótkich, pękatych pałeczek
* Brak urzęsienia
* Wytwarza otoczkę
* Nie tworzy przetrwalników
* Oksydaza (+)
* Katalaza (+)
* Fermentacja cukrów (-)
* Wytwarzanie DNAzy (+)
* Metabolizm bezwględnie tlenowy
* Mają duże wymagania odżywcze
* Stanowi naturalną florę fizjologiczną organizmu
```
Badania identyfikacyjne
• Badanie metodą Grama
• Test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• Test do wykrywania katalazy
• Biochemiczny test identyfikacyjny
• Metody zautomatyzowane
```
179
Bacillus cereus
kolonie:
• Duże (3-10 mm) o nieregularnych i postrzępionych brzegach, płaskie, matowe
• Na agarowej pożywce nieselektywnej (TSA) kolonie o barwie mlecznej
* Bakteria Gram-dodatnia
* Kształt – laseczka o zaokrąglonych lub prostych końcach występująca pojedynczo lub tworząca długie, rozgałęziony formy
* Urzęsienie perytrychalne
* Nie wytwarza otoczki
* Wytwarza przetrwalniki (owalne lub cylindryczne) w warunkach tlenowych, położone centralnie (lub bliżej jednego z końców) w komórce i niewybarwiające się w preparacie metodą Grama
* Oksydaza (+)
* Katalaza (+)
* Fermentacja mannitolu (-)
* Obecność enzymu lecytynazy
* Metabolizm tlenowy lub względnie beztlenowy
* Hemoliza typu β na pożywce wzbogaconej krwią
* Jest przyczyną skażenia mikrobiologicznego, głównie żywności, ale może być obecny w kosmetykach
* Małe wymagania odżywcze
* Toleruje duże stężenie soli (do 10%) oraz szeroki zakres pH (1-10)
```
Badania identyfikacyjne
• Barwienie metodą Grama
• Test do wykrywania oksydazy cytochromowej
• Test do wykrywania katalazy
• Zestaw do identyfikacji biochemicznej
• Metody zautomatyzowane
```
180
Barwienie metodą Grama
1. Wykonanie rozmazu z 18-24 godzinnej hodowli, wysuszenie preparatu w temperaturze pokojowej i utrwalenie go w płomieniu palnika
2. Barwienie roztworem fioletu krystalicznego (1-2 min)
3. Zmyć wodą i utrwalić płynem Lugola (1-1,5min)
4. Zmyć wodą i przepłukać odbarwiaczem (alkohol + aceton) (30sek)
5. Zmyć wodą i dobarwić barwnikiem kontrastowym(safraniną, fuksyną lub czerwienią obojętną) (30sek)
6. Zmyć wodą i pozostawić do wyschnięcia
7. Oglądać preparat pod imersją w mikroskopie świetlnym przy powiększeniu 100 razy
* Drobnoustroje zatrzymujące pierwszy barwnik (fiolet krystaliczny) przyjmują zabarwienie fioletowe to bakterie Gram-dodatnie
* Drobnoustroje zatrzymujące drugi barwnik (kontrastowy) to bakterie Gram-ujemne
181
Wykrywanie oksydazy cytochromowej
* Oksydaza cytochromowa to końcowy enzym układu oddechowego bakterii tlenowych i przenosi elektrony na tlen atmosferyczny z wytworzeniem wody
* Test ten pozwala na różnicowanie bakterii na tlenowe i beztlenowe oraz wstępną identyfikację bakterii Gram-ujemnych
* Pasek testowy wysycony chlorowodorkiem tetrametylo-p-fenylenodiaminy reaguje z oksydazą cytochromową obecną w komórkach bakterii, tworząc indofenol o barwie ciemnoniebieskiej/fioletowej – dodatni wynik testu
* Brak wybarwienia paska testowego – wynik ujemny
182
Wykrywanie katalazy - test
* Katalaza – enzym wytwarzany przez bakterie tlenowe i względnie beztlenowe. Rozkłada toksyczny dla komórek bakterii nadtlenek wodoru do tlenu i wody
* Test wykonuje się na szkiełku podstawowym poprzez naniesienie nadtlenku wodoru na kolonię bakteryjną
* wynik dodatni – wydzielane pęcherzyki gazu (pienienie)
* wynik ujemny – brak pęcherzyków, brak katalazy i brak rozkładu nadtlenku wodoru
183
Wytwarzanie koagulazy - test
• koagulaza – enzym wytwarzany przez Staphylococcus aureus, przekształca obecny w osoczu fibrynogen w fibrynę, powodując krzepnięcie osocza,
• test wykorzystuje zdolność S. aureus do wykrzepiania plazmy króliczej
• koagulaza związana – test szkiełkowy
• koagulaza wolna i związana – test probówkowy
• dodatni test szkiełkowy – białe kłaczki (zawiesina gronkowca wymieszana z plazmą króliczą)
• test probówkowy
o plazmę króliczą i hodowlę bulionową (lub agarową) S. aureus umieszcza się w probówce i poddaje inkubacji
o wynik po 4 godzinach
jeśli brak skrzepu -> wydłużenie inkubacji do 18-24 godzin
o dodatni wynik – pojawienie się skrzepu
184
Test PYR
* test kolorymetryczny do różnicowania mikroorganizmów z rodzaju Entercoccus spp. i Streptococcus spp.
* wykrywany jest enzym L-pyrolidonylo-aryloamidaza, który wchodząc w reakcję z odczynnikiem L-pyrolidonylo-β-naftyloamidem (PYR) umieszczonym na pasku testowym (krążku bibuły) odszczepia od niego β-naftyloamid.
* β-naftyloamid tworzy kompleks z odczynnikiem diazowym (aldehydem p-dimetyloaminocynamonowym) umieszczonym na pasku (krążku), dając różowo-czerwone zabarwienie – wynik dodatni
* wynik ujemny – brak wybarwnienia
185
Wykrywanie β-galaktozydazy (test ONPG
* wykrywanie mikroorganizmów fermentujących laktozę, w tym różnicowanie gatunków enterokoków
* β-galaktozydaza – enzym bakterii laktozo-dodatnich, które hydrolizują laktozę do galaktozy i glukozy; enzym ma zdolność hydrolizy substratu o-nitrofenylo- β-D-galaktopiranozydu (ONPG)
* krążek absorcyjny wysycony ONPG po umieszczeniu go w roztworze soli fizjologicznej (lub pożywce bulionowej) i dodaniu kolonii – inkubuje się
* wynik dodatni – hydroliza ONPG, powstaje o-nitrofenol – żółte zabarwienie roztworu (pożywki)
* wynik ujemny – brak zabarwienia
186
Aglutynacyjny test lateksowy do indentyfikacji Staphylococcus aureus
* różnicowanie S. aureus posiadających koagulazę związaną (DF), białko A i/lub antygeny powierzchniowe od innych gronkowców, nie wykazujących tych cech
* stosuje się cząsteczki lateksu opłaszczone fibrynofenem oraz immunoglobuliną króliczą IgG (specyficzna dla S. aureus)
* wynik dodatni – aglutynacja cząsteczek lateksu w polu testowym
* wynik ujemny – brak aglutynacji
* wynik niejednoznaczny – słabe ziarnienie odczynnika lateksowego w polu testowym i brak zmian w polu kontrolnym
* dla każdego testu należy przeprowadzić kontrolę dodatnią i ujemną ze znanym szczepem gronkowca
187
Biochemiczne testy identyfikacyjne
* Reakcje stosowane w tych testach oparte są na mikrobiologicznym rozkładzie liofilizowanych substratów, wykrywanym przez zestawy indykatorowe
* Test umożliwia przeprowadzenie jednocześnie kilkunastu reakcji identyfikacyjnych w jednym panelu badawczym
* Każdy panel ma postać tacki z dołkami reakcyjnymi, które zaszczepia się przygotowaną wcześniej zawiesiną bakteryjną lub grzybową
* Przed tym testem należy wykonać wstępne testy kwalifikujące, np. barwienie metodą Grama, test na oksydazę cytochromową, katalazę itp
* Procedura wykonania testu obejmuje izolację mikroorganizmu na pożywce, przygotowanie odpowiedniego inokulum, przeniesienie zawiesiny do panelu, inkubację, odczytanie reakcji barwnych, uzyskanie kodu numerycznego i odczyt wyniku w programie identyfikacyjnym
188
Germ tube (test filamentacji)
* Szybka identyfikacja Candida albicans
* Polega na hodowli grzyba w probówce z surowicą krwi. Po 2-3 godzinnej inkubacji w 37oC wykonuje się preparat mikroskopowy z kropli hodowli, a następnie w mikroskopie świetlnym przy powiększeniu 40x poszukuje się jednokomórkowych blastospor tworzących wypustki o regularnym kształcie – wynik dodatni
