Bioetyka Flashcards
bioetyka
- to interdyscyplinarna dziedzina wiedzy teoretycznej i praktycznej wynikająca z refleksji nad etycznym wymiarem działań z zakresu biologii i medycyny
- to systematyczne studium aspektów (wymiarów) moralnych
- to krytyczne badanie moralnych aspektów podejmowanych decyzji odnoszących się do zdrowia i życia ludzkiego oraz implikujących nauki biologiczne
Van Rensselaer Potter (1911-2001)
- wprowadził termin „bioetyka” aby opisać nową filozofię integrującą biologię, ekologię, medycynę i wartości ludzkie
- bioetyka jako nowa dyscyplina, która łączy w sobie wiedzę biologiczną z wiedzą o systemach ludzkich
- rodzaje bioetyki
> etyka ziemi
> etyka przyrody
> etyka populacji - ludzi
> etyka wykorzystywania zasobów naturalnych
ujęcia bioetyki [3]
- Ujęcie wąskie -> bioetyka zielona (etyka środowiskowa, etyka ekologiczna)
- Ujęcie klasyczne –> bioetyka = etyka lekarska + etyka badań naukowych w biomedycynie + etyka środowiskowa
- Ujęcie standardowe –> bioetyka(tzw. bioetyka czerwona, bioetyka regulatywna) = etyka profesji lekarzy, naukowców + etyka biomedycyny + etyka badań naukowych
etyka
- to dział filozofii zajmujący się badaniem moralności i tworzeniem systemów myślowych, z których można wyprowadzać zasady moralne
- cel - dochodzenie do źródeł powstawania moralności i zasad, jakie są efekty występowania moralności lub jej braku
3 ujęcia etyki w filozofii
- eudajmonistyczne (istotą dobra jest szczęściodajność czynu)
- deonotomiczne (to jest dobre co jest zgodne z nakazem moralnego prawodawcy)
- personalistyczne (dobro moralne polega na afirmacji godności osoby)
Współczesne teorie etyczne
teorie nienormatywne
- etyka deskryptywna (opisowa) - opisuje systemy etyczne w różnych okresach historycznych i różnych społecznościach
- metaetyka - bada poprawność uzasadnienia i budowy struktur etyki normatywnej
etyka normatywna - nauka moralności
rodzaje etyki ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych [2]
- teorie obiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi.
- teorie subiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi
rodzaje etyki ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych [3]
- naturalizm – systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.
- antynaturalizm – systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z “góry”
- emotywizm – systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji
rodzaje etyki ze względu na ocenę zachowań ludzi [3]
- motywizm - zakłada , że o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw
- efektywizm - zakłada, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt
- nominalizm - traktuje dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne
teorie kooperacji i altruizmu [4]
- manipulacji
- korzyści indywidualnej
- wzajemności
- doboru krewniaczego
rodzaje bioetyki w ujęciu działań ludzkich polegających na ingerencji [6]
- etyka kliniczna
- etyka medyczna
- etyka lekarska
- etyka badań naukowych
- etyka człowieka
- etyka zwierząt
nadużycia nauki
- badania - wykorzystanie do nieetycznych celów, służące nieetycznym celom
- projekt Manhattan - bomba jądrowa, test Trinity
- eksperymenty na ludziach w hitlerowskich obozach koncentracyjnych
- tajna jednostka wojskowa cesarskiej armii japońskiej - program badań i rozwoju broni biologicznej i chemicznej
- Antonii Egas Miniz - nagroda Nobla za lobotomię w leczeniu psychiatrycznym
dekalog norymberski
- pierwsza próba międzynarodowej regulacji etycznej i prawnej
- określa zasady działań eksperymentów na ludziach
- osoba uczestnicząca musi być wolna i wyrazić świadomą zgodę na udział
- wyniki powinny przynieść owocne wyniki dla dobra społeczeństwa
- eksperyment musi mieć uzasadnienie naukowe i być poprzedzony innymi badaniami uzasadniającymi badania na człowieku
- eksperyment powinien być tak przygotowany aby uniknąć niepotrzebnego cierpienia fizycznego, psychicznego i innych szkód
- nie wolno przeprowadzać eksperymetów i kedy z założenia wiadomo, że doprowadzi on do śmierci lub kalectwa badanego
- ryzyko eksperymentu nie może przeważać nad problemem
- eksperymenty muszą być przeprowadzane przez wysoko wykwalifikowanych naukowców
- osoba uczestnicząca w eksperymencie może go przerwać lub zakończyć w wybranym przez niego momencie
3 okresy rewolucyjnych przemian etyki lekarskiej
- okres hipokratyczny
- przysięga hipokratesa (najważniejsze normy moralne profesji, normy etykietalne lekarzy),
- lekarze przedsiębiorcy (tylko stać na to bogatych) - rewolucja kodeksowa
- John Gregory - opisywał jak powinna oglądać profesja lekarza
- Thomas Percival - kodeks, budowanie instytucji współczesnej medycyny klinicznej w oparciu o naukowe wzorce, opieka nad chorym
- deontologia - zbiór przepisów wyznaczający lekarzom przepisy i prawa - rewolucja bioetyczna - zakończenie II wojny światowej - dziś
- proces integracji medycyny w jedną funkcjonalną całość z instytucjami ubezpieczyciela i planisty systemu świadczeń zdrowotnych oraz z nadrzędnym wobec tej całości otoczeniem społeczno-kulturalnym i politycznym
- zerwanie z tradycją hipokratyczną i deontologią w etyce lekarskiej
rewolucja bioetyczna
- wzrost nakładu na badania naukowe w USA
- dekada konferencji lata 60te - kontrola przyrostu naturalnego, badania genetyczne, jakość ludzkiego trwania, wspomagana reprodukcja, sterylizacja, banki spermy, zanieczyszczenia środowiska
- publikacja Beechera - etyka i badania kliniczne
- Narodowa Komisja dla Ochrony Osób w w badaniach Biomedycznych i Behawioralnych - raport z Belmont
- nowa medycyna - dylematy społeczne, angażuje filozofów, prawników, ekonomistów i planistow, integracja medycyny z instytucją zarządzającą finansami, ubezpieczycielem, planistą świadczeń zdrowotnych
- ujęcie klasyczne: etyka lekarska + etyka badań naukowych w biomedycynie + etyka środowiskowa -> bioetyka
- ujęcie standardowe: etyka lekarska + etyka pielęgniarska + etyka farmaceutyczna -> bioetyka
Deklaracja Helsińska Światowego Stowarzyszenia Lekarza
- etyczne zasady prowadzenia badań medycznych z udziałem ludzi
- podstawa do formułowania międzynarodowych reguł postępowania w trakcie badań medycznych z udziałem ludzi
- lekarz zobowiązany jest do przestrzegania zasady “zdrowie mojego pacjenta będzie moją główną troską”, “lekarz udzielając pacjentowi pomocy medycznej winien działać w jego najlepszym interesie”
- obowiązkiem lekarza jest promocja i ochrona zdrowia, dobrostanu i praw pacjentów
- postęp medyczny jest oparty na badaniach naukowych, które w końcowych etapach muszą obejmować badania prowadzone z udziałem ludzi
- celem badań medycznych prowadzonych z udziałem ludzi jest zrozumienie przyczyn, rozwoju i skutków chorób oraz doskonalenie interwencji profilaktycznych, diagnostycznych i leczniczych
- badania medyczne podlegają normom etycznym, które promują i zapewniają poszanowanie każdemu uczestnikowi badania oraz stoją na straży ich zdrowia i praw
- badania mogą być prowadzone gdy znaczenie celu badania przeważa nad nieodłącznymi ryzykami i obciążeniami dla uczestników badania
- każde badanie musi być poprzedzone oceną przewidywalnych ryzyk i obciążeń dla uczestników w porównaniu z możliwymi do przewidzenia korzyściami dla nich lub dla ogółu, których dotyczy badany problem
- należy zminimalizować ryzyko do minimum
Europejska Konwencja Bioetyczna 1997
- zgoda na interwencję medyczną
- prywatność i prawo do informacji
- ochrona genomu ludzkiego
- badania naukowe
- pobieranie narządów i tkanek od żywych dawców
- zakaz osiągania zysków z wykorzystaniem części ciała ludzkiego
zasady prawidłowego prowadzenia badań klinicznych - Good Clinical Practise
dokument omawiający prawidłowe prowadzenie badań klinicznych
kodeks lekarski
- zbiór zasad etyczno-deontologicznych polskiego lekarza 1977
- rozbudowany, niespójny, chaotyczny dokument o mieszanych przepisach
cele naukowe biologa [2]
- cele epistemiczne - nauka czysta (podstawowa), pozyskiwanie wiedzy trafnej, poszukiwanie prawdy obiektywnej
- cele praktyczne - nauka stosowana (użyteczna), pozyskiwanie wiedzy odpowiadającej konkretnym ludzkim potrzebom
zagadnienia etyczne biologa
- społeczna akceptowalność celów badań
- wpływ metodologii badań na dobro, prawa oraz uczciwe traktowanie obiektów badań
- rozległe konsekwencje badań i ich zastosowań dla społeczeństwa przyszłych pokoleń i biosfery
- jakie badania są kontrowersyjne, które wyrządzą krzywdę, które są manipulowane, obiektywność badań, wybór obiektów badań, wybór metodologii
normy nauki Mertona - CUDOS [5]
- społeczność - wyniki badań są wiedzą publiczną, a danych nie powinno się trzymać w tajemnicy
- uniwersalizm - nauka nie rozróżnień ze względu na płeć, rasę, religię, stanowisko społeczne i akademickie, istotne jest waga obserwacji i racjonalność wniosków
- bezinteresowność - naukowiec nie może mieć żywotnych interesów w prowadzeniu badań
- oryginalność - badania mają wnosić coś nowego do nauki
- sceptycyzm - nakaz podejmowania prób obalenia każdego nowego twierdzenia
standardy postępowania etycznego w naukach biologicznych [3]
- uczciwość naukowa - ostrożność, prawdomówność, staranność, obiekrywność, kolegialność
- szacunek dla obiektów badań - ludzi i zwierząt
- powinności zawodowe - obowiązki edukacyjne, obowiązki wobec społeczeństwa, odpowiedzialność za żywotność swojej dziedziny, jej standardy zawodowe, wiarygodność, uczciwość naukowa
kodeks etyki Pracownika Naukowego
- sumienność - prezentowanie celów i intencje badań, przedstawianie metod i procedur badawczych, interpretacja wyników, przekazywanie informacji na temat zagrożeń, zastosowań, korzyści
- wiarygodność - prowadzenie badań, krytycyzm, skrupulatność, troska o szczególy,
- dobre praktyki badań naukowych - dot. postępowania w trakcie badań, procedur badawczych, prac autorskich
- nierzetelność w badaniach naukowych
normy nauki przemysłowej - zasady PLACE
antyetyczne wobec ideałów nauki akademickiej
- prawnie zastrzeżony - nie można dowiedzieć się jak przeprowadzono badania
- lokalny - przeprowadzone na potrzeby jednej konkretnej firmy
- autorytarny brak możliwości weryfikacji badań
- zlecony - zlecane przez firmy aby coś zrobić, aby uzyskać pieniądze
- ekspercki
znaczenie bioetyki dla nauk biologicznych
- problemy związane z przeprowadzaniem eksperymentu
- standardy badań
- naukowe badania wprowadzają nowsze standardy zrozumienia
- dobrowolny udział w podejmowanych się projektach
- komercyjność badań
- związanie badań z polityką
- jakich wyborów bioetycznych dokonujemy z perspektywy obecnej wiedzy
- każda dziedzina, która się rozwija siłą rzeczy stajesię coraz bardziej etyczna
rosnąca dewastacja świata przyrody skutkuje…
kryzysem ekologicznym