Lecture 2 Ethische kwestie Flashcards
Wat zijn ethische dilemma’s?
Situaties met complexe menselijke interacties die een conflict van waardes bevatten. Er zijn meerdere mogelijke opties om te handelen waarvan geen enkele optimaal is. Ze kunnen worden opgelost op basis van individuele waardes of maatschappelijke normen.
Deontologische ethiek
Een actie is moreel goed of fout doordat een bepaald aspect van de actie goed of fout is, ongeacht het gevolg.
Teologische ethiek (utilitarisch/consequentialistisch)
Het gevolg van de actie is het belangrijkste –> de exacte waarde van wat de actie tot stand brengt.
Voorbeelden ethische kwestie in de forensische psychologie
Risico-evaluatie: conflict tussen verbale informatie (dader heeft spijt) vs. actuariële analyse (hoog/laag risico uit test).
Vertrouwelijkheid vs. preventie van schade: iemand die zelfmoord neigingen heeft wel of niet ingrijpen en vertellen aan bijv dokter.
4 principes gezondheidszorg ethiek
Weldadigheid, niet-schadelijkheid, autonomie en gerechtigheid
Weldadigheid
Doe wat het beste is voor de patiënt, afhankelijk van de patiënt.
Niet-schadelijkheid
Is de patiënt schadelijk voor zichzelf of anderen.
Autonomie
Recht op eigen keuzes maken en om controle te hebben over eigen lichaam.
Gerechtigheid
Eerlijkheid in medische beslissingen, geen vooroordelen hebben en hulp bieden aan mensen die het nodig hebben.
Problemen met de 4 principes
Autonomie vs. weldadigheid moeilijk: keuzes van patiënten met mentale ziekte zijn vaak niet in eigen beste interesse. Vaak weldadigheid boven respect: bv. verplichte opname.
Situatie in Nederland onvrijwillige opnamen
Inbewaringstelling: opname max 3 dagen bij bv zelfmoordpogingen, beslist de burgemeester.
Rechtelijke machtiging: door rechter bij delict.
Zelfbindingsregeling: zelf ondertekenen om opgenomen te worden bij bv psychose.
The human rights act of 1998
Beschermt rechten van mensen in europa, is heel breed bijvoorbeeld verboden marteling en niet te lang in isolatie cel, recht op vrijheid en om niet gediscrimineerd te worden.
Wanneer mogen psychologen in NL vertrouwelijkheid verbreken?
Als er sprake is van acuur gevaar moet de psycholoog de politie op de hoogte stellen. Maar ze moeten wel elke inspanning hebben gemaakt om toestemming te verkrijgen.
Risico integriteit van beoordeling
- Moeilijk bij aandacht media waar al een mening gevormd is door iedereen.
- Bij sexueel misbruik kinderen is gevoeliger.
- Vooroordelen en stereotypes tegen bepaald groepen
De Breivik case (voorbeeld)
Norweegse terrorist en massamoordenaar. Eerste psychiatrische beoordeling: psychotisch, grandioos waanideeën dus psychiatrische behandeling ipv straf –> tweede beoordeling niet psychotisch tijdens daden dus wel gevangenis.
Insanity defense (ontoerekeningsvatbaarheid)
De aangeklaagde die een misdaad heeft gepleegd wordt hiervan vrijgesproken vanwege de aanwezigheid van een mentale ziekte gedurende de tijd van de daad.
Actus Reus + Mens Rea
Actus reus: criminele daad en mens rea: schuldige geest
= Iemand kan alleen aansprakelijk zijn als beide zijn bewezen met een redelijke mate van zekerheid
Affirmative verdediging
Aangeklaagde erkent Actus Reus (criminele daad), maar voert redenen aan tegen toerekeningsvatbaarheid.
Historische testen van krankzinnigheid
Wilde beest-test, Krankzinnige waanideeën en test om capaciteit te testen om goed en fout te onderscheiden.
Wilde beest-test
In de middeleeuwen stelde de Britse legale systeem dat krankzinnigheid iemand ontoerekingsvatbaar maakt “if the defense doth not know what he is doing, no more than a wild beast”
DUS ALS JE NIET WEET WAT JE DOET, NIET MEER DAN EEN WILD BEEST.
Krankzinnige waanideeën
In sommige gevallen werden mensen ontoerekingsvatbaar gesteld als ze in krankzinnife dingen geloofde, zoals dat je zus een heks was.
Test om capaciteiten te testen om goed en fout te onderscheiden
Als de dader tijdens de daad niet wist wat goed of fout was dan is het geen criminele daad (dus dan mag je iemand vermoorden (creazy))
Moderne tests van krankzinnigheid
M’Naghten regel, Model Penal Code test, Psychose als criterium en Nederlands open criterium.
M’Naghten regel (1843)
Mentale ziekte + onvermogen om aard van de daad te begrijpen OF wist niet dat het fout was
Standaard is Engeland, Wales en meerdere US-staten
Kritiek: focus op kennis i.p.v. controle over gedrag
Model Penal Code
Mentale ziekte + onvermogen om ontrechtmatigheid van de daad te begrijpen OF onvermogen om eigen gedrag te laten corresponderen met de vereisten van de wet. DUS zelfde als M’Naghten + geen controle
Gebruikt in aantal US-staten, soortgelijke in Duitsland, Italië en China
Psychose als criterium
Alleen ontoerekingsvatbaar als de dader tijdens te daad een psychose had. Kritiek: neemt geen andere mentale ziekte in acht. In Noorwegen (Breivik case)
Open criterium In Nederland
Geen specifieke criterium, maar psychiaters en psychologen vormen oordeel en leggen dit voor aan de rechter.
Er zijn 3 niveaus.
3 niveaus open criterium in Nederland
- Toerekeningsvatbaarheid
- Verminderd toerekeningsvatbaarheid
- Krankzinnig / compleet ontoerekeningsvatbaar
Problemen met de betrouwbaarheid van insanity beoordelingen
- Beoordeling van een mentale staat in het verleden: Mentale staat kan veranderd zijn, middelengebruik tijdens daad en problemen herinnering.
- Faking good of faking bad
Neurowetenschap en insanity beoordeling
Hersenafwijkingen op scans kunnen ondersteunend zijn maar relevantie van de afwijking voor de misdaad moeten worden vastgesteld (neuropsychologische evaluatie nodig).
