Kafli 7 - Kirtlavefur

Question 1

Exocrine gland (útkirtill)

Answer 1

Seytir vökva beint á áfangastað í gegnum göng t.d. munnvatns- og svitakirtlar

Question 2

Endocrine gland (innkirtill)

Answer 2

Hefur ekki göng heldur seytir vökva beint inn í blóðrásina sem ber síðan vökvann á áfangastað t.d. skjaldkirtillinn

Question 3

Lacrimal glands

Answer 3

Tárakirtlar paraðir útkirtlar sem seyta lacrimal fluid (tár)
2 hlutar
Minni palpebral hluti nálægt auga meðfram innra yfirborði augnloks og stærri orbital part sem geymir lacrimal ducts
Staðsetning í lacrimal fossa frontal beinsins
Ítaugun með parasympathetic fibres frá greater petrosal nerve (grein facial taug eða VII heilatugar)
Eitlar losar vökvann inn í superficial parotid eitilinn
Blóðflæði frá lacrimal artery (grein opthalmic artery frá internal carotid artery)

Question 4

Lacrimal fluid

Answer 4

Vatnskemndur vökvi sem smyr augnlokið og framan á augnkúluna

Tár

Question 5

Lacrimal ducts

Answer 5

Fínar interlobular rásir eða píplur sameinast í 3-5 rásir sem sameinast 5-7 rásum í palpebral hluta

Question 6

Lacrimal puncta

Answer 6

Op í augnkrók fyrir tár

Question 7

Lacrimal sac

Answer 7

Allur lacrimal fluid safnast þar fyrir

Með þunnum veggjum fyrir aftan medial canthus og fer þaðan inn í nasolacrimal duct

Question 8

Nasolacrimal duct

Answer 8

Á mótum lacrimal beins og maxillu

Tekur við lacrimal fluid úr lacrimal sac

Question 9

Dry eye syndrome

Answer 9

Minni táraframleiðsla t.d. við öldrun eða lyfjagjöf

Question 10

Schirmer test

Answer 10

Mælir augnþurrk

Question 11

Salivary glands

Answer 11

Munnvatnskirtlar, mynda munnvatn sem er hluti af ónæmiskerfinu
Flokkast í minni og stærri munnvatnskirtla bæði exocrine
Allir munnvatnskirlar tengdir sjálfvirka taugakerfinu
Örvun frá parasympatíska kerfinu
Sympatíska kerfi stýrir blóðflæði til munnvatnskirtla en er þó ekki aðalstýrikerfið
Örvun sympatíska minnkar blóðflæði til kirtlanna og hægir á myndun

Question 12

Munnvatn

Answer 12

Smyr og hreinsar munnholið og hjálpar til við meltingu

Hlutverk að blandast mat og auðvelda kyngingu, brjóta niður sterkju í kolvetni, gefa slímhúð raka, hjálpar við tal

Question 13

Munnvatnsflæði

Answer 13

Lyktin af mat eða eitthvað í munni eykur flæði
Munnvatnsprófanir lyf geta valdið of eða vanstarfsemi
Mismunandi millinfólks, vatnsskortur minnkar

Question 14

Munnvatnssteinar

Answer 14

Loka útfærslugangi svo hann stækkar

Question 15

Major salivary gland

Answer 15

Stórir paraðir kirtlar 3 talsins
Parotid salivary gland
Submandibular
Sublingual

Question 16

Parotid salivary gland

Answer 16

Stærstu en framleiðir aðeins 25%
Myndar serous seyti, þunnt og vatnskennt seyti
Skiptist í 2 hluta superficial og deep
Staðsetning á yfirborði masseter bakvið ramus mandibulu og á medial hlið ramus
Rásir parotid duct
Ítaugun (parasympathetic) taugar otic ganglion glossopharyngeal taugar (IX heilataug) auk taugar frá auriculotemporall branch trigemnal taugar (VII heilataug fer í gegn en hefur ekki ítaugun)
Eitlar losa í parotid eitlana
Blóðflæði greinar frá external carotid artery

Question 17

Parotid duct

Answer 17

Útfærslugangur sem gatar buccinator vöðvann og opnast inn í munnholið móti 7 í efri gómu parotid papilla er útbungun þar sem hann opnast

Question 18

Sjúkdómar parotid munnvatnskirtla

Answer 18

Næstatærstur framleiðir 60-65%
Serous og mucous (2:1), mucous gerir seigkennt, opnast í munnhol við sublingual caruncle
Staðsetning aftan við body mandibulu utan um mylohyoid vöðva
Ítaugun corda tympani og submandibular ganglion facial taugar
Eitlar tæmist inní submandibular eitlana
Blóðflæði greinar frá facial og lingual arteries
Rásir submandibular duct Wharton duct opnast í sublingual carnucle

Question 19

Sublingual caruncle

Answer 19

Lítil papilla nálægt miðlínu munnbotns þar opnast submandibular og sublingual munnvatnskirtlarnir í munnholið

Question 20

Sublingual munnvatnskirtil

Answer 20

Minnsti (af major) og framleiðir 10%
Samset mest af mucous frumum og nokkrum serous, meira seigfljótandi en submandibular kitillinn
Opnast í inn í munnhol gegnum sama op og submandibular (sublingual caruncle)
Staðsetning í sublingual fossa í munnbotninum, fyrir ofan mylohyoid vöðvann, medial við body of mandible, framan við submandibular kirtilinn
Ítaugun chorda tympani taug og submandibular ganglion facial taugar
Eitlar submandibular eitlar
Blóðflæði sublingual artery
Rásir sublingual duct = Bartholin duct opnast í sublingual caruncle, minni rásir opnast meðfram sublingual fold

Question 21

Minor munnvatnskirtlar

Answer 21

Minni en hinir major en miklu fleiri
Exocrine kirtlar, tilgangur að halda slímhúð rakri
Hafa flestir mucous frumur, sumir hafa serous og hinir eru blandaðir en þó meira af mucous
Staðsetning dreifðir um slímhúðina buccalt, labialt, lingualt, mjúka góm, hliðlægt á harða góminn og á munnbotninum
Ítaugun facial taugin
Rásir styttri leiðslugangar heldur en stóru munnvatnskirtlarnir
Eitlar fer eftir staðsetningu

Question 22

Thyroid gland

Answer 22

Skjaldkirtill
Stærsti endocrine kirtillinn hefur ekki útfærslugang og seyti því thyroxine beint í æðakerfið
Tveir lobes sem tengjast með isthmus
Staðsetning fyrir neðan skjaldkirtilsbrjóskið á samskeytunum milli barkans og barkakýlis, hulið af previsceral hægt að þreifa fyrir, mjúkur massi, hreyfist við kyngingu
Ítaugun sympatískar taugar cervical ganglia
Eitlar superior deep cervical lymph nodes
Blóðflæði superior og inferior thyroid slagæðar

Question 23

Thyroxine

Answer 23

Skjaldkirtilshormón sem örvar efnaskiptahraðann

Question 24

Goiter

Answer 24

Stækkaður skjaldkirtill oftast vegna joðskorts, þéttur og aumur og getur innihaldið harðan massa

Question 25

Parathyroid glands

Answer 25

Kalkkirtlar
4 litlir endocrine kirtlar 2 hvoru megin
Framleiða parathyroid hormón sem er seytt beint í blóðrásina
Parathyroid hormón
Staðsetning nálægt eða jafnvel inni í skjaldkirtli á aftari hluta hans og því ekki hægt að þreifa
Ítaugun sympatískar taugar cervical ganglia (sama og skjaldkirtill)
Eitlar superior deep cervical eitlar
Blóðflæði aðallega inferior thyroid arteries

Question 26

Parathyroid hormón

Answer 26

Stjórnar magni kalks í líkamanum og magni fosfór

Geta breytt virknk skjalkirtils í sjúklegum tilfellum

Question 27

Kirtill

Answer 27

Eitthvað sem seytir vökva sem er nauðsynlegur fyror líkamsstarfsemi
Inn- og útkirtlar
Hreyfi og skyntaugar stýra seyti inn- og útkirtla

Question 28

Thymus gland

Answer 28

Hóstarkirtillinn
Endocrine kirtill sem er hluti af ónæmiskerfinu
T-cell lymphocytar sem eru hvít blóðkorn ónæmiskerfisins þroskast í kirtlinum við viðbrögð frá thymus hormónum
Stækkar frá fæðingu að kynþroska eftir það fer hann að minnka og er næstum horfinn í fullorðnum = temporary
2 lateral lobes sem tengjast með isthmus í miðju
Staðsetning í brjóstholinu við enda hálsins og neðan við skjaldkirtilinn, superficial og lateral við barka og deep við sternum, sternohyoid og strnothyroid vöðva svo erfitt að þreifa
Ítaugun greinar vagus taugar (X heilataug) og cervical tauga
Eitlar eru við kirtilinn og tæmast inn í internal jugular vein
Blóðflæði inferior thyroid og internal thoracic slagæðar