Hoorcollege 7: Stoornissen met Somatische Symptomen

Question 1

Psychische stoornis: syndroom

Answer 1

• Cluster van symptomen die meer voorkomt dan op basis van toeval te verwachten is. Er is vaak geen duidelijke gemeenschappelijke oorzaak te benoemen
• Het gaat om “niet normale” ervaringen of gedragingen; de symptomen horen bij elkaar
• Deze presentatie van symptomen is af te bakenen (herkenbaar) ten opzichte van andere syndromen
• Puur beschrijvend, de (lichamelijke) oorzaak hoeft niet bekend te zijn

Question 2

Beschermende Factoren

Answer 2

• Predisponerend
• Luxerend
• Onderhoudend

Question 3

Predisponerende factoren

Answer 3

waarom u

Question 4

Luxerende factoren

Answer 4

waarom nu

Question 5

Onderhoudende factoren

Answer 5

waarom nog

Question 6

Biopsychosociaal model

Answer 6

Biologische, psychologische en sociale aspecten hebben invloed op de somatische symptomen

Question 7

Kernsymptomen van somatic symptom and relative disorders (SSRD)

Answer 7

Vermoeidheid & Pijn

Question 8

Somatisch-symptoomstoornis: checklist

Answer 8

• Een of meer lichamelijke klachten waar de betrokkene onder lijdt, of die het dagelijks leven in significante mate verstoren
• Excessieve gedachten, gevoelens of gedragingen samenhangend met de lichamelijke klachten of de hiermee gepaard gaande zorgen over de gezondheid, tot uiting komend in minstens één van de volgende kenmerken:
  — Disproportionele en persisterende gedachten over de ernst van de klachten (cognities)
  — Een persisterende hoge mate van ongerustheid over de gezondheid of de klachten (affect)
  — Het excessief veel tijd en energie besteden aan deze klachten of aan de zorgen over de gezondheid (gedrag)
• Niet elke afzonderlijke klacht hoeft steeds aanwezig te zijn, maar het hebben van klachten op zich is wel persisterend (meestal langer dan 6 maanden)

Question 9

Somatisch-symptoomstoornis: Met voornamelijk pijn

Answer 9

Deze specificatie geldt voor mensen van wie de klachten vooral bestaan uit pijn

Question 10

Somatisch-symptoomstoornis: Persisterend

Answer 10

Een persisterend beloop wordt gekenmerkt door ernstige klachten, duidelijke beperkingen in het functioneren en een lange duur (langer dan zes maanden)

Question 11

Somatisch symptoomstoornis: Actuele ernst

Answer 11

• Licht: Slechts één van de in criterium B genoemde symptomen is aanwezig
• Matig: Er zijn twee of meer van de in criterium B genoemde symptomen aanwezig
• Ernstig: Er zijn twee of meer van de in criterium B genoemde symptomen aanwezig, en er zijn multipele lichamelijke klachten (of één zeer ernstige lichamelijke klacht)

Question 12

Somatisch Onvoldoende verklaarde
Lichamelijke Klachten (SOLK)

Answer 12

ALK (SOLK) syndromen duren in de regel > enkele weken (tot jarenlang), terwijl er geen medisch of biLologisch substraat of defect gevonden kan worden die de symptomen verklaart

Question 13

Ziekteangst stoornis: checklist

Answer 13

• Preoccupatie met het hebben of krijgen van een ernstige ziekte
• Lichamelijke klachten zijn niet aanwezig, of, als dit wel het geval is, slechts in lichte mate
• Er is een hoge mate van angst over de gezondheid, en de betrokkene is snel verontrust over de eigen gezondheidstoestand
• De betrokkene vertoont excessief gezondheidsgerelateerd gedrag
• De preoccupatie met ziekte is minstens zes maanden aanwezig maar de specifieke ziekte die wordt gevreesd kan in die periode veranderen
• De ziekte gerelateerde preoccupatie kan niet beter worden verklaard door een andere psychische stoornis

Question 14

Ziekteangst stoornis: Zorgzoekende type

Answer 14

Er wordt veel gebruik gemaakt van somatische zorg, in de vorm van artsenbezoeken, of het ondergaan van tests en onderzoeken

Question 15

Ziekteangst stoornis: Zorgmijdende type

Answer 15

Er wordt zelden een beroep gedaan op somatische zorg

Question 16

Conversie stoornis / Functionele Neurologische Stoornis (FNS): checklist

Answer 16

• Een of meer symptomen van veranderingen in de willekeurige motorische of de sensorische functies
• Uit klinisch onderzoek blijkt dat het symptoom incompatibel is met een bekende neurologische of andere somatische aandoening
• Het symptoom of de deficiëntie kan niet beter worden verklaard door een somatische of psychische stoornis
• Het symptoom of de deficiëntie veroorzaakt klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren of in het functioneren op andere belangrijke terreinen, of behoeft somatisch onderzoek

Question 17

Nagebootste stoornis: checklist

Answer 17

‘Syndroom van Münchhausen’ (opgelegd aan zichzelf)
- Het voorwenden van lichamelijke of psychische klachten of verschijnselen of het doelbewust opwekken van verwonding of ziekte, waarbij aantoonbaar sprake is van misleiding
- De betrokkene presenteert zich tegenover anderen als ziek, gehandicapt of gewond
- Externe bekrachtiging / beloning voor het gedrag zoals uitkering e.d. zoals bij simulatie, ontbreekt bij Nagebootste Stoornis

Question 18

Nagebootste stoornis by proxy: kenmerken

Answer 18

‘Münchhausen-by-proxy syndroom’ (opgelegd aan iemand anders)
- Niet de persoon zelf, maar een afhankelijk iemand (vaak een kind) wordt verwond of vergiftigd om medische aandacht te krijgen
- Verzorger/ouder komt vaak als ‘beschermend’ over en heeft vaak een vorm van medische achtergrond
- De reden om dit gedrag te vertonen is vaak vergelijkbaar met de redenen van zelf-geïnduceerde Nagebootste Stoornis

Question 19

Psychische factoren die somatische aandoeningen beïnvloeden

Answer 19

• De factoren beïnvloeden het beloop van de somatische aandoening
• De factoren interfereren met de behandeling van de somatische aandoening
• De factoren leiden tot extra, aantoonbare gezondheidsrisico’s voor de betrokkene
• De factoren beïnvloeden de onderliggende pathofysiologie, ze versnellen het ontstaan van symptomen of verergeren deze,
  of maken medische aandacht noodzakelijk

Question 20

De actuele ernst

Answer 20

• Licht: Vergroot het somatisch risico
• Matig: Verergert de onderliggende somatische aandoening
• Ernstig: Resulteert in ziekenhuisopname of bezoek aan een spoedeisende hulppost
• Zeer ernstig: Resulteert in ernstig, levensbedreigend risico

Question 21

Mentaliseren

Answer 21

Het kunnen begrijpen dat gedrag, van de persoon zelf of een ander, begrepen kan worden door dit te verbinden met de mentale toestand van degene die dat gedrag vertoont

Question 22

Lichaamsgerichte mentalisatie

Answer 22

Het afleiden van emoties vanuit lichamelijke sensaties

Question 23

SSRD: Psychodynamische Theorie

Answer 23

Psychologische factoren (bewust dan wel niet bewust ervaren) hebben een invloed op somatische symptomen.

Question 24

SSRD: Cognitieve gedragstheorie

Answer 24

De aanvang of voortduring van somatische symptomen brengt beloning met zich mee
Een alternatief gezichtspunt is dat symptomen een communicatieve functie hebben

Question 25

SSRD: Cultureel-georiënteerde theorieën

Answer 25

Culturen verschillen in de mate waarin de expressie van emoties in symptomen ‘gepathologiseerd’ wordt

Question 26

Drie emotie regulatie systemen

Answer 26

• Motivatie: gedreven, opgewonden, vitaal
• Bedreiging: boos, angstig, walging
• Rustgevend: tevredenheid, veiligheid, verbondenheid

Question 27

Behandeling: Gevolgen model

Answer 27

De interpretatie en verklaring van somatische symptomen (lichamelijke klachten). Emoties, cognities, gedrag, plus fysieke en sociale factoren hebben ‘gevolgen’ voor het in stand houden van symptomen en klachten

Question 28

Behandeling: soorten

Answer 28

• Cognitieve gedragstherapie
• Psychofarmacotherapie: Effecten op SSRD zelf variëren nogal
• Graduele toename (of afname) van activiteiten
• Ontspanningstraining
• Concentratie-gerelateerde training
• Psychomotore therapie (PMT) voor lichaamsgerichte mentalisatie