Hoofdstuk 1 - Schizofrenie en andere psychotische stoornissen

Question 1

Juist of fout?

Psychotische symptomen komen enkel voor bij psychotische stoornissen.

Answer 1

Fout, ze komen ook voor bij stemmingsstoornissen, middelenmisbruik, dementie, persoonlijkheidsstoornissen etc.

Question 2

Welke psychotische symptomen bestaan er?

Answer 2

Je hebt de positieve symptomen: dit zijn wanen, hallucinaties en gedesorganiseerd denken. Er kan ook een gedesorganiseerde of abnormale psychomotoriek aanwezig zijn. Tenslotte zijn er ook de negatieve symptomen.

Question 3

Wat is de biochemie achter positieve psychotische symptomen?

Answer 3

Een teveel aan dopamine mesolimbisch.

Question 4

Beschrijf wanen.

Answer 4

Wanen zijn inhoudelijke denkstoornissen of vaststaande overtuigingen die niet vatbaar zijn voor feiten die ermee in tegenspraak zijn.

Question 5

Juist of fout?

Een christelijke man die een hostie eet en denkt dat het het lichaam van Jezus is, lijdt aan wanen.

Answer 5

Fout, men kan alleen spreken van een waan wanneer die waan NIET toegeschreven is aan religie of cultuur.

Question 6

Wat is de meest voorkomende waan?

Answer 6

De achtervolgingswaan. Hierbij is de persoon overtuigd dat iemand hem/haar kwaad zal doen, dat hij/zij zal aangevallen worden door een persoon, organisatie of andere groep mensen.

Question 7

Wat is een betrekkingswaan?

Answer 7

Hierbij is een persoon overtuigd dat bepaalde gebaren, opmerkingen of signalen uit de omgeving aan hem/haar zelf gericht zijn.

Question 8

Wat zijn grootheidswanen?

Answer 8

Wanneer een persoon overtuigd is dat hij/zij uitzonderlijke kwaliteiten, rijkdom of roem bezit.

Question 9

Wat is het syndroom van Clérambault?

Answer 9

Dit zijn erotomane wanen: een persoon is er van overtuigd dat iemand anders verliefd is om hem/haar en dat die persoon dat niet durft te vertellen. Dit zijn zeer resistente wanen.

Question 10

Wat zijn hallucinaties?

Answer 10

Hallucinaties zijn stoornissen in de waarneming. Het zijn zintuigelijke ervaringen die plaatsvinden zonder dat er een externe stimulus aanwezig is.

Question 11

Welke type hallucinatie komt het vaakst voor? Bespreek.

Answer 11

Auditieve hallucinaties.
Dit kunnen enkelvoudige hallucinaties zijn: de persoon hoort bellen, kraken of kauwgeluiden bijvoorbeeld.
Het kunnen ook stemmen zijn. De patiënt kan woorden, zinnen of conversaties horen. Dit is vaak in tweede en derde persoon: de stemmen praten tegen en over de patiënt. Een gevaarlijke vorm is de bevelshallucinaties: de patiënt hoort stemmen die hem vertellen dat hij zelfmoord of moord moet plegen.

Question 12

Welke visuele hallucinaties kan een persoon ondervinden?

Answer 12

Het kunnen enkelvoudige hallucinaties zijn, zoals lichtflitsen, schaduwen, kleurvervormingen. Het kunnen ook taferelen zijn die de persoon waarneemt, zoals vervormde gezichten of complexe scènes.

Question 13

Bij welk psychiatrisch beeld kunnen tactiele hallucinaties voorkomen?

Answer 13

Bij schizofrenie, manie, depressie, dementie… Ze zijn ook frequent voorkomend bij delirium na middelen-onttrekking.

Question 14

Waar moet je mee opletten bij olfactorische hallucinaties?

Answer 14

Dat de persoon geen hersentumor heeft.

Question 15

Waaraan zijn olfactorische hallucinaties vaak gekoppeld?

Answer 15

Aan wanen: enkele voorbeelden
- Iemand denkt dat hij de duivel gezien heeft en dat zijn laatste oordeel er aankomt en hij begint de geur van zwavel waae te nemen
- Ondergangswaan: lichaam gaat kapot en men begint geur van rotting te ruiken
- Men denkt verkeerdelijk dat de partner vreemdgaat en is er van overtuigd dat hij/zij sperma ruikt

Question 16

Waaraan zijn gustatorische hallucinaties vaak gekoppeld?

Answer 16

Aan wanen: iemand lijdt bijvoorbeeld aan een vergiftigingswaan en krijgt de hallucinatie dat zijn voedsel raar smaakt.

Question 17

Wat bedoelen we met gedesorganiseerd denken? Geef enkele voorbeelden.

Answer 17

Het zijn stoornissen in de manier van denken
- Associatief denken: tangentialiteit (antwoord op de vraag heeft er vaag iets mee te maken maar het is totaal geen antwoord op de vraag)
- Neologismen: patiënt vindt nieuwe woorden uit
- Versperring in het denken: denken wordt opeens geblokkeerd
- Gestoord taalbegrip: metaforen en andere zaken worden letterlijk genomen

Question 18

Welke vormen bestaan er van gedesorganiseerde of abnormale psychomotoriek?

Answer 18

• Motorisch negativisme: verzet tegen instructies
• Katalepsie: volharden in rigide, ongepaste of bizarre lichaamshouding
• Mutisme en stupor: volledig gebrek aan verbale en motorische responsen
• Katatone opwinding: doelloze en buitensporige motorische activiteit zonder duidelijke aanleiding
• Stereotype bewegingen: staren, grimassen, mutisme, echolalie

Question 19

Wat is de biochemie achter negatieve symptomen?

Answer 19

Er is te weinig dopamine frontaal.

Question 20

Welke negatieve symptomen bestaan er?

Answer 20

• Affectieve vervlakking: vermindering in de expressie van emoties, oogcontact, intonatie en beweging van handen, hoofd en gezicht
• Initiatiefverlies of avolitie: afname in hoeveelheid en en door de betrokkene zelf geïnitieerde doelgerichte activiteiten
• Alogie: vermindering van de spraakproductie
• Anhedonie: verminderd vermogen om te genieten van positieve stimuli
• Sociaal terugtrekgedrag: schijnbaar gebrek aan belangstelling voor of gevolg van beperkte mogelijkheden tot sociale interacties

Question 21

Wat zijn de gevolgen van negatieve symptomen?

Answer 21

Verminderde hygiëne, niet meer poetsen, rekeningen niet meer betalen, binnen sociaal circuit uit de boot vallen,…

Question 22

Hoeveel procent van de schizofrene patiënten sterft aan suïcide?

Answer 22

1/10. Het zijn vaak ook gewelddadige suïcides (zelfverbranding, springen van grote hoogtes,…).

Question 23

Welke symptomen, naast de kernsymptomen, komen nog voor bij schizofrenie?

Answer 23

• Depressieve symptomen
• Agressieve symptomen, vaak in combinatie met middelenmisbruik
• Cognitieve symptomen omwille van impact op werkgeheugen, executieve functies (WEL behoud van intelligentie!)

Question 24

Welke symptomen van schizofrenie zullen het meest impact hebben op het functioneren van de patiënt?

Answer 24

De negatieve symptomen. De positieve symptomen zullen eerder overlast geven naar de maatschappij en omgeving toe.

Question 25

Hoelang moeten symptomen van schizofrenie aanwezig zijn om effectief van schizofrenie te kunnen spreken?

Answer 25

Zes maanden.

Question 26

Wat is een schizofreniforme stoornis?

Answer 26

Stoornis met dezelfde symptomen als schizofrenie maar de symptomen zijn minder dan 6 maand aanwezig (wel minstens 1 maand).

Question 27

Wanneer spreken we van een kortdurende psychotische stoornis?

Answer 27

De duur van de episode is minstens 1 dag maar korter dan 1 maand, met terugkeren van functioneren naar het premorbide niveau. Ook komen hier GEEN negatieve symptomen bij voor.

Question 28

Wat is een waanstoornis?

Answer 28

De aanwezigheid van één (of meer) wanen, met een duur van 1 maand of langer.

Question 29

Wanneer spreken we van een psychotische stoornis door een middel?

Answer 29

A. Patiënt ervaart wanen en/of hallucinaties B. Symptomen zijn ontstaan tijdens of kort na de intoxicatie, na de onttrekking of na blootstelling aan een geneemiddel ÉN van het betreffende middel is bekend dat het de symptomen kan veroorzaken

Question 30

Bespreek het beloop van schizofrenie.

Answer 30

Tot de leeftijd van 15 jaar is de patiënt volledig normaal. Tussen de leeftijd van 15 en 18 jaar beginnen zich kleine veranderingen voor te doen. We noemen dit prodromi. De patiënten zijn wat meer teruggetrokken, iets minder sociaal, maar niet in die zin dat het pathologisch is. Rond de leeftijd van 18 jaar is er een plotse opstoot van de positieve symptomen. Deze eerste opstoot is heel heftig en gaat gepaard met wanen en hallucinaties. Bij toedienen van antipsychotica zullen de symptomen snel zakken na een week. Elke positieve opstoot heeft echter een prijs: er zullen zich negatieve symptomen instellen. Elke keer dat de patiënt een opstoot krijgt, zal de patiënt weer een beetje dieper zakken dan de vorige keer, tot op een punt waar de patiënt helemaal apathisch wordt. Na de leeftijd van 40 jaar komt het wat tot rust en wordt een niveau bereikt waarop de negatieve symptomen zijn ingesteld. Dit is de stabilisatiefase.

Question 31

Hoeveel procent van de wereldbevolking wordt getroffen door schizofrenie?

Answer 31

1%.

Question 32

Bespreek de geslachtsverschillen bij schizofrenie.

Answer 32

De kans om de aandoening te ontwikkelen is even groot. Wel is het beloop anders. Mannen ontwikkelen de aandoening gemiddeld op jongere leeftijd (15-25 jaar) en de ziekte kent een monofasisch verloop. Bij vrouwen kent de ziekte een bifasisch verloop: ze hebben een 1e piek rond de leeftijd van 25-35 jaar en een 2e piek rond de menopauze.

Question 33

Juist of fout? Landelijke gebieden hebben vaak hogere incidentiecijfers van schizofrenie dan stedelijke gebieden.

Answer 33

Fout, het is omgekeerd.

Question 34

Welke hypotheses trachten een verklaring te vinden voor het feit dat schizofrenie zich meer voordoet bij personen in een lagere socio-economische klasse?

Answer 34

- Breeder hypothesis: stressoren geassocieerd met een lagere SES geven grotere kans op schizofrenie - Downward drift theory: personen met schizofrenie gaan naar een lagere sociale klasse omdat ze niet voldoende kunnen functioneren in andere omgevingen

Question 35

Welke omgevingsfactoren zijn geassocieerd aan een verhoogde kans op schizofrenie?

Answer 35

- Prenatale factoren: virale infecties, ondervoeding moeder, complicaties bij geboorte - Cannabisgebruik < 16 jaar

Question 36

Waarom is er een verhoogde mortaliteit bij schizofrenie?

Answer 36

Comorbide fysieke gezondheidsproblemen, zelfmoord, ongezonde levensstijlkeuzes. De medicatie die gebruikt wordt geeft ook aanleiding tot metabool syndroom.

Question 37

Wat is de geschatte bijdrage van genetica aan schizofrenie?

Answer 37

70-80%.

Question 38

Wat zijn uitlokkende factoren voor schizofrenie?

Answer 38

- Biologische factoren: leeftijd - Omgevingsfactoren: psychisch trauma, cannabisgebruik < 15 jaar, zwangerschap- of geboortecomplicaties, migrantstatus op kinderleeftijd of adolescentie

Question 39

Hoe werken de typische antipsychotica? Geef een voorbeeld.

Answer 39

Ze verlagen het dopamine door het blokkeren van de dopaminereceptoren. Hierdoor klaren de positieve symptomen op. Haloperidol is hier een voorbeeld van.

Question 40

Wat is het probleem met typische antipsychotica?

Answer 40

In een aantal regio's treedt een tekort aan dopamine op: nigro-striatale baan, meso-corticale baan en tubero-infundibulaire baan.

Question 41

Geef de bijwerkingen van typische antipsychotica.

Answer 41

- Bij tekort dopa in nigrostriatale baan: extrapyramidaal syndroom (reversibel), tardieve dyskinesie bij chronisch gebruik (niet reversibel) - Bij tekort dopa in frontale baan: toename negatieve, cognitieve en affectieve symptomen

Question 42

Wat is clozapine? Bespreek.

Answer 42

Een atypisch antipsychoticum dat even effectief is op de positieve symptomen, ook effectief is op de negatieve symptomen en veel minder neurologische bijwerkingen heeft. Het heeft een veel geringer dopamine-antagonisme en heeft ook een antagonistische werking op de serotonine (2A) receptoren.

Question 43

Wat zijn de nadelen van atypische antipsychotica?

Answer 43

- Risico op agranulocytose (nauwlettende monitoring nodig) - Metabool syndroom Hogere kostprijs

Question 44

Welk soort geneesmiddel is aripiprazole?

Answer 44

Een partiële dopamine agonist.

Question 45

Wat is het grote probleem bij de medicamenteuze behandeling van schizofrenie?

Answer 45

Er is heel weinig compliance door het gebrek aan ziekte-inzicht, bijwerkingen en onvoldoende werking. Hierdoor zal 80% van de patiënten hervallen binnen het jaar, terwijl dat bij een optimale behandeling slechts 10% zou zijn.

Question 46

Wat zijn strategieën om de non-compliance tot een minimum te beperken?

Answer 46

- Psycho-educatie van patiënt en omgeving - Long-acting preparaten die intramusculair ingespoten hebben (= lastig, patiënten kunnen wanen hebben dat je hen vergiftigt)

Question 47

Er is meer risico op delicten en geweldsdelicten bij personen met schizofrenie. Wie zijn de meest voorkomende targets?

Answer 47

De targets bevinden zich vaak in de thuisomgeving: moeders, familieleden, vrienden en aanverwanten. Minder is het geweld gericht tegen politie of medisch personeel en zelden tegen vreemdelingen.

Question 48

Wanneer worden het meeste (gewelds)delicten gepleegd door personen met schizofrenie?

Answer 48

Voorafgaand aan de opname en in de eerste 10 weken na ontslag.