het individu versus de groep

Question 1

groepsnormen

Answer 1

1. abnormaal ≠ gestoord
   - Einstein, Wolfgang, Mozart = abnormaal, ze waren ‘anders’ dan de anderen en voldeden niet aan de norm
   - neurodiversiteit = alle diversiteit wat betreft het brein
2. ontstaan groepsnormen
   - bottom-up: ‘van onder uit’ (ook democratisch gestemde regels)
   - top-down: één of enkele mensen hebben norm opgelegd (‘van bovenuit’ bepaald wat anderen moeten doen)

Question 2

groepswaarden

Answer 2

1. betekenis
   - waarden die de groep belangrijk acht en vindt dat iedereen die dient te volgen (vb. binnen religie: morele waarden op basis van heilige teksten en religieuze leiders)
   - bij kleuters: heteronome moraal (4 en 6j) = overgenomen waarden (van ouders)
2. broken windows theory
   - vernielde ramen in een pand in verloederde buurt (‘wanorde leidt tot misdaad’)
   - groepsnorm of waarde: het is ‘oké’ om die ramen te vernielen
   - leegstand pand in slechte staat: ‘niet zo erg’
   - valt toch niet op: ‘wat is een raam meer of minder’
   - wellicht weinig controle of toezicht, ‘je komt er mee weg’

Question 3

kritiek op de ‘broken windows theory’

Answer 3

1. gevolg
   - theorie als hulpmiddel om criminaliteit aan te pakken = kleine alledaagse en vrij onschuldige overtredingen vaak te streng aanpakken (vb. openbaar dronkenschap en het gebruik van soft drugs)
2. correlaties niet interpreteren als causaal verband
   - oorzakelijkheid omgekeerd of derde, achterliggende factor die criminaliteit en wanorde uitlokt
3. systemische ongelijkheid = in samenleving op vlak van gezondheidszorg, onderwijs, toegang tot arbeidsmarkt en woningmarkt, inkomen, vermogen, rechtspraak, etc.

Question 4

instrumentele sociale vergelijking

Answer 4

1. algemeen
   - saccadische oogbewegingen = korte, schokkerige bewegingen
2. experiment Muzafer Sherif
   - adhv autokinetisch effect = ‘beweging’ lichtpuntjes schatten
   - in groepjes van 3 proefpersonen = schatting meer naar gemeenschappelijke gemiddelde
   - conclusie: onbewust beïnvloedingsproces, met langdurig effect
   - instrumentele (of informatieve) sociale beïnvloeding = de ander nodig als instrument om jou te helpen bij het vormen van oordeel

Question 5

de sociale vergelijkingstheorie van Festinger

Answer 5

1. betekenis
   - vergelijken ‘ambigue informatie’ (wanneer realiteit onvoldoende houvast biedt) met anderen om zo werkelijkheid beter te kunnen inschatten
2. wat bepaalt dit vergelijkingsproces?
   - voldoende informatie = zelfevaluatie (eigen mening)
   - onvoldoende info = sociale vergelijking
   - meer vergelijken naarmate info belangrijker
   - meer zekerheid naarmate meer mensen akkoord gaan

Question 6

vier mogelijke reacties

Answer 6

1. conformisme
   - individu gaat zich aanpassen aan de meerderheid
   - vb. democratische principes (om de vrede en rust van de groep te bewaren)
2. sociale normering = er wordt een nieuw evenwicht gezocht, nieuwe sociale norm (vaak onbewust)
3. innovatie = minderheid of enkeling slaagt erin meerderheid te ‘bekeren’ (meestal bewust)
4. deviantie
   - koppig vasthouden aan eigen mening
   - gevolg: sancties of uitsluiting

Question 7

opwaartse en neerwaartse sociale vergelijking

Answer 7

1. algemeen
   - sociale vergelijking gaat niet steevast over het verwerven van zekerheid
   - ook soms op zoek naar ‘de norm’ om eigen capaciteiten en competenties te waarderen
2. opwaartse vergelijking = ons vergelijken met anderen die net iets ‘beter, mooier, verstandiger, rijker, succesvoller, etc.’ zijn
3. neerwaartse vergelijking = ons vergelijken met anderen die net iets lager op sociale ladder staan of net iets minder goede resultaten hebben

Question 8

het innovatiemodel

Answer 8

1. algemeen
   - sociaal psycholoog Moscovici
   - onderzoek: bottom-up processen in het vormen van groepsnormen
2. vaststelling
   - minderheidsgevoel = veranderingen komen vaak van ‘onderuit’, van het ‘grass roots level’ of het basisniveau
   - 2 voorwaarden = ideale voedingsbodem en bepaalde gedragsstijl

Question 9

ideale voedingsbodem

Answer 9

1. ambigue situaties en enige onduidelijkheid over normen
   - geen richtinggevende adviezen van leiders
   - onwetendheid van de meerderheid = iedereen denkt dat hij de enige is die twijfelt, maar in feite denken mensen hetzelfde
2. behoefte aan consensus binnen de groep
   - enkeling of minderheid grijpt kans = mening van minderheid gehoord
   - en kans om nieuwe norm te worden
3. pro-innovatieve norm: progressieve sfeer in groep (openheid voor verandering en vernieuwing)

Question 10

een overtuigende gedragsstijl (bij persoon die nieuwe normen aanbrengt)

Answer 10

1. psychologische inzet
   - opoffering om zijn standpunt te verdedigen of te volgen
   - duidelijk in veel religies (vb. christendom - Jezus heeft soort heldenstatus)
2. autonomie
   - onafhankelijk vanuit eigenbelang of door druk van anderen
   - ‘objectiviteit’, consequent in uitspraken en handelen
   - extremistisch (tot op zekere hoogte), compromisloos en geen tegenspraak
3. consistentie: vasthouden aan standpunt en zichzelf niet tegenspreken

Question 11

conformisme

Answer 11

1. bij experiment Sherif
   - onduidelijke, ambigue situatie maar ook geen expliciete druk om te conformeren
   - soms: geen expliciete druk, maar toch druk voelen om ons aan te passen aan groep, ook al weten we dat die fout is
2. conformeren tegen beter weten in
   - experiment Solomon Asch
   - 6 PsPpn. en één echte Pp.
   - om beurten zeggen welke van de vergelijkingslijnen even lang is als de standaardlijn
3. normatieve sociale vergelijking: in meer dan 1/3 van de gevallen conformeerde de proefpersoon aan de meerderheid

Question 12

verschillen tussen de experimenten van Sherif en Asch

Answer 12

1. het al dan niet beïnvloed zijn
   - proefpersonen Sherif = zich niet realiseren dat ze beïnvloed waren
   - proefpersoenen Asch = in veel gevallen wel degelijk van bewust
2. verschil betreft de duur van Asch-effect = duidelijk dat Pp wél correct kon antwoorden, maar door aanwezigheid unanieme meerderheid eigen oordeel negeren
   - Sherif = bleven vasthouden aan nieuwe groepsnorm (ook in alleensituatie)
3. verschil betreft de aard van de taak
   - Sherif = andere nodig om oordeel te kunnen vellen
   - Asch = geen info van anderen nodig, wel groepsdruk (soort sociale druk, de ‘normatieve sociale beïnvloeding’)

Question 13

vergelijking van Asch en Milgram (1-4)

Answer 13

1. gelijkenissen
   - gehoorzaamheid aan druk van buitenaf
   - gedrag stellen dat men niet wil stellen
2. expliciete en impliciete druk - verschil
   - Milgram = expliciete druk (beleefd vragen om verder te gaan)
   - Asch = impliciet (niemand zegt wat Pp moet doen)
3. grootte van druk - verschil: Asch = druk van 6 personen en Milgram = druk van slechts één persoon
4. positie toezicht - verschil
   - Milgram = uitoefening druk door iemand met macht (expertmacht)
   - Asch = druk niet ‘van bovenuit’, maar van medemensen

Question 14

verschillen tussen het experiment van Asch en Milgram (5-7)

Answer 14

5. nabootsingsgedrag bij Asch = Pp imiteert gedrag (antwoordstijl) >< bij Milgram geen sprake van imitatie
6. ongewenste gedrag
   - Milgram: het opbouwen van ongewenst gedrag (Pp argeloos meesleuren)
   - Asch = druk onmiddelijk aanwezig en geen sprake van ‘low-ball-effect’
7. druk van groep
   - Asch = druk geminimaliseerd, deelnemers onderschatten de mate waarin ze worden beïnvloed door anderen
   - Milgram = eigen inbreng erg onderschat en verantwoordelijk schuiven naar diegene die bevel gaf

Question 15

deviantie

Answer 15

1. de groep versus de deviant
   - deviant ridiculiseren, negeren (nullificatie), tot de orde roepen of zelfs uitsluiten (verbaal of non-verbaal)
   - andere mogelijkheid: ander als dom, idioot of gek verklaren of zelfs demoniseren (‘rotte appel’)
2. meer cohesie binnen een groep, minder tolerantie voor deviantie; minder deviantie
   - sancties voelen minder zwaar
   - men wil het beste voor de groep = handelt in belang van groep
   - conclusie: minder deviantie bij kwesties met groter groepsbelang