agressie Flashcards
1
Q
wat is agressie
A
- algemeen
- agressie is geen emotie, maar gedrag !!
- tegengesteld aan altruïstisch gedrag
- streven naar minimale opbrengst voor ander
- in literatuur: gedrag met de intentie om anderen te pijnigen
- moeilijk definitie > zo veel verschillende manieren en redenen (en intenties) - ‘instrumentele agressie’
- gedrag omwille van niet-agressief doel (vb. vader slaat zoon om ‘braver’ te zijn)
2
Q
de ‘pedagogische tik’
A
- algemeen
- zowat alle lidstaten van EU verboden (behalve Italië, Tsjechië en België)
- uit leerpsychologie: leerprocessen bestuderen = gedrag via operante conditionering (toedienen straffen) > combinatie van uitdoving
- bestraffer straft (vaak) uit eigen frustratie of kwaadheid = OOK bij agressie (eigen negatieve gevoelens afreageren) - ‘pijnigen’
- wijst op fysieke pijniging (ook emotioneel of psychisch leed)
- online pestgedrag: makkelijker iemand beschadigen zonder onmiddelijk rechtstreeks contact
- Nuttin: ‘aversiviteit’ (= alle prikkels die onaangenaam zijn) of ‘aversieve gevolgen’ in plaats van ‘pijnigen’
3
Q
agressief gedrag en prikkelsituatie
A
- prikkelsituatie
- agressief gedrag (meeste gevallen) uitgelokt door bepaalde prikkel of prikkelsituatie
- ook bij mensen met antisociale persoonlijkheidsstoornis heeft (extreem) agressief gedrag een aanleiding - verklaring leerpsychologie
- aversieve prikkel = ontsnappings- en vermijdingsgedrag
- of agressief reageren op onaangename prikkel (vaak tegenover socii die niet oorzaak is)
4
Q
diverse verklaringen van agressief gedrag
A
- thanatos-theorie van Freud
- driften uit het ‘es’
- bestaat uit levensdrift (eros) en doodsdrift (thanatos)
- antwoord Einstein over geweld in WO I: thanatos !! = drang om te kwetsen, verwonden en te doden - sociale psychologie
- welke mechanismen staan achter agressief gedrag?
- moeilijk controleerbaar en verifieerbaar gegeven ‘thanatos’
- achterhalen van determinanten = preventie
5
Q
antisociale persoonlijkheidsstoornis
A
- algemeen
- vroeger ‘psychopathie’ - kenmerken
- lichtgeraaktheid
- agressie
- onverantwoordelijk gedrag
- impulsiviteit
- gebrek aan planmatigheid
- liegen en bedriegen
- tekort aan aandacht voor veiligheid
- gebrek aan wroeging of spijt
6
Q
pijn
A
- experiment O’Kelley & Steckle
- twee ratten in kooi, beginnen elkaar te bevechten zodra ze schokken krijgen
- foutieve causale attributie: shock door lotgenoot
- antisociale reflex = welzijn of veiligheid verhogen - Azrin & Ulrich (20 jaar later)
- bijkomend experiment
- agressie wordt beïnvloed door;
- schockfrequentie (hoe meer shocks per minuut, hoe agressiever);
- duur, intensiteit en grootte van kooi
- geslacht heeft geen invloed en is ook geen geconditioneerde reflex of aangeleerd gedrag
- aangeboren reflex !!
7
Q
ruimte
A
- algemeen
- ratten opp 15 op 15 cm > 90% agressie
- opp negen keer vergroten > 2%
- twee gevolgen: 1) geen agressieve reflex en 2) prikkelnabijheid (bij grotere afstand wordt socius genegeerd)
- ‘reflexive fighting’ (Azrin & Ulrich: reflex treedt op bij welbepaalde prikkel) - ‘gedragsmatig riool” of ‘behavioral sink’
- na uitbreiding van populatie, vielen ratten elkaar aan
- Nuttin: ook andere factoren
- niet zomaar correlatie tss langere dierensoorten en mensen
- plaatsgebrek lokt agressie uit (vb. overbevolkte gevangenissen)
8
Q
verband tussen agressie en ruimte
A
- onderzoek van Freedman
- correlatie tss bevolkingsdichtheid en misdaadcijfers
- ook dichtbevolkte gebieden = veel armoede (oorzaak van agressie?)
- Los Angeles: hoogste misdaadcijfer in VS en laagste bevolkingsdichtheid - sociale activeringstheorie van Robert Zajonc (zie verder)
- stijging bevolkingsdichtheid = stijging alle ‘dominante’ gedrag
- agressie op moment ‘voor de hand liggend’, aanwezigheid van anderen = hevigheid agressie doen toenemen - nabijheid van (vreemde) anderen
- idee = schenden van persoonlijke ruimte of territorium (uit territoriumleer)
9
Q
de socius en vandalisme
A
- algemeen
- experiment Azrin & Ulrich
- ‘slachtoffer’ van agressieve daad is onbelangrijk = ‘om het even wat’ in plaats van welbepaalde prikkel
- voordeel deontologie: agressie meten vb. tennisbal (geen levende socius)
- bijkomend voordeel: ‘contra-agressie’ (= schade en dus pijn) gaat meting niet verstoren
- ‘bitometer’ = koker die bijtkracht meet - vandalisme
- agressieve reactie gericht op object
- aanleiding = antisociale agressie: pijn, frustratie en ook arousal of dronkenschap
10
Q
temperatuur
A
- algemeen
- onaangename prikkel zoals koude
- ook warmte (vb. correlationeel onderzoek: tijdens hete zomers meer agressief gedrag gesteld) - tegenargumenten
- intuïtief: passief en loom (op warme dagen) = remt agressie af?
- conclusie: onaangename omstandigheden maken ons prikkelbaarder (vb. gezeur, stress, …)
11
Q
provocatie
A
- algemeen
- volgens sociale psychologie: belangrijkste uitlokker agressief gedrag
- oorzaak (vaak) = gedrag van anderen
- expliciete sociale invloed, die agressief gedrag uitlokt
- antisociaal gedrag (tegen de anderen) - verkeersagressie
- in de media: verbaal en fysiek geweld om zijn ‘gelijk’ te krijgen
- verklaring = verkeersagressie op zich
- op zoek naar zondenbok (frustraties moeilijk uiten tegen ‘verkeer’)
- ook gebruik toeter = agressief gedrag
12
Q
voorkruipen
A
- algemeen
- meest irritante ‘provocerende’ gedragingen
- vb. in de file (afstand tss socii is vrij groot) EN rij in de supermarkt (nog provocerender) - voorbeeld van:
- betreden van andermans territorium
- agressieve daad
- territoriumleer = agressieve aspect van territoriumbetreding of trespassing
13
Q
territoriumleer
A
- algemeen
- Bakker = denkmodel dat cliënten leert conflicten anders te benaderen
- gebaseerd op concrete uiterlijke waarnemingen
- ontstaan: gedragsobservatie dieren (= terrein afbakenen adhv geur of geluid)
- indringers afschrikken of verjagen - territorium van de mens
- eigen lichaam, gedachten, fantasieën, vaardigheden en verantwoordelijkheden
- Bakker: twee categorieën van territoria;
- 1) privégebieden: privacy en veiligheid;
- 2) de publieke arena
14
Q
de privégebieden
A
- de persoonlijke ruimte
- afstand tss ons en anderen
- groot genoeg in functie van veiligheid en mogelijkheid om te vluchten - het eigen lichaam
- terrein erg ik-betrokken
- opmerkingen: kwetsend en agressief
- seksueel of gewelddadig misbruik > agressief ervaren - gedachten en gevoelens
- gevoelig voor indringing en manipulatie
- grensoverschrijdend gedrag = betreedt gebied van persoonlijke beleving (vb. plegers zedendelicten ook ‘grensoverschrijdend’ gedrag tegen therapeut) - vluchtheuvel
- terugtrekken in eigen terrein = tijd tot tijd met rust gelaten worden
- elke verstoring = zeer irritant !!
15
Q
de publieke arena
A
- de psychologische ruimte
- nood aan aandacht van anderen
- ook aandacht van de groep (de massa en de media)
- te veel in de belangstelling of aandacht vragen = irritant - de actieterritoria
- terreinen die onder eigen controle staan
- eigen rolverwachtingen en verwachting zo goed mogelijk inlossen
- onderscheid tss ‘eigenaar territorium’ en ‘uitvoerder’ van de taak
16
Q
de persoonlijke ruimte
A
- algemeen
- persoonlijke luchtbel
- zekere fysieke afstand tot onbekende
- iemand privéruimte binnendringt = ‘abnormaal’ gedrag: afwijkend van norm
- vier zones (schattingen zijn arbitrair) - intieme zone
- zone der erotiek = genotservaringen
- gevoelige en persoonlijke ruimte
- indien niet gewenst = toenadering als bedreigend, maar ook als je iemand dwingt in jouw intieme zone te komen - persoonlijke zone
- conversaties voert met individu
- adhv bekendheid en omstandigheden zal zone kleiner of groter worden - sociale zone
- waarbinnen je onbekende rond je kan verdragen - publieke zone
- bewust van anderen om je heen, maar niet noodzakelijk communicatie (vb. drukke bus)
17
Q
uitbreiding van eigen territorium
A
- algemeen
- bij dieren: ‘fight-or-flight’-mechanismen
- ander dier te dicht nadert = afstand tot ‘veilige’ proporties
- evolutie van strategie: veel dierensoorten van uitsterven gevrijwaard - bij mensen
- uitbreiden = agressief gedrag (vb. vuile voeten op zitting tegenover je)
- twee reacties op territoriumschending = zelfverzekerd en vijandig
18
Q
zelfverzekerd en vijandig
A
- zelfverzekerd
- waarschuwingssignaal: irritatie
- aandacht eigen gevoel irritatie > herkent en gepast op reageren (en gevolgen vermijden)
- gevolg: behoudt je terrein - vijandig
- onmachtsreactie
- reageert te laat en werkt frustraties op destructieve wijze uit (op persoon verantwoordelijk voor terreinverlies)
- relatie verzuren of schaden
19
Q
hoe terrein van ander betreden?
A
- openlijk vragen
- ‘nee’ (zelfverzekerde reactie)
- zelden frustratie en zelden vijandige reactie - via een list of truc
- tegenpartij beseft achteraf gemanipuleerd werd > vijandige reactie
- hoe op trespassing reageren = afh ‘benadeelde’ en partij die terrein betreedt
- beiden verantwoordelijk + bewust van gedrag en gevolgen
20
Q
relatietherapie
A
- algemeen
- gevolg persoonlijke terrein betreden of ingeperkt
- volgens territoriumleer: meest effectief indien (beide) partijen bewust van terrein en irritatie
- vb. opvoeding van de kinderen - territorialevragenlijst (Bakker & Bakker-Rabdau)
- echtpaar inzicht in hun trespassing en irritaties
- wanneer je je prettig voelt alleen en aandacht die je verdient
- (huishoudelijke) taken, bezittingen, doelen en middelen
- zakelijk onderhandelen aanleren
- ook nuttig bij assertiviteitstrainingen en sociale vaardigheidstrainingen
21
Q
intrapersoonlijke oorzaken
A
- algemeen
- oorzaak agressief gedrag = ‘vanzelf’ > binnenuit = montane emoties (binnenin de geest en persoonlijkheid)
- momentane emoties + situationele factoren = niet overgaan tot agressie
- niet bij elk individu afwezigheid factoren = afwezigheid agressie garanderen - impact
- ontstaan of afwezigheid agressie
- innerlijke gemoedstoestand en individuele persoonlijkheid
- moeilijk te voorspellen of verklaren
- aandacht innerlijke initiërende factoren
22
Q
persoonlijkheid
A
- betekenis
- stabiele eigenschappen die gedrag initiëren en persoon uniek maken
- onderscheid karakter en temperament
- karakter = aangeleerd, richting gedrag
- aangeboren temperament = sterkte van die reactie - persoonlijkheid inschatten en beoordelen
- stigmatiseren van een persoon
- indelen in persoonlijkheidstypes (vb. hippie, snob)
- gedrag ook snel verklaard (‘intern attribueren’) > vb. hij reageert agressief, omdat hij een agressieveling is (= causale of wetenschappelijke denken of kringredenering)
23
Q
competitie
A
- betekenis
- hoger niveau van presteren tillen: inzet, creativiteit noodzakelijk
- ‘innerlijke’ oorzaken van agressie (en samenhangende factor ‘jaloezie’)
- in onderwijs en opvoeding = belangrijke motor en motivator - kenmerken
- eigenschap is paradoxaal (= zowel + als - gevolgen / connotaties)
- ambigue interpersoonlijke dynamiek
- sportlui tot spectaculaire prestaties (niet alle verklaren)
- keerzijde: grens competitie en vijandigheid
24
Q
competitie en afgunst
A
- algemeen
- tegenstander meer succes > vaak jaloers op reageren
- gezonde jaloezie is goed, maar grens gezonde afgunst en vijandigheid is klein !! - rivaliteit
- mogelijke bron vijandigheid en agressie
- geen onderscheid meer tss rivaliteit en vijandigheid = gevaar agressie
- inzet ‘winst’ en ‘verlies’ te groot = spel ernstiger = groter de rivaliteit
25
Q
emotie ‘woede’
A
- algemeen
- agressie is direct gevolg van ‘woede’
- bij (heftige) emoties = gebrek aan rationaliteit
- door na te denken voor handelen = agressie tegenhouden (gevolgen inschatten)
- rationaliteit = empathisch zijn en vredevoller of listiger gedrag > rauwe agressie - samengevat
- wanneer emoties de overhand nemen, worden agressieve reacties onvermijdelijk
- rationaliteit minder kans (vb. EDS)
26
Q
het ‘excited delirium syndrome’
A
- algemeen
- verwarde mentale toestand
- psychische aandoening of geïntoxiceerd
- gekenmerkt door agressie, bewustzijnsveranderingen en bijna bovenmenselijke kracht - eigenschappen
- overmeestering, hevig zweten, verhoogde lichaamstemperatuur
- gevolg = de dood (hartstilstand)
- 2021: politieagenten opleiding ExDS herkennen en correct handelen
27
Q
aangeleerde agressie
A
- algemeen
- kind mishandeld > later ook eigen kind mishandelen
- leereffect of genetisch bepaald? = zekere mate ‘kopiëren gedrag van ouders’
- ontstaan vicieuze cirkel: generatie doorgegeven (tot men ingrijpt)
- kortom: agressie zal zeker ook worden aangeleerd !!
28
Q
resultaten Bobo doll experiment (Bandura)
A
- eerste conditie (meeste agressie)
- model werd geprezen door agressief gedrag
- ‘vicarious learning’ of plaatsvervangend leren = leren uit wat een ander doet en de gevolgen van dat gedrag (agressie loont) - tweede conditie (weinig agressie)
- model berispt door mishandeling
- ofwel niet geleerd ofwel geleerd, maar zullen gedrag niet stellen omwille straf
- Bandura: verwerving en uitvoering - derde conditie (ook agressief gedrag)
- geen vervolgfilmpje
- kleuters imiteren graag gedrag
- operante conditionering = leren zonder beloning of straf (= modeling of observationeel leren of model-leren of sociaal leren)
29
Q
leidt geweld op tv, in films en in computerspelletjes tot agressief gedrag bij kinderen?
A
- algemeen
- bij vicair leren: vraag bevestigd = in film krijgen de ‘slechten’ slaag van de ‘goeden’
- of doodslag rechtvaardigen
- moraal: alles is goed gekomen > in realiteit: wraak geen excuus om te doden - onderzoek Bandura
- ‘leren’ dat agressie soms loont (vb. agressieve computerspulletjes)
- opvoedingssituatie alles behalve vredelievend
- imitatie
30
Q
opvattingen rond agressief gedrag bij kinderen
A
- hoe meer het kind zich identificeert met de agressor, hoe groter de kans agressie
- gedrag imiteren
- identificeren met ‘held’ (meestal man) = meer jongens? > GEEN genderverschil in beïnvloedbaarheid
- onderzoek VS: meisjes méér beïnvloed door tv-agressie (andere zeggen tegenovergestelde)
- hoe sterker kind zich identificeert = hoe meer beïnvloed door agressief gedrag - agressie die het kind ziet bij ‘significant other’ (moeder, vader, broer)
- moet ‘aanleiding’ hebben
- of daadwerkelijke geweld afremmen
- het kijken en identificeren = soort ‘catharsis’, zuivering van agressieve gevoelens - geen invloed van het kijken
- onderscheid fantasie en agressie = kans op imitatie moet dalen
31
Q
conclusie agressief gedrag bij kinderen
A
- algemeen
- agressieve tv kan inderdaad agressie uitlokken, maar directe omgeving heeft sterkste invloed
- tv kan versterkende factor zijn
- spel = op ‘veilige’ manier agressie uitproberen en werkelijkheid duidelijk verschil van fictie op tv
- positieve correlatie tss mate agressief gedrag en hoeveelheid agressie - verbieden om gewelddadige programma’s te kijken
- averechts effect = wat verboden is, wordt ‘aantrekkelijk’
- toelaten: ouder oogje in het zeil, bespreekbaar maken en grenzen stellen
32
Q
macht en agressie
A
- betekenis
- verworvenheid (frustratie, woede) die we koesteren (vb. populairste van de klas, dictator)
- eenvoudige dagdagelijks verworvenheden of vrijheden (vb. macht zelf beslissen met wie je mag omgaan) > wordt die afgenomen? = frustratie, woede en agressief gedrag
33
Q
agressie bij de ‘vredesduif’
A
- algemeen
- ‘natuurlijke pikorde’ = er is geen voedsel, dus de andere duif is verantwoordelijk > weg jagen
- Nuttin: invalshoek met ‘macht’ te hanteren
- mogelijke verklaring voor plotse agressieve gedrag = verlies macht frustreert
- woede leidt vaak tot agressie
33
Q
macht en agressie bij mensen
A
- algemeen
- door ‘agressieve’ houding machtspositie verkrijgen
- zonder over lijken te gaan niet succesvol kunnen zijn of juist drempel verlagen - concentratiekampen WO II
- macht zet anderen aan tot agressie = verantwoordelijkheid verschuiven op persoon met ‘macht’
- agressie = gehoorzamen van een bevel (vb. Duitse kampbewakers: we moesten wel)
