H9. Internationale politieke economie

Question 1

Autarkie

Answer 1

het afscheiden van je land van de wereldeconomie om het te beschermen van de effecten van de globale markt absolute economische onafhankelijkheid

Question 2

Protectionisme

Answer 2

stelsel van maatregelen van de overheid om de binnenlandse economie te beschermen tegen buitenlandse import

Question 3

Infant-industry protection

Answer 3

bescherming van de opkomende industrieën in je eigen land door de import van dat product (tijdelijk) te verbieden

Question 4

Non-tarrif barrier

Answer 4

handelsbelemmeringen om import/export te beperken zonder het opleggen van tarieven (bv: anti-dumping, importquota)

Question 5

Fixed

Answer 5

exchange rate (staat vast in termen van goud/andere valuta) flexible exchange rate (afhankelijk van V&A)

Question 6

Valutamarktinterventie

Answer 6

Wanneer de CB van een land de eigen valuta koopt/verkoopt op de markt om de wisselkoers constant te houden

Question 7

Austerity/soberheid

Answer 7

economisch beleid dat zich tot doel stelt het begrotingstekort van de overheid te reduceren door bezuinigingen, belastingverhogingen of een mix van beide

Question 8

Golven in de economische globalisering

Answer 8

Blauwe lijn: internationaal handelsverkeer en grijze lijn: financiële transacties

1ste golf: 19de E grote hoeveelheid handel en financiële stroom Abrupte einde van beide tijdens Wall Street Crash

2de golf: ’70 economische globalisering groeit weer en vanaf ‘80 de financiële economische globalisering tot vandaag sterke groei

Question 9

Handel

Answer 9

Dominante historische modellen:

Autarkie
    Mercantilisme
    Vrijhandel

Question 10

Financiën

Answer 10

Bij internationale transacties (handel, investeringen, …) zijn nationale munten betrokken Belang van wisselkoers (prijs van een munt uitgedrukt in een andere munt)

Question 11

Vaste wisselkoers

Answer 11

munt gekoppeld aan een andere munt (of mandje van andere munten) je kan op elk moment dezelfde hoeveelheid dollars krijgen voor dezelfde hoeveelheid Chinese renminbi; vereist interventies van de centrale bank

Question 12

Zwevende wisselkoers

Answer 12

koers bepaald op de valutamarkt (gevolgd door alle landen behalve China)

Muntunies (bv: Eurozone) en dollarization (nationale munt opgeven en andere overnemen, bv: Panama gebruikt Amerikaanse dollar) China’s wisselkoersmanipulatie

Renminbi gekoppeld aan de dollar, maar artificieel laag volgens Amerikanan

Bevordert Chinese export

VS groot handelstekort met China

China accumuleert $ die het belegt in Amerikaanse staatsobligaties

	Kan leiden tot inflatie, blootstelling aan fluctuaties in dollarkoers   
        en retaliatie (wraak)

Question 13

Investeringen

Answer 13

Reden voor FDI: extra jobs

Race to the bottom

MAAR: er is beperkt bewijs dat MNO zoeken naar pollution heavens (waar milieunormen laks zijn), in tegendeel MNO’s verhogen de arbeidsnormen (hechten groot belang aan imago, worden in de gaten gehouden door Civil Society, journalisten, hechten belang aan rule of law race to the top

Bilaterale investeringsverdragen bevatten vaak ISDS-clausules (Investor-to-State Dispute Settlement) gunstig voor MNO’s. Kan leiden tot ‘regulatory chill’

Klacht obv clausules wordt behandeld voor speciale private tribunalen met private advocaten

Oorspronkelijk om buitenlandse investeerders te beschermen in landen zonder een goed functioneren en onafhankelijk rechtsapparaat en met slecht imago

Regulatory chill = landen met sterke arbeid/milieunormen weten dat ze aangeklaagd kunnen worden als ze te strenge normen (arbeid/milieu/veiligheid) gaan aannemen, die landen gaan dan zichzelf al censureren en de normen niet

Aannemen

MNO’s zorgen voor internationale vrede

Zorgen dat nationale regeringen minder geneigd zijn diplomatieke conflicten manu militari op te lossen

Question 14

GROTE DEPRESSIE - PROTECTIONISME

Answer 14

Hoge tarieven, kapitaalcontroles, koloniale blokken, …

Gevolg: Kindleberger-spiraal (= negatieve spiraal van krippelende wereldhandel)

Trage groei wereldhandel door Great Depression overheden stappen over naar protectionisme nog minder groei 
    steeds minder en minder wereldhandel

De ‘economische taart’ werd steeds kleiner en elke overheid probeerde zijn deel te beschermen door 
    beschermingsmaatregelen en door zijn munt te devalueren, hierdoor werd de taart zelfs nog smaller

Question 15

BRETTON WOODS CONFERENTIE (1944)

Answer 15

Creatie van een internationale financiële architectuur die moet zorgen voor een open wereldeconomie

Oprichting: ITO/GATT, Wereldbank, IMF

Question 16

1995: Wereldhandelsorganisatie (WTO)

Answer 16

= verderzetting van GATT-principes

	Uruguay Ronde (1986-1994): strijd tussen ontwikkelingslanden (rijke landen moeten landbouw/textielsectoren 
        liberaliseren) en rijke landen (ontwikkelingslanden moeten diensten/Intellectuele Eigendomsrechten liberaliseren)

Geschillenbeslechtingsmechanisme

Sinds 2001: Doha ronde (gestaakt in 2015) geen akkoord bereikt omdat handelstarieven al heel laag zijn, liberalisering 
    zou dus meer slaan op de milieu/product/sociale normen en dat is een nationaal gevoelige topic

Proliferatie van regionale vrijhandelsakkoorden (bv: NAFTA)

Sinds 2016: Backlash tegen vrijhandel? Brexit, Trump, CETA, …

Question 17

INTERNATIONAAL MONETAIR FONDS (IMF)

Answer 17

Bretton Woods regime

 o De dollar als ankerpunt, je kon het tegen een vaste koers inwisselen voor goud en alle andere valuta waren gelinkt  
 aan de dollar

 o Maar deze functie van IMF werd vervangen door overstap naar vlottende wisselkoersen 1971: ‘Nixon shock’ – van  
 vaste naar vlottende wisselkoersen

Landen met betalingsbalansproblemen bijstaan door valuta te lenen (conditionaliteit)

    Interesten betalen

Voorwaarden: belastingen verschuiven weg van bedrijven, publieke financiën saneren vaak om een    
    besparingsbeleid door te voeren

Question 18

VAN G7 NAAR G8 NAAR G20

Answer 18

G7 = centrale bankiers van de 7 grootste economieën die sinds ’70 vlottende wisselkoersen hadden, om dit allemaal te coördineren

 o Maar nu ook ruimere agenda: gezondheidsbeleid, terrorisme, veiligheid, conflicten o Informeel, geen IO, geen 
    hoofdkwartier, wisselende voorzitterschap

 o  Bestaat vandaag nog steeds naast de G20

G8 = G7 + Rusland (maar sinds annexatie van de Krim terugkeer naar G7)

G20 = 20 grootste economieën, staatsleiders

Question 19

WERELDBANK

Answer 19

Leningen voor infrastructuurprojecten

Oorspronkelijk voor wederopbouw na WOII

Vandaag voor stimuleren van groei in ontwikkelingslanden Voorwaarden: zelfde zoals die van IMF

Question 20

Uitdagingen voor de globalisering

Answer 20

Economische machtsverschuiving van West naar Oost (China, Brazilië, …)

MAAR: stemmacht van die landen in IMF en Wereldbank is niet proportioneel Groeiende ongelijkheid

Elephant curve

Verliezers zijn de armste ontwikkelingslanden (hebben niet geprofiteerd van de enorme versnelling in globalisering) en middenklasse in rijke landen

Winnaars: middenklasse in opkomende landen en allerrijkste in rijke landen Link tussen opkomst populisme en financiële crisis 2008

Open versus gesloten grenzen als nieuwe politieke breuklijn

Question 21

Mercantilisme

Answer 21

economische doctrine, exporten maximaliseren, importen minimaliseren, en goud accumuleren (bv: imperiale veroveringen voor moederland)

Question 22

Theorie van het absolute voordeel

Answer 22

(Adam Smith) vrijhandel op gelijke basis is voordelig voor landen, zolang land A een absoluut kostenvoordeel heeft in product A en land B in product B bij het ruilen is iedereen dan beter af

Question 23

Theorie van de comparatieve voordelen

Answer 23

(David Ricardo) zelfs heeft land A absoluut voordeel in product A én B is het toch zinvol handel te drijven omdat je een comparatief voordeel kan hebben in 1 van die producten door de andere op te geven en dus je volledig toe te leggen op productie van dat ene product

Question 24

Ondanks theoretische voordelen van vrijhandel, toch veel protectionisme. Waarom?

Answer 24

Beschermen van infant industries

Te grote afhankelijkheid vermijden van strategische goederen (risico op chantage)

Invloed van binnenlandse lobbygroepen (van de industrieën die benadeeld worden door buitenlandse handel) bij de 
    beleidsmakers

Relatieve baten calculatie t.a.v. geopolitieke vijanden Vormen van protectionisme

Tarieven: taksen op geïmporteerde goederen

Niet-tarifaire belemmeringen

Question 25

Niet-tarifaire belemmeringen

Answer 25

Anti-dumping maatregelen (=producten in het buitenland verkopen onder de kostprijs, bv: om concurrenten uit te drijven)

Overheidsopdrachten (bv: openbare werken doen voor de overheid, hier discrimineren tussen binnenlands en buitenlandse bedrijven mag niet volgens WTO)

Importquota’s

Question 26

inflatie

Answer 26

prijsstijgingen omdat er veel dollars in omloop zijn

Question 27

Wat motiveert MNO’s om elders te produceren?

Answer 27

Enorm toegenomen, samen met internationale handel

    Tolmuren of NTB vermijden (cf. Amerikaanse bedrijven die in jaren 1960 naar Europa trokken)

Toegang tot grondstoffen, goedkope of geschoolde arbeidskrachten, …

Transportkosten verminderen of strikte regulering omzeilen (bv: klimaat) Beperken MNO’s de nationale autonomie?

Staten willen FDI (directe buitenlandse investeringen) aantrekken, leidt dit tot een race to the bottom inzake arbeids- 
    en milieunormen?

Question 28

Race to the bottom

Answer 28

situatie waarin 2/> landen hele lakse milieu/arbeidsnormen opmaken uit angst FDI te verliezen of juist uit hebzucht

Question 29

1947: International Trade Organization (ITO)

Answer 29

maar: niet geratificeerd door de VS

DUS: General Agreement on Tariffs and Trade (GATT)

Algemene principes: MFN (most favoured nation als je handelsvoordeel geeft aan een land moet je dat ook geven aan 
    alle andere landen)

Handelsverkeer moet zo liberaal als mogelijk zijn

8 multilaterale onderhandelingsrondes (laatste was de Uruguay Ronde)

Van tarieven naar NTB’s

Question 30

Bretton Woods regime

Answer 30

Vermijden van competitieve muntdevaluaties d.m.v. systeem van vaste wisselkoersen t.o.v. dollar/goud

Question 31

Elephant curve

Answer 31

rijkdom per percentiel van de bevolking