H2. Belang v. d. geschiedenis v. d. wereldpolitiek

Question 1

Vrede van Westfalen (1648)

Answer 1

Organisatie van staten volgens territoriale staatssoevereiniteit

Question 2

NAPOLEONISITISCHE OORLOGEN (1792-1815)

Answer 2

Sterk Frans leger, Technologische revoluties, Nationalisme kon en wou heel Europa veroveren

Val: Rusland (tactiek van verschroeiende aarde in strenge winter) en Spanje (guerilla’s) Napoleon wordt verbannen naar Elba, keert terug naar Parijs en neemt opnieuw de macht

Tweede keer verslagen: Slag bij Waterloo (1815)

Question 3

WEENSE WERELDORDE (1815-1854)

Answer 3

Langdurige periode van vrede wordt verklaard door het Imperialisme (grootmachten waren bezig met andere gebieden (bv: Afrika) te veroveren en minder met oorlog met elkaar)

OPM: ook concert van Europa was belangrijk voor langdurige periode van vrede

China: GB wou China openbreken voor handel en hiervoor werden verdragen gesloten waarbij China werd verdeeld 
    onder belangrijke Europese grootmachten

Afrika: werd ook verdeeld onder Europese staten en Bismarck organiseerde voor de verdeling een congres als 
    neutrale scheidsrechter die zelf geen land wou hebben

VS: Monroe-doctrine (1823), President Monroe waarschuwde Europese mogendheden zich niet te mengen in 
    politieke zaken op (Latijns-)Amerikaans grondgebied

Question 4

Congres van Wenen (1814-1815)

Answer 4

overwinaars willen nieuwe orde die oorzaken van conflicten zullen vermijden Concert van Europa (diplomatiek overleg tussen de 5 grootmachten, GB, Pruisen, Oostenrijk, Frankrijk en Rusland)

o Doelstelling: zelf aan de macht blijven
o Bij elkaar komen bij elke verstoring van het machtsevenwicht Liberale opstanden de kop in gedrukt (bv: in Italië)

Maar de Belgische Revolutie (België onafhankelijk van Nederland) konden ze niet tegenhouden (voorwaarde: België mag onafhankelijk worden maar moeten neutraal blijven en dat hebben we gedaan in de WO)

Question 5

1854: de Krimoorlog

Answer 5

eerste grote conflict (Napoleon III greep macht en kroonde zich tot keizer)

Ottomaanse Rijk (steun van Frankrijk en Groot-Brittannië) Rusland (wou meer gebied)

Question 6

1870: Frans-Pruisische oorlog

Answer 6

(was snel gewonnen en gaf anderen de indruk dat oorlogen snel te winnen zijn, wat niet zo is)

Question 7

Jared Diamond

Answer 7

geografie en klimaat in Europa is gunstig en zorgt voor makkelijke reizen en technologische superieure wapens, sterkere economieën en oorlogservaring waardoor veroveren van andere gebieden makkelijker werd

Question 8

Hoe werd kolonialisme in stand gehouden?

Answer 8

Kolonialisme in stand gehouden door Europese machtsbalans: vrees voor het ontstaan van een hegemonie (=overwicht van ene partij op een andere qua macht)

Question 9

BERLIJNSE WERELDORDE (1870-1914)

Answer 9

Barsten in het Concert: Krimoorlog en Frans-Pruisische oorlog (zie eerder)

Bismarck Roept Conferentie van Berlijn bijeen (1885) om Afrika te verdelen als onpartijdige tussenpersoon die zelf geen overzees gebied wou

  o  Congo Vrijstaat als persoonlijk eigendom van Koning Leopold II

Question 10

Tripel Alliantie

Answer 10

Duitsland, O-H, Italië

Question 11

Triple Entente

Answer 11

Frankrijk, Rusland, GB

Question 12

Schlieffenplan

Answer 12

Het idee dat een oorlog snel te winnen was deed de rond en dit zorgde bijvoorbeeld voor het Schlieffenplan in Duitsland

  o =Indien er een oorlog met Frankrijk komt gaan we ze zo snel mogelijk overrompelen via België

Question 13

WO I

Answer 13

Er was enkel een vonk nodig om oorlog te doen beginnen moord in Sarajevo op kroonprins Frans Ferdinand van Oostenrijk

Loopgravenoorlog (uitputtingsslag)

1917: VS treedt toe in conflict einde van Triple Alliantie (Dui en O-H)
1917: Oktoberrevolutie door Communisten (Bolsjewieken) Tsaristisch Rusland wordt vervangen door Sovjet-Unie

Question 14

WERELDORDE VAN VERSAILLES (IN INTERBELLUM) 1918-1939

Answer 14

Golf van nationalisme

Periode van euforie

	1924 Dawes plan
	1925 Pact van Locarno
        1926 Weimarrepubliek toegelaten tot Volkenbond
        1928 Kellogg-Briand pact
	1929 Wall street crash, Grote Depressie

VB machteloos tegenover agressies eigen leden

    1931: Japanse invasie in Mantsjoerije
    1935: Italiaanse invasie in Abyssinië
    1936: Spaanse burgeroorlog met steun van IT en Duitsland
    1938: Duitsland en Hitler

Question 15

Veertienpuntenprogramma van Wilson - 1918

Answer 15

Blauwdruk voor een liberale wereldorde (vrijhandel, open verdragen, zelfbeschikkingsrecht der volkeren, Volkenbond)

Question 16

Volkenbond (League of Nations)

Answer 16

Principe van collectieve veiligheid

Als 1 land wordt aangevallen wordt dat gezien als een aanval op alle landen van de Volkenbond en zij gaan dat landen dan steunen.
Machteloos tegenover agressies door Japan, Italië & Duitsland: onvoldoende legitimiteit, juridische instrumenten, politieke druk

Ideeën van de VS, maar politiek trokken ze zich terug.

Question 17

Conferentie van Versailles/Verdrag van Versailles - 1918

Answer 17

Overwinaars van WO I onderhandelen over gebieden

3 Europese rijken ontmanteld (Oostenrijk-Hongarije, Ottomaanse Rijk, Rusland)

Duitsland: herstelbetalingen, gebieden afstaan en demilitarisering Hyperinflatie, werkloosheid, armoede grote frustraties bij Duitsers

Question 18

Smooth Hally act

Answer 18

toltarief van 30-40% op alle geïmporteerde goederen om eigen markt te beschermen

Question 19

Beggar-thy-neighbor beleid

Answer 19

(eco. crisis afschuiven op ander landen) en als alle andere landen dit toen zorgt dit voor ineenstorting wereldhandel en nog meer economische crisis Voedingsbodem fascisme, nazisme

Question 20

1924 - Dawes plan

Answer 20

leek Duitse economie te stabiliseren

Question 21

1925 - Pact van Locarno

Answer 21

erkenning westelijke grenzen Duitsland

Question 22

1928 - Kellogg-Briand pact

Answer 22

oorlog buiten de wet gesteld Uitholling van orde van versailles

Question 23

Anschluss

Answer 23

Oostenrijk bij Duitsland met referendum en grote MH Oostenrijkers kiest voor aansluiting

Question 24

Sudetencrisis

Answer 24

crisis rond Sudetenduiters die in grensgebieden tussen Tsjechoslowakije en Duitsland wonen, Hitler vond dat deze Duitsers bij Duitse Republiek moesten worden gevoegd

Question 25

Conferentie/Verraad van München

Answer 25

Chamberlain zegt dat Hitler hem beloofd heeft geen territoriale expansie meer te doen MAAR Hitler deed dit juist wel

Question 26

WOII

Answer 26

Blitzkrieg 1939 – sep: inval Polen (na NietAanvalsPact tussen Stalin-Hitler om Polen te verdelen onder elkaar) GB verklaart oorlog aan Nazi-Duitsland maar er gebeurt nog niks 1940 – jun: Dui. verovert DM, NW, BE, NL, LU, FR 1940 – aug: Battle of Britain Uitbreiding 1941 – jun: operatie Barbarossa (Duitsers vallen Rusland aan ondanks NAP) 1941 – dec: Pearl Harbour door Japan (VS verklaart oorlog aan Japan) Kentering 1943 – feb: Stalingrad (Sovjetleger wint van nazileger en kan ze dan slag na slag steeds terugdringen) 1944 – jun: landing Normandië (bevrijding West-Europa) 1945 – aug: Hiroshima & Nagasaki (einde vijandelijkheden met overgave van Japan)

Question 27

WERELDORDE VAN JALTA

Answer 27

Gewijzigd machtsevenwicht in 1945 (tijdens WO II) bijeenkomst van Roosevelt, Churchill en Stalin op Jalta in de Krim o Duitsland zal verdeeld worden in verschillende zones en zo bevrijd (Oost(Sovjet), West(geallieerden) en Berlijn) o Oprichting VN (formeel pas later opgericht) Moet fouten van Volkenbond vermijden BEHOUD: soevereiniteit en collectieve veiligheid VERNIEUWING: VN-veiligheidsraad (10 leden voor 2jaar en 5 permanente overwinnaars van WOII met vetorecht) kleiner orgaan beslist over vrede en veiligheid Verlamd door Koude Oorlog

Question 28

Koreaoorlog (1950-1953)

Answer 28

VN-Veiligheidsraad slaagde erin de Noord-Koreanen terug te dringen door eigen ploegenmacht (met vooral Amerikanen) te sturen tot 38ste breedtegraad maar leider van die ploegenmacht ging verder dan dat en veroverde het hele Noord-Koreaanse schiereiland, Peking vreest aanval in China en Chinezen vechten aan de kant van de Noord-Koreanen om die ploegenmacht terug te dringen tot 38ste breedtegraad het lijkt dat de VN-Veiligheidsraad succesvol was maar in realiteit was dit enkel mogelijk door afwezigheid van China en Sovjets bij stemming over sturen van ploegenmacht

Question 29

Oorsprong Koude Oorlog

Answer 29

Twee supermachten: VS en USSR Macht van (West-)Europa nam af Onverzoenbaarheid tussen de twee supermachten 3de visie: ze hebben beide gelijk maar doordat de VS zelf maatregelen begon te nemen tegen het verspreiden van de Sovjet invloed en de Sovjets acties namen omdat ze zich benadeeld voelden door het ontkennen van een bufferzone doen ze aan ‘selffulfilling prophecy’ ze hebben die wereld waarvoor ze angst hadden gekneed 4de visie: beide hebben geen schuld en er is geen misverstand maar het was een noodzakelijk gevolg van een bipolaire machtsstructuur dit MOET wel leiden tot een permanente koude oorlog en iedereen wordt gedwongen partij te kiezen

Question 30

VS

Answer 30

democratisch liberalisme Waarde v/h individu, verkiezingen, kapitalisme, vrije handel, steun voor andere democratische regimes Strategie: - Rollback: te agressief, dus - Containmentpolitiek gebaseerd op Long Telegram van G. Kennan zegt hierin dat Sovjet Unie hun invloed wereldwijd wilt verspreiden

Question 31

USSR

Answer 31

communisme Koude oorlog is schuld van de VS, we willen een bufferzone voor onze eigen veiligheid (bv: Polen) zoals de Amerikanen dat mochten doen in Japan

Question 32

Containmentpolitiek

Answer 32

proberen sovjet invloed in te perken door alternatieve partijen te steunen

Question 33

Koude oorlog in de wereld

Answer 33

Stabiele wereldorde: er waren geen directe conflicten tussen de twee grootmachten maar de wereld moest wel een kant kiezen en werd verdeeld in 1ste wereld (Canada, VS, Japan, Australië, West-Europa) 2de wereld (Sovjet + satellietstaten (ook China, Korea)) ``` 3de wereld (al de rest, pas onafhankelijk geworden landen waar VS en Sovjet invloed op wouden en dus niet communistisch/kapitalistisch mochten worden) De landen zelf proberen een neutrale politiek te voeren verenigen zich in Non-aligned movement (1955) in India ``` MAAR in momenten van spanningen moeten ze wel een kant kiezen

Question 34

Cuba-crisis - 1962

Answer 34

Fidel Castro aan de macht (1959) met steun van Sovjets en Sovjets wouden raketten installeren op Cuba gericht naar de VS (= ondermijnen van hun geopolitieke gunstige positie, zie H4) Sovjets vonden dit normaal omdat VS dit ook deed op Turks-Russische grenzen + omdat VS Cuba al eens had aangevallen Maar VS doet marineblokkade rond Cuba zodat Sovjetschepen niet weg kunnen, dit leidt tot een de-escalatie en uiteindelijk moeten ze allebei hun raketten weghalen (Cuba en Turkije)

Question 35

Proxy wars

Answer 35

oorlogen tussen VS en Sovjet via tussenpersonen (dus orde was stabiel maar er waren ook conflicten)

Question 36

1989

Answer 36

Democratisering van Oostblok regimes, val Berlijnse muur, opstoot van democratisch protest (Tiananmenprotest Peking), implosie Sovjet-Unie onverwachte gebeurentissen die angst voor 3de WO deden verminderen

Question 37

1991

Answer 37

einde van Sovjet-Unie en verdeling in 15 opvolgersstaten, ontwapeningsgesprekken tussen VS en RUS onverwacht een vreedzaam einde aan Koude Oorlog

Question 38

Post-bipolaire transitie

Answer 38

Van euforie Golfoorlog (1990-1991) Collectieve veiligheid in praktijk Vredesproces in het Midden-Oosten (Oslo-akkoorden 1993 tussen Israël en Palestijnen voor Palestijns zelfbestuur) Einde Apartheid en wereldwijde democratiseringsgolf Globalisering en welvaart voor iedereen Naar desillusie VN-mislukkingen Somalië, genocide Rwanda, Joegoslavië, … 9/11 en de ‘war on terror’ Grote Recessie 2008 Opkomst populisme, nationalisme en autoritarisme Geopolitieke brandhaarden (=gebied met veel conflicten) en proxy-oorlogen

Question 39

Einde van de koude oorlog

Answer 39

1ste visie: Perestrojka (economische herstructurering) en glasnost (politieke openheid) Gorbatsjov o Om macht van Communistische partij te verhogen, niet om Sovjet-Unie te imploderen maar dat gebeurde wel (1989) 2de visie: Strategic defense initiative (SDI) van Reagan zorgde voor overgave van Sovjet-Unie Nucleaire afschrikking Steun aan anti-sovjetrebellen in Afghanistan (maar hieruit ontstond Taliban die tot 9/11 leidde), Angola, Cambodja, Nicaragua, … 3de visie: Stem van het volk vredesdemonstraties tegen nucleaire wapens

Question 40

VAL VAN DE MUUR

Answer 40

1989

Question 41

NIEUWE WERELD(WAN)ORDE 1991

Answer 41

Visie 1: unipolaire wereld waar VS meeste macht heeft (militair) maar toch slagen ze er niet in vrede op te leggen Visie 2: bipolaire machtsstructuur tussen grootmacht VS en opkomende grootmacht China Visie 3: Multipolaire wereldorde omdat op economisch en militair vlak de EU grote macht heeft, ook Rusland heeft grote macht (vooral in Midden-Oosten) Visie 4: non-polariteit omdat digitalisering macht weglegt naar andere actoren dan de soevereine staat, macht ligt bij bedrijven die veel data kunnen beheren of bij IO’s