E-module 3: Vet

Question 1

Waar bestaan vetten uit?

Answer 1

Vetten zijn esters van vetzuren met glycerol

Question 2

Welke twee groepen van vetzuren zijn er?

Answer 2

Verzadigd: geen dubbele bindingen
Onverzadigd: een of meer dubbele bindingen

Question 3

Hoe komt TAG de dunnen darm in?

Answer 3

In grote druppels (omdat vet hydrofoob is), wat vervolgens afgebroken wordt tot kleinere druppels door gal (emulsificatie)

Question 4

Hoe wordt TAG afgebroken?

Answer 4

Door lipase.
Gal helpt de werking van lipase doordat het de oppervlakte waarop lipase kan werken vergroot

Question 5

Wat doen galzouten?

Answer 5

Ze gaan om de vetzuren een monoglyceriden zitten om micellen te vormen.
Micellen hebben een vetzuur core met een wateroplosbare buitenkant. Hierdoor kunnen ze de enterocyten in.

Question 6

Wat gebeurt er als de micellen de vetzuren + monoglyceriden afzetten in de dunne darm cellen?

Answer 6

Die vormen weer TAG

Question 7

Wat gebeurt er met de galzouten nadat ze als micellen naar de dunne darm cellen zijn gegaan?

Answer 7

Ze blijven in het darmlumen en worden geabsorbeerd in het ileum, waar ze in de portale circulatie in de lever terechtkomen.

Question 8

Wat gaat de TAG in de dunne darm vervolgens vormen?

Answer 8

Question 9

Waarvoor is TAG belangrijk?

Answer 9

Question 10

In welke klassen kunnen lipiden worden verdeeld?

Answer 10

• Verzeepbare lipiden
• Niet-verzeepbare lipiden

Question 11

Wat zijn verzeepbare lipiden?

Answer 11

Verzeepbare lipiden maken deel uit van de ester functionele groep. Ze bevatten vetzuren die verbonden zijn met alcohol. Verzeepbare lipiden omvatten triacylglycerolen, wassen, fosfolipiden en glycolipiden. Vetzuren kunnen worden geclassificeerd als verzadigd (geen dubbele begrenzing) of onverzadigd (1 of meer dubbele begrenzingen). Bij kamertemperatuur zijn veel onverzadigde lipiden vloeibaar (olie) en veel verzadigde vetten vast (vet).

Question 12

Wat zijn wassen?

Answer 12

Wassen zijn eenvoudige, relatief apolaire lipiden die bestaan uit een vetzuur met een lange keten in combinatie met een monohydrische alcohol met een hoog moleculair gewicht. Bijenwas is een bekend voorbeeld. Wassen zijn wijdverspreid in planten en dieren, waar ze meestal een beschermende functie hebben.

Question 13

Wat zijn niet-verzeepbare lipiden?

Answer 13

Niet-verzeepbare lipiden vormen geen esters. Ze bestaan voornamelijk uit ringstructuren. Bijvoorbeeld steroïden, carotenoïden en vetoplosbare vitamines behoren tot deze groep. Ze worden ook wel de structurele lipiden genoemd.

Question 14

Wat zijn steroïden?

Answer 14

Steroïden bestaan uit sterolen, galzuren, bijnierhormonen en geslachtshormonen. Ze hebben een gemeenschappelijke structurele eenheid van een fenantreenkern gekoppeld aan een cyclopentaanring.

Question 15

Wat zijn carotenoïden?

Answer 15

Carotenoïden zijn geel/oranje/rode organische pigmenten die worden geproduceerd door planten, algen, bacteriën en schimmels. Ze geven de karakteristieke kleur aan bijvoorbeeld wortelen, pompoenen, tomaten en zalm.

Question 16

Answer 16

Question 17

Wat zijn belangrijke functies van voedingsvetten?

Answer 17

• Productie van ATP
• Absorptie van vetoplosbare vitaminen (ADEK)
• Smakelijkheid
• Het levert de essentiële vetzuren alfa-linoleenzuur en linolzuur, die deel uitmaken van celmembranen en voorlopers zijn van eicosanoïden.

Question 18

Hoe wordt een vetzuur vaak genoteerd?

Answer 18

Question 19

Wat zijn de 3 belangrijkste vetzuur ‘families’?

Answer 19

Question 20

Waarom zijn vetzuren omega 3 en 6, linolzuur en alfa-linolzuur essentieel?

Answer 20

Dieren kunnen geen dubbele bindingen inbouwen voor het 9de C-atoom (tellende vanaf de terminale CH3 groep)

Question 21

Wat kun je doen met de basic vetzuren?

Answer 21

Je kunt ze verlengen of desatureren (dubbele bindingen toevoegen)

Question 22

Answer 22

Zie de afbeelding voor de omzetting van vetzuren, met links omega-6 en rechts omega-3, met bovenaan linolzuur (C18:2, n-6) en alfa-linoleenzuur (C18:3, n-3). Met behulp van desaturase en elongase worden extra dubbele bindingen geplaatst (na het 9e C-atoom) en wordt de keten verlengd. Van de oorspronkelijke vetzuren kunnen vetzuren binnen dezelfde “familie” worden gemaakt.

Question 23

Wat ontbreekt er bij katten?

Answer 23

Katten hebben geen delta-6-desaturase en een beperkte delta-5-desaturase-activiteit (zie de rode cirkels in de afbeelding). Dit betekent dat katten naast linolzuur en alfa-linoleenzuur ook arachidonzuur en eicosapentaeenzuur (EPA) nodig hebben voor de productie van eicosanoïden.

Question 24

Welke verbinding zie je hier?

Answer 24

TAG

Question 25

Welke verbinding zie je hier?

Answer 25

Question 26

Welke verbinding zie je hier?

Answer 26

Question 27

Welke verbinding zie je hier?

Answer 27

Question 28

Welke verbinding zie je hier?

Answer 28

Question 29

Waar zijn omega-3 en omega-6 voorlopers van?

Answer 29

Van eicosanoïden (incl. prostaglandines, leukotriënen, thromboxanen), die een rol spelen in imuunresponses en bloedstolling.

Question 30

Wat bepaalt de hoeveelheid omega-3 vs omega-6 die geproduceerd wordt?

Answer 30

De ratio ertussen

Question 31

Wat is het verschil in de functie van omega-3 en omega-6 eicosanoïden?

Answer 31

Omega-6 vetzuren hebben een sterk biologisch effect en omega-3 vetzuren hebben een zwak biologisch effect. Grofweg betekent dit dat eicosanoïden uit arachidonzuur ontstekingsbevorderend zijn en de bloedstolling bevorderen, terwijl eicosanoïden uit EPA ontstekingsremmend werken en de bloedstolling remmen.

Question 32

Voorbeelden verdeling omega-3 en -6 in oliën

Answer 32

In plantaardige olie zit over het algemeen meer omega 6, en in vis olie zit over het algemeen meer omega-3

Question 33

Wat laat dit onderzoek zien?

Answer 33

De muizen hadden ernstige koortsreacties, waardoor veel muizen stierven. In de visoliegroep waren er nauwelijks koortsreacties en het overlevingspercentage was veel hoger.

Question 34

Nog een voorbeeld van het belang van een juiste verhouding omega-6:omega-3 in de voeding.

Eskimo’s uit Canada hadden vaak bloedneuzen, kun je je voorstellen waarom?

Answer 34

De Eskimo’s aten voornamelijk vis, die rijk is aan omega-3 vetzuren. Eicosanoïden afkomstig van EPA (omega-3) remmen de bloedstolling. Dit illustreert het belang van een correcte omega-6 : omega-3 verhouding.

Question 35

Wat zijn vrije radicalen?

Answer 35

Vrije radicalen zijn moleculen met een ongepaard elektron. Deze radicalen kunnen cellen beschadigen door vetten, eiwitten en DNA te oxideren.

Question 36

Wat kunnen antioxidanten doen tegen vrije radicalen?

Answer 36

Antioxidanten in de voeding kunnen celschade tegengaan door een elektron af te staan.
Vooral bij een dieet van veel onverzadigde vetten zijn antioxidanten nodig (omdat ze extra gevoelig zijn voor vrije radicalen)

Question 37

Wat gebeurt er bij oxidatie bij onverzadigde vetzuren?

Answer 37

Question 38

Wat gebeurt er met het peroxyl vetzuur radicaal?

Answer 38

Die reageert weer met een ander vrij vetzuur, waardoor je weer een ander vetzuur radicaal krijgt en lipide peroxide

Question 39

Answer 39

De genoemde vissoorten zijn rijk aan omega-3 vetzuren, die meerdere dubbele bindingen hebben (onverzadigd). Onverzadigde vetzuren zijn bijzonder gevoelig voor schade veroorzaakt door peroxiden. Om de schade veroorzaakt door peroxiden te verminderen, moeten anitoxidanten, bijvoorbeeld vitamine E en selenium, aan het dieet worden toegevoegd.

Question 40

Wat is de behandeling?

Answer 40

Ontstekingsremmende medicijnen (prednison), antioxidanten, verandering van dieet