D1H3: spraakklankontwikkeling vanuit fonetisch en fonologisch standpunt Flashcards
waarom is een goede kennis van de articulatieontwikkeling nodig?
- verwijzing
- onderzoek
- analyse
- diagnose
- selecteren van behandeldoelen (via traditionele ontwikkelingsbenadering of complexiteitsbenadering)
- interventie
- beëndigen van interventie
indeling van modellen ivm articulatieontwikkeling volgens MC Leod
traditionele modellen:
- cognitieve theorie: leermodel van Stes: ontwikkeling van articuleren verklaren
linguïstische modellen:
- structuralistische theorie: fonologische ontwikkeling volgt universele volgorde
- natural phonology: taaluniverseel en verdwijnen op bepaalde leeftijd
- non- lineaire fonologie: rekening houden met klankkenmerken, syllabes, woorden en zinnen natural phonology
psycho- linguïstische modellen:
- stoel- Gammon en Dunn: interactie tussen essentiële componenten: auditief- perceptueel, cognitief, fonologisch en neuromotorisch component
fonetische articulatievaardigheid
4 fasen in spraak- en taalverwerving
fase 1: prelinguïstische fase 0- 12m
fase 2: overgang brabbelen naar spraak 1-2j
fase 3: verdere ontwikkeling van fonetisch en fonomisch systeem 2-5j
fase 4: beheersing van spraak en geletterdheid vanaf 5j
besluit over fonetische ontwikkeling
kritische bedenkingen
- enkel normatieve data
- studies starten vanaf 3j maar een belangrijk deel van de spraakklankverwerving is al achter de rug
- invloed van cognitieve en taalontwikkeling
- enkel beoordelen van losse woorden is niet correct
- bepaling van leeftijdsnormen vaan spraakklanken is moeilijk –> bepalen van verstaanbaarheid
fonologische ontwikkeling
klankproductie wordt gekoppeld aan betekenis
definitie natuurlijke fonologische proces
systematische spraakklankverwijzingen welke invloed heeft op een hele klasse van spraakklanken of van spraakklankopeenvolgingen, gebaseerd op fonetische motivatie
wanneer verdwijnen fonologische processen
met stijgende leeftijd wordt klankvorm voortdurend bijgeschaafd en aangepast oiv meer mogelijkheden van kinderen
welke processen zijn nodig om verschillen in productie tussen kind en volwassene te beschrijven?
syllabestructuurprocessen
substitutieprocessen
assimilatieprocessen
syllabestuctuurprocessen
syllabe wordt vereenvoudigd of valt volledig weg
meestal de natuurlijke syllabevorm CV
substitutieprocessen
consonant wordt vervangen door andere consonant zonder beïnvloeding door omringende klanken
assimilatieprocessen
spraakklank neemt de kenmerken van een andere spraakklank over
homoniemen in de fonologische ontwikkeling
groot aantal processen aanwezig in de spraak –> veel homoniemen –> verstaanbaarheid wordt onderdrukt
meest voorkomende fonologische processen
- articulatieverschuivingen
- clusterreductie
- deletie eindconsonant
- deletie onbeklemtoonde syllabe
- epenthesis
fonologische en fonetische ontwikkeling verlopen parallel aan elkaar volgens Waterson
ontwikkeling van fonologische processen gebeurt obv processen die prosodische spraakfeatures weerspiegelen
belangrijkste features: intonatie, klemtoon en duur
features zorgen voor de aanzet tot differentiëren
fonologische en fonetische ontwikkeling verlopen parallel aan elkaar volgens Jakobson en Blanche
verweving van fonemen en gebaseerd op featurecontrastverwerving in 6 stappen:
- differentiatie tussen consonanten en vocalen
- nasaal- oraal
- verwerving van labiaa- dentaal
- differentiatie op plaats: hoge of lage klinkers
- differentiatie op plaats: palatale of velare klinkers
- onderscheid velare of niet- velare consonanten
3principes bij featurecontrastverwerving:
- verwerving van ene feature leidt tot verwerving van andere feature
- verwerving berust op verwerving van contrasten tussen features
- economisch principe: feature verworven in 1 foneem betekent dat die feature niet opnieuw moet verworven worden in een andere foneem
