Calgary fjölskyldumats líkanið (CFAM) - viðhorf til sjúkdóma og fjölskyldna -7.11

Question 1

Hverjir eru þrír þættir Calgary fjölskyldulíkansins

Answer 1

1. Uppbygging fjölskyldunnar
2. Þroski fjölskyldunnar
3. virkni fjölskyldunnar

Question 2

Til hvers notum við calgary fjölskyldumatslíkanið?

Answer 2

• Notum það til að skoða og meta fjölskylduna
• Það gefur okkur mynd af fjölskyldunni (hjálpar okkur að setja ramma um fjölskyldunnar, þetta er fjölskyldan og þetta er þátturinn sem við ætlum að vinna með.

Question 3

Calgary fjölskyldumatslíkamið hjálpar hjúkrunarfræðingum að?

Answer 3

• skipuleggja upplýsingar sem er aflað
• greina styrkleika og vandamál fjölskyldunnar
• greina áherslur í hjúkrun fjölskyldunnar

Question 4

Í calgary fjölskyldumatslíkaninu er allskonar sem við þurfum að hafa í huga en við erum ekki að meta þetta allt heldur erum við að fókusa á tvennt hvað er það?

Answer 4

• Fjölskyldutré - metum tengslanet
• Skoðum virkni fjölskyldunnar

Question 5

Hvað gerir fjölskyldutréð?

Answer 5

Þetta er til að fá yfirsýn yfir hverjir tilheyra fjölskyldunni og hvernig aðstæður þeirra eru. Hjúkrunarfræðingur getur notað þetta til að átta sig á innri og ytri formgerð fjölskyldunnar.

Question 6

Hvað gerir tengslanet?

Answer 6

Það dregur upp mynd af aðstæðum fjölskyldunnar. Það sýnir okkur tengsl innan hennar þ.e. átakanleg tengsl og jákvæð tengsl t.d. Með tenglslaneti sjáum við núverandi virkni fjölskyldunnar og umhverfisaðstæður hennar. Tengslanetið sýnir samskipti fjölskyldunnar við stærri stofnanir samfélagsins eins og skóla.

Question 7

Hvað er skoðað við uppbyggingu fjölskyldunnar?

Answer 7

Innri þættir:
- Samsetning fjölskyldunnar (einhleypur, giftur, röðun systkina)
- Fjölskyldubönd

Ytri þættir:
- Stórfjölskyldan (ömmur, afar, frænkur, frændur)
- Stærri kerfi (kirkjan, skólinn)

Samhengi:
- Þjóðerni
- Þjóðfélagshópur
- Trúarbrögð

Question 8

Hvað skoðum við í þroska fjölskyldunnar?

Answer 8

Áfangar/stig:
- Ungt fólk að fara að heiman, hjónaband, fjölskylda með ung börn, fjölskylda með unglinga, fjölskylda á síðara æviskeiði, starfslok, lífslok

Viðfangsefni:
- Ný hlutverk, móðir/faðir, gifting, skilnaður, takast á við missi nákominna

Tengsl fjölskyldumeðlima:
- Tengsl eiga við varanleg tilfinningatengsl milli tveggja einstaklinga
- Skoðum tengsl milli fjölskyldumeðlima

Question 9

Hvað skoðum við varðandi virkni fjölskyldunnar?

Answer 9

Virkni fjölskyldu í daglegu lífi
- Hvernig koma einstaklingar í fjölskyldunni fram hver við annan
- Hvernig er fjölskyldulífið
- Viðfangsefni daglegs lífs

Tjáskipti
- Tilfinningaleg tjáskipti
- Tjáskipti með eða án orða
- Hringlaga samskipti
- Hlutverk, viðhorf og lausn vandamála

Question 10

Afhverju er fjölskyldutré og tengslkort góð tæki?

Answer 10

Þessi tæki fókúsa á það sem skiptir máli

Fjölskyldutré (genogram) skýrir innri uppbyggingu fjölskyldunar, þetta er einfallt fæki

Tengslakort (ecomap)
- Skýrir tengsl fjölskyldunnar við utanaðkomandi aðila
- Stundum eru tengsl erfið og hindrun þannig það er mikilvægt að átta sig á stuðningsneti sjúklings (er það hindrun eða er hægt að nota stuðningsnetið)

Question 11

Fjölsykldan býr yfir bjargráðum og hafa reynslu með að lifa með hvor öðru og kunna á sig, sumar eiga í meiri erfiðleikum við að takast á við eitthvað ákveðið en aðrar þannig við þurfum að lesa inn í þessar aðstæður, hvað þurfum við að skoða og kanna?

Answer 11

• Skilgreina vandann
• Þurfum að meta mismunandi tengsl innan fjölskyldunnar
• Kanna mun á viðhorfum fjölskyldumeðlima til vandans
• Fá ítarlegar upplýsingar
• Hugsum og ræðum tilgátur varðandi styrk og vanda
• Skoðum áhrif vandans á fjölskylduna og áhrif fjölskylduna á vandann

Question 12

Hvernig hljómar einnar spurningar spurningin?

Answer 12

„Ef það væri ein spurning sem þú/þið gætuð fengið svar við, hver væri hún?”

Question 13

Hvað viðhorf eru hjálpleg fyrir hjúkrunarfræðinga að hafa sem vinna með fjölskyldum? (þ.e.a.s. hvað er gott að hafa í huga varðandi viðhorf þegar við erum að vinna með fjölskyldum)

Answer 13

• Sjúkdómar geta kallað fram líkamlega eða tilfinningalega þjáningu meðal fjölskyldumeðlima.
  Ef að t.d náin aðstandandi fær ekki rými til að spyrja eða fær ekki stuðning við að fá svör við áhyggjum sem hann þarf að fá til að geta fúnkerað sem stuðningsaðili sjúkings, geta menn þróað með sér kvíða, þunglyndi eða fleiri sjúkdóma
• Sjúkdómar hafa áhrif á fjölskyldur.
• Sumar fjölskyldur eru svo heppnar að eiga náin og kærleiksrík samskipti við fjölskyldumeðlimi en aðrar fjölskyldur eru ekki svo heppnar.

Question 14

Hvað hefur áhrif á val meðferða samræðna?

Answer 14

• Heimssýn—worldview— Hvaða viðhorf höfum við til t.d starfs og sjúkdóma
• Samskiptaþekking
• Fagþekking og lífsreynsla
• Persónuleg reynsla

Question 15

Hvað er gott að hafa í huga varðandi viðhorf um sjúkdóma?

Answer 15

• Sjúkdómar hafa áhrif á fjölskyldur og reynslu fjölskyldumeðlima
• Allir í fjölskyldunni upplifa “sjúkdóminn”; enginn einn fjölskyldumeðlimur “er með” krabbamein, MS, langvinna verki eða nýrnasjúkdóm. Frá því einkenna verður vart þar til greining og meðferð á sér stað verða fjölskyldumeðlimir fyrir áhrifum af sjúkdómseinkennum og hafa jafnframt áhrif á einkennin.
• Sjúkdómar og fjölskyldur eða fjölskyldumeðlimir eru tengd í gegnum gagnvirk tengsl

Question 16

Hvaða sex kenningar byggir fjölskylduhjúkrun á?

Answer 16

• Kerfakenningar (Systems theory)
• Póstmódernismi
• Líffræðikenningar skynjunar (Biology of cognition)
• Samskiptakenningar
• Breytingakenningar
• Stýrifræði (Cybernetics)

Question 17

Afhverju er notast við líkön?

Answer 17

• Líkön eru gagnleg leið til að draga athygli okkar að margs konar hugmyndum,skoðunum og hugtökum. Hins vegar geta líkön ekki staðið ein og sér.
• Skoðanir, kenningar, hugmyndir, forsendur og ályktanir hvaðanæva úr heiminum eru t.d. grundvöllur þeirra líkana sem notuð eru í hjúkrunarstarfi.
• Líkönin eru skiljanlegri og hafa meiri þýðingu ef kenningarnar, ályktanirnarog forsendurnar sem þau byggjast á eru sett fram á skýran hátt.

Question 18

Hvað er póstmódernismi?

Answer 18

• Ein meginhugmynd póstmódernískrar hugsunar er hugmyndin um fjölhyggju, eða trú á fjölbreytileika – með öðrum orðum, leiðirnar til að skilja og upplifa heiminn eru jafnmargar og mennirnir sem byggja hann
• Í fjölskylduhjúkrun verður þessi hugmynd virk með því að viðurkenna að leiðirnar til að skilja og upplifa veikindi eru jafnmargar og fjölskyldurnar sem upplifa þau.
• Ekki er til einn sannleikur heldur eru til margar útskýringar á honum og engin ein sýn réttari en önnur
• Engin ein sýn er réttari en önnur
• Þess vegna er mjög mikilvægt að við gefum fjölskyldum tækifæri á því að segja frá sinni reynslu

Question 19

Hvað er kerfakenningin?

Answer 19

Gott er að skoða óróa. Úr óróa hanga fjórir hlutir sem að hreyfast. Óróinn í heild er i jafnvægi. Þurfum að skilja fjölskylduna sem kerfi. Kerfi er þá samband þátta sem hafa áhrif á hvort annað. Þannig breytingar á einum aðila hefur áhirf á hinn. Þannig að ef einn einstaklingur fær sjúkdóm þá fer óróinn á hreyfingu og sjúkdómsgreiningin hefur áhrif á alla. Svo hefur fjölskyldan getu til að koma jafnvægi aftur á og við þurfum að fræða og styðja fjölskylduna og hjálpa henni að komast á jafnvægi á ný eftir sjúkdómsgreininguna.

Question 20

Hvað er stýrifræðin

Answer 20

• Stýrifræði eru samskiptavísindi og kenningar um stjórnun. Hægt er að skoða gagnvirk samskiptakerfi, einkum fjölskyldukerfi, sem afturverkandi lykkjur þar sem hegðun hvers einstaklings hefur áhrif á og verður fyrir áhrifum af hegðun allra hinna einstaklinganna.
• Af þeim sökum er einnig hægt að skilja fyrirbærið um einfalda svörun, sem tekið var eftir í samskiptamynstri eiginkonunnar sem gagnrýnir og eiginmannsins sem dregur sig í hlé, sem lið í stærri svörunarlykkju sem tengir samband hjónanna við uppruna fjölskyldur þeirra, en það getur þýtt að endurstilla þurfi óæðra skipulag lykkjunnar í samskiptum hjónanna. Þessi hugmynd getur verið einstaklega hjálpleg hjúkrunarfræðingum sem vinna við flóknar fjölskylduaðstæður. Þannig flyst stýrifræði stýrifræðinnar yfir í stærra samhengi sem felur í sér bæði athugandann og það sem athugað er.

Question 21

Hvað er samskiptakenningin?

Answer 21

• Þessi hugmynd hjálpar okkur að skilja að það er ekkert til sem heitir engin samskipti, því að öll samskipti einstaklings án orða flytja skilaboð í návist annars einstaklings.
• Almennt er talað um stafræn samskipti sem munnleg samskipti. Í þeim felst raunverulegt innihald skilaboðanna, eða hreinar staðreyndir.
• Í myndrænum samskiptum felast ekki eingöngu venjuleg samskipti án orða, eins og líkamsstaða, svipbrigði og raddblær heldur einnig tónlist, ljóðlist og málaralist.
• Öll samskipti eru mikilvæg og fela í sér einhverskonar skilaboð

Question 22

Hvað er breytingarkenningin?

Answer 22

Breytingin sjálf er röskun á kerfinu sem veldur enn frekari breytingum, en jafnframt stöðugleika. Breyting á ástandi birtist í hegðun, þess vegna þarf að rannsaka mismunandi gagnkvæm mynstur í fjölskyldum. Hegðunarbreytingin byggist oft á skilningi en ekki alltaf. Hvað sem því líður verður „mest afgerandi breytingin og sú sem best dugar, breytingin sem verður í hugmyndakerfi fjölskyldunnar (skilningur)“.
- Fjölskyldan er sífellt að takast á við breytingar og reynir að leita í jafnvægi
- Breytingar verða með og/eða án aðstoðar utanaðkomandi
- Skilningurinn einn og sér leiðir ekki til breytinga
- Breyting gerist ekki samtímis hjá öllum fjölskyldumeðlimum
- Stundum virðist einn meðlimur skilja fyrr heldurinn hinn, hver fer á sínum hraða.

Question 23

Hvað er átt við lífffræði skilningargáfunnar?

Answer 23

Þeir setja fram þá kenningu að mennirnir komi fram með ólíkar skoðanir á því hvernig þeir skilji atburði og reynslu sem þeir verða fyrir í lífinu. Þessi kenning er ekki ný en sjónarmið Maturana og Varela á það hvernig við mennirnir gerum athuganir og staðhæfum um þær er mun meira afgerandi. Þeir byggja kenningu sína á líffræði og lífeðlisfræði, ekki heimspeki (Wright og Bell, 2009, Wright og Levac 1992).
- Ef hjúkrunarfræðingur tileinkar sér ákveðna skoðun á veruleikanum takmarkar það viðhorf jafnframt skoðanir hans á fólki, samskiptum þess, samböndum og veikindum.