Bioleg 2.3: Cludiant mewn Anifeiliaid a Planhigion Flashcards
1
Q
Beth yw’r 2 fath o system gylchrediad?
A
Agored a Caeedig.
2
Q
Beth sydd mewn system gylchrediad agored?
A
> Pibellau
Pwmp
Falfiau
Pigment resbiradol (haemoglobin)
3
Q
Beth sydd mewn system gylchrediad caeedig?
A
Sengl a dwbl
4
Q
Pa fath o system gylchrediad sydd gan mwydyn?
A
Caeedig a phympiau a mae’n cludo nwyon resbiradol yn y gwaed.
5
Q
Beth yw ystyr fasgwlareiddio?
A
Mae’n cynnwys system o bibellau gwaed.
6
Q
Pa fath o system gylchrediad sydd gan bryfed?
A
Agored, calon siap tiwb dorsal a dim nwyon resbiradol yn y gwaed (dim haemoglobin felly mae’r gwaed yn felyn).
7
Q
Pa siap yw galon pryfed a beth ydy e’n wneud?
A
Calon siap tiwb sy’n pwmpio gwaed ymlaen ac allan i wagle llawn hylif y corff HAEMOCOEL ac o gwmpas organau’r corff.
Mae’r gwaed yna yn mynd nol mewn i’r galon drwy agoriadau sy’n cael eu rheoli gan falfiau.
8
Q
Beth yw ystyr dorsal?
A
Golygu cefn.
9
Q
Beth ydy gwaed pryfed yn cario?
A
Gwastraff y corff, dim nwyon resbiradaeth.
10
Q
Pam bod y system yn cael ei disgrifio fel “agored”?
A
Capilariau heb ei gysylltu.
Gwaed dim yn aros yn y pibellau gwaed.
11
Q
Agored vs caeedig - bwysedd gwaed?
A
Agored - gwaed yn cael ei bwmpio ar bwysedd isel gan galon hir siap tiwb dorsal.
Caeedig - gwaed yn cael ei bwmpio ar bwysedd uchel gan gyfres o bump o ffug-galonnau cyhyrog.
12
Q
Agored vs caeedig - taith y gwaed?
A
Agored - gwaed yn cael ei bwmpio o’r galon i fannau rydyn ni’n eu galw gyda’i gilydd yn geudod gwaed, o fewn ceudod y corff.
Caeedig - gwaed yn cylchredeg mewn system barhaus o bibellau gwaed - dorsal a fentrol sydd mor hir a’r corff.
13
Q
Agored vs caeedig - trochi?
A
Agored - gwaed yn trochi’r meinweoedd yn uniongyrchol ac yn cyfnewid defnyddiau.
Caeedig - organau a meinweoedd ddim yn cael ei trochi’n uniongyrchol gan y gwaed, ond gan hylif meinweol sy’n tryddiferu o gapilariau a waliau tenau.
14
Q
Agored vs caeedig - rheolaeth dros cyfeiriad y llif?
A
Agored - dim llawer o reolaeth dros gyfeiriad cylchrediad.
Caeedig - rheoli cyfeiriad y llif.
15
Q
Agored vs caeedig - cyflymder y gwaed?
A
Agored - gwaed yn dychwelyd i’r galon yn araf.
Caeedig - llif gwaed yn eithaf cyflym.
16
Q
Agored vs caeedig - beth sy’n symud y gwaed?
A
Agored - falfiau a thonnau o gyfangiad cyhyrau’n symud y gwaed ymlaen i ardal y pen lle mae’r cylchrediad agored yn ail ddechrau.
Caeedig - gwaed yn cael ei symud gan waith pwmpio’r ffug-galonnau.
17
Q
Agored vs caeedig - pigment resbiradol?
A
Agored - dim pigment resbiradol, gwaed ddim yn cludo ocsigen. Y traceau yn cludo ocsigen yn uniongyrchol i’r meinweoedd.
Caeedig - mae’r gwaed yn cynnwys pigment resbiradol (haemoglobin) sy’n cludo ocsigen.
18
Q
Pa fath o system gylchrediad sydd gan bysgod?
A
Caeedig sengl gyda chalon un pwmp.
19
Q
Beth yw un o anfanteision mwyaf system sengl pysgodyn?
A
Nid yw’n medru amrywio gwasgedd gwaed i’r tagellau a’r corff.
20
Q
Pa fath o system gylchrediad sydd gan mamolion?
A
Caeedig dwbl.
21
Q
Beth yw’r manteision o system dwbl?
A
> Cylchrediad ar wahan i’r corff a’r ysgyfaint.
Gwahanu gwaed ocsigenedig a deoocsigenedig.
Cynnal pwysedd gwaed uchel i feinweoedd y corff er mwyn rhoi mwy o ocsigen i’r meinweoedd.
Pwysedd gwaed is i’r ysgyfaint.
22
Q
Rhydweliau - cario gwaed…?
A
…o’r galon.
23
Q
Haen allanol a beth yw ei swyddogaeth?
A
Colagen trwchus i atal gorymestyn.
24
Q
Beth ydy’r haen ganol yn cynnwys a beth ydy e’n wneud?
A
Edafedd elastig a cyhyryn llyfn sy’n caniatau i’r bibell ymestyn ac adlamu nol (adlamiad elastig).
25
Beth ydy'r endotheliwm llyfn yn wneud?
Lleiha'ur ffrithiant rhwng y gwaed a'r bibell.
26
Beth ydy'r haen drwchus o cyhyr llyfn yn wneud?
Cywasgu ac ymlacio i addasu llif gwaed i wahanol organau.
27
Beth ydy haen drwchus o feinwe elastig yn wneud?
Adlamu gan wthio gwaed ymlaen i adfer y llif.
28
Beth ydy'r gwythiennigau yn wneud?
Uno i greu gwythien.
29
Pa fath o lwmen sydd mewn gwythiennau a pham?
Lwmen mawr gan fod y gwaed o dan wasgedd is, sy'n ymwrthod llai a llif y gwaed.
30
Beth ydy'r gwythiennau yn cynnwys yn lle gyhyrau a ffibrau elastig?
Falfiau cilgant.
31
Beth yw swyddogaeth y falfiau cilgant?
Atal ol-lifiad.
32
Beth ydy cyhyrau'r corff yn wneud yn y gwythiennau?
Cwmpasu gwythiennau ac yn ei gwasgu i helpu llif y gwaed.
33
Beth yw'r capilariau?
Pibellau bach iawn gyda trwch wal un gell.
34
Pa fath o gwasgedd sydd gan capilariau a beth ydy hwn yn wneud?
Gwasgedd isel yn gwthio rhannau hylifol y gwaed allan o'r bibell (hylif meinweol).
35
Beth ydy glwcos ac ocsigen yn wneud?
Gadael y gwaed y gelloedd y corff.
36
Beth sy'n symud o gelloedd y corff i'r capilari?
Wrea, CO2 a dwr.
37
Beth ydy cyfanswm arwynebedd trawstoriad mwyaf yn golygu i'r gwasgedd?
Gwasgedd gwaed isel.
38
Beth ydy'r un haen o endotheliwm yn wneud?
Rhoi llwybr trylediad byr.
39
Pa grwp o bibellau gwaed sydd gyda'r pwysedd gwaed uchaf?
Rhydweliau a rhydweliynau.
40
Pam bod y pwysedd gwaed yn gostwng yn y rhydweliynnau?
Ffrithiant, arwynebedd mwy ac yn gul.
41
Rheswm dros y pwysedd gwaed yn lleihau yn sylweddol yn y capilariau?
Gan ei fod gyda'r cyfanwsm arwynebedd trawstoriad mwyaf.
42
Sut ydy e'n bosib i gynyddu'r bwysedd gwaed yn y gwythiennau?
Stopio eistedd a symud o gwmpas er mwyn i'r cyhyrau cyfangu.
NEU trwy tylino cyhyrau ysgerbydol.
43
Beth yw pwysigrwydd y pibellau coronaidd?
Danfon gwaed i'r cyhyr galon.
44
Mae wal y fentrigl chwith yn dewach na'r fentrigl dde. Beth yw pwysigrwydd hyn?
Cynnal gwasgedd uwch.
45
Beth yw pwysigrwydd pwysedd gwaed isel yn yr ysgyfaint?
I caniatau digon o amser ar gyfer cyfnewid nwyon.
46
Sut ydy'r systole atriaidd yn gweithio?
> Atria'n cyfangu.
> Gwaed yn llifo drwy'r falfiau atrio-fentriglaidd i mewn i'r fentriglau.
> Dydy'r pwysedd sy'n datblygu yn ystod y cyfangiad hwn ddim yn fawr iawn oherwydd waliau tenau'r atria.
> Mae'r falfiau'n cau i atal ol-lifiad.
47
Sut ydy'r systole fentriglaidd yn gweithio?
> Fentriglau'n cyfangu (tua 0.1 eiliad ar ol y systole atriaidd).
> Falfiau atrio-fentriglaidd yn cau.
> Falfiau cilgant yn yr aorta a'r rhydweli ysgyfeiniol yn agor.
> Gwaed yn llifo i'r rhydweliau.
> Systole fentriglaidd yn taro unwaith tua unwaith bob 0.3 eiliad.
> Waliau cyhyrog trwchus yn cynhyrchu pwysedd uwch yn y fentriglau.
> Wal y fentrigl chwith yn arbennig o drwchus a chryf gan fod rhaid iddo bwmpio gwaed o gwmpas y corff i gyd.
48
Sut ydy'r Diastole Fentriglaidd yn gweithio?
> Cyhyr y galon yn llaesu ac mae'r gwasgedd yn y fentriglau'n gostwng.
> Falfiau cilgant yn cau'n gyflym i atal ol-lifiad gwaed o'r rhydweliau (i'r fentriglau).
49
Sut ydy'r Diastole yn gweithio?
> Cyhyr y galon i gyd yn llaesu yn ystod Diastole.
> Gwaed yn llifo o'r gwythiennau i mewn i'r atria.
> Cylchred gardiaidd yn dechrau eto.
50
Beth yw trefn y newidiadau mewn gwasgedd a chyfaint tu fewn i'r galon yn ystod y cylch cardiaidd?
1. Systole atriaidd...
2. Falfiau atrio-fentriglaidd yn cau wrth i'r pwysedd yn y fentriglau ddechrau cynyddu.
3. Systole fentriglaidd...
4. Falfiau cilgant yn agor. Pwysedd gwaed uchel yn gorfodi'r falfiau i agor.
5. Pwysedd yn yr aorta yn cynyddu wrth i'r gwaed cael ei orfodi i mewn.
6. Falfiau cilgant yn cau oherwydd gostyngiad yn y pwysedd fentriglaidd.
7. Wal yr aorta'n adlamu'n elastig gan achosi i'r pwysedd gynyddu.
8. Pwysedd yn parhau i ostwng yn y fentriglau.
9. Falf atrio-fentriglaidd yn agor wrth i'r pwysedd yn y fentrigl ostwng.
10. Atria'n llenwi'n oddefol wrth i'r gwaed ddychwelyd o'r gwythiennau.
11. Wal y fentrigl yn llaesu, sef diastole fentriglaidd.
51
Synau'r galon - beth sy'n digwydd wrth i'r falfiau dwylen a teirlen gau?
Swn "LUB" yn cael ei greu gan y galon ac wrth i'r falfiau cilgant gau mae swn "DUB" yn cael ei greu.
52
Pa gyhyr ydy'r calon wedi'i greu o yn bennaf?
Cyhyr cardiaidd, sy'n MYOGENIC sy'n golygu bod symbyliad ar gyfer y cyfangiad yn codi o fewn y cyhyr ei hun.
53
Beth sy'n digwydd unwaith mae'r celloedd yn cael eu symbylu?
Mae'r celloedd yn ymateb drwy gyfangu'n llwyr (SYSTOLE) ac yna'n ymlacio (DIASTOLE).
54
Pa grwp o gelloedd ydy curiad y galon yn dechrau mewn?
Nod Sinwatriaidd 1 yn wal yr atriwm dde.
55
Ble ydy'r ton gyffroad yn teithio?
O'r NSA ar draws yr atria, sy'n achosi'r atria i gyfangu.
56
Ble ydy'r cyffroad yn cyrraedd?
Cyrraedd y nod atrio fentriglaidd 2 ac ar ol oediad byr fydd ysgogiad yn teithio lawr bwndel his 3 i mewn i ffibrau pwrkyne 4.
57
Beth ydy hyn yn achosi?
Achosi i'r fentriglau gyfangu o'r gwaelod i fyny.
58
Pam bod hi'n bwysig bod yr atria yn cael eu hysgogi i gyfangu cyn y fentriglau?
I rheoli cyfeiriad llif y gwaed.
59
Pam bod hi'n bwysig bod y fentriglau yn cyfangu o'r gwaelod lan?
I sicrhau bod yr holl gwaed yn cael ei gludo i fewn i'r rhydweliau.
60
Beth ydy Osilosgop ECG yn dangos?
Dangos signalau trydanol ysgogiadau cylchred cardiaidd.
61
Beth ydy'r ECG yn dangos?
Digwyddiadau penodol yn y gylchred cardiaidd.
62
Beth ydy'r QRS yn dangos?
Yr ysgogiad trydanol yn mynd i waelod y fentriglau, drwy wal y fentrigl.
63
Sut gellir addasu cyfradd curiad calon?
Trwy anfon ysgogiad nerfol i'r modd sinwatriaidd neu drwy effaith hormonau fel Adrenalin.
64
Beth yw'r gwaed?
Hylif sy'n cario sylweddau o gwmpas y corff yn eich system gylchrediad.
Cynnwys celloedd a hylif.
65
Beth sy'n gwneud lan y gwaed?
55% Hylif - y plasma.
45% celloedd; Coch, gwyn a phlatennau.
66
Ble ydy'r celloedd yn y gwaed yn cael ei greu?
Mer yr Esgyrn ('bone marrow').
67
Beth yw'r Plasma?
Hylif lliw melyn golau, sy'n cynnwys CO2, bwyd, hormonau, maetholynnau a chynhyrchion ysgarthol fel wrea a hefyd gwres.
68
Beth ydy celloedd coch yn cynnwys?
Haemoglobin.
69
Beth yw 3 nodweddion celloedd coch?
Dim cnewyllyn - medru cludo mwy o O2.
Siap deugeugrwm - cynyddu a.a i gludo mwy o ocsigen.
Pigment resbiradol, sef haemoglobin, sy'n cludo O2.
70
Beth ydy Haemoglobin yn wneud mewn mamolion a pham ydy e'n addas?
Cario ocsigen o'r ysgyfaint i'r meinwe.
Addas gan ei fod yn cario meintiau sylweddol o ocsigen ac mae'n llwytho a dadlwytho ocsigen yn gymharol hawdd.
71
Beth yw adeiledd Haemoglobin?
Protein cwaternaidd sy'n cynnwys Haearn.
72
Beth yw Haemoglobin yn uno gydag Ocsigen?
Ocsihaemoglobin mewn cromlin daduniad ocsigen.
73
Beth yw siap y gromlin?
Siap S - Sigomid.
74
Beth ydy'r cromlin yn dangos?
Dirlawnder Haemoglobin gyda ocsigen % ar wasgedd rhannol ocsigen gwahanol.
75
Beth digwyddir ar gwasgedd ocsigen uchel?
Haemoglobin wedi rhwymo wrth i ocsigen i ffurfio Ocsihaemoglobin.
76
Beth ydy affinedd uchel yn wneud?
Golygu rhwymo wrth ocsigen yn fwy rhwydd.
77
Beth digwyddir ar gwasgedd rhannol ocsigen isel?
Dirlawnder yr haemoglobin yn gostwng - ocsihaemoglobin yn daduno.
78
Beth digwyddir ar affinedd isel?
Rhyddhau ocsigen.
79
Beth ydy'r graff yn dangos o rhan yr Hb fod yn holl ddirlawn?
Dirlawn gydag ocsigen mewn ardal crynodiad uchel o ocsigen fel yr ysgyfaint.
80
Beth ydy'r rhan serth yn cyfateb i a beth sy'n digwydd yn y rhan yma?
Gwasgedd rhannol o ocsigen a geir mewn meinweoedd.
Mae gostyngiad mawr yn ddirlawnder ocsigen yr Hb, sy'n cyfateb i ryddhad llawer o ocsigen i feinwe/ cyhyrau sydd angen ocsigen i resbiradu.
81
Beth ydy'r effaith Bohr yn nodi?
Wrth gynyddu crynodiad CO2 yn y gwaed mae cromlin daduniad ocsigen yn symud i'r dde.B
82
Beth yw effaith cynyddu CO2?
Lleihau affinedd Hb am ocsigen, felly mae cynyddu crynodiad CO2 yn achosi Hb rhyddhau O2.
83
Beth sy'n digwydd mewn ardaeloedd sy'n resbiradu llawer?
Mae CO2 ychwanegol yn achosi lleihad yn affinedd yr Hb am ocsigen, felly mae ocsigen yn cael ei rhyddhau ar pp O2 uwch.
84
Beth yw affinedd haemoglobin y ffoetws?
Affinedd Haemoglobin y babi fod yn uwch nag affinedd Haemoglobin y fam ar ppO2 isel.
85
Beth yw Myoglobin?
Gyda affinedd uchel am ocsigen ar ppo2 isel.
Dim ond yn rhyddhau ei ocisgen ar ppo2 isel iawn.
86
Ble ydy myoglobin yn ddefnyddiol iawn?
Mewn cyfnodau o ymarfer caled.
87
Pryd bydd Myoglobin yn dechrau rhyddhau ei ocsigen?
Ar ol i haemoglobin rhyddhau ei holl ocsigen, a pham bydd ppo2 cyhyrau yn isel iawn.
88
Beth yw edrychiad Myoglobin?
Pigment coch llachar ac felly mae meinwe sy'n cynnwys Myoglobin yn edrych yn goch iawn.
89
Ble ydy CO2 sy'n cael eu gynhyrchu gan feinwe'r corff yn ystod resbiradaeth yn cael ei gario?
Nol i'r ysgyfaint gan y Plasma a Chelloedd Coch y Gwaed.
90
Faint o CO2 sy'n cael ei gario wedi ei ymdoddi yn y plasma?
Tua 5%.
91
faint o CO2 sy'n cael ei gario wedi bondio i broteinau?
Tua 10%, e.e wedi bondio i Haemoglobin.
92
Ble ydy'r gweddill yn cael ei gario?
85% yn cael ei gario fel ionau hydrogen carbonad, sy'n ffurfio drwy gyfres o adweithiau mewn celloedd coch y gwaed.
93
Beth yw'r trefn ar gyfer cludiant CO2?
1. CO2 yn y gwaed yn tryledu i'r gell coch.
2. Carbonig anhydras (ensym) yn catalyddu'r cyfuniad o CO2 a H2O, gan ffurfio asid carbonig.
3. Asid carbonig yn daduno yn ionau H+ a HCO3-.
4. Mae ionau HCO3- yn tryledu allan o'r gell coch i'r plasma.
5. I gydbwyso llif ionau negatif tu allan a chynnal niwtraliaeth trydanol, mae ionau clorid yn tryledu o'r gell coch i'r plasma.
6. Ionau H+ yn achosi i ocsihaemoglobin ddaduno i ffurfio ocsigen a haemoglobin. Mae'r ionau H+ yn cyfuno a'r haemoglobin, i wneud asid haemoglomig HHB. Gwaredu ionau Hydrogen, pH y gell ddim yn gostwng.
7. Ocsigen yn tryledu allan o'r gell i'r meinweoedd.
94
Pa fath o sylweddau sydd yn y plasma?
Bwyd, hormonau, protein, albwmen, ffibrinogen, gwrthgyrff, ionau a gwres.
95
Ble ydy cyfnewid rhwng y gwaed a'r corffgelloedd yn digwydd?
Yn y capilariau.
96
Mae'r capilariau wedi addasu i ganiatau cyfnewid defnyddiau fel...?
> Waliau tenau, athraidd
> Arwynebedd arwyneb mawr
> Gwaed yn llifo yn araf iawn ar gwasgedd isel
97
Beth yw'r pwysedd ar ddechrau'r gwelyau capilariau?
Pwysedd hydrostatig (gorfodi hylif allan) yn fwy na'r pwysedd osmotig (tynnu dwr i mewn), sy'n cael ei achosi gan symudiad dwr trwy gyfrwng osmosis.
98
Beth sy'n digwydd i hylif a sylweddau felly?
Gadael y capilariau (waliau un gell o drwch yn gollwng) ac yn llifo o gwmpas celloedd/ meinwe.
Yr hylif yma yw'r hylif meinweol.
99
Beth yw'r pwysedd ar ddiwedd y gwely capilariau?
Mae'r pwysedd hydrostatig wedi gostwng i werth isel ac mae graddiant y potensial dwr yn achosi llif at i mewn.
Bydd tua 99% o'r hylif yn dychwelyd i'r gwaed yn y ffordd yma.
100
Sut ydy gweddill yr hylif meinweol yn dychwelyd?
Trwy'r system lymffatig.
101
Beth yw diffiniad hylif meinweol?
Plasma heb y proteinau plasma, sy'n cael ei orfodi drwy waliau capilariau, gan drochi celloedd a llenwi'r gofod rhwng celloedd.
102
Pa gemegion pwysig sy'n croesi allan o'r capilari i gelloedd y corff?
O2, Glwcos ac Asidau Amino.
103
Pa gemegion sy'n croesi o gelloedd y corff i'r hylif meinweol ac yn ol i'r capilariau?
Dwr, CO2 ac Wrea.
104
Beth fyddai canlyniad lefel isel iawn o brotein yn y gwaed?
Cynyddu potensial dwr, felly bydd llai o'r hylif meinweol yn symud i'r gwaed, gan fod y crynodiadau gyda llai o dwr yn cael ei adamsugno drwy osmosis.
105
Beth yw lymff?
Hylif (tua 10%) sy'n cael ei amsugno o'r gofod rhwng celloedd i gapilariau lymff, yn hytrach nag yn ol i gapilariau.
106
Plasma - safle, nwyon resbiradol, moleciwlau protein mawr, maetholion, potensial dwr?
Pibellau gwaed
Mwy o ocsigen, llai o CO2
Mwy
Mwy
Is
107
Hylif meinweol - safle, nwyon resbiradol, moleciwlau protein mawr, maetholion, potensial dwr?
O gwmpas y celloedd (trochi)
Llai o ocsigen, mwy o CO2
Dim
Llai
Uwch
108
Lymff - safle, nwyon resbiradol, moleciwlau protein mawr, maetholion, potensial dwr?
Tu fewn capilariau lymff
Llai o ocsigen, mwy o CO2
Dim
Llai
Uwch
109
Beth sydd angen gludo i gelloedd planhigion?
Mwynau a dwr.
110
Beth sydd angen gludo i rannau storio a thyfu?
Glwcos.
111
Beth yw Sylem?
Cludo dwr a mwynau (ionau nitrad ac amoniwm).
Dwr dim ond yn symud lan o'r gwrieddiau i'r dail.
Wedi ei creu o gelloedd wedi marw.
112
Beth yw Ffloem?
Cludo cynhyrchion ffotosynthesis e.e swcros/glwcos.
Symud lawr a lan y planhigyn.
Wedi ei greu o celloedd sydd yn fyw (trawsleoliad).
113
Beth yw swyddogaeth Cwtigl?
Lleihau colled dwr drwy anweddiad.
Tryloyw i ganiatau i olau fynd drwodd ar gyfer ffotosynthesis.
114
Beth yw swyddogaeth yr Epidermis?
Diogelu'r coesyn.
Gall fod ganddynt flew i atal pryfed rhag eu bwyta.
115
Beth yw swyddogaeth y Colencyma?
Cellfuriau wedi'u tewychu a chellwlos i gryfhau'r coesyn wrth aros yn hyblyg.
116
Beth yw swyddogaeth y Cortecs parencyma?
Gall weithredu fel organ storio.
Mae gwagleoedd rhyng-gellol yn caniatau symud dwr ac ionau a nwyon.
117
Beth yw swyddogaeth y Bywyn parencyma?
Celloedd a waliau tenau sy'n gweithredu fel meinwe pacio - yn aml yn torri i lawr.
118
Beth yw swyddogaeth y Sylem?
Cludo dwr ac ionau o'r gwreiddiau i'r coesyn a'r dail.
Mae'n rhoi cymorth i'r planhigyn.
119
Beth yw swyddogaeth y Ffloem?
Cludo cynnyrch ffotosynthesis i'r gwreiddiau o'r dail.
120
Beth yw swyddogaeth y Cambiwm?
Meinwe meristematig sy'n gallu cael mitosis i gynhyrchu mwy o sylem a ffloem.
121
Beth yw swyddogaeth yr Endodermis?
Haen gwrth ddwr sy'n gorfodi dwr + ionau i mewn i'r cytoplasm ac celloedd endodermaidd ac sy'n rheoli cludiant i'r sylem.
122
Beth yw swyddogaeth y Periseicl?
Rheoli cludiant i'r sylem. Safle twf gwreiddyn ochrol.
123
Adeiledd y sylem - Beth yw'r pibellau?
Ffurfiadau i gludo dwr mewn angiosbermau sy'n cynnwys celloedd wedi'i hadio ben wrth ben i wneud tiwbiau gwag a chellfuriau trwchus wedi'u ligneiddio.
124
Adeiledd y sylem - Beth yw'r Traceidau?
Celloedd siap gwerthyd sy'n cludo dwr yn sylem rhedyn, conydd ac angiosbermau.
125
Beth yw'r 3 llwybr gall dwr ddilyn o'r pridd i'r sylem?
Llwybr Apoplast
Llwybr Symplast
Llwybr Gwagolynnol
126
Beth yw'r llwybr Apoplast?
Mae dwr yn symud yn y cellfuriau. Symud drwy'r gofodau rhwng y ffibrau cellwlos yn y cellfur i lawr graddiant potensial dwr drwy gyfrwng osmosis.
127
Beth yw'r llwybr Symplast?
Mae dwr yn symud drwy'r cytoplasm a'r plasmodesmata i lawr graddiant potensial dwr drwy gyfrwng osmosis.
128
Beth yw'r llwybr Gwagolynnol?
Mae dwr yn symud o wagolyn i wagolyn i lawr graddiant potensial dwr drwy gyfrwng osmosis.
129
Beth ydy'r Endodermis yn cynnwys?
Y band casparaidd wedi ei wneud o Swberin sy'n anathraidd i ddwr.
130
Pa llwybr ni all dwr lifo drwy?
Apoplast yn yr endodermis.
131
Peth arall sydd yn y dwr?
Nitrogen sydd hefyd yn teithio yn y dwr ar hyd y llwybr apoplast sydd nawr yn cael ei rhwystro gan y Band Casparaidd.
132
Beth ydy pridd dirlawn yn ei olygu?
Llai o O2 yn y pridd.
Llai o resbiradaeth aerobig.
Llai o ATP yn cael ei gynhyrchu = Llai o gludiant actif, llai o mwynau yn cael ei pwmpio mewn felly llai o dwr yn symud.
133
Sut ydy'r band casparaidd yn rheoli faint o ddwr sy'n symud mewn i'r sylem?
> Cludiant actif mwynau'r sylem.
> Potensial dwr yn y sylem yn lleihau.
> Dwr yn symud trwy llwybr symplast o'r endodermis i'r sylem.
134
Beth ydy hwn yn greu yn y sylem?
Gwasgedd hydrostatig positif, gan orfodi dwr lan y sylem.
Yr enw ar hyn yw GREIDDWASGEDD.
135
Beth ydy gwreiddwasgedd uchel yn creu?
Cyfaint mawr o ddwr wedi symud mewn i'r sylem.
136
Beth yw'r llwybr Trydarthiad?
Dwr yn symud o'r gwraidd i'r sylem, i fyny drwy'r coesyn i'r dail ac mae rhan fwyaf ohono'n anweddu.
137
I ble mae gweddill y dwr yn mynd?
Ffotosynthesis - palisad balis.
138
Beth yw Cydlyniad?
Moleciwlau dwr yn bondio a'i gilydd.
139
Beth yw Adlyniad?
Atyniad i leinin hydroffilig y tiwbiau sylem.
140
Beth yw Capilaredd?
Symudiad dwr i fyny tiwbiau cul y sylem.
141
Beth yw gwasgedd gwraidd/hydrostatig?
Symudiad osmotig dwr i fewn i'r sylem yn gwthio'r dwr lan y sylem.
142
Beth sy'n digwydd yn y gwreiddiau?
Cludiant Actif ac Osmosis.
143
Beth yw'r llif Trydarthol?
Y dwr sy'n symud lan y sylem.
144
Beth yw diffiniad Trydarthiad?
Colli dwr ar ffurf anwedd dwr o'r dail ac o rannau eraill o'r planhigyn sydd uwchben y Ddaear allan drwy'r stomata ac i'r atmosffer. Arwain at llif trydarthol.
145
Beth ydy colli dwr drwy stomata'r dail yn arwain at?
Lif trydarthu dwr lan y planhigyn.
Achosi tyndra a thynfa yn y golofn ddwr yn y sylem.
146
Sut ydy tymheredd yn effeithio'r gyfradd trydarthu?
Cynyddu tymheredd yn darparu egni cinetig uwch.
Cyfradd anweddiad yn cynyddu.
Cyflymu cyfradd trydarthiad os yw'r stomata ar agor.
147
Sut ydy lleithder yn effeithio ar y gyfradd trydarthu?
Os yw'r stomata ar agor, bydd anwedd dwr yn tryledu'n gyflym allan o'r ddeilen.
Lleithder uwch = Cyfradd trydarthiad isel.
148
Sut ydy symudiad aer yn effeithio'r gyfradd trydarthu?
Trydarthiad mewn aer llonydd yn caniatau i anwedd dwr gronni o gwmpas arwyneb y ddeilen.
Lleihau graddiant potensial dwr rhwng y ddeilen a'r aer, ac felly'n lleihau cyfradd trydarthiad.
Symudaid aer o gwmpas y ddeilen yn cael gwared ar yr haen o aer dirlawn, sy'n cynyddu'r graddiant potensial dwr a'r cyfradd trydarthiad.
149
Sut ydy arddwysedd golau yn effeithio'r gyfradd trydarthu?
Yr uchaf yw arddwysedd golau, y mwyaf o'r stomata fydd ar agor, ac yr uchaf yw'r cyfradd trydarthiad.
150
Beth ydy potomedr yn wneud?
Mesur cyfradd trydarthu trwy mesur cyfradd amsugno dwr.
151
Beth os yw'r celloedd yn gwbl chwydd-dynn?
Dylai fod amsugniad dwr yn hafal i'r gyfradd trydarthu.
152
Beth ydy symudiad y swigen aer yn dynodi?
Cyfaint y dwr sy'n llifo i mewn i'r cyffyn.
153
Beth ydy'r cronfa yn wneud?
Dychwelyd y swigen i'r man cychwyn.
154
Pam mae'n bwysig gosod y cyfarpar o dan ddwr?
I sicrhaui bod dim ond un swigen aer yn bresennol.
155
Beth yw Hydroffytau?
Byw mewn neu ar ddwr.
Nid oes angen llawer o feinwe cynnal.
Dim, angen cwtigl dwrglos gan fod digon o ddwr ar gael.
156
Pam bod gwagolynnau aer yn y coesyn a'r dail?
Aer yn llai dwys na dwr, felly mae'r planhigyn yn arnofio ar ben y ddwr.
157
Ble mae'r stomata'r lily?
Ochr uchaf y ddeilen. Dwr methu trydarthu allan ar yr ochr isaf.
158
Beth yw Mesoffytau?
Planhigion sy'n byw mewn ardaloedd tymherus.
Ffynnu mewn cynefinoedd sydd a chyflenwad digonol o ddwr.
159
Sut ydy Mesoffytau yn goroesi trwy adegau anffafriol?
Trwy golli eu dail, drwy oroesi o dan y ddaear neu fel hadau cwsg.
160
Beth sydd gan Mesoffytau?
Cwtigl, Stomata ar wyneb isa'r dail a meinwe cynnal.
Llawer o colencyma a tiwbiau sylem.
161
Beth yw Seroffytau?
Wedi ei addasu i fyw mewn ardaloedd lle nad oes ddwr, felly maent wedi addasu adeileddau sy'n atal colled dwr yn ormodol.
162
Sut mae'r cactws wedi addasu?
Stomata suddedig.
Gwreiddiau bas wedi gwasgaru.
163
Beth yw Moresg?
Byw ar dwyni tywod.
Colli dwr yn gyflym ar ol glaw, felly mae dwr yn brin iawn.
Dail wedi ei addasu i leihau colledion dwr.
164
Beth yw Trawsleoliad?
Cludiant deunyddiau organig hydawdd fel swcros ac asidau amino (cludo cynhyrchion ffotosynthesis).
165
Beth sy'n gyfrifol am Cludiant?
Y ffloem.
166
Beth yw pwrpas y pibellau ffloem?
Cario swcros o gwmpas planhigyn (lan neu lawr).
167
Beth yw lleoliad mae swcros yn symud o?
Ffynhonnell, e.e dilen yn yr haf a gwreiddiau yn y gaeaf.
168
Beth yw lleoliad mae swcros yn symud i?
Suddfan e.e y gwreiddiau.
169
Beth yw'r arbrawf modrwyo?
Mae modrwy o feinwe yn cynnwys y ffloem yn cael ei dynnu o'r coesyn deeiliog.
170
Beth sy'n digwydd ar ol cyfnod?
Mae chwydd uwchben y toriad.
171
Beth yw'r casgliad ar gyfer yr arbrawf modrwyo?
Hydoddion yn cynnwys swcros yn cronni uwchben y toriad oherwydd does dim meinwe ffloem i gludo.
172
Beth rhoddir i ddeilen planhigyn yn yr arbrawf yma?
13CO2 ymbelydrol i ddeilen planhigyn mewn golau.
173
Sut ydy'r planhigyn yn defnyddio'r CO2?
Beth ddigwyddir ar ol 30 munud?
I greu swcros yn ystod ffotosynthesis.
Mesurwyd crynodiad swcros ymbelydrol yng ngwahanol rannau'r planhigyn.
174
Beth mae'r canlyniadau yn esbonio am lif swcros yn y ffloem?
Mae yna swcros sy'n cynnwys y carbon ymbelydrol yn cael ei ffeindio ar ben y planhigyn sy'n awgrymu bod y llif y swcros yn mynd lan ac i lawr.
175
Beth yw Olrhain ymbelydredd ac awtoradiograffedd?
Gellir dilyn llif y swcros drwy'r planhigyn drwy ddefnyddio awtoradiograffedd h.y rhoi'r planhigyn ger ffilm ffotograffiaeth a fydd patrwm yr ymbelydredd yn ymddangos ar y ffilm.
176
Pa gasgliadau sy'n dod o'r arbrawf Olrhain ymbelydredd ac awtoradiograffedd?
Mae yna swcros sy'n cynnwys y carbon ymbelydrol yn cael ei ffeindio ym mhob rhan o'r planhigyn sy'n rhoi tystiolaeth bod y swcros yn cael ei symud o gwmpas y planhigion (ar gyfradd fwy uchel na thrylediad).
177
Beth yw'r arbrawf defnyddio gen-rhannau llyslau?
Mewn rhai abrofion mae angen sampl o gynnwys y ffloem. Nid oes chwistrell digon bach i gymryd sampl.
178
Pam ydym yn wneud hyn?
I oresgyn yr anhawster defnyddir llysleuen.
179
Beth sydd gan llysleuen?
Rhannau fel tiwb sy'n cyrraedd y pibellau ffloem.
180
Beth ddigwyddir os torrir y llysleuen i ffwrdd?
Fe fydd y tiwb yn rhyddhau cynnwys y ffloem. Gellir casglu'r hylif yma.
181
Beth yw'r 3 rhagdybiaeth?
Llif-mas
Trylediad
Ffrydio cytoplasmic
182
Beth yw'r rhagdybiaeth llif-mas yn cynnig?
Cynnig bod llif goddefol o swcros o'r ffynhonnell i'r suddfan.
183
Beth yw Llwytho?
Cynhyrchion ffotosynthesis yn cael eu cludo'n actif i gelloedd.
184
Beth yw Dadlwytho?
Cynhyrchion ffotosynthesis yn cael eu cludo'n actif allan o'r gelloedd hidlo.
185
Sut ydy siwgrau a dwr yn symud?
Symud o gwasgedd uchel i isel.
186
Beth ydy'r rhagdybiaeth Trylediad yn dynodi?
Beth yw'r problem gyda hwn?
Bod sylweddau yn tryledu o un ardal i'r llall.
OND mae hyn yn rhu araf.
187
Beth ydy'r rhagdybiaeth Ffrydio cytoplasmic yn dynodi?
Bod sylweddau yn symud yn y llinynnau cytoplasmic, yn y celloedd tiwb hidlo gan ddefnyddio egni o'r gymargell.
