Bioleg 1.3 Cellbilenni a Chludiant

Question 1

Beth yw swyddogaethau’r gellbilen?

Answer 1

Mae’r bilen hefyd yn rheoli pa sylweddau sy’n mynd i mewn ac allan o’r gell.
Adnabod celloedd.

Question 2

Beth ydy’r gellbilen wedi wneud o?

Answer 2

Mae’r gellbilen wedi’i gwneud bron yn llwyr o ffosffolipidau a phroteinau.

Question 3

Beth ydy ffosffolipidau yn gallu ffurfio?

Answer 3

Mae ffosffolipidau’n gallu ffurfio dwyhaenau, lle mae un llen ffosffolipid yn ffurfio dros un arall.

Question 4

Beth yw polaredd y pen ffosffad?

Answer 4

Mae pen ffosffad y ffosffolipid yn foleciwl polar (hydroffilig) ac yn cael ei atynnu at foleciwlau polar eraill fel dŵr.

Question 5

Beth yw polaredd y 2 asid brasterog?

Answer 5

Mae 2 gynffon asid brasterog y ffosffolipid
yn amholar (hydroffobig) ac yn gwrthyrru dŵr.

Question 6

Beth ydy’r cydran ffosffolipid yn caniatau?

Answer 6

Caniatáu i foleciwlau hydawdd mewn lipidau
(amholar) fynd i mewn ac allan o’r gell, ond yn atal moleciwlau hydawdd mewn dŵr (polar)
rhag gwneud hynny.

Question 7

Sut ydy’r proteinau wedi trefnu yn y bilen?

Answer 7

Mae’r proteinau wedi’u trefnu ar hap yn wahanol i batrwm mwy rheolaidd y ffosffolipidau.

Question 8

Ble ydy’r proteinau anghynhenid yn bodoli?

Answer 8

Ar arwyneb y ddwyhaen, neu wedi’u mewnblannu’n rhannol ynddi.

Question 9

Beth ydy’r proteinau anghynenid yn gwneud?

Answer 9

Maent yn cynnal yr adeiledd. Maent
hefyd yn ffurfio safleoedd adnabod drwy adnabod celloedd.

Question 10

Beth ydy’r proteinau cynhenid yn gwneud?

Answer 10

Pontio (mynd yr holl ffordd drwy) y ddwyhaen ffosffolipid.

Question 11

Beth yw swyddogaethau proteinau cynhenid?

Answer 11

Mae rhai’n gweithredu fel sianeli neu gludyddion i hwyluso trylediad moleciwlau polar (hydawdd mewn dŵr), fel ïonau, ar draws y gellbilen.

Mae proteinau cynhenid eraill yn ffurfio pympiau ac yn cyflawni cludiant actif yn erbyn graddiant crynodiad.

Question 12

Beth yw’r fodel i ddisgrifio trefniad ffosffolipidau a phroteinau mewn cellbilenni?

Answer 12

Enw’r model oedd y model mosaig hylifol gan Singer a Nicholson.

Question 13

Pam ydy’r ffosffolipidau’n hylifol?

Answer 13

Oherwydd mae pob moleciwl yn gallu symud mewn perthynas â’r lleill o fewn y bilen. Mae’r proteinau’n ffurfio patrwm mosaig o fewn y ddwyhaen ffosffolipid.

Question 14

Beth yw swyddogaeth ddwy haen ffosffolipid?

Answer 14

Ffurfio sylfaen y gellbilen a chaniatáu cludiant moleciwlau bach
amholar i mewn ac allan o’r gell drwy gyfrwng trylediad syml e.e.
ocsigen a charbon deuocsid.

Question 15

Beth yw swyddogaeth symudiad?

Answer 15

Mae’r haen ffosffolipid yn gallu symud. Mae cydrannau’r bilen yn rhydd
i symud o gwmpas ei gilydd. Dyma pam rydyn ni’n galw model Singer a
Nicholson yn fodel Mosaig Hylifol.

Question 16

Beth yw swyddogaeth patrwm mosaig?

Answer 16

Mae’r proteinau wedi’u dotio drwy’r ddwyhaen ffosffolipid i gyd mewn trefniant mosaig.

Question 17

Beth yw swyddogaeth colesterol?

Answer 17

Mae colesterol yn bodoli mewn celloedd anifail. Mae’n ffitio rhwng y
moleciwlau ffosffolipid, gan wneud y bilen yn fwy anhyblyg a sefydlog.

Question 18

Beth yw swyddogaeth glycolipidau (glycocalycs)?

Answer 18

Adnabod celloedd eraill.

Question 19

Beth yw swyddogaeth glycoproteinau?

Answer 19

Mae glycoproteinau (proteinau wedi cyfuno â pholysacarid) hefyd yn ymwthio allan o rai pilenni.

Question 20

Sut ydy’r bilen yn gweithredu fel rhwystr?

Answer 20

Mae pilen arwyneb y gell yn ddetholus athraidd i ddŵr a rhai hydoddion. Mae sylweddau hydawdd mewn lipidau (amholar) yn gallu symud drwy’r bilen yn haws na sylweddau hydawdd mewn dŵr (polar).

Question 21

Sut ydy moleciwlau bach heb wefr yn symud trwy’r bilen?

Answer 21

Yn rhwydd drwy gyfrwng trylediad syml.

Question 22

Sut ydy moleciwlau hydawdd
mewn lipidau yn symud trwy’r bilen?

Answer 22

Mynd drwy’r bilen, drwy’r ddwyhaen ffosffolipid.

Question 23

Sut ydy moleciwlau polar yn symud trwy’r bilen?

Answer 23

Mae craidd hydroffobig y bilen yn rhwystro cludiant ïonau a moleciwlau polar.

Question 24

Sut ydy gronynnau a gwefr yn symud trwy’r bilen?

Answer 24

Ddim yn gallu tryledu ar draws canol amholar (hydroffobig) y ddwyhaen ffosffolipid gan eu
bod nhw’n anhydawdd mewn lipid.

Question 25

Beth ydy'r proteinau cynhenid yn caniatau?

Answer 25

Caniatáu i’r gronynnau hyn groesi’r bilen.

Question 26

Beth ydy sianeli a chludyddion yn caniatau?

Answer 26

Trylediad cynorthwyedig (trylediad gyda chymorth protein cynhenid).

Question 27

Beth sy'n cyflawni cludiant actif?

Answer 27

Y pympiau.

Question 28

Beth ydym yn gallu defnyddio i ymchwilio i athreidedd y bilen?

Answer 28

Betys coch.

Question 29

Beth yw enw'r pigmentau coch mewn betys?

Answer 29

Betalainau.

Question 30

Beth yw'r cyfradd trylediad betalainau allan o’r celloedd yn dibynnu ar?

Answer 30

Nifer o ffactorau, gan gynnwys tymheredd a chrynodiad NaCl.

Question 31

Beth yw effaith cynyddu'r tymheredd ar athreidedd y gellbilen?

Answer 31

Ar dymheredd dros 40 o celsiws, mae’r gellbilen a’r tonoplast yn mynd yn fwy ansefydlog. Mae mwy o egni gwres yn arwain at fwy o egni cinetig. Mae’r ffosffolipidau’n dirgrynu mwy a mwy ac yn symud yn bellach oddi wrth ei gilydd. Mae hyn yn cynyddu athreiddedd y bilen. Felly, wrth i’r tymheredd gynyddu, mae athreiddedd y gellbilen a’r tonoplast yn cynyddu oherwydd bod mwy o darfu ar y pilenni.

Question 32

Beth sy'n digwydd i proteinau yn y bilen ar dymhereddau uchel?

Answer 32

Maent yn dadnatureiddio, sydd hefyd yn ei gwneud hi’n haws i’r betalainau dryledu allan o’r celloedd.

Question 33

Beth yw'r effaith cynyddu crynodiad ethanol?

Answer 33

Mae hydoddyddion organig fel ethanol yn hydoddi ffosffolipidau. Y mwyaf yw crynodiad yr ethanol, y mwyaf athraidd fydd y pilenni.

Question 34

Beth yw effaith cynyddu crynodiad sodiwm clorid?

Answer 34

Mae ïonau sodiwm (Na+) yn glynu wrth yr atomau ocsigen arbennau hydroffilig (ffosffad) y ddwyhaen ffosffolipid. Mae hyn yn lleihau symudedd y moleciwlau ffosffolipid felly mae llai o’r betalain yn cael ei ryddhau. Wrth i grynodiad sodiwm clorid gynyddu, bydd yr athreiddedd yn lleihau.

Question 35

Beth yw effaith cynyddu crynodiad glanedydd?

Answer 35

Mae glanedyddion yn lleihau tyniant arwyneb ffosffolipidau ac yn gwasgaru’r bilen. Wrth i grynodiad y glanedydd gynyddu mae athreiddedd y pilenni’n cynyddu.

Question 36

Beth yw diffiniad Trylediad?

Answer 36

Symudiad moleciwlau o ardal potensial crynodiad uchel i ardal potensial crynodiad isel i lawr graddiant. Digwydd ar draws pilen athraidd ddetholus.

Question 37

Beth yw effaith graddiant crynodiad ar gyfradd trylediad?

Answer 37

Y mwyaf yw’r graddiant crynodiad (y gwahaniaeth rhwng crynodiad ïonau neu foleciwlau mewn dau fan) y mwyaf yw cyfradd trylediad. Y mwyaf serth yw’r triongl, y cyflymaf fydd trylediad yn digwydd.

Question 38

Beth yw effaith pellter teithio?

Answer 38

Y byrraf yw’r pellter teithio, y mwyaf yw cyfradd trylediad.

Question 39

Beth yw effaith arwynebedd arwyneb y bilen?

Answer 39

Y mwyaf yw’r arwynebedd arwyneb, y mwyaf yw cyfradd trylediad.

Question 40

Beth yw effaith trwch y bilen?

Answer 40

Y teneuaf yw’r bilen, y mwyaf yw cyfradd trylediad (mae’r llwybr tryledu’n fyr).

Question 41

Beth yw effaith cynnydd mewn tymheredd?

Answer 41

Mae cynyddu’r tymheredd yn cynyddu egni cinetig moleciwlau ac felly’n cynyddu cyfradd trylediad.

Question 42

Beth yw effaith maint y gronynnau?

Answer 42

Mae gronynnau bach yn tryledu’n gyflymach na moleciwlau mwy.

Question 43

Beth yw enghraifft o drylediad syml?

Answer 43

Mae trylediad moleciwlau amholar fel ocsigen a charbon deuocsid yn digwydd ar draws y ddwyhaen ffosffolipid.

Question 44

Sut ydy moleciwlau polar yn croesi'r ddwy haen ffosffolipid?

Answer 44

Rhaid iddynt ddefnyddio protein cynhenid (sy’n pontio’r bilen) i hwyluso cludiant ar draws y bilen; rydyn ni’n galw hyn yn drylediad cynorthwyedig.

Question 45

Beth ydy nifer y proteinau cynhenid sydd ar gael yn gallu cyfyngu ar?

Answer 45

Drylediad cynorthwyedig.

Question 46

Beth yw'r dwy fath o drylediad cynorthwyedig?

Answer 46

Protein sianelu - bendodol ar gyfer un math o ion, medru agor a chau yn ol angenion y gell. Proteinau cludo - caniatau trylediad molecylau polar mwyaf e.e glwcos ac asid amino. Newid siap wrth i'r moleciwl tryledu ar draws y bilen.

Question 47

Ble ydy trylediad syml yn digwydd?

Answer 47

Ar draws y ddwyhaen ffosffolipid.

Question 48

Beth sy'n digwydd wrth i'r graddiant crynodiad cynyddu?

Answer 48

Bydd cyfradd trylediad hefyd yn cynyddu; cyfrannedd union rhwng cyfradd y mewnlifiad a’r gwahaniaeth yn y crynodiad ar draws y bilen.

Question 49

Beth sydd ddim yn atal trylediad?

Answer 49

Atal resbiradaeth neu ladd y gell â thocsin, fel cyanid, oherwydd does dim angen ATP o’r gell ar gyfer trylediad.

Question 50

Pam dydy gronynnau â gwefr neu ïonau a moleciwlau mawr fel glwcos ddim yn mynd drwy’r gellbilen yn rhwydd?

Answer 50

Gan eu bod nhw’n anhydawdd mewn lipid.

Question 51

Sut ydy'r moleciwlau protein cynhenid yn helpu yn y bilen?

Answer 51

Pontio’r bilen o un ochr i’r llall ac yn helpu’r gronynnau hyn i dryledu i mewn neu allan o’r celloedd.

Question 52

Beth yw'r dau fath o brotein sy’n cynorthwyo (helpu) trylediad?

Answer 52

Proteinau sianel a phroteinau cludo.

Question 53

Beth ydy proteinau sianel yn cynnwys?

Answer 53

Mandyllau wedi’u leinio â grwpiau polar (hydroffilig), sy'n caniatáu i ïonau â gwefr fynd drwodd (fel Na+). Mae pob protein sianel yn benodol i un math o ïon.

Question 54

Pam ydynt yn gallu agor a chau?

Answer 54

Gan ddibynnu ar anghenion y gell (rydyn ni’n galw’r rhain yn sianeli adwyog).

Question 55

Beth ydy proteinau cludo yn caniatau?

Answer 55

Trylediad cynorthwyedig moleciwlau polar mwy ar draws y bilen, fel siwgrau ac asidau amino.

Question 56

Beth sy'n achosi i’r protein cludo newid siâp neu gylchdroi o fewn y bilen?

Answer 56

Mae moleciwl penodol yn glynu wrth safle rhwymo protein cludo. Mae hyn yn rhyddhau’r moleciwl ar yr ochr arall i’r bilen.

Question 57

Beth sy'n digwydd ar hyd y graddiant crynodiad gyda proteinau cludo a phroteinau sianel?

Answer 57

Cynyddu cyfradd trylediad ar hyd y graddiant crynodiad heb fod ag angen egni ar ffurf ATP o resbiradaeth.

Question 58

Beth yw cydgludiant?

Answer 58

Math o drylediad cynorthwyedig sy’n dod â moleciwlau ac ïonau i mewn i gelloedd gyda’i gilydd ar yr un protein cludo.

Question 59

Beth yw cludiant actif?

Answer 59

Symudiad moleciwlau neu ionau ar draws pilen yn erbyn graddiant crynodiad gan ddefnyddio egni o hydrolysis ATP a gafodd ei wneud gan y gell.

Question 60

Beth ydy'r moleciwl neu’r ïon mae angen ei gludo yn wneud?

Answer 60

Cyfuno â phrotein cynhenid penodol, sef pwmp. Mae ATP yn trosglwyddo grŵp ffosffad i’r pwmp ar y tu mewn i’r bilen. Mae hyn yn achosi i’r pwmp newid siâp ac yn cludo’r ïon neu’r moleciwl ar draws y bilen. Mae’r moleciwl neu’r ïon yn cael ei ryddhau i’r gell.

Question 61

Pa brosesau sy'n cynnwys cludiant actif?

Answer 61

Synthesis proteinau, cyfangiad cyhyrau, trawsyriant ysgogiadau nerfol ac amsugno mwynau, fel nitradau drwy gelloedd gwreiddflew planhigion.

Question 62

Pam ydy atalyddion resbiradol (sy’n atal cynhyrchu ATP) yn effeithio ar gludiant actif?

Answer 62

Gan fod angen ATP ar gyfer y broses hon; mae cyfradd cludiantyn gostwng yn gyflym ar ôl ychwanegu atalydd resbiradol fel cyanid.

Question 63

Beth yw Osmosis?

Answer 63

Osmosis yw symudiad dŵr o fan â photensial dŵr uwch i fan â photensial dŵr is, drwy bilen lled-athraidd.

Question 64

Beth sydd gyda'r potensial dwr uchel?

Answer 64

Dŵr pur sydd â’r potensial dŵr uchaf, sef sero.

Question 65

Beth sy'n digwydd ar ar grynodiadau uchel?

Answer 65

Mae gan ddŵr fwy o egni potensial h.y. mae’r moleciwlau dŵr yn hollol rhydd i symud o gwmpas.

Question 66

Beth sydd gan bob potensial dwr?

Answer 66

Werth potensial dŵr negatif.

Question 67

Y mwyaf crynodedig yw hydoddiant...?

Answer 67

...y mwyaf negatif yw’r potensial dŵr h.y. y llai o foleciwlau dŵr rhydd sydd.

Question 68

Beth yw hydoddiant isotonig, hypertonig a hypotonig?

Answer 68

Isotonig - toddiannau gyda potensial dwr hafal. Hypertonig - toddiannau sydd gyda llai o ddwr. Hypotonig - toddiannau gyda mwy o ddwr.

Question 69

Sut ydy dwr yn symud?

Answer 69

Bydd dŵr yn tryledu o fan â photensial dŵr uwch (llai negatif) i fan â photensial dŵr is (mwy negatif).

Question 70

Beth yw'r hafaliad i ddangos y peethynad rhwng grymoedd mewn celloedd planhigyn?

Answer 70

ψcell = ψh + ψg.

Question 71

Beth yw'r fformiwla ar gyfer potensial dwr cell?

Answer 71

ψcell = ψs + ψp. Potensial dwr y cell= Potensial hydoddyn + potensial gwasgedd.

Question 72

Beth yw’r potensial hydoddyn (ψs)?

Answer 72

Crynodiad y sylweddau sydd wedi hydoddi yng ngwagolyn y gell. Mae pob potensial hydoddyn (ψs) yn werth negatif.

Question 73

Beth sy'n digwydd pan mae dŵr yn mynd i wagolyn cell planhigyn drwy osmosis?

Answer 73

Caiff gwasgedd hydrostatig ei greu ac mae’n gwthio allan ar y cellfur.

Question 74

Beth yw y potensial gwasgedd (ψp)?

Answer 74

Wrth i’r gwasgedd tuag allan gronni mae’r cellfur yn datblygu grym dirgroes. Mae’r potensial gwasgedd (ψp) yn bositif fel rheol.

Question 75

Beth sy'n digwydd os yw potensial dŵr yr hydoddiant allanol yn hypotonig (uwch na’r hydoddiant yn y gell)? (anifeiliaid)

Answer 75

Celloedd anifail yn chwyddo a ffrwydro.

Question 76

Beth sy'n digwydd os yw potensial dŵr yr hydoddiant allanol yn hypertonig (potensial dŵr is na’r gell)? (anifeiliaid)

Answer 76

Celloedd anifail yn colli dwr ac yn crebachu.

Question 77

Beth yw cyfrwng allanol isotonig?

Answer 77

Mae gan gyfrwng allanol isotonig yr un potensial dŵr â chynnwys y gell. Fydd yna ddim symudiad net dŵr drwy osmosis. Mae celloedd anifail mewn cyfrwng isotonig yn naturiol; mae homeostasis yn cynnal y sefyllfa hon i atal colledion neu enillion dŵr.

Question 78

Beth ydy hydoddiant hyoptonig yn wneud mewn celloedd anifail a phlanhigyn?

Answer 78

Anifail - Celloedd yn chwyddo ac yn gallu lysu (byrstio). Mae celloedd coch y gwaed mewn cyfrwng allanol hypotonig yn byrstio; haemolysis yw hyn. Planhigyn - Mae’r cytoplasm a’r gwagolyn yn chwyddo ac yn gwthio yn erbyn y cellfur; mae’r celloedd yn mynd yn chwydd-dynn. Mae celloedd chwydd-dynn yn cynnal meinweoedd a ffurfiadau’r planhigyn (mae hyn yn optimaidd i gelloedd planhigyn).

Question 79

Beth ydy celloedd hypertonig yn wneud mewn celloedd anifail a phlanhigyn?

Answer 79

Anifail - Mae’r gell yn crebachu. Planhigyn - Mae’r cytoplasm a’r gwagolyn yn crebachu gan achosi i’r gellbilen dynnu oddi wrth y cellfur. Plasmolysis yw’r broses hon ac rydyn ni’n dweud bod celloedd yn y cyflwr hwn wedi plasmolysu.

Question 80

Beth ydy celloedd isotonig yn wneud mewn celloedd anifail a phlanhigyn?

Answer 80

Anifail - Dyma’r cyfrwng trochi optimaidd i gell anifail. Mae potensial dŵr y gell yn hafal i botensial dŵr y cyfrwng allanol yn yr achos hwn. Planhigyn - Mae’r celloedd yn mynd yn llipa. Dyma bwynt plasmolysis cychwynnol.

Question 81

Beth sydd angen er mwyn i gelloedd planhigyn aros yn chwydd-dynn?

Answer 81

Mae angen cyfrwng allanol hypotonig.

Question 82

Beth ydym yn gallu defnyddio i gyfrifo crynodiad mewnol cell?

Answer 82

Ddefnyddio silindrau tatws.

Question 83

Beth sy'n digwydd os caiff silindrau tatws eu trochi mewn amrediad o grynodiadau swcros?

Answer 83

Bydd eu màs yn newid oherwydd osmosis.

Question 84

Beth yw disgrifiad ac eglurhad crynodiad swcros o 0.2?

Answer 84

Mae cynnydd màs yn cael ei achosi gan ddŵr yn mynd i mewn i’r celloedd tatws drwy osmosis, o botensial dŵr uchel yn y cyfrwng allanol i botensial dŵr is yn y celloedd tatws, i lawr graddiant potensial dŵr, ar draws pilen lled-athraidd.

Question 85

Beth yw disgrifiad ac eglurhad crynodiad swcros o 0.3?

Answer 85

Does dim newid màs ar y pwynt hwn (lle mae’r llinell wedi’i phlotio’n croesi’r echelin-x). Mae’n rhaid bod y potensial dŵr ar y ddwy ochr i’r gellbilen yn hafal. Does dim symudiad dŵr net. Mae potensial hydoddyn y cyfrwng allanol yn gywerth â photensial hydoddyn y gell. Dyma bwynt plasmolysis cychwynnol.

Question 86

Beth yw disgrifiad ac eglurhad crynodiad swcros o 0.1?

Answer 86

Mae gostyngiad màs yn cael ei achosi gan ddŵr yn gadael y celloedd tatws drwy osmosis, o botensial dŵr uchel yn y celloedd i botensial dŵr is yn y cyfrwng allanol; i lawr graddiant potensial dŵr, ar draws pilen lled-athraidd.

Question 87

Sut ydym yn mesur mesur potensial dŵr celloedd betys?

Answer 87

1. Mae defnynnau sy’n symud i lawr yn fwy dwys na’r cyfrwng trochi gwreiddiol, sy’n awgrymu bod dŵr wedi gadael y cyfrwng trochi a mynd i’r celloedd betys drwy osmosis. 2. Mae’n rhaid bod defnynnau sy’n symud i fyny yn llai dwys na’r cyfrwng trochi gwreiddiol, sy’n awgrymu bod dŵr wedi gadael y celloedd betys a mynd i’r cyfrwng trochi drwy osmosis. 3. Os yw defnynnau ddim yn symud i fyny nac i lawr, dydy eu dwysedd heb newid, sy’n dynodi bod y celloedd betys mewn cyfrwng isotonig ac nad oes symudiad net o ddŵr wedi digwydd.

Question 88

Sut ydy gronynnau mawr yn mynd i mewn i gelloedd?

Answer 88

Drwy endocytosis. Mae’r gellbilen yn amlyncu gronynnau neu hylif i ffurfio fesigl sy’n mynd i mewn i’r cytoplasm.

Question 89

Beth yw ffagocytosis?

Answer 89

Golygu cell yn bwyta.

Question 90

Beth yw pinocytosis?

Answer 90

Lle mae hylif yn mynd i mewn i’r gell.

Question 91

Beth yw ecsocytosis?

Answer 91

Symudiad sylweddau allan o'r gell (Angen ATP).