Bioleg 1.2 Adeiledd a Threfniadaeth Celloedd

Question 1

Beth yw damcaniaeth celloedd?

Answer 1

Celloedd yw uned sylfaenol organeb byw;
Mae celloedd newydd yn ffurfio o rhai sy’n bodoli
Cell y uned sylfaenol adeiledd, swyddogaeth a threfniadaeth ym mhob organeb byw.

Question 2

Beth yw bacteria?

Answer 2

Cell procaryotig.

Question 3

Beth yw planhigion ac anifeiliaid?

Answer 3

Celloedd ewcaryotig.

Question 4

Pam ydy pilenni yn bwysig o fewn y gell?

Answer 4

> Darparu arwyneb i ensymau gydio ynddo lle gall adweithiau cemegol digwydd.
Dal cemegion niweidiol.
Gweithredu fel system cludiant.

Question 5

Beth sydd yng nghnewyllyn?

Answer 5

Mandwll gnewyllol, amlen gnewyllol, cnewyllan, niwcleoplasm, cromatin, RE garw a ribosomau.

Question 6

Beth yw DNA?

Answer 6

Deunydd genynnol sy’n cael ei drosglwyddo o un genhedlaeth o organeb i’r nesaf gan ddarparu’r cod i synthesieddio proteinau’r corff.

Question 7

Ble ydy DNA fel arfer yn aros?

Answer 7

O fewn cnewyllyn y gell, ond er mwyn i synthesis protein ddigwydd mae edefyn o mRNA yn gadael y cnewyllyn ac yn mynd i’r cytoplasm ar gyfer gwneud synthesis protein.

Question 8

Beth yw’r amlen gnewyllol?

Answer 8

Pilen ddwbwl sy’n cynnwys mandyllau cnewyllol sy’n caniatau molecylau mawr fel mRNA a ribosomau i fynd drwyddo.
Mae’r pilen yn barhaus gyda’r reticilwm endoplasmig.

Question 9

Beth yw’r niwcleoplasm?

Answer 9

Deunydd gronynnog sy’n debyg i cytoplasm. DNA y gell yn bodoli ar ffurf cromatin.

Question 10

Beth yw cromatin?

Answer 10

DNA ynghlwm a protein. Mae’n cyddwyso i ffurfio cromosomau yn ystod cellraniad.

Question 11

Beth yw’r cnewyllan?

Answer 11

Cynhyrchu rRNA sy’n ffurfio’r ribosomau.

Question 12

Beth ydy’r Mitocondria yn wneud?

Answer 12

Rhyddhau egni cemegol ar ffurf ATP yn ystod resbiradaeth aerobig.

Question 13

Beth ydy pilen ddwbwl y mitocondria yn cynnwys?

Answer 13

Pilen fewnol, allanol a gofod rhyngbilennol.

Question 14

Beth sy’n digwydd gyda’r pilen fewnol?

Answer 14

Plygu i ffurfio Cristae sydd yn cynyddu arwynebedd arwyneb at gyfer synthesis ATP.

Question 15

Beth ydy’r matrics yn cynnwys?

Answer 15

Ribosomau 70S a DNA mitocondriaidd, sy’n caniatau i’r mitocondria i hunan-ddyblygu arwahan i gellraniad arferol y gell.

Question 16

Beth ydy DNA mitocondriaidd yn dystiolaeth o?

Answer 16

Dystiolaeth gall mitocondria wedi byw fel organeb unigol cyn eu hamlyncu i gell ewcaryotig. Gelwir hyn yn damcaniaeth endosymbiotig.

Question 17

Ble ydy llawer o mitocondria yn y corff?
Beth yw ei addasiad sy’n helpu?

Answer 17

Cyhyrau a’r afu er mwyn cynnal anghenion egni’r meinweoedd yma.

Siap silindrog yn daparu a.a uwch sy’n cynyddu effeithlonrwydd resbiradaeth aerobig.

Question 18

Beth ydy’r ribosomau yn cynnwys?

Answer 18

Dwy is uned, un fawr ac un fach wedi eu gwneud o RNA ribosomaidd a phrotein. Gallant fod yn rhydd yn y cytoplasm neu fod ynglhwm a’r RE garw.

Question 19

Pam ydy ribosomau yn bwysig i synthesis protein?

Answer 19

Nhw yw safle trosiad, lle caiff mRNA ei ddefnyddio i gydosod y gadwyn polypeptid.

Question 20

Beth ydy maint y ribosomau mewn celloedd procaryotig ac ewcaryotig?

Answer 20

Procaryotig = 70S.
Ewcaryotig = 80S.

Question 21

Beth yw’r reticwlwm endoplasmig?

Answer 21

System gymhleth o bilenni dwbwl paralel sy’n ffurfio codenni fflat a bylchau llawn hylif o’r enw cisternau.

Question 22

Beth ydy’r R.E yn caniatau?

Answer 22

Cludiant defnyddiau drwy’r gell.

Question 23

Beth yw R.E garw a beth yw ei swyddogaeth?

Answer 23

Ribosomau ar arwyneb allanol yr RE garw yn syntheseiddio proteinau, sy’n cael ei basio i’r cisternae.
Wedyn yn cael ei ddefnyddio fel system i gludo’r proteinau.

Question 24

Ble oes llawer o R.E garw?

Answer 24

Celloedd sy’n gwneud llawer o brotein, e.e celloedd sy’n creu amylas.

Question 25

Beth yw R.E llyfn?

Answer 25

Heb ribosomau ar yr arwyneb allanol.
Safle synthesis a chludiant lipidau.

Question 26

Beth yw’r organigyn golgi a beth yw ei swyddogaeth?

Answer 26

Cyfres o godennau gwastadedig dynamig yw hwn.
Derbyn cadwyni polypeptid o’r R.E garw a ribosomau ac yna helpu wrth addasu a pecynnu’r polypeptidau i greu proteinau fel ensymau a hormonau. Mae’n gwneud hwn drwy gyfuno a fesiclau ar un pen a chreu fesiclau ar y pen arall.

Question 27

Beth yw rhestr o swyddogaethau yr organigyn golgi?

Answer 27

> Plygu, trawsfondio a pacio polypeptidau i greu protein.
Cynhyrchu glycoprotein (ychwanegu carbohydradau i’r protein).
Cynhyrchu ensymau secretu wedi’u pecynnu mewn fesiglau secretu.
Secretu carbohydradau e.e i ffurfio cellfuriau planhigion.
Cludo a storio lipidau.
Ffurfio lysosomau.

Question 28

Beth yw lysosomau?

Answer 28

Fesiclau bach dros dro gydag un bilen o’u cwmpas nhw.
Maen nhw’n dal ensymau treulio a allai fod yn niweidiol ac yn eu hynysu nhw oddi wrth weddill y gell.

Question 29

Pryd ydy’r lysosomau yn rhyddhau ensymau?

Answer 29

> I dreulio rhannau o’r gell megis organynnau wedi darfod - awtolysis.
I ryddhau ensymau tu allan i’r gell er mwyn torri celloedd eraill i lawr - metamorffosis.

Question 30

Beth ydy ensymau mewn lysosomau hefyd yn gallu treulio?

Answer 30

Defnyddiau sydd wedi dod i mewn i’r gell trwy ffagocytosis e.e lysosomau tu fewn i gelloedd gwyn y gwaed yn asio a’r fesicl sy’n ffurfio wrth i’r gell amlyncu bacteria er mwyn treulio’r bacteria.

Question 31

Beth yw Centriolau?

Answer 31

Wedi lleoli tu allan i’r cnewyllyn.
Dau gylch o ficrodiwbynnau, sy’n silindrau gwag ar ongl sgwar i’w gilydd.
Centrosom = Enw ar rhain gyda’i gilydd.

Question 32

Beth ydy’r centriolau yn wneud yn ystod cellraniad?

Answer 32

Trefnu’r microdiwbynnau sy’n gwneud y werthyd.

Question 33

Beth yw ffurfiad y Cloroplast?

Answer 33

Wedi’i amgylchynu gan ddwy bilen (amlen y cloroplast).
Tu fewn = hylif di liw o’r enw’r stroma, sy’n cynnwys rhai o gynhyrchion ffotosynthesis (e.e gronynnau startsh).

Question 34

Beth yw cynnwys y Stroma?

Answer 34

> Rhai o gynhyrchion ffotosynthesis (e.e gronynnau startsh).
Llawer o godennau fflat caeedig o’r enw thylacoidau (cynnwys pigmentau ffotosynthetig fel cloroffyl).

Question 35

Pa fath o ribosomau ydy’r cloroplast yn cynnwys?

Answer 35

Ribosomau 70S a DNA cylchol - galluogi nhw i wneud rhai o’u proteinau eu hunain a hunan-ddyblygu.

Question 36

Beth yw swyddogaeth y cloroplastau?

Answer 36

Cyflawni ffotosynthesis - maent yn amsugno egni golau a’i newid i egni cemegol ar ffurf glwcos.

Question 37

Beth yw’r hafalid ar gyfer ffotosynthesis?

Answer 37

Carbon Deuocsid + Dwr ——–> Glwcos + Ocsigen.

Question 38

Beth sydd yn y gwagolyn?

Answer 38

> Coden llawn hylif mewn pilen sengl, y tonoplast.
Toddiant o siwgrau, halwynau ac asidau amino o’r enw cellnodd.

Question 39

Beth yw swyddogaethau y Gwagolyn?

Answer 39

> Storio fitaminau a phigmentau, fel mewn orennau a betws.
Chwarae rol bwysig mewn cynnal meinweoedd planhigol meddal.
Cynorthwyo osmoreolaeth mewn celloedd e.e trwy reoli lefel dwr sydd o fewn organebau ungellog fel amoeba.

Question 40

Beth sy’n diwgydd pan mae’r gwagolyn yn gwthio yn erbyn y cellfur?

Answer 40

Digwydd pan mae llawn hydoddiant ac mae’r gell yn mynd yn chwydd-dynn.

Question 41

Beth yw’r Cellfur?

Answer 41

CELLOEDD PLANHIGYN YN UNIG

Wedi’i wneud yn bennaf o gellwlos.

Question 42

Beth yw swyddogaethau y cellfur?

Answer 42

> Cludiant - bylchau rhwng y ffibrau cellwlos yn golygu bod y cellfur yn gwbwl athraidd i ddwr a ionau mewn hydoddiant (llwybr apolplast).
cryfder mecanyddol - pryd mae’n llawn mae cynnwys y gell yn gwthio yn erbyn y cellfur, sy’n gwrthsefyll ehangu ac mae’r gell yn mynd yn chwydd-dynn, gan gynnal y planhigyn.
Cyfarthrebu rhwng celloedd - plasmodesmata yw llinynnau cytoplasm sy’n mynd drwy fandyllau yn y cellfur, o un gell i’r nesaf. Caiff sylweddau eu cludo yn hawdd rhwng celloedd cyfagos (llwybr symplast).

Question 43

Beth yw’r rolau’r holl organynnau yn ystod synthesis a chludiant o glycoprotein?

Answer 43

1. Mae DNA yn codio ar gyfer cynhyrchu polypeptidau. Mae’r DNA fel arfer yn aros o fewn y cnewyllyn, ond ar gyfer synthesis protein mae edefyn o mRNA yn gadael trwy’r mandwll gnewyllol.
2. Mae’r safle trosiad wedyn yn digwydd yn y ribosomau, lle caiff mRNA ei ddefnyddio i gydosod y gadwyn polypeptid.
3. Mae’r gadwyn polypeptid wedyn yn teithio trwy’r fesiclau i’r organigyn golgi, ac mae’r golgi yn helpu i’w addasu i greu proteinau fel ensymau a hormonau. Mae’n gwneud hyn drwy cyfuno a fesiclau ar un pen a chreu fesiclau newydd ar y pen arall.
4. Mae glycoprotein wedyn yn cael ei gynhyrchu trwy ychwanegu carbohydradau i’r protein.
5. Mae’r cellbilen wedyn yn gadael y glycoprotein allan o’r gell.
6. Mae’r mitochondria yn helpu yn y broses o synthesis protein, gan ei fod yn darparu egni ar furf ATP.

Question 44

Beth yw prif nodweddion celloedd procaryotig?

Answer 44

> Dim organynnau pilennog yn y cytoplasm.
Wal y gell wedi ei wneud o peptidoglycan.
Darnau bach o DNA cylchog a elwir yn plasmidau.
Mesosomau, sef mewnblygiad o’r cellbilen, yw safle resbiradaeth aerobig.
DNA mewn ffurf nucletoid, sef un cromosom crwn, yn rhydd yn y cytoplasm.
Cynnwys ribosomau 70S.
Llai mewn maint.

Question 45

Beth yw firysau?

Answer 45

Cyfryngau heintus sy’n amrywio’n eang yn ol eu maint a’u siap ac yn achosi nifer o glefydau.
Maent yn fach iawn, ac mae angen defnyddio microsgop electron i weld nhw.

Question 46

Beth ydy pob firws unigol yn cynnwys?

Answer 46

DNA neu RNA wedi ei chwmpasu gan got brotein sef y capsid.
Mae gan rhai amlen o gwmpas y capsid sy’n deillio o cellbilen y gell mae wedi heintio.

Question 47

Beth yw nodweddion firysau?

Answer 47

Angellog ac yn cael ei ystyried i fod yn anfyw.
Angen atgenhedlu mewn celloedd eraill o’r enw gell letyol.
Maent yn chwistrellu ei DNA/ RNA i gell fyw.
Firws wedyn yn rheoli metabolaeth y gell ac yn gorfodi’r gell i greu sawl copi newydd o’r firws.

Question 48

Beth yw’r lefel trafnidiaeth?

Answer 48

LLEIAF
Moleciwlau - grwp o atomau wedi eu chysylltu mewn trefn arbennig.
Organynnau - strwythur tu fewn i gell sydd yn cyflawni swyddogaeth arbennig.
Celloedd - uned strwythurol elfennol organeb sydd yn cynnwys grwp o organynnau wedi ei amgylchynu gan bilen.
Meinweoedd - grwp o gelloedd sydd yn cyflawni swyddogaeth arbennig.
Organau - grwp o feinwe sydd yn cyflawni swyddogaeth arbennig.
Systemau - grwp o organau sydd yn cyflawni swyddogaeth arbennig.
Organebau - system sy’n hunan atgenhedlu a’r gallu i dyfu a chynnal ei hun.

Question 49

Beth yw bon celloedd?

Answer 49

Celloedd anwahaniaethol sydd gyda’r potensial i troi mewn i unrhyw fath o gell arbenigol.

Question 50

Beth yw meinweoedd epithelaidd?

Answer 50

Leinio arwynebau mewnol ac allanol y corff.
Swyddogaeth amddiffynnol neu secretu.
Cynnwys haenau sengl o gelloedd parhaus, sy’n cael eu dal at ei gilydd gan ychydig o sylwedd rhyng-gellog.
Dim pibellau gwaed, ond yn gallu cynnwys terfynau nerfau.
Haen isaf bob amser wedi’u cysylltu i bilen waelodol sydd wedi’i gwneud o golagen a phrotein.

Question 51

Beth epitheliwm ciwbodaidd?

Answer 51

Gyda swyddogaeth secretol mewn chwarennau megis y thyroid neu swyddogaeth ansecretol drwy ffurfio leinin tiwbyn procsimol troellog yr arennau neu ddwythellau o’r chwarennau poer.
Nid yw’r celloedd yn arbenigol iawn ac maent yn ffurfio haen sengl sydd ynglhwm wrth bilen waelodol.

Question 52

Beth yw epitheliwm ciliedig?

Answer 52

Cynnwys celloedd colofnog, hirach a cilia ar eu hymylon rhydd.
Llawer o gelloedd gobled sy’n secretu mwcws yn bresennol.
Mae cyfuniad o fwcws a cilia yn caniatau i sylweddau gael eu symud trwy ddwythellau, e.e y tracea a’r bronci.

Question 53

Beth yw epitheliwm cennog?

Answer 53

Wedi’i gwneud o gelloedd fflat ar bilen waelodol.
Ffurfio waliau’r alfeoli ac yn leinio cwmpan Bowman neffronau’r afu.

Question 54

Beth yw meinwe cyswllt?

Answer 54

Darparu prif feinweoedd cynnal ar ffurf cartilag ac asgwrn, a’r brif system gludo, sef gwaed.
Mae’n cysylltu, cynnal neu’n gwahanu meinweoedd ac organau.

Question 55

Beth ydy meine cyswllt yn cynnwys?

Answer 55

Amrywiaeth o gelloedd, ffibrau elastig a ffibrau colagen sydd wedi’u gosod mewn swm mawr o sylwedd rhyng-gellog a elwir yn matrics.
Rhwng y ffibrau mae celloedd sy’n storio braster a chelloedd y system imiwn.

Question 56

Beth yw meinwe cyhyrol?

Answer 56

Mae’r tri prif fath wedi’u gwneud o gelloedd neu ffibrau sy’n gallu cyfangu.

Question 57

Beth yw cyhyr rhesog?

Answer 57

Cyhyrau yn glynu at esgyrn ac yn cynhyrchu symudiad.
Cynnwys bandiau o gelloedd hir, neu ffibrau, sy’n rhoi cyfyngiadau pwerus, ond sy’n blino’n rhwydd.
Rydym yn gallu dewis cyfangu’r cyhyrau neu beidio, ac felly gelwir yn gyhyrau rheoledig.

Question 58

Beth yw cyhyr llyfn?

Answer 58

Cyfangu’n rhythmig, ond yn llai pwerus nah cyhyr rhesog ac nid yw’n blino’n hawdd.
Rheolir eu gweithgaredd gan nerfau o’r system nerfol awtonomig.
Maent yn chwarae rhan bwysig yn y llwybr treulio ac ym muriau’r pibellau gwaed.
Ni allwn rheoli hyn ac felly gelwir yn gyhyrau anrheoledig.
Does dim rhesi arnynt felly gelwir hefyd yn gyhyrau anrhesog.

Question 59

Beth yw cyhyr cardiaidd?

Answer 59

Dim ond yn y galon.
Mae rhesi ar y celloedd, ond does dim ffibrau hir fel cyhyr sgerbydol.
Nid yw’n blino ac mae’n parhau i guro drwy gydol eich oes.
Maent yn cyfangu’n rhythmig, heb ddim symbyliad gan nerfau na hormonau.

Question 60

Beth yw’r fformiwla ar gyfer chwyddhad?

Answer 60

Maint delwedd rhannu gyda maint gwirioneddol.

Question 61

Sut ydym yn cyfrifo chwyddhad?

Answer 61

1. Marc ar y llun lle rydych yn mynd i fesur, e.e rhwng A ac B, yna trosi mewn i ficrometrau trwy lluosi a 1000.
2. Rhannu a maint gwirioneddol i roi chwyddhad y llun.

Question 62

Sut ydym yn cyfrifo maint gwirioneddol?

Answer 62

1. Marciwch lle rydych yn mynd i fesur, e.e o A i B.
2. Mesur mewn milimetrau wedyn trosi i ficrometrau drwy luosi a 1000.
3. Rhannu maint y ddelwedd a’r chwyddhad i roi’r maint gwirioneddol mewn micrometrau.

Question 63

Sut ydym yn cyfrifo chwyddhad o bar graddfa?

Answer 63

1. mesur hyd y bar graddfa.
2. Trosi i micrometrau.
3. Rhannu hyd y ddelwedd gyda hyd y bar graddfa.