Bioleg 1.4 Ensymau Flashcards
Beth yw enw ar adweithiau cemegol sy’n digwydd mewn celloedd byw?
Metabolaeth.
Beth yw adweithiau anabolig?
Yr adweithiau sy’n cymryd molecylau syml/bach a trwy broses o fondio yn ffurfio moleciwl mwy cymhleth e.e synthesis proteinau.
Beth yw adweithiau catabolig?
Yr adweithiau lle mae molecylau cymhleth yn cael eu hollti i roi molecylau symlach e.e treuliad.
Beth yw’r llwybr metabolaidd?
Ble mae cynhyrchion un adwaith yn adweithyddion y nesaf.
Beth yw ensymau?
Rheoli holl adweithiau cemegol.
Gweithredu fel catalyddion biolegol (cyflymu’r adwaith).
Beth yw priodweddau ensym?
> Cyflymu adweithiau cemegol.
Ddim yn dod i ben.
Ddim yn newid ac yn gallu cael ei ail-ddefnyddio.
Gyda rhif trosiant uchel (h.y mae nhw’n catalyddu llawer o adweithiau yr eiliad.
Beth fyddai’n digwydd heb ensymau?
Byddai adweithiau cemegol mewn celloedd yn rhy araf i alluogi bywyd.
Ble ydy ensymau yn cael ei syntheseiddio?
Mewn celloedd.
Ble ydy ensymau allgellog yn gweithio?
Gweithio tu allan i gelloedd ar ol cael eu secretu trwy ecsocytosis e.e ensymau treulio fel amylas.
Ble ydy ensymau mewngellol mewn hydoddiant yn gweithio?`
Tu fewn i gelloedd mewn hydoddiant e.e ensymau sy’n ymddatod glwcos yn y cytoplasm yn ystod cam gyntaf resbiradaeth.
Ble ydy ensymau mewngellol ynghlwm wrth bilenni yn gweithio?
Tu fewn i gelloedd ynghlwm wrth bilenni e.e ATP synthetas, sydd ar cristae mitocondria.
Beth yw rhan fwyaf o ensymau?
Protein globwlar.
Beth yw adeiledd ensymau?
> Adeiledd trydyddol.
Gwneud o un neu fwy gadwynau o asidau amino a elwir yn gadwyn polypeptid.
Beth yw priodweddau y gadwyn polypeptid?
Wedi’i blygu’n dynn i roi siap sfferig neu grwn a grwpiau R hydroffilig ar du allan y moleciwl, sy’n golygu bod ensymau’n hydawdd.
Beth ydy’r dilyniant penodol o grwpiau R yn pennu?
Pa fondiau (hydrogen, pontydd deusylffid, ionig) mae’r asidau amino’n gwneud gyda’i gilydd.
Beth yw safle actif yr ensym?
Safle 3D lle mae’r swbstrad yn rhwymo a bondiau gwan. Mae gweddill yr ensym yna i sicrhau bod siap y safle actif yn aros yr un siap.
Beth sydd angen ar foleciwlau i adweithio?
Digon o egni cinetig i fynd yn ddigon agos at ei gilydd i adweithio.
Beth yw’r egni actifadu?
Isafswm yr egni sydd ei angen er mwyn i foleciwlau adweithio, gan dorri’r bondiau sy’n bresennol yn yr adweithyddion a gwneud rhai newydd.
Sut ydym yn gwenud i gemegion adweithio yn gyflymach?
Cynyddu ei hegni cinetig, i wneud gwrthdrawiadau llwyddianus rhyngddynt yn fwy tebygol.
Beth ydy tymhereddau dros 40 C yn gwneud?
Dadnatureiddio proteinau, felly mae ensymau yn gweithio drwy ostwng yr egni actifadu sy’n golygu bod adweithiau’n gallu digwydd ar dymheredd is.
Beth ydyn ni methu newid am ensymau?
> Ni ellir newud faint o gynnyrch a ffurfir yn y pen draw.
Rydym dim ond on gallu rheoli pa mor gyflym y bydd yn ffurfio.
Beth yw y damcaniaeth glo ac allwedd?
Dynodi bod siap unigryw’r safle actif yn golygu mae dim ond un math o adwaith mae ensym yn gallu ei gatalyddu, a felly mae pob ensym yn benodol i un swbstrad.
Sut ydym yn disgrifio siap y safle actif?
Gyflenwol i siap y swbstrad.
Beth yw y damcaniaeth ffit anywthol?
> Damcaniaeth arall i egluro gweithrediad ensym.
Koshland wedi arsylwi bod siap sadle actif ensym yn newid wrth rwymo a’i swbstrad.
Awgrymodd fod siap y safle actif yn hyblyg a gallu addasu a newid fel bod moleciwl y swbstrad yn clymu i’r ensym.
Beth yw enghraifft o esnym sy’n gweithredu fel hyn?
Yr ensym Lysosym, sef ensym gwrthfacteria mewn poer, mwcws a dagrau bodau dynol.
Beth sy’n digwydd i’r hollt?
Mae’r hollt yn cae dros y siwgrau ac mae’r moleciwl lysosym yn newid siap o gwmpas y siwgrau ac yn hydrolysu’r bondiau sy’n eu dal nhw at ei gilydd.
Mae’r cellfur yn gwahanu. ac mae’r bacteria’n amsugno dwr drwy osmosis ac yn byrstio a marw.
Beth ydy’r model ffit anwythol yn esbonio yn dda?
> Penodolrwydd ensymau - nid yn unig oes rhaid i’r swbstrad fod y siap cywir i uno a’r safle actif, mae hefyd angen achosi siap y safle actif newid mewn ffordd benodol.
> Penodolrwydd eang rhai ensymau e.e lipas - mae’r ffaith bod swbstrad yn gallu mowldio’r ensym i’w siap ei hun yn golygu bod llawer o wahanol swbstradau’n gallu adweithio a’r un ensym.
> Esboniad o sut mae ensymau yn lleihau egni actifadu - mae’n rhaif i siap safle actif a’r swbstrad newid ychydig. Bydd hyn yn rhoi straen ar y bondiau yn y swbstrad ac felly bydd angen llai o egni i dorri’r bondiau.
Beth yw cyfradd adwaith?
Faint o swbstrad caiff ei defnyddio NEU faint o cynnyrch sy’n cael eu greu mewn amser penodedig.
Beth yw’r hafaliad ar gyfer tangiad y graff?
Newid mewn Y
Newid mewn X
Beth yw’r ffactor cyntaf sy’n effeithio ar gyfradd adweithiau esnymol?
Tymheredd.
Beth sy’n digwydd wrth cynyddu’r tymheredd?
Cynyddu egni cinetig ensymau a swbstradau (symud yn gyflymach) ac felly bydd amledd y gwrthdrawiadau llwyddiannus yn cynyddu, gan gynyddu cyfradd adwaith.
Ble ydy’r cyfradd adwaith yn cynyddu lan i?
Y tymheredd optimwm, ble mae actifedd yr ensym ar ei uchaf.
Beth yw gwrthdrawiad llwyddiannus?
Pryd mae’r swbstrad gyda’r egni actifadu yn gwrthdaro gyda’r safle actif i ffurfio cymhlygyn ensym swbstrad.
Beth sy’n digwydd wrth i moleciwlau ddirgrynu nwy?
Mae bondiau hydrogen yn torri, gan newid siap y safle actif a dydy’r swbstrad ddim yn ffitio (mae’r ensym wedi dadnatureiddio).
Mae’r swbstrad ddim yn gyflenwol gyda siap y safle actif ar ol dadnatureiddio.