Bioleg 1.4 Ensymau Flashcards
Beth yw enw ar adweithiau cemegol sy’n digwydd mewn celloedd byw?
Metabolaeth.
Beth yw adweithiau anabolig?
Yr adweithiau sy’n cymryd molecylau syml/bach a trwy broses o fondio yn ffurfio moleciwl mwy cymhleth e.e synthesis proteinau.
Beth yw adweithiau catabolig?
Yr adweithiau lle mae molecylau cymhleth yn cael eu hollti i roi molecylau symlach e.e treuliad.
Beth yw’r llwybr metabolaidd?
Ble mae cynhyrchion un adwaith yn adweithyddion y nesaf.
Beth yw ensymau?
Rheoli holl adweithiau cemegol.
Gweithredu fel catalyddion biolegol (cyflymu’r adwaith).
Beth yw priodweddau ensym?
> Cyflymu adweithiau cemegol.
Ddim yn dod i ben.
Ddim yn newid ac yn gallu cael ei ail-ddefnyddio.
Gyda rhif trosiant uchel (h.y mae nhw’n catalyddu llawer o adweithiau yr eiliad.
Beth fyddai’n digwydd heb ensymau?
Byddai adweithiau cemegol mewn celloedd yn rhy araf i alluogi bywyd.
Ble ydy ensymau yn cael ei syntheseiddio?
Mewn celloedd.
Ble ydy ensymau allgellog yn gweithio?
Gweithio tu allan i gelloedd ar ol cael eu secretu trwy ecsocytosis e.e ensymau treulio fel amylas.
Ble ydy ensymau mewngellol mewn hydoddiant yn gweithio?`
Tu fewn i gelloedd mewn hydoddiant e.e ensymau sy’n ymddatod glwcos yn y cytoplasm yn ystod cam gyntaf resbiradaeth.
Ble ydy ensymau mewngellol ynghlwm wrth bilenni yn gweithio?
Tu fewn i gelloedd ynghlwm wrth bilenni e.e ATP synthetas, sydd ar cristae mitocondria.
Beth yw rhan fwyaf o ensymau?
Protein globwlar.
Beth yw adeiledd ensymau?
> Adeiledd trydyddol.
Gwneud o un neu fwy gadwynau o asidau amino a elwir yn gadwyn polypeptid.
Beth yw priodweddau y gadwyn polypeptid?
Wedi’i blygu’n dynn i roi siap sfferig neu grwn a grwpiau R hydroffilig ar du allan y moleciwl, sy’n golygu bod ensymau’n hydawdd.
Beth ydy’r dilyniant penodol o grwpiau R yn pennu?
Pa fondiau (hydrogen, pontydd deusylffid, ionig) mae’r asidau amino’n gwneud gyda’i gilydd.
Beth yw safle actif yr ensym?
Safle 3D lle mae’r swbstrad yn rhwymo a bondiau gwan. Mae gweddill yr ensym yna i sicrhau bod siap y safle actif yn aros yr un siap.
Beth sydd angen ar foleciwlau i adweithio?
Digon o egni cinetig i fynd yn ddigon agos at ei gilydd i adweithio.
Beth yw’r egni actifadu?
Isafswm yr egni sydd ei angen er mwyn i foleciwlau adweithio, gan dorri’r bondiau sy’n bresennol yn yr adweithyddion a gwneud rhai newydd.
Sut ydym yn gwenud i gemegion adweithio yn gyflymach?
Cynyddu ei hegni cinetig, i wneud gwrthdrawiadau llwyddianus rhyngddynt yn fwy tebygol.
Beth ydy tymhereddau dros 40 C yn gwneud?
Dadnatureiddio proteinau, felly mae ensymau yn gweithio drwy ostwng yr egni actifadu sy’n golygu bod adweithiau’n gallu digwydd ar dymheredd is.
Beth ydyn ni methu newid am ensymau?
> Ni ellir newud faint o gynnyrch a ffurfir yn y pen draw.
Rydym dim ond on gallu rheoli pa mor gyflym y bydd yn ffurfio.
Beth yw y damcaniaeth glo ac allwedd?
Dynodi bod siap unigryw’r safle actif yn golygu mae dim ond un math o adwaith mae ensym yn gallu ei gatalyddu, a felly mae pob ensym yn benodol i un swbstrad.
Sut ydym yn disgrifio siap y safle actif?
Gyflenwol i siap y swbstrad.
Beth yw y damcaniaeth ffit anywthol?
> Damcaniaeth arall i egluro gweithrediad ensym.
Koshland wedi arsylwi bod siap sadle actif ensym yn newid wrth rwymo a’i swbstrad.
Awgrymodd fod siap y safle actif yn hyblyg a gallu addasu a newid fel bod moleciwl y swbstrad yn clymu i’r ensym.
Beth yw enghraifft o esnym sy’n gweithredu fel hyn?
Yr ensym Lysosym, sef ensym gwrthfacteria mewn poer, mwcws a dagrau bodau dynol.
Beth sy’n digwydd i’r hollt?
Mae’r hollt yn cae dros y siwgrau ac mae’r moleciwl lysosym yn newid siap o gwmpas y siwgrau ac yn hydrolysu’r bondiau sy’n eu dal nhw at ei gilydd.
Mae’r cellfur yn gwahanu. ac mae’r bacteria’n amsugno dwr drwy osmosis ac yn byrstio a marw.
Beth ydy’r model ffit anwythol yn esbonio yn dda?
> Penodolrwydd ensymau - nid yn unig oes rhaid i’r swbstrad fod y siap cywir i uno a’r safle actif, mae hefyd angen achosi siap y safle actif newid mewn ffordd benodol.
> Penodolrwydd eang rhai ensymau e.e lipas - mae’r ffaith bod swbstrad yn gallu mowldio’r ensym i’w siap ei hun yn golygu bod llawer o wahanol swbstradau’n gallu adweithio a’r un ensym.
> Esboniad o sut mae ensymau yn lleihau egni actifadu - mae’n rhaif i siap safle actif a’r swbstrad newid ychydig. Bydd hyn yn rhoi straen ar y bondiau yn y swbstrad ac felly bydd angen llai o egni i dorri’r bondiau.
Beth yw cyfradd adwaith?
Faint o swbstrad caiff ei defnyddio NEU faint o cynnyrch sy’n cael eu greu mewn amser penodedig.
Beth yw’r hafaliad ar gyfer tangiad y graff?
Newid mewn Y
Newid mewn X
Beth yw’r ffactor cyntaf sy’n effeithio ar gyfradd adweithiau esnymol?
Tymheredd.
Beth sy’n digwydd wrth cynyddu’r tymheredd?
Cynyddu egni cinetig ensymau a swbstradau (symud yn gyflymach) ac felly bydd amledd y gwrthdrawiadau llwyddiannus yn cynyddu, gan gynyddu cyfradd adwaith.
Ble ydy’r cyfradd adwaith yn cynyddu lan i?
Y tymheredd optimwm, ble mae actifedd yr ensym ar ei uchaf.
Beth yw gwrthdrawiad llwyddiannus?
Pryd mae’r swbstrad gyda’r egni actifadu yn gwrthdaro gyda’r safle actif i ffurfio cymhlygyn ensym swbstrad.
Beth sy’n digwydd wrth i moleciwlau ddirgrynu nwy?
Mae bondiau hydrogen yn torri, gan newid siap y safle actif a dydy’r swbstrad ddim yn ffitio (mae’r ensym wedi dadnatureiddio).
Mae’r swbstrad ddim yn gyflenwol gyda siap y safle actif ar ol dadnatureiddio.
Beth yw’r ail ffactor sy’n effeithio ar gyfradd adweithiau esnymol?
pH.
Beth yw pH?
Y grynodiad o ionau hydrogen mewn hydoddiant.
Beth ydy’r ionau H+ yn effeithio arno?
Sefydlogrwydd rhai o’r fondiau sy’n cynnal strwythur trydyddol y protein.
Beth sy’n digwydd ar pH isel?
Mae gormodedd o ionau H+ yn cael eu hatynnu at wefrau negatif ar y cadwynau ochr ac yn eu niwtralu nhw.
Beth ydy hwn yn tarfu ar?
Y bondiau ionig a hydrogen sy’n cynnal siap y safle actif. Ma’r siap yn newid, gan ddadnatureiddio’r ensym.
Beth ydy newidiadau bychan i’r pH yn gallu gwneud?
Anactifadu yr ensym heb effeithio ar adeiledd yn barhaol. Maeny yn achosi i’r bondiau hydrogen i dorri sy’n achosi’r ensym i ddadnatureiddio.
Beth yw’r trydydd ffactor sy’n effeithio ar gyfradd adweithiau esnymol?
Crynodiad yr ensym.
Beth ydy’r ensymau yn ffurfio gyda’r swbstrad am amser byr?
Cymhlygyn.
Beth sy’n digwydd i’r cynhyrchion felly?
Maent yn cael eu rhyddhau yn gyflym iawn ac mae’r ensym yn cael ei ailddefnyddio. Ac felly dim ond crynodiad isel o ensym sydd ei angen i gatalyddu nifer mawr o adweithiau.
Beth ydy’r cyfradd adwaith yn cael ei fesur gan?
Y rhif trosiant.
Beth yw’r rhif trosiant?
Y nifer o folecylau o swbstrad mae ensym yn gallu newid i gynnyrch mewn 1 eiliad.
Beth yw rhif cylchdroi ensym catalas?
40,000,000 s-1.
Beth yw’r cyfrannedd union?
Y cyfradd adwaith a gatalyddir gan ensym a chrynodiad yr ensym.
Pam ydy hwn yn digwydd?
Wrth gynyddu’r crynodiad ensym mae mwy o safleoedd actif i gataleiddio’r adwaith.
Pryd ydy’r berthynas hon yn ddilys?
Os yw’r pH a’r tymheredd yn gyson ac os oes gormodedd o swbstradau’n bresennol.
Beth yw’r pedwerydd ffactor sy’n effeithio ar gyfradd adweithiau ensymol?
Crynodiad swbstrad.
Beth sy’n digwydd ar y dechrau?
Mae cyfradd yr adwaith yn cynyddu wrth i grynodiad y swbstrad gynyddu ac felly mae crynodiad y swbstrad yn rheoli cyfradd yr adwaith a elwir yn ffactor gyfyngol.
Pam ydy hwn yn digwydd?
Oherwydd ar grynodiad isel o swbstrad, dim ond rhai moleciwlau swbstrad sydd gan y moleciwlau ensym i wrthdaro a nhw, felly dydy’r safleoedd actif ddim yn gweithio i’w gallu llawn.
Beth sy’n digwydd wrth ychwanegu mwy o swbstrad?
Mae mwy o safleoedd actif yn cael eu llenwi.
Beth sy’n digwydd wrth ychwanegu fwy a fwy o swbstrad?
Bydd crynodiad critigol yn cael ei gyrraedd.
Beth sy’n diwgydd ar y pwynt yma?
Bydd yr holl safleoedd actif yn llawn a bydd cyfradd yr adwaith ar ei uchaf.
Beth ydym yn galw e pryd mae’r safleodd actif i gyd yn llawn?
Dywedir bod yr ensymau yn dirlawn. Ar y pwynt yma mae ffactor arall e.e tymheredd yn ffactor cyfyngol.
Beth yw atalyddion?
Sylweddau sydd yn rhwymo ag ensym ac yn lleihau ei cyfradd adwaith. Defnyddir fel cyffuriau.
Beth yw atalyddion cystadleuol?
Effeithio gweithred yr ensym trwy glymu i’r safle actif ac yn rhwystro’r swbstrad rhag gwneud yr un peth.
Beth yw siap atalyddion cystadleuol?
Tebyg i swbstrad arferol ac felly maent yn gyflenwol i siap y safle actif.
Beth ydy cynyddu crynodiad y swbstrad yn gwneud?
Lleihau effaith yr atalydd, oherwydd y mwyaf o foleciwlau swbstrad sy’n bresennol, y mwyaf yw ei siawns y bydd swbstrad yn gwrthdaro a safle actif ensym a ddim atalydd.
Beth fydd effaith crynodiad swbstrad uchel ac atalydd cystadleuol isel?
Effaith atalydd yn isel.
Beth os mae crynodiad y swbstrad yn isel a’r atalydd cystadleuol yn uchel?
Effaith atalydd yn uchel.
Beth yw atalyddion anghystadleuol?
Atalyddion sy’n cysylltu ei hun i safle gwbl wahanol i’r safle actif, sef y safle Alosterig.
Beth ydy hwn yn effeithio ar?
Bondiau sy’n bwysig i gadw siap trydyddol yr ensymau. Bydd hyn yn newid siap y safle actif.
Beth yw enghreifftiau atalyddion cystadleuol?
Cyanid.
Beth yw ensymau ansymudol?
Ensym sydd wedi’u rhwymo, gosod neu eu dal ar fatrics anadweithiol.
Sut gellir wneud ensymau yn ansymudol?
Bondio yn gofalent i sylwedd anadweithiol fel cellwlos neu eu mewngapsiwleiddio mewn peli o gel.
Beth ydy gwneud ensymau ansymudol gyda matrics o bolymer yn creu?
Micro amgylchedd.
Pam ydy defnyddio ensymau ansymudol mewn matrics polymer yn wneud nhw’n fwy sefydlog?
Oherwydd mae’n creu microamgylchedd sy’n caniatau i adweithiau ddigwydd ar dymheredd uwch neu pH mwy eithafol nag arferol.
Beth ydy dal ensym yn llonydd yn gwneud?
Atal bondiau torri a fyddai’n dadnatureiddio y safle actif, felly gallwn ni ddefnyddio’r ensym dan fwy o amrywiaeth o amodau ffisegol na pe abi’n rhydd mewn hydoddiant.
Beth yw anfanteision ensymau ansymudol?
> Dim yn gallu symud.
Lleihau amlder gwrthdrawiadau llwyddiannus gan mai’r swbstrad yw’r unig moleciwl sy’n symud.
Bydd ensymau rhydd felly wastad yn fwy actif, cyn belled ac nad yw’r tymheredd yn uwch na’r optimwm.
Beth yw manteision ensymau ansymudol?
> Mwy o sefydlogrwydd a gweithio dros amrediad tymheredd a pH mwy.
Dydy’r ensym ddim yn halogi’r cynhyrchion.
Hawdd ychwanegu meu dynnu ensymau - mwy o reolaeth dros yr adwaith.
Gallwn ddefnyddio dilyniant o golofnau er mwyn defnyddio llawer o ensymau a gwahanol optima pH neu dymheredd mewn un broses.
Beth yw defnydd o ensymau ansymudol?
Llenwi colofnau gwydr.
Swbstrad yn cael ei ychwanegu drwy dop y golofn ac wrth iddo lifo i lawr, mae’r swbstrad yn rhwymo a safleoedd actif yr ensymau ar arwyneb neu thu mewn i’r gleiniau.
Pam oes fantais i osod ensymau mewn gleiniau llai?
Gan fydd ganddyn nhw gyfanswm arwynebedd arwyneb fwy ac felly all y swbstrad tryledu i’r ensym yn gyflymach.
Beth yw enghraifft o ensym ansymudol?
Glwcos isomeras a chaiff ei ddefnyddio yn y cynhyrchiad o ffrwctos.
Gall defnyddio’r ensymau yma yn ddi-dor am dros fil awr ar dymereddau rhwng 60c - 65c.
Sut ydy hwn yn gweithio?
Wrth i’r toddiant glwcos llifo heibio’r peli alginad mae’r glwcos yn tryledu i mewn i’r gleiniau ac yn ffurfio cymhlygyn ensym-swbstrad gyda’r ensym glwcos isomeras.
Bydd y cynnyrch ffrwctos yn tryledu allan o’r gleiniau ac yn llifo allan o’r gwaelod.
Beth yw’r ail defnydd o ensymau ansymudol?
Creu llaeth heb lactos.
Sut ydy hwn yn gweithio?
Wrth i’r llaeth lifo drwy’r golofn, mae’r swbstrad (lactos) yn tryledu i mewn i’r gleiniau alginad ac yn ffurfio cymhlygyn ensym-swbstrad gyda’r lactas.
Mae’r monosacaridau glwcos a galactos yn tryledu allan o’r gleiniau ac yn gadael y golofn gyda gweddill y llaeth.
Beth yw trydydd defnydd o ensymau ansymudol?
Biosynhwyryddion.
Beth yw biosynhwyryddion?
Dyfais sy’n cyfuno ensym a thrawsddygiadur sy’n trawsnewid signal cemegol yn sgnal trydanol er mwyn mesur crynodiad cemegyn.
Beth ydyn nhw’n gallu canfod, adnabod a mesur?
Crynodiadau isel iawn o foleciwlau pwysig yn gyflym ac yn fanwl gywir.
Pa egwyddor ydyn nhw’n gweithio arno?
Bod ensymau’n benodol ac yn gallu dewis un math o foleciwl o gymysgedd, hyd yn oed ar grynodiadau isel iawn.
Beth yw enghraifft o biosynhwyryddion?
Canfod glwcos yn y gwaed. Mae hyn yn bwysig i unigolion sydd gyda clefyd i siwgr.
Sut ydy hwn yn gweithio?
> Mae’r ensym glwcos ocsidas yn ansymudol ar bilen athraidd ddetholus sydd ond yn gadael glwcos trwy.
Mae’r bilen yn cael ei osod mewn sampl o waed.
Mae’r glwcos yn tryledu trwy’r bilen ac yn rhwymo gyda’r glwcos ocsidas.
Mae’r ensym yn catalyddu’r adwaith isod - Glwcos + Ocsigen —> Hydrogen Perocsid + asid glwconig.
Mae’r hydrogen perocsid yn cael ei chanfod gan yr electrod sydd yn cynhyrchu signal trydanol.
Mwyaf yw’r signal trydanol yr uchaf yw crynodiad y glwcos yn y gwaed.
