Aantekeningen Flashcards
fecundity
vermogen om levend geboren kind op de wereld te zetten
hangt af van de duur van de fertiele fase en het aantal beschikbare genen
GnRH
stimuleer LH en FSH
FSH
groei follikels
granulocellen in follikel
oestrogeen wat weer FSH remt
LH piek
ovulatie
endometrium
progesteron zorgt voor de opbouw en het remt de Lh productie
als progesteron dan daalt breekt het endometrium af
verschil hormonen zwanger en niet zwanger
z: prog hoog en LH en FSH laag
nz: prog en oes laag en LH en FSH hoog voor nieuwe cyclus
kenmerk organische oorzaak cyclus stoornis
variatie in hoeveelheid bloedverlies
kenmerk regulatoire oorzaak in cyclus stoornis
variatie in cyclusduur
wat kan in lab geprikt worden
standaard: FSH, LH, oestradiol en prolactiene
op indicatie: andorgenen, steroiden, SHBG en TSH/FT4
hyperprolactinemie
- verlaagd oestrogeen
- amenorroe
- mild: luteale fase en cyclus duur neemt af
- galactorroe
door begine microadenaeem/ macroadenoom die op chiasma opticum kan drukken wat voor gezichsveldprobelemn kan zorgen
behandeling: dopamine agonist
WHO-1 anovulatie
- centrale oorzaak: laag FSH/LH en oestradiol
- presentatie: amenorroe, vaak secundair
- behsandeling: OAC of hormoonsubstitutie
WHO-2 anovulatie
- multifactureel: normaal FSH en oestradiol en verhoogd/ nnormaal LH
- oligo-of ammenoroe
- overgewicht
- hyperandrogenisme
- PCOS
behandeling:
- overgewichtreductie
- cyclus herste;
- herstel ovulatie met gonadotrofinen
- oestradiol receptor modulatie
WHO-3
- perifere oorzaak: hoog FSH en LH en laag oestradiol
- amenorroe
- korte cyclus in vroeg stadium
behandeling:
- hst
- osteoporose preventie
- androgeen substitutietherapie
spermatogenese
- in tubili seminiferi
- spermatogonia bewegen bij ingaan meiotische profase van basale lamina naar binnen
fenylketonurie
typisch pleiotropie (1 mutatie kan meer effecten hebben)
- metale retardie
- tumoren
- eczeem
- pigment defecten
endometrium lagen
- functionele laag: reageert op hormonale veranderingen en wordt afgestoten
- basale laag: voorziet functionele laag van voedingsstoffen
Eerste 10 dagen van de cyclus
theca cellen ontwikkelen receptoren voor LH en geven androsteendron af
granulosacellen binden FSH en produceren aromatase wat androsteendoion omzet in oestrogeen
dag 10-14
Ook granulosa cellen ontwikkelen LH receptoren
door oestrogeen en positeive feedback komt een LH piek
door oestrogeen verdikt ook het endometrium in de proliferatie fase
post- ovulatoire fase
- door lage LH levels wordt cholesterol omgezet in progesteron
- granulosa cellen produceren inhibine A wat FSH remt (luteale fase)
- progesteron veranderd het slijmvlies waardoor innesteling mogelijk wordt
- negatieve feedbakc van LH zorgt voor degeneratie van het gele lichaam
oestrogenen
sekssteroiden:
- secundaire geslachtskenmerken
- heldere afscheiding
`progesteron
maakt slijm dikker en zorgtvoor sluiten baarmoedermond
inhibine
a: na eisprong tijdens corps lutem
b: voor eisprong
HCG
bij bevruchting kan aan LH receptoren binden waardoor progestorn gemaakt blijft worden door corpus luteum
sertolicellen
- steun
- bescherming
- voorziening spermatogenese
- geen toxische dingen
- pructie ABP, estradiol, inhibine en MIH
- fagocytose cytoplasmatische resten
eigenschappen adenocarcinomen
- onregelmatige rangschikking’
- geen basale cellen
- prominente nucleus
- atypie in verhouding tot kernvergrting
- geen basale cellen bij prostaat kanker
SRY
in week 7-12 bij foetus ontwikkeling testis
productie testosteron voor ontwikkelen gangen van wolf
productie AMH voor vernietiging gangen van muller
testosteron wordt ook omgezet in DHT en zo ontwikkelen de externe genitalien zich
LH
leydig cellen maken testosteron
FSH
sertolicellen maken Inhibine B
johnsen score
classificatie spermatogenese
expulsie door
m. bulbocavernosus
m. ischiocavernosis
en bekkenbidemspieren tekken samen
primair hypogonadisme
probleem in testis
behandelen met TRT
kinefelter
ddor meiotische non- disjunctie
- lange ledematen
- slechte baardgroei
- gynaecomastie
- osteoparose
- testicularie atrofie
- vrouwelijke bouw
turner
- perifeer lymfoedeem
- gepigmenteerde naevi
- cubitus valgus
- lage postieure haargrens
- vernauwing aorta (co-arcatie)
- brede borstkas
- afwijkende tepels
- gonadale dusgenesie
isochromosoom
2 p of q armen
reciproke translocatie
2 niet homologe stukken dna uitwisselen
robertsoniaanse translocatie
heel chrom vast aan ander chromosoom
Dystopia myotonica
ziekte van steinert:
- neuromusculair
- autosomaal dominante mutatie op DMPK- gen op chrom 19
- repeat aandoening en anticipatie
- mannen tetis atrofie en infertiliteit kans
- vrouw met zwangerschaps complicaties
kallman syndroom
- kal- 1 gen
- hypogonadotroop hyopgonadisme
- anosomie
syndroom van sewyer
- sry mutatie/ deletie
- streak gonads
fragiele x
FMR1-gen
lang gelaat
grote afstaande hogen
smal hoog gehemelte
brede onderkaak
PCOS in zwangerschap
vaker:
- zwangerschapsdiabetes
- hoge bd
- pre- eclampsie
- slechte kinderen
( geen verhoogde kans op miskramen)
punten hunault score
- leeftijd vrouw
- duur nvruchtbaarheid in jaren
- aanwezigheid eerdere spontane zwangerschap
- verwijzing
- percentage zaad met goede motiliteit
< 30%: IVF
> 40% = expectatief
indicatie fertiliteitschirurgie
- tubapathologie als endometrios
- geperforeerde appendicitis in vg
- verklevingen
contra indicaties fertiliteits chirurgie
- ernsitge tubapathologie
- ernstige OAT (zaadafwijking)
- anovulatie
- ouder
risicos:
- perforatie
- bloedverlies
- infectie
- elektrolyten stoornis
ovulatie inductie
indicatie:
WHO 1 of 2 en hyperprolactinemie
contraindicatie:
- dubbelzijdige tubapathologie
- ernstige oat
- hoge BMI
- who 3
risico op overstimulatie waardoor meerling
IUI
Bij:
- obegrepen inferiliteit
- matige OAT
- cyclusstoornis met semenafwijking
risico op meerling en infectie
IVF
Bij:
- tubapathologie
- lagere vruchtbaarheid man
- onbegrepen infertiliteit
- cyclusstoonis
- ernstige endometriose
risico op meerling, OHSS, infectie, bloeding en aangeboren afwijkingen
ICSI
bij ernstige semenafwijking en mislukte IVF
chirurgie bij man
bij:
- obstructieve azoospermie (PESA/ MESA)
- niet- obstructieve azoospermie (TESE)
- sterilisatie
- varicocele
foliumzuur inname
preventie spina bifida week 5-8
anders in de secretie fase dan in de proliferatie fase
- tubuli griller met een sterk gekartelde wand
- dikkere laag endometrium
- cellen niet in mitose maar slijmproductie
- onregelmatig opp
- lossere stromacellen
- toenemende secretie door celuitrijping
asthenozoospermie
verminder bewegelijke
clomiphene citraat
behandeling bij WHO-2 vruchtbaarheidsstoornis:anovulatoir
induceerd ovulatie doordat het lijkt op oestradiol:
blokkeerd oestrogeen receptor
verhoogf GnRh
meer uitrijping follikels
obees
lang te hppg oestrogeen
veel follikels gedifferentieerd:
kunnen niet meer voor ovulatie
hypergonadotroop hypergonadisme testis
LH en FSH verhoogd
testis dysfunctie:
- klinefelter
- anorchie (testes afwezig)
- enzymdefect androgen synthese
- cryptochisme
- orchitis (testes ontsteking)
- torsio testis
- bilaterale orchidectomie (inhoud testikels verwijderd)
- cytotoxische therapie
werking hormonale anticonceptie
verhinderen ovulatie door verhoogd progesteron wat LH piek onderdrukt
en FSH rem doe de follikel remt ook door oestrogenen
oestrogenen vooral boor stabilisatie endometrium: geen doorbraakbloedingen
onregelmatige bloedingen door de pil
1e helft door te weinig oestrogenen
2e helft door te weinig progestativum
bijeffecten pil
- verstoorde glucosetolerantie test
- verhoogd seumlipiden (triglyceriden
- verhoogd binding globulines: SHBG, CBG en TBG : lagere vrije fractie
- leveradenomen bij oudere generaties
contraindicaties pil
- trombose
- cardiovasculaire aandoeningen
- beroerte
- leveraandoeningen
- mammacar en gyn maligniteit
gezonde seksualiteit
egosyntoon en bevredigend : geen schade aan personen
psychomatische cirkel van bancroft
interactie hoofd en lichaam:
- tactiele timulie die zorgt voor perifere en genitale opwinding en waarde oordeel aan simulus
- beweustwoording respons: cognitie
- positief of negatief geeft dan stimulus of inhibitie
effecten van lactatie
prolactine verhoging zorgt voor weinig oestrogeen en andorgeen waardoor vrouw minder snel opgewonden is en meer vermoeid
seksuele veranderingen tijdens zwangerschap
- zin daalt 1e en 3e trimester (daarmee ook hoe vaak seks)
- in 1e en 2e trimester continu doorbloeding van hert bekken
- in 1e trimester pijn in borsten bij opwinding
- in 2e trimester pijn bij opwinding zonder orgasme
- in 3e trimester pijn bij orgasme (weeen)
- angst in 1e trimester kan voor miskraam of beschadiging vrucht zorgen en in 3e voor een bevalling
- orgasme in 2e trimester is makkelijker maar resolutie gaat minder volledig
PLISSIT model
- permission: bespreekbaarheid en signalen patient: normaliseer seksualiteit
- Limited info: zorgen in context diagnose zetten en informatie bieden
- specific suggestion: simpele gedragsadviezen
- intensive therapy: psychotherapie/ cognitieve gedragstherapie
verschil anticonceptie en interceptie
- anticonceptie: verhinderen bevruchting
- interceptie: voorkomen innesteling
medicatie op pil- activiteit
remmen; - ine
verhogen: - pam, crticosteroiden en metraprolo
enzyminducerend: anti- epilecptica, hiv med rifampicine en sint- jans kruid
contra- indicaties spiraal
- onbegrepen bloeddingen
- uterus afwijkingen
- zwnagerschap
- infecite
- maligne
- kleine uterus
- dysmenrroe
- menhoragie
sterilisatie
man: vas deferens afgebonden en doorgenkips
vrouw: clip op eileider
waardoor ongelijke deling met poollichaampjes
doordat metafase plaat tegen het celmembraan aan ligt
acrosoom reactie
bindine van spermacel bindt aan bindine receptoren van zona pellucide en dan zorgt acrosomine voor lokaal oplossen zona pellucida: zaadcel gaat naar eicel
zona reactie
- eicelwand depolariseerd: ca stijgt en corticale lamina vermelt met eicel
- versteviging zona pellucida
- verandering bindine receptor: zaadcellen binden niet
- afbreken bindine receptoren
behandeling PMS
- onderdrukking hormonen: oac, progestiva en GnrH
- selective serotonine re-uptake inhibitors: seroxat, prozacel en zoloft
- lichamelijke activiteit
- dieet adviezen
- stress vermindering
lymphogranuloma venereum
agressieve variant van anale chlamidia
hoe wordt het paracolpium ondersteund
- m. levator ani en scro uterien lig.
- pubcervicalis
- fascia rectovaginalis
symptomen prolaps
- zwaar gevoel wat toeneemd door de dag
- zichtbaar
- dyspareunie
- lage rugpijn
- stress incontinentie
- urge incontinentie
- defecatie stress
- erectele dysfunctie
risicofactoren prolabs
- vaginale bevalling
- kind > 4 kg
- veel bevallingen
- hoog BMI
- familie anamnese
- zwaar werk
- hysterectomie (verwijderen baarmoeder)
- eerdere prolapschirurgie
- obstructief longleiden
- roken
beschermende factoren ovarium carcinoom
- minder ovulaties (anticonceptiepil)
- zwangerschap
risico factoren ovarium carcinoom
- hoge leeftijd
- genmutaties: brca en lynch: MLH1, PMS2, MSH2. MSH6
bij echo welke aspecten op letten op ovarium carcinoom
- cysteus/ solide
- uni- multioculair
- dikte septa
- IOTA meting of RMI
- proliferaties
- ascites
- doplermeting
kwandranten te beoordelen bij CT
- omentum
- klieren
- kleine bekken
- cardiphrenische hoek
- lever
- longen
tumormarkers
- algemeen: CA-125 en CEA
- kiemceltumoren: A1FP, hCG en LDH
- sex- cord stromaceltumor; inhibine a/b. oestradiol en/of AMH
subtypen maken bij ovarium carcinoom niet uit voor behandeling
stagieren ovariumcarcinoom
- cytologie speolvloeistof/ ascitis
- inspectie en palpatie hele buik
- uterus en adnex extirpatie
- omentumectomie
- stagierings biops
- lymfeklier dissectie
sister mary joseph nodile
navel
risicofactoren endometriumcar
- alleen oestrogeen
- obesitas
- infertiliteit in vg
- nullipariteit
- late overgang
- leeftijd
- diabetes
- hypertensie
- radiotherapie beelden
- erfelijk (lynch)
stadia cervix carcinoom
1: baarmoedermong
2: beperkte uitbreiding: naar schede of opzij
3: naar onderste 1/3 van schede/ vast aan bekkenwand
- 4: blaas/ rectum
behandeling morbus pyeroni
- medicatie: phosfodiesterase- 5 remmersn andorskat injectie of collagenase injecties
- vacuumpomp met drukring voor erectie
- penoplicatie: stand corrigeren
- plaque excisie en graft: bindweefsel wesnijden en opvullen
gevolgen chemo en hormoon therapie op seksualiteit (bij kanker)
man:
- erectie stoornis
- minder libido
- ejaculatie stoornis
- gynecomastie (borsten bij mannen)
- penis- f testis atrofie
- infertiliteit
- droge mond, adnere reuk- en smaak beleving
vrouw:
- onregelmatige menses
- vroege menopauze en opvliegers slapeloosheid
- depressie en prikkelbaar
- dyspareunie
- inferitliteit
- laag libido
- vaginale droogheid
gevolgen bestraling en brachitherapie
man:
- mictie- of darmklachten
- penis of testis atrofie
- infertiliteit
- erectiestoornis
vrouw:
- fibrose en verlittekening bekken
- vaginale atrofie of stenose
- mictie klachten
- erytheem en ulceraties
- minder lubricatie
- oedeem
- minder elastisch
- toegenomen irritatie vagina
RALP
bij prostaat kanker, grote kans op erectieverlies
PDE-s remmers
voor langere vasodilatatie
peloftes
om kortere vagina weer langer en breed te maken
1e keus behandeling bij persisterend follikel
IUD levongestrel (anders hormonale cuclis regulatie)
kenmerken dominant follikel
- gladwandig, helder, benigne aspect
- premenopauzaal
- < 5 cm
soorten cysten
- dominant follikel
- hemorrhagisch corpus luteum (afwachten)
- endometrioom: alleen bij klachten behandelen
- dermoidcyste: uit huidcellen, te zien op echo
wanneer komt stress- incontinentie veel voor?
- hypermobiliteit urethra na zwangerschap
- obesitas
- leeftijd
- buikoperaties
- COPD
wanneer komt urge- incontinentie voor?
- post menopauzaal
- bij irritaties
symptomen urge incontinentie
- afwijkende mictie frequentie
- voiding dysfunction
- urgency
wat kan je met urodynamisch onderzoek
stress incontinentie aantonen (niet uitsluiten omdat ook andere spieren aanspannen)
anticholinergica geven
HPV virus type 6 en 11
genitale wratten
hoge A in KOPAC
ednometrium carcinoom
Hoge P/C in kopac
bron cervix carcinoom
symptomen endometriose
- dysmenorroe
- dyspareunie
- buikpijn
- dysurie
- dyschezia
behandeling abces
opname + iv ab en pijnstilling
na 48 uur geen verbetering = drain
sereus cyste adenoom
cystewand uit 1- lagig epitheel met sereus/ tubulair aspect
sereuze borderline tumoren:
celproliferatie
heterozygote chromosomen
er is op 1 een mutatiec
compunt heterozygoot:
2 mutaties in zelfde gen
dubbel heterozygoot
heterozygoot in 2 genen
barr body
geinactiveerd chromosoom
Incontinentia pigmentie
mutatie IKBKG-gen
huidafwijiingen
vlokken test
11- 14 weken
vruchtwater punctie
> 15+ 4 weken
13 weken echo niet
maag, darm en ventriculomegalie
20 weken echo niet
oesophagusartresie en brein
QF-PCR
down, edwards en patae sneltest
gedaan bij vermoeden na nipt
prenatale therapie
- laser anastomosen
- anti artimogene medicatie
- shunt
consequentialistische overwegingen
- veiligheid
- effectiviteit
- gezondheidswinst
deontologische overwegingen
menselijke waardigheid
–> samenleving open voor een kind met aandoeningen?
9 weken echo
- afwijkingen ledenmaten
- te weinig vruchtwater
- neurale buis defecten
13 weken echo
- termijn
- missen extremiteit
- dikke dekplooi
- neurale buis defect
- anencefalie
- microcephalie
- asymmetrie
- kloppend hart
20 weken echo
- aangezicht
- hart
- hersenen
- blaas
- voeten
- rug
oorzaken oligohydroamnion
- afwezige nieren
- ernstige nierfunctiestoornissen
- problemen urogenitale stelsel
- groeistoornis foetus
- ondervulling moeder: breinsparend
- roken en hypertensie
–> slechte longrijping, beperkte bewegingsruimte en minder bewegelijke gewrichten
oorzaken polyhydroamnion
DM moeder
slikstoonis foetus
risicofactoren neurale buisdefecten
- gebruik anti- epileptica
- ontregelde DM in eerste trimester
- foliumzuurdeficientie
HOX 6
halsrib
HOXa10
remt ribvorming
redenen founder effect voor dezelfde mutatie
- gevoelig genoom voor specifieke mutatie
- enige levensvatbare mutatie
- de specifieke mutatie zorgt voor ziektebeeld
- hoogfrequente mutatie
- selectief voordeel
- toeval
NSAID in zwangerschap
- bloedingen
- wee- remming
- dove pasgeborenen
DNA methylering
DNA dichter bij elkaar waardoor transcriptiefactoren niet kunnen binden
acetylering
gen activeren
hechtsteel
positie geeft als eerste voor- en achterzijde aan
AVE cellen
aan hypoblast voor hart, hoofd en hersenen
hemodynamische veranderingen bij zwangerschap
- cadiac output: + 40-50%
- totaal bloedvolume: + 40%
- systemische vaatweerstand: - 20-30%
- nierperfusie + 50-60%
- bd 140/90
gesuponeerde pre- eclampsie
bestaande hypertensie met de novo proteinurie
doen bij chronische en zwangerschapshypertensie
- extra controles
- proteinurie contorle
- hoge bd behandelen
- inleiding 37-39w (anders neemt het risico toe)
preeclampsie
hypertensie met:
- proteinurie
- afwijking bloedbeeld
- neurologische schade
- groeivertraging( IUGR)
HELLP
hemolyse, elevated liverenzyme low platelets
–> epigastrische pijn en bandgevoel
ernstige pre- eclampsie
- boven 160/100
- proteinurie > 5g/24u
- oliguri > 500 ml/ 24 u
- tekenen orgaanfalen
medicamenteuze zwangerschapsafbreking
mifepriston oraal en dan vaginaal: tegen progesteron: ongeschikte omgeving
en misoprostol voor samentrekken uterus en rijping cevix
behandeling asfyxie
- moeder in left lateral tilt
- weeen stoppen met tocolytium
- snelle geboorte of sectio
normaal bij bevalling
- geboorte complete placenta en vliezen < 1 uur
- totaal bloedverlies max 1 L
- apgar score > 7 na 5 min
3 stappen voor beginnen normale bevalling
- membraan activatie door vliezen oprekken
- baarmoedercontractie
- cervicale dilatatie
POVIAS
- portio: verstrijpen en verweken cervix
- ontsluiten: weeen geven druk op caput: ontsluiting
- vliezenL intactL
- indaling met vlakken van hodge
- aard voorliggende deel
- stand voorliggend deel
voorwaarden voor uitdrijven
- volledige ontsluiting: 10 cm
- voldoende indaling: hogde 3
- perdrang
classificatie van sultan
perineum laesies
pijnstilling
1e lijn: lachgas en pethidine: intramusculair morfine
2e lijnL remifeatanil: bijbolussen en eda
risico op vroeggeboorte
progesteron geven
effect van daling progesteron en stijgen oestrogeen
- toename oxytocine receptor in myometrium
- induceren gab junctions in myometriumL meer synchrone contracties
- induceren prostaglandine recptoren
groei klierweefsel door:
- oestrogenen
- groeifactoren
- cortisol
lubu- aveolaire groei
- oestrogeen
- progesteron
- prolactine
- groeifactoren
- cortisol
lactogenese
- prolactine
- IGFI
- insuline
- cortisol
daling PIF + stijging RRF
afgifte prolactine door hypofyse
lacterende vrouwen
oestradiol laag
progesteron afwezig
