9: Disability 1 (TRAUMA) Flashcards
Wat wordt bij het protocol disability 1 (trauma) gecontroleerd?
De neurologische status, ofwel of er sprake is van traumatisch hoofd-/hersenletsel
Wanneer moet je het protocol disability 1 doorlopen?
- wanneer er een kracht heeft ingewerkt op het hoofd/nek van het slachtoffer;
- wanneer er sprake is van HET; of
- wanneer er aanwijzingen zijn voor hoofd-/hersenletsel
Wat is de eerste stap bij iemand bij bewustzijn bij het protocol disability 1?
Nagaan of het ongevalsmechanisme aanleiding kan geven tot hoofd-/hersenletsel
De tweede stap bij iemand met bewustzijn in het disability protocol is het beoordelen van bewustzijn met de EMV-score op basis van de GCS. Wat is de GCS?
Glassgow Coma Scale (GCS) kan worden gebruikt om bewustzijnsstoornissen in de tijd te bepalen. Bestaat uit:
1. Het actief openen van de ogen (E-score)
2. De motorische reactie van de armen (M-score)
3. De verbale reactie (V-score)
De opgetelde EMV-score varieert tussen de 3 en 15. Bij welke score en lager is er sprake van een coma?
8
Bij het evalueren van de EMC-score kunnen pijnprikkels worden gebruikt. Waar doe je dit zoal (4 opties)
- drukken boven de oogkas
- knijpen in de m. trapezius
- te drukken met een pen op het nagelbed
- knijpen in de handrug
Een alternatief voor de GCS is de AVPU score. Hoe werkt deze en waarom zou je deze gebruiken?
AVPU = Alert, Vocal, Pain en Unresponsive
Is sneller een eenvoudiger
Hoe ga je na of het slachtoffer bewusteloos is geweest?
Vraag aan slachtoffer of eventueel aan omstanders
De volgende stap is nagaan of er sprake is van anterograde amnesie. Wat is dat?
Geheugenverlies voor gebeurtenissen volgend op een hoofdtrauma
Wat is retrograde amnesie?
Geheugenverlies voor gebeurtenissen voorafgaan aan een hoofdtrauma
Welke vragen kan je stellen voor het bepalen van anterograde en retrograde amnesie?
Anterograde: ‘Weet u wat er sinds het ongeval gebeurd is’
Retrograde: ‘Weet u waar u bent? Welke dag is het vandaag? Wat zijn de kleuren van de Nederlandse vlag? Hoe heet de koning’
Je moet altijd controleren voor alarmsymptomen die kunnen passen bij hoofd-/hersenletsel. Wat zijn deze?
- Anisoscorie: een ongelijkheid in de diameter van de pupillen van het oog
- Battle sign: blauwe plek (hematoom) achter het oor
- Bloed of hersenvocht (liquor cerebrospinalis) uit neus en/of oren
- Brilhematoom (panda eyes, raccoon sign): blauwe plek rondom de ogen (1- of 2-zijdig)
- Lateralisatie: uitvalsverschijnselen
Wat moet je doen als je alarmsymptomen passend bij hoofd-/hersenletsel ziet?
112 bellen en het slachtoffer zo min mogelijk bewegen
Wat zijn de eerste stappen bij een slachtoffer buiten bewustzijn bij disability 1?
Nagaan of het ongevalsmechanisme aanleiding kan geven tot hoofd-/hersenletsel. Bepaal vervolgens ter beoordeling van het bewustzijn de EMV-score op basis van de GCS
(??? hoe doe je die EMV score bij bewusteloos persoon?)
Er wordt onderscheid gemaakt tussen status van bewustzijn bij een bewust persoon. Welke zijn deze?
Het bewustzijnsniveau en het cognitief functioneren
Wat zijn tekenen van een bewusteloos slachtoffer?
Opent de ogen niet actief (op aanspreken of pijnprikkels), voert geen opdrachten uit en geeft geen verbale reacties. Het slachtoffer reageert niet/verminderd op het aanspreken of pijnprikkels.
Waar kunnen stoornissen in bewustzijn door worden veroorzaakt?
Trauma, bloeding, infarct, inklimming, ontsteking, metabole stoornis, intoxicatie en epilepsie
Wat zijn voorbeelden van hoofd-trauma’s?
trauma’s met grote kracht stoten van het hoofd, een val op het hoofd op een hard voorwerp (met grote kracht) tegen het hoofd krijgen (bijvoorbeeld tijdens sporten)
Wat is het onderscheid tussen schedel- en hersenletsel?
Binnen of buiten de schedel
Is oppervlakkig letsel van het aangezicht gekenmerkt als traumatisch hoofd-/hersenletsel?
Nee
Welke leeftijdsgroepen treedt hoofdtrauma het vaakst op?
Kinderen en ouderen >85j
Waar is de schedel (cranium) uit opgebouwd?
De aangezichtsschede, de schedelbasis en het schedeldak
Het schedeldak bestaat uit acht gewelfde …. die met elkaar verbonden zijn d.m.v. schedelnaden
Schedelbeenderen
Waar zijn de schedelnaden mee bekleed?
Met bindweefsel, kleine bloedvaten, lymfevaten en dunne zenuwvezels.
Kunnen de schedelbeenderen t.o.v. elkaar bewegen?
Niet bij volwassenen
Waar wordt de schedel aan den buitenkant door beschermd?
Door een spierlaag, vet, huid en haren. De haren vormen tevens een isolatielaag voor hitte en kou
Onder de schedel liggen drie lagen hersenvliezen (meningen). Welke?
- Het buitenste, harde, vlies (dura mater) is vrij dik en stevig
- Het middelste, spinnenwebvlies (arachnoïdea)
- Het zachte hersenvlies (Pia mater) sluit aan op de hersenschors en vormt het binnenste vlies
Wat bevindt zich tussen de arachnoïdea en de pia mater?
Liquor cerebrospinalis
Wat is de voornaamste functie van het liquor cerebrospinalis?
Stootkussen
Het ruggenmerg wordt beschermd door het bot van de wervelkolom en drie lagen ruggenmergvliezen met daartussen liquor cerebrospinalis. Ook heeft het ruggenmerg een extra bufferzone. Wat is deze?
Een laag vet en bindweefsel tussen beenvlies met daarin bloedvaten (periost) van de wervels en de dura mater
Door welke drie mechanismen kan traumatisch hersenletsel ontstaan?
- Een rotatietrauma, waarbij een roterende schutbeweging van de hersenen een wijd-verspreide beschadiging van de hersenen veroorzaakt. De schade bestaat vaak uit hele kleine bloedingen en scheurtjes in de witte stof
- Een acceleratie-deceleratie trauma met coup-contre-coup letsel. Het coup-letsel is lokale schade op de plaats van de klap. Door inwerkende kracht op het schedel zal er schade ontstaan aan het onderliggende weefsel. Het contre-coup letsel ontstaan aan de andere kant van de hersenen (bal op hoofd)
- Een penetrerend letsel door een voorwerp. Het letsel is vaak lokaal waardoor schade, indien belangrijke punten niet geraakt zijn, beperkt is
Welk letsel is erger, contre-coup of coup-letsel?
Contre-coup
Een primair hoofd-/hersenletsel kan worden ingedeeld in licht (LTH), matig (MTH) en ernstig (ETH) traumatisch hoofd-/hersenletsel. Wat zijn de kenmerken voor LTH?
- EMV-score: 13-15
- Duur bewusteloosheid: <15 minuten
- Duur anterograde amnesie <24 uur
- Secundair hoofd-hersenletsel: kleine kans
- Professionele hulp: bel HA of spoedpost van HA
Een primair hoofd-/hersenletsel kan worden ingedeeld in licht (LTH), matig (MTH) en ernstig (ETH) traumatisch hoofd-/hersenletsel. Wat zijn de kenmerken voor MTH/ETH?
- EMV-score: <13
- Duur bewusteloosheid >15 minuten
- Duur anterograde amnesie >24 uur
- Secundair hoofd-/hersenletsel: grote kans
- Professionele hulp: 112
Wat zijn niet-specifieke symptomen?
Misselijkheid, braken, duizeligheid en bleek zien
Wat zijn specifieke symptomen van hoofd-hersenletsel?
Bewustzijnsveranderingen, anterograde/retrograde amnesie, suf worden, traagheid, onrust, irritatie, verwardheid, sensibiliteitsstoornissen, overgevoeligheid voor licht en geluid en een epileptisch insult na trauma
Wat zijn de alarmsymptomen van hoofd-hersenletsel?
- Anisocorie
- Battle sign
- Bloed of hersenvocht uit neus en/of oren
- Brilhematoom (panda eyes, raccoon sign)
- Lateralisatie
Hoe moet je handelen bij MTH/ETH?
Bel 112 bij alarmsymptomen/MTH/ETH, begeleid slachtoffer naar de grond om te voorkomen dat het slachtoffer zich bezeert bij het verliezen van bewustzijn. Laat het slachtoffer plat op de grond liggen. Observeer het slachtoffer en bepaal regelmatig de EMV-score
Wat zijn risicofactoren bij een LTH waarmee je de huisarts moet bellen?
stollingsafwijkingen in de voorgeschiedenis of gebruik van anti-stollingsmedicatie, drugs en/of alcoholintoxicatie, kinderen en leeftijd >40 jaar
Hoe koel je een buil op het hoofd?
Met een natte doek, coldpack of ijs
Stel klachten ontstaan na de eerste dagen/weken na het ongeval. Wat moet je doen?
Huisarts bellen, zelfs als slachtoffer na het ongeluk door een arts onderzocht is
De schedelbasis is een lastig te breken bot en gaat vaak gepaard met een ETH. Waar moet je altijd bedachtzaam op zijn bij mogelijk fractuur?
bloedingen in de schedel en ander hersenletsel, zoals een epiduraal hematoom/subduraal hematoom
Waar kunnen fracturen van de voorste schedebasis toe leiden? en middelste schedelbasisfractuur
Voorste schedelbasis: vloed van bloed en/of liquor cerebrospinalis uit de neus en een brilhematoom
Middelste schedelbasisfractuur: vloed van bloed en/of liquor cerebrospinalis uit de oren, een aangezichtsparese ((on)volledige verlamming van het gezicht door een laesie van de n. facialis in het rotsbeen) en battle sign
Hoe moet je handelen bij een schedelfractuur?
Voer nekstabilisatie uit en bel 112. Begeleid het slachtoffer naar de grond om te voorkomen dat het slachtoffer zich bezeert bij het verliezen van bewustzijn en bepaal regelmatig de EMV-score
Waarom hoeft vloed van bloed en/of liquor cerebrospinalis uit de oren niet steriel afgedekt te worden?
Omdat bloedstolsels de gehoorgang afsluiten
Wat is een epiduraal hematoom?
een arteriële bloeding tussen het schedeldak en de dura mater
Hoe ontstaat een epiduraal hematoom?
Door een verscheuring van de arteriën van de meningen (meningeale arteriën)
Waar gaat een epiduraal hematoom vaak gepaard mee?
Bij volwassenen met een schedelfractuur, zoals pariëtotemporaal schedelfractuur met een bloeding van de a. meningen media
Wat zijn symptomen van een epiduraal hematoom?
na een kort tijdsinterval zonder uitvalsverscheijnselen daalt het bewustzijn met ontstaan van wijde lichtstijve pupil (aan de kant van het hematoom) en een halfzijdig verlamming (aan de contralaterale kant van het hematoom). Bij een verdere toename van de verplaatsing van het hersenweefsel en inklimming, kan het slachtoffer overlijden (‘they talk and die’)
Hoe moet je handelen bij een epiduraal hematoom?
Voer nekstabilisatie uit en bel 112. Begeleid het slachtoffer naar de grond om te voorkomen dat het slachtoffer zich bezeert bij het verliezen van bewustzijn. Laat het slachtoffer op de grond liggen. Obverserveer het slachtoffer, bepaal regelmatig de EMV-score en kijk naar de pupillen
Wat is een subduraal hematoom?
Een veneuze bloeding tussen de dura mater en de arachnoidea
Hoe ontstaat een subduraal hematoom?
Door verscheuring van venen. het kan acuut, subacuut (enkele dagen) en chronisch (enkele weken) ontstaan
Wat is de prognose van een acuut subduraal hematoom?
Slecht
Bij welke leeftijdsgroep komen subacute en chronische subdurale hematomen voor?
bij ouderen
Welke groep mensen zijn gevoelig voor een verhoogd risico op een subduraal hematoom t.g.v. een val?
Slachtoffers met een verhoogd valrisico (zoals ouderen), problematisch alcoholgebruik of patiënten die anticoagulantia gebruiken
Wat zijn de symptomen van een subduraal hematoom?
Gedaald bewustzijn, neurologische uitval en hoofdpijn. Het bewustzijn kan dalen met ontstaan van een wijde lichtstijve pupil en een halfzijdig verlamming. Bij verdere toename van de verplaatsing van het hersenweefsel en inklemming kan het slachtoffer overlijden. Psychische veranderingen kunnen ook ontstaan zoals vermindering van initiatief en interesse en toegenomen slaperigheid
Wat is de behandeling van iemand met een subduraal hematoom?
Voer nekstabilisatie uit en bel 112. Begeleid het slachtoffer naar de grond om te voorkomen dat het slachtoffer zich bezeert bij het verliezen van bewustzijn. Laat het slachtoffer op de grond liggen. Obverserveer het slachtoffer, bepaal regelmatig de EMV-score en kijk naar de pupillen
