6. Arbeidsmiddelen

Question 1

vast opgestelde machines: algemeen - keuring: waarom + machine (4) + keuring zelf (4)

6.1

Answer 1

waarom: waarborgen dat machine veilig blijft gedurende levensduur

Machine:
* Gereedschapsmachines moeten CE keuring hebben
* Gereedschapsmachines moeten periodiek onderhouden en gekeurd worden om aan de keuringsnormen te voldoen
* Gereedschapsmachines moeten keuringssticker hebben waar geldigheidsduur keuring vermeld staat
* Werkgever is verplicht per machine te bekijken wat de risico’s zijn en welke veiligheidsmaatregelen moeten worden genomen

Keuring:
* wordt gekeken of de technische conditie van machine in orde is
* wordt gecontroleerd of bewegende onderdelen (gevarenzone) voldoende zijn afgeschermd
* wordt gecontroleerd of noodstopinrichting goed werkt
* Elektrische onderdelen worden gekeurd via keuringsnorm NEN 3140

Question 2

vast opgestelde machines: algemeen - werkplekinrichting (2)

6.1

Answer 2

• vloeren: moeten voldoende stroef, vlak, schoon en droog zijn
• inrichting moet ruimte laten voor voldoende looppaden en transport materialen

Question 3

vast opgestelde machines: algemeen - veiligheidsvoorzieningen (7)

6.1

Answer 3

• Bij iedere machine moet een instructiekaart beschikbaar zijn
• Bij iedere machine moeten de gevaren en de PBMs met stickers aangegeven zijn
• Noodstopinrichting moet goed bereikbaar, duidelijk zichtbaar en herkenbaar zijn
• Gevaarlijke zones (zoals bewegende delen) moeten worden afgeschermd
• Elektrisch aangedreven machines hebben een automatische nullastschakelaar of nulspanningschakelaar -> voorkomt dat machine aanspringt na herstellen stroom uitval
• Sommige machines hebben een dodemansknop -> zodra knop wordt losgelaten stopt de machine (bijv dubbele 2-hands bediening)
• Gereedschapsmachines hebben rem -> als machine is geopend of beschermkapen zijn verwijderd is er een automatische beveiliging

Question 4

vast opgestelde machines: algemeen - mogelijke gevaren (7)

6.1

Answer 4

gevaren door:
* wegspringende deeltjes
* hete wegspringende deeltjes die brand veroorzaken
* hitte bij gebruik machine kan brand veroorzaken (materiaal wordt warm)
* storing in besturing of door slecht onderhoud kunnen storingen ontstaan en gevaren voorkomen
* scherpe delen van een bewegende machine kunnen ook in stilstand snijwonden veroorzaken
* trillingen, geluidsniveau en verkeerde werkhouding veroorzaken fysieke klachten
* pneumatische of hydraulische klemmen kunnen beknelling veroorzaken

Question 5

vast opgestelde machines: algemeen - veilig gebruik (6)

6.1

Answer 5

veilig gebruik:
* instructie, vakmanschap en ervaring zijn nodig voor veilig gebruik
* geen loshangende kleding, machines of haren bij werken met machines
* geen handschoenen dragen als er een kans is om gegrepen te worden door draaiende onderdelen
* verboden om beveiliging machine uit te schakelen of overbruggen
* machines mogen niet onbeheerd en draaiend achtergelaten worden
* bediener moet plaats en functie van noodstopvoorziening kennen

Question 6

vast opgestelde machines - kolomboormachine

6.2

Answer 6

gevaren bij kolomboor:
* breken van boor
* met de hand wegvegen van boorsel -> gebruik krulkwastje of krulhaakje
* wegspringende spanen en gloeiende deeltjes
* spatten van (hete) koel- en snijolie, sommige soorten geven ook gezondheidsrisico’s
* happen van een werkstuk die vervolgens rond gaat draaien -> je mag voorwerp daarom niet vasthouden

Gebruik PBMs:
* draag veiligheidsbril en indien nodig gehoorbescherming
* zorg voor goede werkkleding
* let erop dat je geen loszittende kleding, los haar of sieraden draagt
* gebruik beschermruit

Question 7

vast opgestelde machines: slijpmachine - waarom + gevaren (3) + veiligheidsregels (7)

6.2

Answer 7

waarvoor: afbramen (laswerk wegpoleisten) en vooral: gereedschap slijpen

gevaren:
* afstand leunspaan en slijpmachine is groter dan max 3 mm : voorwerp komt vast te zitten tussen leunspaan en slijp -> stel leunspaan regelmatig opnieuw in, aangezien de slijptol slijt en de afstand korter wordt!
* als toerental slijpmachine hoger is dan slijpsteen aankan kan steen bij gebruik uit elkaar spatten
* als houdbaarheid slijpsteen overstreden is kan slijpsteen bij bruik uit elkaar spatten (bindmiddel is verouderd)

veiligheidsregels:
* alleen deskundige medewerkers mogen slijpsteen monteren
* de omtrek en de zijkanten van slijpsteen moeten voldoende zijn afgeschermd
* let op vervaldatum
* gebruik altijd de (verplicht aanwezige) beschermruit
* draag PBM: gehoorbescherming, veiligheidsbril
* voorkom inademen slijpstof
* zorg ervoor dat de afstand leunspaan en slijpsteen max 3 mm is

Question 8

vast opgestelde machines: cirkelzagen - gevaren + eisen machine + veiligheidsmaatregelen

6.2

Answer 8

Gevaren:
* werkstuk slaat weg
* je wordt gegrepen door draaiend zaagblad
* stof dat vrijkomt bij zagen veroorzaakt gezondheidsklachten

eisen machine:
* machine moet goede beschermkap over zaag hebben
* spouwmes (zwaardvormig deel achter zaagblad) moet passen bij gebruikte zaagblad (dikte en hoogte)
* er moet goed uitgevoerde en goede instelbare hulpgeleider op zitten
* er moeten een of meer aansluiting van stofafzuiging op zitten

veiligheidsmaatregelen:
* bij grote werkstukken: met twee personen doen óf met rollenbaan
* gebruik duwhout met verwisselbaar handvat
* leidt bediener machine niet af
* gebruik een rem om te voorkomen dat cirkelzaag te lang doordraait
* draag PBMs: gehoorbescherming

Question 9

aangedreven handgereedschap: elektrisch handgereedschap - algemeen: wat + risico’s (4)

6.3

Answer 9

wat: gereedschap met stekker én accu

risico’s van elektriciteit en gereedschap zelf:
* elektrisch handgereedschap is niet geaard, en moet daarom dubbel geisoleerd zijn (vierkantje als teken) -> afscherming of kunststof behuizing die electrocutie voorkomt
* let op: dubbele isolatie biedt geen bescherming tegen water of vocht
* storing in besturing of energiebron kan gevaar opleveren
* aangedreven handgereedschap moet dodemansknop hebben

Question 10

aangedreven handgereedschap: risico’s handboormachine, handzagen en handslijpmachine

6.3

Answer 10

• kleding kan door snelle ronddraaien in scherpe delen komen
• je kan uitschieten (bijv bij afbreken boor)
• je kan bekneld raken
• elektrocutie
• lichamelijke overbelasting door verkeerde werkhouding, lawaai, trillingen

Question 11

aangedreven handgereedschap: handslijpmachine - veiligheidseisen gebruik (2) en schijf (5)

6.3

Answer 11

waarvoor: materiaal door te slijpen of voor afbramen

veiligheidseisen gebruik handslijpmachine
* voorzien van zijhandvat en beschermkap slijpschijf
* bij slijpen: zorg ervoor dat werkstuk goed vaststaat en dat je slijpschijf goed gebruikt

veiligheidseisen slijpschijf:
* naam fabrikant staat vermeld
* maximaal toelaatbare toerental staat vermeld
* afmeting van de schijf staat vermeld
* vervaldatum staat vermeld
* toepassing: soort material, doorslijpen of afbramen staat vermeld

Question 12

aangedreven handgereedschap: handcirkelzagen - veilighdeidseisen gebruik (4) en zaag (3)

6.3

Answer 12

veiligheidseisen gebruik:
* stel het zaagblad zo in dat het zaagblad zo weinig mogelijk uitsteekt onder het te zagen werkstuk
* zaag niet laten klemmen
* houd elektriciteitssnoer achter de zaag
* vraag hulp aan tweede persoon als dat nodig is

veiligheidseisen zaag
* de beschermkap moet het snijdend deel van de zaag dat niet zaagt volledig afschermen
* bij zagen: automatische beschermkap over deel dat zaagt zitten
* spouwmes is aangepast aan diameter en dikte van de zaag

Question 13

aangedreven handgereedschap: nagel en nietmachine: risico’s (3) + gebruik (5)

6.3

Answer 13

risico’s:
* wegschieten van de nagel
* terugslaan en afwijken van de nagel op harde materialen
* doorboren van werkstuk met nagel

veilig gebruik
* let op dat er een beveiliging tegen ongewild schieten op zit
* let op dat nagel- en nietmachine alleen schiet als je apparaat tegen werkstuk aandrukt
* voor gebruik: controleer maximale werkdruk
* voor gebruik: zorg dat geleider leeg is als je een lader plaatst
* voor gebruik: zorg ervoor dat nieten of nagels zijn afgestemd op apparaat, materiaal en vorm werkstuk

Question 14

aangedreven handgereedschap: kettingzaag - veiligheidsmaatregelen (5) en eisen kettingzaag (9)

6.3

Answer 14

training met examen verplicht voor kettingzaag

veiligheidsmaatregelen
* stel je zo op dat kettingzaag bij terugslag lichaam niet raakt
* PBMs: draag en broek en handschoenen met anti snij- en blokkeervezels
* gebruik juiste zaagblad / ketting combinatie
* bedien kettingzaag altijd met twee handen
* plaats bij vervoer een transportkap over ketting

eisen kettingzaag
* handvatten: trillingsvrij en met antislip
* inwedige trillingsdemping
* achterste handvat: bescherming tegen breuk van ketting
* kettingrem met terugslagbeveiliging
* kettingopvangmechanisme
* beschermkap voor ketting
* uitgebalanceerd
* beschermbeugel
* vergrendeling voor de bediening met automatische ontkoppeling van bedieningsknop

Question 15

Handgereedschap: hamer

6.4

Answer 15

eisen hamer
* gave en niet te gladde steel (splinters kan je je bezeren, steel kan breken)
* kop hamer moet gaaf zijn (geen bramen)
* kop moet (met een spie) geborgd zijn op de steel zodat hij er niet afvliegt

Question 16

Handgereedschap: sleutels

6.4

Answer 16

ringsleutel is veiliger dan steeksleutel, je hebt ook nog slagsleutel en versgtelbare sleutel

eisen sleutel en gebruik
* sleutel moet onbeschadigd zijn en goed worden toegepast -> sleutel kan anders van moer schieten als je kracht zet
* je mag nóóit steel van sleutel verlengen met een pijp -> je kan wel meer kracht zetten, maar sleutel kan van moer afschieten of breken
* verlengen steel sleutel mag enkel met juiste hulpmiddelen

slagsleutel
* korte steel met een vlak waar je met hamer op kan slaan -> om grote bouten en moeren los te slaan als je met slagmoerhamer er niet bij kan \
* bramen die op slaggedeelte komen moet je wegslijpen
* maak sleutel vast met touw om te voorkomen dat hij wegschiet

Question 17

handgereedschap: vijlen

6.4

Answer 17

risico: heft ontbreekt of is beschadigd -> je komt in contact met scherp materiaal
eisen:
* voel met stevig heft hebben dat in goede conditie is
* heft moet stevig aan veil gemonteerd zijn

Question 18

handgereedschap: schoenendraaiers

6.4

Answer 18

eisen:
* gebruik passende schoevendraaier met niet te scherp blad
* klem kleine werkstukken goed vast
* gebruik schoevendraaier niet voor andere toepassingen zoals beitel of blikopener -> gevaarlijk, en schoevendraaier raakt beschadigd, waardoor hij sneller uit schroefgleuf schiet

Question 19

handgereedschap: beitels

6.4

Answer 19

eisen:
* beitel moet handbescherming hebben
* handvat van een houtbijtel moet tijdig vervangen worden
* bramen op beitel moeten regelmatig weggeslepen worden -> voorkom dat braam in oog sprint

Question 20

handgereedschap: tangen

6.4

Answer 20

eisen
* scharnieren van een tang moet schoon en onbeschadigd zijn
* als je metalen spanband doorknipt: zorg ervoor dat spanband niet wegschiet

Question 21

handgereedschap: messen

6.4

Answer 21

eisen
* mes moet geschikt zijn werk
* mes moet scherp zijn
* snij altijd van je af
* lemmet kan ingetrokken worden in handvat
* keramische messen zijn veiliger dan metalen messen -> als je je snijdt is het minder diep
* schuif een afbreekbaar lemmet niet te ver uit en breek het versleten deel af met lemmetbreker of tang

Question 22

handgereedschap: zagen

6.4

Answer 22

• gebruik handzaag die geschikt is voor werk
• zorg dat zaag goed geslepen en scherp is
• zorg dat zaag goede zetting heeft: blad is goed aangespannen en tanden staan vooruit

Question 23

huiswerktuig: wat + soorten (4) + factoren die keuze bepalen (2)

6.5

Answer 23

waarvoor: verplaatsen van lasten, zowel horizontaal als verticaal

soorten hijskranen
* mobiele kranen
* bovenloopkranen (rolbruggen) en portaalkranen
* autolaadkranen
* bouwkranen

factoren keuze:
* afmeting en vorm last
* afstand van verplaatsing van last

Question 24

huiswerktuig: keuring en documenten

6.5

Answer 24

hijswerktuig wordt jaarlijks gekeurd om te kijken of het aan de wettelijke eisen voldoet
* controleur checkt hijswerktuig en onderdelen (lieren, takels en masten)
* bevindingen worden geregistreerd in logboek: kraanboek

documenten kraan:
* kraanboek: (keurings- en onderhouds) verleden van hijswerktuig
* hijstabellen en grafieken: welke gewichten je op welke afstand kunt verplaatsen
* bij heistelling: informatie over gewichten heiblokken
* keuringscertifiicaten van alle onderdelen staat keuringsdatum

documenten bediener
* deskundigheidsbewijs TCVT (vroeger hijsbewijs) -> verplicht certificaat vanaf 10 tonmeter
* registratrieboekje met ervaring (jaren en welke hijswerktuigen) en geneeskundige verklaring

Question 25

Hijswerktuigen: risico’s

6.5

Answer 25

Risico’s
* grootste risico: last valt -> mensen mogen nooit binnen draaibereik van hijskraan bevinden
* je kan geraakt worden door bewegende onderdelen (ketting of strop)
* hijswerktuig kan omvallen wanneer hij niet goed is gestempeld (opgesteld)
* hijswerktuig kan omvallen door te zware last

Maatregelen
* hijsplan wordt opgesteld waarin rekening wordt gehouden met ondergrond om omvallen te voorkomen
* goede afstempeling hijskraan is noodzakelijk
* goede communicatie tussen bediener en assistent moet mogelijk zijn (slecht weer kan risico geven, zoals wind)
* voorschriften bij welke windkracht gewerkt mag worden staat in voorschrift fabrikant

Question 26

Hijswerktuigen: handtakel

6.5

Answer 26

wanneer: als je geen hijskran kan of mag gebruiken of als het niet efficient is. Kan verticaal als horizontaal

wat takel zonder aandrijving, bediening is met hand

risico’s en maatregelen
* takel of onderdeel van takel gaat kapot -> vaak door onjuist gebruik
* punt waaraan takel is bevestigd breekt af -> je mag geen lasten tillen die zwaarder zijn dan max belasting + bevestiging moet stevig zijn
* handbediening mag niet verlengd worden met pijp -> te veel kracht, is takel niet op bereid

Question 27

Hijstoebehoren en handtakels: kettingwerk - wat + gebruik (9)

6.6

Answer 27

samenstel: alle kettingonderdelen als geheel (haken, wartels, (koppel)schalmen, ringen, sluitingen, oogbouten) -> bijv meerder ketting samen die een last hijsen

op kettingwerk moet maximale werklast en certificaatnummer vermeld staan

gebruik:
* kies een ketting die geschikt is voor de last
* controleer ketting en hulpmiddelen op beschadiging -> ketting met uitgerekte of dichtegetrokken schalmen mag je niet gebruiken
* belast de schalmen van de ketting (verzekerring) enkel richting de lange as van de schalm
* maak nooit een lus, haak of knoop in ketting -> niet gebouwd op zijwaartste krachten
* draai de sluitingen helemaal aan
* belast nooit de punt van de haak
* forceer kettingen niet door ze met een hamer op de plek te slaan
* laat kettingen niet tegen scherpe kanten schuren -> bescherm ze met houten blokken of rubber
* verleng ketting enkel met speciale koppelschalmen

Question 28

Hijstoebehoren en handtakels: staalkabels

6.6

Answer 28

wat: taaie kern van staal of kunststof met daaromheen staaldraden gewikkeld
* lichter maar stugger dan kettingen
* dikker = minder buigzaam
* sterkte hangt af van samenstelling, dikte en kwaliteit staaldraad en kern

gebuik:
* periodieke keuring verplicht
* periodiek onderhoud verplicht -> gevoelig voor vuil en roest. Vocht, zuur en loog kunnen staal aantasten
* staalkabels na gebruik: maak schoon en vet ze in
* sla kabels op in droge goed geventileerde ruimte
* inspecteer kabels regelmatig op corrosie en slijtage

kenmerken waarop kabels afgekeurd moet worden
* rafelige en slechte splitsen aan uiteinde staalkabel
* over grotere lengte diverse gebroken draden (‘vleeshaken’)
* draden die op een plaats gebroken zijn (‘breuknest’)
* van buiten verbogen kabel (knik of kink)
* verminderde of ongelijke diameter
* veel roest of slijtage

Question 29

Hijstoebehoren en handtakels: hijsjuk

6.6

Answer 29

hijsjuk: speciaal samenstelsel: stalen constructie om grote zware voorwerpen te hijsen
* gebruikt als er weinig ruimte boven hijslast is
* gebruikt bij veelvuldig verplaatsen van zelfde soort last
* speciale evenaar: balk met bevestigingspunst en twee hijsogen

Question 30

Hijstoebehoren en handtakels: maximale spreidhoek

6.6

Answer 30

waarom: bij meerdere kabels en kettingen moet last gelijk verdeeld worden, en die is afhankelijk van hoek tussen de kabels (om oog heen)
* grotere hoek = grotere belasting kabel
* maximale spreidhoek = 120 graden | praktijk = veilige spreidhoek = 90 graden

Question 31

Vorkheftrucks en palletwagens: deskundigheid

6.7

Answer 31

eisen vorkheftruck:
* 18 jaar of ouder zijn
* heftruckbewijs

eisen palletwagen
* geen

Question 32

Vorkheftrucks en palletwagens: deskundigheid

6.7

Answer 32

eisen vorkheftruck:
* 18 jaar of ouder zijn
* heftruckbewijs (niet wettelijk verplicht)

eisen palletwagen
* geen

Question 33

Vorkheftruck: veiligheidseisen (8)

6.7

Answer 33

**Heftruck heeft CE markering: **
* veiligheidskooi
* merkplaat met daarop vorklastdiagram, bouwjaar, motorvermogen
* beveiliging op vorkenbord om afschuiving van lepels te voorkomen
* uitneembare contactsleutel
* claxon
* acteruitrijdsignaal
* zwaailicht
* veiligheidsgordel (verplicht)

Question 34

Vorkheftruck: gevaren (5) en gebruik (8)

6.7

Answer 34

Gevaren:
* vallen of kantelen van lading
* kantelen van de vorkheftruck
* aanrijden van personen, goederen, gebouwen
* beschadiging van goederen en uitrusting door verkeerd gebruik
* inademen uitlaatgassen in een afgesloten ruimte (heftruck op diesel) -> ventilatie vereist

Gebruik:
* last moet stabiel over twee vorken worden verspreid
* je mag niet meerijden, tenzij er een tweede zitplaats is ingebouwd
* geen personen heffen, tezij heftruck hiervoor is aangepast en voorzien van verklaring van overeenstemming
* niet hijsen, tenzij heftruck hiervoor is aangepast
* chauffeur moet goed zicht hebben
* contracgewicht mag niet verzwaard worden
* rekening houden met personen in omgeving
* als lading te hoog is moet je achteruit rijden

Question 35

Palletwagen: gebruik

6.7

Answer 35

wat: voertuig met hefhoogte van 20 cm waarmee je handmatig of elektrisch pallets kan heffen en verplaatsen

gebruik
* palletwagen moet je trekken, niet duwen!
* let met trekken op juiste houding
* zorg dat lading stabiel is en evenredig verdeeld

risico’s
* rugklachten door verkeerde werkhouding
* pijnlijke schouders en armen door trekken aan te zwaar beladen palletwagen
* beknelling van vingers, enkels, voeten en tenen
* vallen van de lading
* aanrijden en beschadigen personen, goederen, omgeving door verkeerd gebruik