5. de peuterjaren

Question 1

de peuterjaren

Answer 1

1. kenmerken
   - nieuwe mogelijkheden in samenhang met lopen en taalverwerving
   - rechtop lopen = uitbreiding leefwereld
   - verandering relatie volwassene
   - ontluikend zelfbewustzijn
2. taal
   - nuttig voor sociale communicatie
   - belangrijke ondersteuning voor denken

Question 2

lichamelijke ontwikkeling

Answer 2

1. lengte
   - 10 cm per jaar
   - 3 jaar = 95 à 100 cm
2. gewicht
   - 2 à 3 kilo per jaar
   - toegenomen beweeglijkheid = verliest meeste babyvet
   - spierweefsel bij

Question 3

adaptatie

Answer 3

1. algemeen
   - aanpassing
   - wisselwerking tss twee processen
2. assimilatie
   - gebruik van bestaande schema’s (vb. op een stoel kan ik zitten)
3. accommodatie
   - aanpassen van oude schema’s en vormen van nieuwe (vb. dit is een stoel, maar ik kan er niet op zitten want te klein)

Question 4

grove en fijne motoriek

Answer 4

1. grove motoriek
   - lichaamshouding en voortbewegen (= vlot leren lopen)
   - bewegingen geleidelijk geautomatiseerd
   - gecombineerd met andere activiteiten
   - ingewikkelde bewegingen onder controle (vb. rennen, springen, klimmen)
2. fijne motoriek
   - toenemende oog-handcoördinatie (exploreren en experimenteren = risico’s)
   - ingewikkeldere bewegingen met handen
   - beginnende zelfredzaamheid (vb. eten met lepel, kledij aan- en uittrekken)

Question 5

de zindelijkheidstraining

Answer 5

1. verschillende aspecten
   - subtiele zintuigelijke gewaarwordingen opmerken
   - controle over sluitspieren
   - motivatie
   - eerst overdag (2-2,5j), daarna s’ nachts (3-4j)
   - eerst darmbeheersing, daarna blaascontrole
2. wanneer
   - rijping vroeg aanwezig
   - leerproces +/- 6 maanden
   - belang van regelmaat
3. variatie in leeftijd
   - verschuiving in tijd (later)
   - invloed aanpak ouders
   - verklaring = gebruik wegwerpluiers

Question 6

equilibrium en disequilibrium

Answer 6

1. equilibrium (= evenwicht)
   - schema’s zijn op elkaar afgestemd = men reageert gepast op een situatie
   - assimileren en accommoderen
2. disequilibrium (= onevenwicht)
   - schema’s zijn niet op elkaar afgestemd = men reageert niet gepast op een situatie
   - assimileren zonder te accommoderen

Question 7

tertiaire circulaire reacties

Answer 7

1. algemeen
   - einde vd sensomotorische periode
2. actief experimenteren (1-1,5j)
   - nieuwe effecten uitproberen
   - variatie in gedrag
3. inwendig experimenteren (1,5-2j)
   - in gedachten nieuw gedrag uitproberen
   - d.m.v. representaties (voorstellingen) > drempel pre-operationeel denken

Question 8

relatief equilibrium (1,5 jaar)

Answer 8

1. algemeen
   - einde vd sensomotorische periode
   - stadium preoperationele denken
2. betekenis
   - tijdelijk evenwicht tss assimilatie en accommodatie
   - leidt tot = logica in het handelen (= aangepaste manier reageren op een situatie

Question 9

onderdelen binnen het ‘relatief equilibrium’ (1-2)

Answer 9

1. gestabiliseerd wereldbeeld
   - adualisme = meer structuur
   - objecten = vaste gegevens (los vd eigen persoon)
   - orthoscopisch waarnemen = alles gewoon rechtop zien
   - gevestigde objectpermanentie = niet meer de A-niet-B-fout maken
2. structureren van ruimte en tijd
   - onsamenhangend ruimten en opeenvolgende tijdsmomenten > kader
   - ruimtelijke structuur = ruimten verbinden
   - tijdsstructuur = gevoel van tijd en opeenvolgende gebeurtenissen (herhaling adhv schema’s)

Question 10

onderdelen binnen het ‘relatief equilibrium’ (3-4)

Answer 10

3. causaliteit
   - samenhang tss dingen of gebeurtenissen
   - interesse in oorzaak-gevolg effecten (vb. knopjes, hendeltjes en schakelaars)
4. differentiatie tss subject en object
   - copernicaanse revolutie (Piaget)
   - niet middelpunt, maar bewegend individu in stabiele omgeving
   - egocentrisme => gedecentraliseerde kijk
   - subject-objectsplitsing = object in buitenwereld op zichzelf staand EN los van subjectieve waarneming

Question 11

problemen bij sensomotorische schema’s

Answer 11

1. algemeen
   - sensomotorische schema’s niet zomaar toepasselijk op nieuwe situatie = verwarring
2. voorbeeld: schaalfouten
   - assimilatie = dit is een auto en daarin kan ik rijden, ik kan met mijn voeten in de zandbak spelen
   - geen accommodatie, waardoor ongepaste reactie op situatie (gedrag niet aangepast aan omgeving)

Question 12

begin van het pre-operationele denken

Answer 12

1. algemeen
   - innerlijke voorstellingen of interpretaties
2. semiotische of symboolfunctie
   - d.m.v. symbool of teken verwijzen naar iets dat actueel niet aanwezig is
   - Piaget => onderscheid tss 5 typische gedragingen:
   - uitgestelde imitatie
   - fantasiespel
   - tekenen
   - mentale beelden vasthouden
   - taal

Question 13

verwarring tussen fantasie en werkelijkheid

Answer 13

1. algemeen
   - steeds meer representaties = niet in staat hiermee om te gaan
   - evenwicht tss assimilatie en accommodatie zal geleidelijk verdwijnen
2. relatief disequilibrium
   - fantasie als werkelijkheid
3. nieuwe soort egocentrisme
   - toeschrijven van verkeerde betekenissen aan werkelijkheid
   - uit eigen wensen en fantasieën
   - Piaget => kenmerken wereldbeeld peuters (en kleuters)

Question 14

typische kenmerken van het wereldbeeld van peuters (1-3)

Answer 14

1. animisme
   - levenloze objecten lijken bezield en hebben gevoelens en intenties (vb. deur is stout)
2. fysiologisch waarnemen
   - neutrale objecten lijken gezichten te hebben (vb. de wolken)
3. artificialisme
   - alles wat is, lijkt door mensen gemaakt (vb. engeltjes die hun beddengoed schudden op aarde = sneeuwtapijt)

Question 15

typische kenmerken van het wereldbeeld van kleuters (4-7)

Answer 15

4. finalisme
   - alles lijkt een bedoeling te hebben (vb. waarom regent het?)
5. fenomenalistische causaliteit
   - oorzakelijk verband tss toevallige gebeurtenissen of fenomenen (vb. mama is ziek geworden kort nadat het kind iets stouts heeft gedaan => schuld dat zij ziek is)
6. juxtapositie
   - omgekeerd = gebeurtenissen die wel oorzakelijk zijn, los van elkaar zien
7. magisch denken
   - dingen kunnen veranderen door iets te doen of te vermijden (vb. als ik dit liedje helemaal kan zingen, dan komt Sinterklaas)

Question 16

het preconceptuele denken

Answer 16

1. algemeen
   - tweede helft peutertijd
   - beperking in cognitief functioneren
   - niet in staat logisch omgaan met nieuwe voorstellingsinhouden
   - geen sprake van concepten of begrippen = preconcepten
2. concepten
   - denkinhouden die niet verwijzen naar specifieke voorwerpen of gebeurtenissen
   - tegelijk generaliseren en discrimineren of abstraheren (= los te trekken)
   - vaker verwijzen naar concrete dingen of personen in directe omgeving
3. preconcepten
   - voorafschaduwingen van de echte concepten
   - OF globs = globale aanduiding, geen afgelijnde betekenis
   - overdiscrimineren (vb. ‘poes’ is enkel de poes die thuis rondloopt) en overgeneraliseren (vb. ‘poes’ = leeuwen en tijgers)

Question 17

waarneming

Answer 17

1. algemeen
   - zelf waarnemingsproces sturen
   - minder snel afdwalen van aandacht
   - concentratie = langdurig en selectiever (vb. blokken stapelen, plaatsjes kijken)
2. vormdiscriminatie
   - opmerken vd verschillen tss eenvoudige geometrische figuren
   - tgv. onderontwikkelde prefrontale cortex
   - verschillen wel zien, maar nog niet omzetten in gedrag
   - 2j = mentale vergelijking en OOK correcte handeling

Question 18

leren en geheugen

Answer 18

1. algemeen
   - aangeleerde vaardigheden worden langer onthouden (hippocampus)
   - uitgesteld nabootsingsgedrag wijst op herinneringen = gedrag uit zichzelf , uit eigen herinneringen weer oproepen
   - infantiele amnesie = vaststelling volwassenen niet in staat herinneringen op te halen voor leeftijd 3j
2. kritiek
   - moeilijk aan te tonen of er echt sprake is van herinneringen of leerproces
   - onderscheid tss:
   - impliciet of procedureel geheugen = onbewuste herinneringen (gewoonten, vaardigheden)
   - expliciet of declaratief geheugen = bewuste herinneringen

Question 19

denkprocessen

Answer 19

1. algemeen
   - beperkte manier redeneren en denken
   - woorden verwijzen naar concrete objecten en situaties die ze kennen (= geen geabstraheerde denkinhoud)
2. begripsmatige categorisering
   - spelactiviteiten (vb. dieren in juiste hok) EN voreringen taal = gaandeweg: uitzicht echte concepten
3. metacognitieve gevoeligheid (1,5j)
   - kennis over eigen denken
   - denkwijze kritisch in vraag stellen
   - hersenactiviteit bij probleemoplossing (Goupil en Kouider, 2016)

Question 20

vroeglinguale periode

Answer 20

1. algemeen
   - beginnende taalontwikkeling
   - vd eenwoordzin of holofrase naar twee- en meerwoordzinnen (= vanaf 2j)
2. kenmerken
   - toenemende woordenschat, complexere zinstructuren, betere uitspraak
   - categoriseren (‘auto’)
   - overdiscriminatie en overgeneralisatie
   - naamvragen (‘wat is dat?’)
   - individuele verschillen > sociale omgeving (=observatieleren)

Question 21

tweewoordzinnen

Answer 21

1. algemeen
   - ongeveer 1,5j
   - meestal zelfstandig nw en ww = ‘papa komen’ of 2 zelfstandige nw = ‘auto mama’ of zelfstandig nw en adjectief = ‘beertje stout’
2. pivot-woordjes
   - ‘nog’, ‘weg’ en ‘niet’

Question 22

taalontwikkeling

Answer 22

1. prelinguale periode (0-1j)
   - voorbereiding eigenlijke taalverwerving
   - van huilen over vocaliseren en vocaal spel naar brabbelen
2. vroeglinguale periode (1-2,5j)
3. differentiatieperiode (2,5-5j)
   - verdere nuancering vh taalgebruik in de richting van grammaticaal keurige constructies
4. voltooiingsperiode (5-10j)
   - drastische uitbreiding woordenschat, complexere zinsconstructies
   - ontstaan creatief taalgebruik

Question 23

evenwichtigere relatie met de volwassene

Answer 23

1. separatie-individuatiefase (Margaret Mahler)
   - los uit ‘symbiotische relatie’
   - herhaalde separaties = besef apart individu
   - hulpmiddelen = verdwijningspelletjes en knuffeldier
2. drang tot exploratie
   - tussen 2 en 3j = consolidatie vd individualiteit (= aanvaarding)
   - psychische nabijheid > fysieke nabijheid (= hechtingstheorie: 4de fase van Bowlby)

Question 24

wat is belangrijk in de sociale ontwikkeling van baby’s en peuters?

Answer 24

1. algemeen
   - kind moet zich eerst kunnen hechten (vanaf halfweg 1ste levensjaar tot 2 à 3j)
   - nadien soort ont-hechting (= rustige en respectvolle relatie)
2. bodemloosheid (of geen-bodemsyndroom)
   - opvoedings- en persoonlijkheidsproblemen
   - in prille jeugd geen normale hechting
3. symbiotische ouder-kind relatie
   - nauwelijks toe zelfstandig keuzes te maken
   - onbeschermde houding vanwege ouder(s)
   - moeilijk gezond zelfgevoel

Question 25

beginnende interesse voor leeftijdgenoten

Answer 25

1. algemeen
   - vinden het leuk om in elkaars gezelschap te vertoeven
2. parallelspel
   - apart spelen, maar in dezelfde ruimte
   - geen sprake van echt samen spelen

Question 26

ontstaan van het zelfbewustzijn

Answer 26

1. algemeen
   - geleidelijk bewustzijn van eigen uiterlijk = herkennen in de spiegel (2 jaar)
   - spiegeltest = herkennen of foto/video
   - persoonlijke voornaamwoorden (‘ik’ en ‘mijn’)
2. zelfcategorisering
   - categorie ‘kindjes’ vs. ‘grote mensen’
   - gender
3. koppigheidsfase
   - protest = ‘ikke zelf doen!’

Question 27

dynamisch-affectieve ontwikkeling

Answer 27

1. nieuwe gevoelens en emoties
   - schaamte, trots, afgunst, medelijden, …
   - emotieherkenning
   - eerste tekenen van empathie
2. vormen van empathie (Marin Hoffman)
   - egocentrisch empathisch leed (1j) = ervaren gevoel vooral bij zichzelf
   - quasi-egocentrisch empathisch leed (1/2 2j) = onderscheid situaties, maar troost bij eigen ‘moeder’ zoeken
   - geloofwaardig empathisch leed (2j) = groeiend besef dat gevoelens van andere niet dezelfde zijn EN gedrag hierop toepassen

Question 28

kernconflict van de peutertijd (Erikson)

Answer 28

1. de anaal-musculaire fase (1 tot 3 jaar)
   - rijping vh zenuwstelsel = spieren (zowel van skelet als sluitspieren) onder controle krijgen
   - confrontatie met nieuwe verwachtingen = narigheid (hoe kind zichzelf ervaart en relatie met omgeving)
2. autonomie >< schaamte en twijfel
   - veelvuldige ongelukjes = onzekerheid
   - doel = spieren beheersen, bewegings- en manipulatiedrang onder controle en zindelijk worden (taak van ‘ego’)
   - positieve ontwikkelingspool = autonomie (= zelfregulatie)
   - nood aan vastberaden en geruststellende ouders
   - als het lukt = ego nieuwe troef ‘wilskracht’

Question 29

geen moreel besef of gedrag

Answer 29

1. algemeen
   - 2 tot 3 jaar = niet in staat tot liegen EN men kan zich nog niet verplaatsen in de ander
   - 3 tot 4 jaar = beginnende ‘Theory of Mind’