3. de prenatale ontwikkeling Flashcards
1
Q
de prenatale ontwikkeling
A
- algemeen
- nauwelijks negen maanden / 266 dagen of 38 weken
- uit enkele cel => groeit zygoot of bevruchte eicel
- niet groter punt op een blad - biologische stadia (3)
- germinale of kiemstadium = vruchtbeginsel (eerste 2 weken)
- embryonale stadium = verschillende organen in ontwikkeling > herkenbare menselijke trekken (volgende 6 weken)
- foetale stadium = toename in gewicht en lengte en organen draaien proef voor leven na geboorte (30 weken)
2
Q
het germinale of kiemstadium
A
- algemeen
- vanaf puberteit = om 4 weken eisprong
- uitgerijpt eitje vrij uit een v haar 2 eierstokken => opgevangen door eileider en voortdrijft in richting baarmoeder
- tientallen miljoenen zaadcellen (6 dagen in leven ≠ eicel niet lager 1 dag) - na de bevruchting
- membraam eicel hermetisch afgesloten = rivalen kansloos
3
Q
stap 1 en 2 binnen het kiemstadium
A
- bevruchting
- rijping eicel + eisprong
- versmelting van zaad- en eicel (elk 23 chromosomen)
- zygoot = Bevruchte eicel met 46 chromosomen (mitochondriaal DNA: altijd afkomstig van de moeder) - moerbei of morulastadium
- 20u na bevruchting => zygoot langzaam zich delen (10u tot 1ste deling voltooid)
- geleidelijk sneller = trosje van aaneen geklitte cellen = framboos
4
Q
stap 3 binnen het kiemstadium
A
- blastulastadium
- innestelingsfase
- eerste differentiatie (5-7 dagen na bevruchting)
- embryoblast of inwendige celmassa => embryo
- trofoblast => placenta, navelstreng en vruchtvliezen
- verdere differentiatie embryoblast = ontwikkeling embryo (2de week)
- 3 kiembladen = organen gaan hieruit ontwikkelen
5
Q
het embryonale stadium
A
- algemeen
- duur = 6 weken (8 weken zwanger)
- minuscuul wormpje (geen 2cm)
- bestaat uit 3 kiembladen die primitief darmkanaal omsluiten - organogenese vanuit de kiembladen
- ectoderm = huid, delen van zintuigen, zenuwstelsel
- mesoderm = bloedsomloop, lymfestelsel, skelet, spieren, bindweefsel
- endoderm = spijsverteringsorganen, longen, belangrijke klieren - proces van organogenese
- embryo v 1,5mm => 6 weken later = herkenbaar mensenkind v 3cm
- belangrijkste en delicate periode = organen vormen zich
- schadelijke invloeden v buitenaf vrucht bereiken (= afwijking veroorzaken)
6
Q
reacties bij de zwangere vrouw
A
- zwangerschapsvermoeden
- na paar weken uitblijven menstruatie
- zwangerschapstest kan zekerheid bieden zodra enkele dagen overtijd - te vroege diagnose
- overbodige medische kosten
- teleurstelling
- vroeger testen? afgeraden, 30% zwangerschappen wordt vroeg spontaan afgebroken
7
Q
nieuwe gewaarwording bij de vrouw
A
- zwangerschapsvermoeden adhv:
- gevoel volheid in de borsten
- regelmatige aandrang om te plassen
- gevoel misselijkheid bij opstaan
- onverklaarbare gedragsveranderingen (bij sommige vrouwen) (vb. sterke voorkeur of afkeer voor spijzen of geuren)
8
Q
het foetale stadium
A
- algemeen
- functieontwikkeling centraal (structurele ontwikkeling gaat door en sommige organen voordien al begonnen met ontwikkelen) - geslachtsdifferentiatie
- vorming geslachtsorganen
- invloed aan- of afwezigheid Y-chromosoom
- differentiatie vd geslachtsklieren richting teelballen (testes) of eierstokken (ovaria)
- overwicht mannelijk hormoon = (8 weken na bevalling) ander inwendige geslachtsorganen ontwikkelen in mannelijke lijn (zaadleiders en prostaat)
- overwicht NIET = ontwikkeling in vrouwelijke lijn (eileiders en baarmoeder)
9
Q
differentiatie van de uitwendige geslachtsorganen
A
- foetale stadium
- halfweg derde maand
- uitblijf surplus mannelijk hormoon = vrouwelijke genitaliën gevormd (schaamlippen en clitoris)
- mannelijke ontwikkeling = extra toevloed mannelijk hormoon (balzak en penis)
10
Q
andere weefsels en organen (foetale stadium)
A
- algemeen
- voortgaande structuuruitbouw - in de loop vd 4de maand
- kraakbeen en ledematen => vervangen door botweefsel
- ter hoogte schedelbasis = beenderweefsel gevormd (volgende maanden schedelbeenderen nr elkaar toe) - de hersenen
- rond 2 maand = rudimentaire structuur
- vanuit lagere hersenregionen en ruggenmerg = tijdje zenuwen aan het groeien nr de spieren, zintuigen en inwendige organen
- deze verbindingen = eigenlijke functieontwikkeling vd organen mogelijk !!
11
Q
start vd zintuigelijke en motorische activiteit
A
- reflexen
- foetus 3 maand
- toenaderingsreflex = aanraking mondzone
- primitieve voetzoolreflex (= voetzool strijken, tenen gaan spreiden en grote teen tilt zich op) - spontane activiteit
- 4de maand
- buigt en strekt armen en benen, handen tot vuistjes, draait hoofd, opent en sluit mond en zuigt op vingers zodra die lippen raken
- halverwege zwangerschap = beweging waarneembaar (bevende trillingen) => later flinke schopbewegingen - einde vd 5de maand
- zintuigen functioneren
- reageren op plotse geluiden en fel licht
- zuig- en grijpreflex is nu goed ontwikkeld
12
Q
eventuele vroeggeboorte
A
- algemeen
- 6de maand = belangrijk keerpunt ontwikkeling foetus
- meeste organen in functionele rijpingsniveau = eventuele vroeggeboorte in leven te houden - kenmerken
- 20 en 24 weken na bevruchting
- 600 tot 1100 gram
- overlevingskansen beperkt = longrijpheid ontoereikend (lichaamstemperatuur niet controleren)
- couveuse
13
Q
de verdere foetale uitgroei
A
- algemeen
- derde trimester vd zwangerschap
- flinke lengtegroei en gewichtstoename - gewicht
- 26 weken = 1100 gram, 30 weken = 1800 gram, 34 weken = 2600 gram en bij geboorte gemiddeld 3400 gram (laatste 2 maand => toename 200 gram per week)
14
Q
de placenta
A
- algemeen
- orgaan = alle voedingsstoffen
- via navelstreng lopen twee slagaders nr placenta => overgang in dichte netwerk v haarvaten waaruit placentavlokken zijn samengesteld
- baden in bloed vh baarmoederslijmvlies en hier gebeurt de overdracht v stoffen - selectieve overdracht
- koolstofdioxide en alle afvalstoffen => vanuit bloed foetus in aderlijke bloedcirculatie vd moeder
- zuurstof en diverse voedingsstoffen => uit slagaderlijk bloed vd moeder nr haarvaatjes in placenta => vervolgens in navelstengader en daarna foetus
- !! NOOIT rechtsreeks contact tss bloed moeder en bloed foetus (= selectieve uitwisseling v stoffen ter hoogte vh membraan dat 2 bloedsomlopen v elkaar scheidt) !!
15
Q
de hersenontwikkeling (neuronen)
A
- honderd miljard neuronen of zenuwcellen
- 250.000 cellen per minuut
- aanmaak cellen = centrum hersenen
- juiste vorm krijgen (tal van verbindingen maken om nodige netwerken te creëren) - laatste maanden
- belangrijk voor de hersenontwikkeling
- hersenen foetus lijken op die v volgroeid kind (verschillen op functioneel en structureel vlak)
16
Q
de hersenen op functioneel vlak
A
- kenmerken
- toenemende differentiatie EEG-activiteit
- voor 6 maand = hersenen slaaptoestand
- tss 26 en 28 weken = korte waakperiode => na paar weken zo’n 10% vd tijd + EGG als reactie op zintuigelijke prikkels - vanaf 8 maanden (34 weken)
- EEG in toenemende mate een patroon
- rustige slaap afgewisseld met actieve REM- of droomslaap
- OOK periodes waarin kin klaarwakker is en overgangsfasen
17
Q
de hersenen op structureel vlak
A
- kenmerken
- belangrijke evolutie merkbaar
- voldragen kind => hersengewicht 350 gram (= 10% totale lichaamsgewicht ≠ volwassene = 2% met 1350 gram)
- hersenen geboorte 1/4 uiteindelijke gewicht en lichaamsgewicht 1/20 v wat het in de volwassenheid zal worden - ontwikkeling vd hersenen
- verder in vergelijking met rest lichaam
- uitbouw cortex nog lang niet voltooid
- laatste maanden zwangerschap groot belang !!
18
Q
de toename van de hersenmassa
A
- algemeen
- laatste maanden = belangrijkste toename hersenmassa
- vele verbindingen worden aangemaakt en aan de forse aangroei steun- of gliacellen
- functie = zenuwvezels waarlangs neuronen met elkaar in contact staan - myeline
- vetlaag = zorgt dat communicatie tss neuronen snel en efficiënt kan gebeuren
19
Q
wat zijn de sensorische projectiegebieden?
A
- betekenis
- zones die continu vloed van prikkels ontvangen uit zintuigen (eerst aan de beurt)
- enkele weken voor geboorte = myelinisering ongeveer voltooid - associatiezones
- zintuigelijke indrukken verwerken tot betekenisvolle gehelen (eerste maanden na geboorte) - motorische functies
- enkele maanden na geboorte
- bewegingsapparaat doelgericht leren gebruiken
20
Q
de mogelijkheid om een vorm van bewustzijn te ontwikkelen?
A
- bronnen
- bij foetus? = onmogelijk eenduidig antwoord
- lange tijd = enige informatiebronnen, zichtbare reacties te vroeg geboren baby, fysiologisch onderzoek v miskramen - verdere ontwikkeling
- rechtstreekse observatie foetus = via endoscoop of echografie
- fotograaf Lennart Nilsson (= techniek waarbij foto- en filmbeelden leven in baarmoeder vatsleggen)
- !! moeilijk harde conclusies psychische belevingswereld ongeboren kind !!
21
Q
bewegingen
A
- algemeen
- (voor 8 weken) hoofdje afwendt bij prikkel die mondzone raakt = beschermen tegen potentieel schadelijke stimulus
- geen doelgericht gedrag => vb. onschuldige aanraking eigen handje
- geen echte cortex aanwezig - verklaring
- fysiologische reflex waarbij commandocentrum gelegen is in de onbewust opererende lagere regionen vd hersenen (net zoals bij volwassene)
- na elke weken => bij prikkeling vd mondzone, reflexmatig omgekeerde reactie nr de prikkelbron toe
22
Q
interpretatie van de niet-uitgelokte bewegingen
A
- eind vd embryonale fase
- spontane, korte, houterige bewegingen v aparte ledematen en hoofd of zelf hele lichaam - foetale periode
- toenemende activiteit waarneembaar
- kind maakt buitelingen, trappelt en beweegt zich heen en weer
- is dit de bedoeling vd foetus? of is het eenzelfde onbedoelde beweging zoals vb. bij volwassene in hun slaap? (= vruchtzak met vruchtwater)
23
Q
de perceptuele mogelijkheden van een foetus
A
- algemeen
- horen, zien, ruiken?
- proeft hij de smaak vh vruchtwater? of voelt hij wanneer zijn moeder zijn moeder hard aan het lachen is? = moeilijk te achterhalen !! - betekenis
- zintuigreceptoren = in staat om prikkels om te zetten in zenuwimpulsen en reactie uitlokken
24
Q
schrikreactie
A
- algemeen
- moeders rapporteren dat foetus heftige bewegingen maakt bij vb. donderslag - betekenis
- foetus zou kunnen reageren op schrikreactie vd moeder
- stresshormonen doen baarmoeder samentrekken
- hormonen OOK via placenta naar kind
25
hoe zit het met de externe geluiden?
1. algemeen
- dringen verzwakt tot het kind door
- luchttrillingen door geluiddempende kledij moeder
- OOK ernstige intensiteitsdaling
2. meerdere factoren
- constante gedreun vd moederlijke hartpulsaties
- gehijg v haar ademhaling
- gerommel v haar ingewanden
- directe nabijheid v haar stemgeluid
- doffe klop- en wrijfgeluiden (wanneer kind beweegt in vruchtwater of tegen vruchtzak schuurt)
26
impliciete geheugen
1. algemeen
- einde zwangerschap = foetus in staat externe geluiden zintuigelijk op te vangen EN vast te leggen (= impliciete geheugen)
2. betekenis
- denkbeeldige opslagruimte die info bewaard
27
de gehoordrempel
1. rapport vd Amerikaanse academie voor kinderartsen:
- vanaf 6de maand = geleidingsbanen voor gehoor in centrale zenuwstelsel voldoende uitgerijpt om erop te reageren
- gehoordrempel = 40 decibel (daalt naarmate zwangerschap eindigt)
- OOK sensorische cortex voldoende ontwikkeld !!
2. diverse onderzoeken
- in staat geluidprikkels op te vangen? en zelf onthouden?
- Lee Salk => oude schilderijen kind op linkerarm (= kind rustiger bij horen vd hartslag = herinnering aan leven in baarmoeder)
3. spontane voorkeur
- tientallen studies
- conclusie = kind dragen adhv spontane voorkeur
28
reageren op menselijke stemmen
1. algemeen
- enkele weken voor geboorte = specifieke reactie op het geluid v menselijke stem EN onderscheid maken tss mannelijke en vrouwelijke stem
2. stem vd moeder
- ontwikkelingspsycholoog Barbara Kisilevsky = onderzoek nr onderscheid tss stem moeder en andere vrouw
- conclusie = vooral vertrouwd met stem vd moeder
3. voorkeur vertrouwde prikkels
- foetussen gedurende laatste weken zwangerschap dagelijks eenzelfde tekst laten horen
- conclusie = er ontstaat een voorkeur voor de vertrouwde prikkels
29
het mere exposure-effect
1. algemeen
- geen sprake v bewuste herinneringen
- Robert Zajonc = diverse soorten prikkels waar we regelmatig aan blootgesteld worden => toenemende aantrekkelijkheid (= mere exposure-effect)
2. nieuw inzicht
- Robert Bornstein en Paul D'Agostino = effect krachtiger als men zich er niet bewust van is
- prikkels subliminaal (= onder de waarnemingsdrempel) worden aangeboden
- in hoeverre de zichtbare reacties v foetus op de geluiden die hij opvangt, aanwezigheid is v soort bewustzijn?
30
andere zintuigen
1. smaakreceptoren
- tong = vroeg tot ontwikkeling
- uit onderzoek => toevoegen zoetstof aan vruchtwater (4de maand) doet sliktempo toenemen EN bittere smaak doet dalen
2. reuk en de tast
- geen grote rol
- MAAR na geboorte belangrijkste !!
3. gewaarwording v pijn
- vanaf 6de maand (= volgens Susan Lee zijn dan de verbindingsbanen aanwezig die prikkel nr hersenen brengen)
4. gezichtszin
- hetzelfde als gehoor
- vrij vroeg reflexmatige reactie op lichtprikkels, MAAR 3de trimester voor hij kan zien
