3) síoncaitheamh

Question 1

Lomairt

Answer 1

denudation​

An ghaoth, báisteach, uisce ag sreabhadh [flowing,ainmhithe, oighear, plandaí/crainn, teas na gréine ag briseadh síos dromchla an domhain​

​

Question 2

3 cineáil síonchaitheamh

Answer 2

meicniúil
ceimiceach
bitheolach

Question 3

Meicniúil

Answer 3

reo agus coscairt = sioc

Question 4

Ceimiceach

Answer 4

tuaslagadh = báisteach aigeadach

Question 5

Bitheolaíoch

Answer 5

ainmhithe/plandaí

Question 6

i rith an lae (reo is coscairt)

Answer 6

Bailíonn uisce báistí sna hailt i rith an lae

Question 7

reo is coscairt

Answer 7

nuair a briseann caireagacha anus mar geall ar uisce a bheith á reo agus á coscairt airís is airís eile ar ardtailte

Question 8

tar éis ama (reo is coscairt)

Answer 8

Sa deireadh thiar titeann an charraig agus briseann sí isteach ina piosaí beaga carraige ar a dtugtar scileach. Toisc domhantarraingt titeann siad le fána.​

Bíonn scileach le fáil ar thaobhacha go leor sléibhte, leithéidí

Question 8

i rith na oíche (reo is coscairt)

Answer 8

Reoitear é agus méadaíonn sé 10% i rith na hóiche sa gheimhreadh.​

Cuirtear brú ar na hailt.​

Fágann san go leathnaítear iad beagán.​

Nuair a leánn an t-uisce, luíonn sé isteach níos doimhne.

Question 8

sampla reo is coscairt

Answer 8

Cruach Phádraig, Maigh Eo.

Question 9

Carbónáitiú

Answer 9

Is próiseas i síonchaitheamh ceimiceach​

thiteann uisce tríd an atmasféar bailíonn sé truailliú.​

Déantar aigéad lag as, i.e. báisteach aigéadach H2O + CO2 = H2CO3​

Cuireann bháisteach seo isteach go mór ar aolchloch​

Is carraig dhríodrach bhog í aolchloch = téann uisce tríd.​

Deineadh an charraig seo faoin bhfarraige tógtha i strataim [layers]

Question 10

céin fáth creidhmeadh éascadh ar aolcloch

Answer 10

Tá aolchloch comhdhéanta de charbónáit chailcium.​

Tuaslagann sé go héasca de bharr an aigéid lag sa bháisteach

Question 11

Pabháil [paving] Aolchloiche

Answer 11

Tugtar pabháíl ar an aolchloch ar an dromchla.​

Níl aon ithir ar a dhromchla​

Téann uisce tríd agus déantar síonchaitheamh trí charbónáitiú​

Osclaíonn na scoilteanna, éiríonn siad níos doimhne​

Crutháitear gríogannaClinteanna a thugtar ar na bloic a fhágtar

Question 12

Súmaire

Answer 12

Sreabhann [flow] abhainn ar dhromchla aolchloiche​

Leánn [melt] sé an charraig ie. Carbónáitiú​

Déanann an abhainn poll ar an dromchla​

I gceann tamaill téann an abhainn faoi thalamh​

Súmaire a ghlaotar ar an gconair [passage] a dtéann an abhainn tríthi

Question 13

Gnéithe Faoi Thalamh

Answer 13

Sreabhann an abhainn faoi thalamh ag síónchaitheamh na carraige​

​

Gearrtar tolláin fhada – pluaiseanna​

​

Is minic a mhéadaíonn an phluais amach chun uaimh [cavern] a chruthú

Question 13

Aolchuisne [stalagmite]

Answer 13

Bíonn an t-uisce a bhíonn ag sileadh ó dhíón na huaimhe lán d’aolchloch leáite​

Carbónáit chalcium [calcium carbonate] is eá é ​

Galaíonn [evaporate] an t-uisce ach fágtar cuid den gcailcium greamaithe den díon​

In imeacht ama bailíonn níos mó carbónáit chailcium ag cruthú aolchuisne [stalagmite]

Question 14

Colún/Gallán

Answer 14

Crutháitear​
é nuair a cheanglaíonn aolchoinneal agus aolchuisne le chéile faoi thalamh.

Question 14

Aolchoinneal

Answer 14

titeann braona uisce ar an ulár nuair a galaíonnn siad sil leagainn siad rionnt cailcíte tagann cruth cónúil ar na sil leagta seo cruthú aolchuinnle

Question 15

An Mullach Mór

Answer 15

Ceantar is ea é sa Bhoirinn​

​

I 1980 moladh ionad turasóireachta a thógaint ann.​

​

Bhí buntaistí agus míbhuntaistí ag baint leis

Meallann an Boirinn a lán turasoirí go hÉirinn​

Tá cuid den Bhoirinn timpeall ar an Mullach Mór ainmhithe ina Pháirc Náisiúnta anois

Question 15

Gnéithe a mheallann turasóirí

Answer 15

Flóra : plandaí Alpacha [Alpine], plandaí meánmhuirí [Mediterranean] agus plandaí dúchasacha [native].​

Tá plandai neamhghnáthacha ann freisin: magairliní, [orchids] raithneach [ferns] agus macail [avens]

Question 16

Flóra [bláthanna] & Fána [ainmhithe]

Answer 16

Leamhan glas [green moth]​

Feileacáin​

Cait crainn [pine martins]​

Gabhair fhiáine​

Easóga [stoats]

Question 16

Tírdhreach:[landscape]​
Cad a mheallann turasóirí?

Answer 16

Tírdhreach carstacha [karst]​

​

Pluaiseanna na hAille Buí [Aillwee Cave]​

​

Aillte an Mhothair [Cliffs of Moher]​

​

Uaimhadóiri [potholers] agus dreapadóirí

Question 17

Stair

Answer 17

Dolmainí​

​

Ráthanna ​

​

Seipéil

Question 18

Buntáistí má bhíonn a lán turasóirí ag teacht ann

Answer 18

Níos mó postanna go háitiúil​

Poist shéasúracha​

Níos lú daoine ag dul ar imirce​

Siopaí, úinéirí bus, ceardaithe, tithe tábhairne ag déanamh gnó as.​

Feabhas ar áiseanna caitheamh aimsire agus bóithre don turasóir agus an dúchasach.

Question 18

Agóid

Answer 18

Sna 1980 idí theastaigh ó roinnt daoine ionad turasóireachta a thógaint sa Mhullach Mór sa Bhoireann​

​

Bhí daoine eile nár aontaigh leis seo.

Question 19

Míbhuntáistí

Answer 19

Níos mó damáiste don flora…daoine ag siúl air agus ag piocadh bláthanna​

Níos mó truailliú aeir agus truailliú torainn​

Níos mó tráchta toisc bóithre níos leithne​

Níos mó seans damáiste a dhéanamh de shéadchomharthaí