1) structúir an domhain Flashcards
3 saghas lomairt (Denudation)?
Síonchaitheamh
Creimeadh
Ollghluaiseacht
Cad é síonchaitheamh?
Seo briseadh síos carraigeacha de bharr an aimsir
Cad é creimeadh?
Seo briseadh síos carraigeacha de bharr uisce ag ghluaiseacht
Cad é ollghluaiseacht?
Seo bogadh ábhar síos fána (slope)
2 saghas síonchaitheamh?
Meicniúil
Ceimiceach
Mínigh Gníomhacht Reo is Coscartha
I rith an lae, bailíonn uisce sna scaoilteanna
I rith an oíche roinn an uisce, ag méadú 10%
Tar éis tréimhse fada, briseann an charraig go dtí píosaí béaga
Mínigh síonchaitheamh meicnúil?
Seo nuair a bhíonn carraigeacha briste síos I bpíosaí beaga
Cathain a tharlaíonn síonchaitheamh ceimeacach?
Tarlaíonn sé nuair bhíonn charraig tuaslagtha i uisce le tamaill fada
Cad a glaotar nuair a thógann charraig de-ocsáid charbóin isteach, ag déanamh aigéad?
Carbónaitiú
Sampla de charraig ata síonchaiteamh ceimeacach comónta
Aolchloch
Sampla de tírdhíreach carst
An Bhorinn, An Chláir
Mínigh tírdhíreach carst?
Ceantar déanta suas de aolchloch gach mórán cludaithe air
Cad é an ainm ar sraitheanna aolchloch?
Cisealchláir
Ainmnigh 2 tírgnnéithe aolchloch
Pábháil Aolchloch
Poll Slogadh agus Gleann Tirim
Mínigh pabháil aolchloche
Seo píosa mhór aolchloch gan aon clúdach ar.
Cén fath gur tharlaíonn pabháíl aolchloch?
Síonchaitheamh ceimaceach ag déanamh scaoilteanna ar an aolchloch
Cad é an ainm ar na scaoilteanna?
griog
Cad é an ainm ar na blocanna?
clint
Ainmnigh 2 tírgnéithe faoine dromchla?
Pluais agus Uaimh
Aolchuisne, Aolchoinnle agus colún
Mínigh uaimh?
Nuair a éiríonn pluais níos mó, foirmíonn saghas seomra a glaotar uaimh
Mínigh pluais?
Nuair bhíonn síonchaitheamh déanta faoin talamh déantar páisáite a glaotar pluais
Conas a foirmíonn aolchuisne (stalictite)?
Téann uisce tríd dian an uaimh. Bíonn píosa uisce fagtha ar an uaimh. Tarlaíonn galú, bíonn cailcít fágtha ar an uaimh, fásann aolchuisne
Conas a foirmíonn aolchoinnle (stalagmite)?
Bíonn uisce ar urlár ar uaimh freisin. Tarlaíonn galú, tá cailcít fágtha agus foirmíonn aolchoinnle
Conas a foirmíonn colún?
Má fhásann aolchuisne agus aolchoinnle isteach ar a chéile, foirmíonn colún
Cad an cás stáidéar le aolchloch?
Páirc Náisiúnta an Bhorinn
3 fáth a téann turasóir go dtí an Bhorinn?
Fásra (plandaí)
An stair
Tírdhíreach agus tírgnéithe
3 buntaistí de turasóireacht go dtí an Bhorinn?
Postanna
Airgead
Seirbhísí
2 míbuntaistí de turasóireacht go dtí an Bhorinn?
Trualliú
Damáiste don timpeallacht
3 páirt de ‘Ná Fág Aon Rian’?
Ná chaith aon bruscar
Ná tóg plandaí ón talamh
Fhág an áit mar a raibh sé
Conas a tharlaíonn fillsléibhte?
Tarlaíonn sé nuair a bhuaileann 2 phlataí le chéile. Bogann an talamh suas agus bíonn fillte déanta
Sampla de fillsléibhte?
Fillsléibhte Alpach san Eoraip, déanta timpeall 30-35 milliún bhliain ó shin
Na 3 príomhsléibhte fillsléibhte ar domhain?
Na fillsléibhte Caladónach
Na fillsléibhte Armaracha
Na fillsléibhte na hAlp
Na thréimhse ama de fillsléibhte Caladónach le sampla?
400 milliún bhliain ó shin m.sh sléibhte Dún na nGall
Na thréimhse ama de fillsléibhte Armaracha le sampla?
250 milliún bhliain m.sh Sléibhte na mumhan, na Gaibhlte
Na thréimhse ama de fillsléibhte Alp le sampla?
30-35 milliún bhliain ó shin m.sh Na sléibhte Creagracha Meiriceá
Cad é an dronnchaonlas agus cuaschaonlas?
I fillsléibhte, tá an dronnchlaonlas a bhogtar suas agus tá an cuaschaonais an píosa a bhogtar síos
Riail le aois an fillsléibhte?
Tá na fillsléibhte óga níos airde ná na fillsléibhte sean, de bharr an creimeadh nó síonchaiteamh déanta ar an ceann sean
2 buntaistí de a bheith i do gconaí ar fillsléibhte?
Ní bhíonn mórán truailliú, bíonn aer glan.
Bíonn an tírdhíreach go hálainn
2 míbuntaistí de a bheith i do gcónaí ar fillsléibhte?
Ní bhíonn an ithir torthúil
Tá sé deacra chun taistil go dtí/ó an fillsléibhte
Cá bhfuil fillsléibhte ar domhain?
Imeall na plataí
Cá tharlaíonn gníomhaíocht bolcáin?
Tarlaíonn sé ar na teoranna bplátaí
3 gníomhaíocht bolcáin?
Iomaire Lár Aigéanach
Oiléan Bolcáin
Sléibhte bolcánach
Cad é oiléan bolcánach?
Seo oileán atá déanta nuair a éiríonn magma fuar ag cruthú talmh
Cathain a tharlaíonn bolcáin?
Tarlaíonn sé nuair a scarann 2 plataí óna chéile. Ardaíonn magma, éiríonn sé crua, bíonn oiléan déanta
Sampla de oiléan bolcáin?
Íoslainn
Cad é iomaire lár aigéanach?
Seo sliabhraon faoin uisce. Tarlaíonn sé nuair a scarann dhá plataín óna chéile, san bhfarraige
Cad a tharlaíonn i iomaire lár aigéanach?
Éiríonn an magma fuar agus crua ag déanamh sliabh ar a glaotar iomaire
Sampla de iomaire lár aigéanach?
Iomaire an Atlanaigh Láir
Céimeanna de sléibhte bolcánach?
Tagann magma suas tríd craos ó seomra magma
Glaotar laibhe ar magma nuair a thagann sé amach
Bailíonn an laibhe i sruthanna agus ar deireadh bíonn sliabh déanta
Na 3 saghasanna bolcáin?
Gníomhach
Suaineach
Marbh
Mínigh bolcáin gníomhach le sampla?
Seo bolcáin a phleascann go rialta m.sh Mt St.Helens
Mínigh bolcáin suaineach le sampla?
Bolcáin nach bhfuil tar éis pleascadh le linn stáire ach d’fheadfadh sé phleascadh arís m.sh Baken S.A.M
Mínigh bolcáin marbh le sampla?
Bolcáin nach bhfuil tar éis le linn stáire m.sh Sliabh Mis in Co Aontroma
3 buntaistí bolcáin den Íoslainn?
Fuinneamh geotermeach
Turasóireacht
Ithir torthúil
3 pointí de fuinneamh geoteirmeach den Íoslainn?
Bíonn fuinneamh geotermeach ar fáil ó uisce te
Úsáidtear an leictreachas le haghaidh teas
Déantar leictreachas ón gal
Dhá pointe de turasóireacht?
Tagann a lán turasóirí chuig an Íoslainn chun na bolcáin a fheiscint.
Freisin tagann siad chun na spanna (spa)
Conas a dhéanann an laibhe ithir torthúil?
Tá laibhe lán de mianraí a dhéanann an ithir thorthúil
Cad a raibh an cás stáidéar le haghaidh bolcáin?
Mt St.Helens
Mínigh an phleascadh i Mt.St Helens?
Phléasc mt St.Helens i 1980, tar éis nach phléasc sé ar feadh tamaill fhada. Bhí craitéar nua déanta ar an bolcán
Iarmhairt den phleascadh i Mt St.Helens?
Fuair na crainn bás, fuair 57 daoine bás
Cad é crith talúin?
Tá crith talúin gluaiseacht tobann i dromchla an domhain
Cá tharlaíonn crith talúin?
Ar imeall na plátaí, an áit a bhuileadh nó a scarann na plátaí
Cad é an FÓCAS de crith talúin?
An áit a thosnaíonn crith talúin
Cad é an eipealár?
An pointe ar an dromchla, díreach os cionn an FÓCAS
Trí iarmhairt de crith talúin?
Básanna
Damáiste de foirgnimh
Tsunami
Cad é iarchreathanna?
Tá siad creathanna a tharlaíonn nuair a bhíonn an crith talún thart
Cad a úsáidtear chun crith talúin a thomhas?
Seismeagraf
Conas a oibríonn seismeagraf?
Tosnaíonn sé ag crith nuair a bhíonn crith talúin
Tá meachan ar sprionga le peann a bhogann
Déanann an peann taifeada den crith talún
Cad é an scála Richter?
Scála chun cur síos cé chomh láidir atá crith talúin?
Mínigh conas a oibríonn an scála Richter?
Téann sé ó 0-10. Níos airde an uimhir, níos láidre an crith talún
Cad a raibh an cás stáidéir de crith talúin?
Crith talúin Sichuan, an tSín
Déan cur síos ar an crith talúin Sichuan? (gan dámaiste)
Meitheamh 2008. 7.9 ar an scála Richter. 50+ iarchreathanna. Bhí an platá India greamaithe le Pláta Eoraiseach
Cur síos na damáiste an crith talúin Sichuan?
70,000 bas (10,000 leanaí). 5 milliún fágtha gan tithe. 12 milliún ainmhí bás. Easpa uisce glan
Cad é súnámaithe?
Is ea tonn mhór a tarlaíonn de bharr crith talúin san bhfarraige
An súnámaithe a clúdann muid?
Súnámaithe 2004 in oirdheisceart an Áise
Na iarmhairt den súnáithe 2004 in oirdheisceart an Áise?
200,000+ duine bás. 1+ milliún fágtha gan tithe. Deireadh le turasóireacht