3. Przekaźnictwo adrenergiczne Flashcards
1
Q
aminy katecholowe - budowa
A
pochodne B-fenyloetyloaminy, gdzie rodnik fenylowy podstawoiny jest w pozycji 3. i 4. grupami hydroksylowymi -> układ katecholu
2
Q
biosynteza amin katecholowych
A
- w neuronach adrenergicznych (1,2,3) i komórkach chromochłonnych rdzenia nadnerczy(1-4)
- Tyr -> DOPA (hydroksylaza tyrozyny, w mitochodrium)
- DOPA -> dopamina (dekarboksylaza DOPA, cytoplazma, inhibitor: KARBIDOPA)
- dopamina -> noradrenalina (B-hydroksylaza dopaminy)
- noradrenalina -> adrenalina (N-metylotransferaza fenyloetanoloamin)
3
Q
receptor a1
A
- białko Gq -> IP3, DAG -> Ca2+
- skurcz mięśni gładkich (bez przewodu pokarmowego)
- selektywny agonista: fenylefryna
- selektywny antagonista: prazo/tera/doksazosyna
4
Q
receptor a2
A
- białko Gi -> spadek cAMP
- hamowanie uwalniania neuroprzekaźników (działając hamująco jako receptory presynaptyczne)
- selektywny agonista: klonidyna
- selektywny antagonista: johimbina
5
Q
receptor a2A
A
- OUN: kora i struktury odpowiadające za czuwanie
- działanie uspokajające i nasenne
- selektywny agonista: deksmedetomidyna, miwazerol (nowe leki uspokajające używane w anelgezji)
- selektywny antagonista: atipamezol
6
Q
receptor a2B
A
- w pniu mózgu, w ośrodkach odpowiedzialnych za reguulację odśrodkowej impulsacji sympatycznej i napięcie zwieraczy przedwłośniczkowych (RLMV - strefa presyjna)
- hamowanie impulsacji sympatycznej i spadek CTK
7
Q
receptor B1
A
- białko Gs -> wzrost cAMP
- zwiększenie częstości i siły skurczu serca (chrono/inotropowo dodatnio)
- uwalnianie reniny z aparatu przykłębuszkowego nerek
- selektywny agonista: dobutamina
selektywny antagonista: ateno/metopro/acebutolol
8
Q
receptor B2
A
- białko Gs -> wzrost cAMP
- przez PKA -> rozkurcz mm gładkich; rozszerzenie oskrzeli i naczyń, rozkurcz mm trzewnych
- glikogenoliza w wątrobie
- selektywny agonista: salbutamol, salmeterol
9
Q
receptor B3
A
- białko Gs -> wzrost cAMP
- lipoliza w tk. tłuszczowej
(są też w sercu i śródbłonku naczyń, odpowiedzialne za wazodylatację przez NO, w odpowiedzi a nebiwolol - B-bloker III generacji)
10
Q
adrenalina
A
- sympatykomimetyk
- używana w akcji reanimacyjnej
- działa równo na receptory a i B
11
Q
noradrenalina
A
- sympatykomimetyk
- działa głownie na rec. a
- w niewydolności serca z zaawansowaną hipotonią
- we wstrząsie septycznym
- dożylnie: spadek czynności serca (odruchowa wagotonia spowodowana gwałtownym wzrostem CTK, w związku z silnym działaniem NA na rec. skurczowe a w naczyniach) -> nie ma w odnerwionym sercu
12
Q
dopamina
A
- sympatykomimetyk
- 0,5-5 ug/kg m.c./min -> aktywuje rec. dopaminergiczne w nerkach
- 5-10 ug/kg m.c./min - > stymuluje rec. B1 w sercu
- > 10 ug/kg m.c./min -> aktywuje rec. a1 wywolując uogólniony skurcz naczyń
- w dawkach 2-3 ug/kg m.c./min (dawka nerkowa/diuretyczna) - leczenie ONN i w stanach zagrożenia rozwojem niewydolności nerek
- w dawkach >5 ug/kg m.c./min - działanie inotropowe dodatnie w ostrej niewydolności serca, ciężkim zaostrzeniu przewlekłej niewydolności serca, wstrząsie septycznym
13
Q
fenylefryna
A
- sympatykomimetyk
- agonista a1
- kurczy naczynia
- pozajelitowo: ułatwia utrzymanie prawidłowego CTK podczas znieczulenia przewodowego lub ogólnego, środek wspomagający w leczeniu wstrząsu i niedociśnienia tętniczego
- doustnie: preparaty złożone z lekami p-histaminowymi, p-kaszlowymi, p-bólowymi)
14
Q
działania niepożądane fenylefryny
A
- lęk
- niepokój
- nerwowość
- osłabienie
- bladość powłok
- zab. oddychania
- zab. sikania
- bezsenność
- omamy
- drgawki
- zab. widzenia (porażenie akomodacji, rozszerzenie źrenicy)
- bradykardia
15
Q
nafazolina
A
- sympatykomimetyk
- agonista a
- miejscowo w ostrym i przewlekłym nieżycie nosa, zapalnym lub alergicznym
- krople do oczu: ostre zapalenie spojówek
16
Q
ksylometazolina
A
jak nafazolina:
- sympatykomimetyk
- agonista a
- miejscowo w ostrym i przewlekłym nieżycie nosa, zapalnym lub alergicznym
- krople do oczu: ostre zapalenie spojówek
17
Q
tetryzolina
A
- sympatykomimetyk
- agonista a
- objawowe leczenie prostego, nieinfekcyjnego (czyn. fizyczne, alergia) zap. spojówek, niezytu nosa, zapalenia zatok
18
Q
działania niepożądane tetryzoliny
A
- częste, długotrwałe stosowanie: przekrwienie błony śluzowej, nawrót objawów
- zespół suchego oka
- niedokrwienie przedniego odcinka gałki ocznej
19
Q
midodryna
A
- sympatykomimetyk
- agonista a
- hipotonia ortostatyczna
20
Q
działania niepożądane midodryny
A
- wysokie CTK na leżąco i siedząco
- parestezje
- świąd (głowy)
- dreszcze, gęsia skórka
- zab. sikania (parcie na mocz, częstomocz, zatrzymanie moczu)
21
Q
izoprenalina
A
- sympatykomimetyk
- agonista B
- dawniej: zab. rytmu serca (bloki)
- teraz rzadko
22
Q
orcyprenalina
A
- sympatykomimetyk
- agonista B
- przejściowe zab. przewodnictwa w sercu, niewymagające elektroterapii ani rozrusznika
23
Q
dobutamina
A
- sympatykomimetyk
- agonista B
- wstrząs kardiogenny, ciężka, przewlekła niewydolność serca z małą CO
- diagnostyka CHNS - próba dobutaminowa
24
Q
sympatykomimetyki, agoniści B2
A
- mniej nasercowych działań niepożądanych niż nieselektywne B-adrenomimetyki
- selektywność dla B2 jest względna, nie absolutna - mogą być sercowe skutki uboczne
- astma, POChP
25
salbutamol
- sympatykomimetyk
- agonista B2
- astma, POChP
- hamowanie skurczów macicy (lek tokolityczny), gdy zagrożenie poronieniem lub przedwczesnym porodem
- krótko działa
26
fenoterol
- sympatykomimetyk
- agonista B2
- astma, POChP
- hamowanie skurczów macicy (lek tokolityczny), gdy zagrożenie poronieniem lub przedwczesnym porodem
- krótko działa
27
terbutalina
- sympatykomimetyk
- agonista B2
- astma, POChP
- hamowanie skurczów macicy (lek tokolityczny), gdy zagrożenie poronieniem lub przedwczesnym porodem
- krótko działa
28
salmeterol
- sympatykomimetyk (nowy!)
- agonista B2
- astma, POChP
- hamowanie skurczów macicy (lek tokolityczny), gdy zagrożenie poronieniem lub przedwczesnym porodem
- działanie p-zapalne
- długo działa (po 10-20 min)
29
formoterol
- sympatykomimetyk (nowy!)
- agonista B2
- astma, POChP
- hamowanie skurczów macicy (lek tokolityczny), gdy zagrożenie poronieniem lub przedwczesnym porodem
- działanie p-zapalne
- długo działa (po 1-3min)
30
fenoldopam
- dopaminomimetyk
- agonista D1
- słaby agonista a2
- szybko działa
- rozkurcza tętnice
- obniża CTK
- dożylnie: ciężkie nadciśnienie tętnicze pierwotne lub wtórne, też w fazie złośliwej
- tylko w szpitalu, max 48h, gdy trzeba szybko obniżyć CTK
31
jak działa pośredni sympatykomimetyk
uwalnianie NA z pęcherzyków synaptycznych współczulnych zakończeń nerwowych i/lub jej zwrotnym wchłanianiu ze szczeliny do neuronu presynaptycznego
32
efedryna
- pośredni sympatykomimetyk
- z ziela przęśli
- najczęstszy lek zwężający naczynia krwionośne stosowany spadku CTK podczas znieczulenia
- silnie pobudza OUN
33
pseudoefedryna
- pośredni sympatykomimetyk
- izomer D-efedryny
- obwodowo jak adrenalina, ośrodkowo słabiej niż amfetamina
- obkurczanie naczyń w śluzówce w nieżycie nosa, zapaleniu zatok, zapaleniu GDO
- jest w wielu preparatach złożonych
34
amfetamina
- pośredni sympatykomimetyk
- działa ośrodkowo i obwodowo
- w PL wycofana
35
jak działają alkaloidy sporyszu
częściowi agoniści i antagoniści rec. a, dopaminergicznych, serotoninowych - złożone działanie
przedawkowanie: zgorzel stóp, nóg, rąk, ramion - ogień świętego Anotoniego
efekt aborcyjny!
36
ergotamina
- alkaloid sporyszu
- migrena
- w położnictwie po wydaleniu łożyska, krwawieniach połogowych
37
dihydroergotamina
- alkaloid sporyszu
- migrena
- hipotonia ortostatyczna
38
dihydroergokryptyna
- alkaloid sporyszu
| - profilaktyka migreny
39
dihydroergotoksyna
- alkaloid sporyszu
- dihydroergotamina + dihydroergokrystyna + dihydroergokryptyna
- zab. sprawności funkcji mózgowych w podeszłym wieku
40
fenoksybenzamina
- pochodna B-chloroetyloaminy
- nieselektywnie, nieodwracalnie blokuje (alkiluje) rec. a
- długie działani
- przełom nadciśnieniowy, szczególnie w guzie chromochłonnym rdzenia nadnerczy
- okołooperacyjna kontrola CTK p rzy chirurgicznym leczeniu phaeochromocytoma
- zab. sikania (wzmożone napięcie zwieracza cewki w wyniku nadmiernej stymulacji rec. a)
41
fentolamina
- nieselektywny antagonista rec. a
- krótko działa
- zapobiegawczo i leczniczo w przebiegu phaechromocytoma w okresie okołooperacyjnym
42
prazosyna
- selektywny antagonista a1
- krótko działa
- nadciśnienie tętnicze - monoterapia i w połączeniu z innymi lekami
- ch. Raynauda
- zab. sikania - gdy przerost prostaty
- nie blokuje a2 -> nie upośledza zwrotnego hamowania uwalniania NA -> nie ma tachykardii
43
działania niepożądane prazosyny
po pierwszej dawce - hipotonia ortostatyczna (efekt pierwszej dawki, dlatego na początku trzeba stosować w małych dawkach przed snem
44
terazosyna
jak prazosyna, tylko dłużej działa:
- selektywny antagonista a1
- nadciśnienie tętnicze - monoterapia i w połączeniu z innymi lekami
- ch. Raynauda
- zab. sikania - gdy przerost prostaty
- nie blokuje a2 -> nie upośledza zwrotnego hamowania uwalniania NA -> nie ma tachykardii
45
bunazosyna
jak prazosyna, tylko dłużej działa:
- selektywny antagonista a1
- nadciśnienie tętnicze - monoterapia i w połączeniu z innymi lekami
- ch. Raynauda
- zab. sikania - gdy przerost prostaty
- nie blokuje a2 -> nie upośledza zwrotnego hamowania uwalniania NA -> nie ma tachykardii
46
doksazosyna
strukturalny analog prazosyny, o dłuższym czasie działania:
- selektywny antagonista a1
- nadciśnienie tętnicze - monoterapia i w połączeniu z innymi lekami
- ch. Raynauda
- zab. sikania - gdy przerost prostaty
- nie blokuje a2 -> nie upośledza zwrotnego hamowania uwalniania NA -> nie ma tachykardii
47
urapidyl
jak prazosyna:
- selektywny antagonista a1
- nadciśnienie tętnicze - monoterapia i w połączeniu z innymi lekami
- ch. Raynauda
- zab. sikania - gdy przerost prostaty
- nie blokuje a2 -> nie upośledza zwrotnego hamowania uwalniania NA -> nie ma tachykardii
dodatkowo:
- ośrodkowo obniża CTK przez pobudzenie rec. 5HT 1A
- w nagłych stanach związanych z nadciśnieniem tętniczym
48
tamsulozyna
- selektywny antagonista a1
| - łagodny przerost prostaty (działając na a1A w zwieraczu pęcherza powoduje jego rozluźnienie
49
alfuzosyna
- selektywny antagonista a1
| - łagodny przerost prostaty (działając na a1A w zwieraczu pęcherza powoduje jego rozluźnienie
50
guanetydyna
- sympatykolityk
- blokuje uwalnianie NA z płytkich magazynów neuronalnych pod wpływem stymulacji neuronów (zamraża NA)
- rzadko w nadciśnieniu tętniczym
- najczęściej w odruchowej dystrofii współczulnej
51
rezerpina
- sympatykolityk
- z korzenia rauvolfia serpentina
- trwale wiąże pęcherzyki z aminami katecholowymi w neuronach -> blokada zdolności przechowywania NA i D (wypłukuje aminy i 5HT - depresja)
- niezmagazynowane aminy są metabolizowane w cytoplazmie neuronów - efekt sympatykolityczny
- rzadko w nadciśnieniu tętniczym
52
klonidyna
- sympatykolityk
- obniża CTK, przez selektywne pobudzenie a2 w neuronach strefy presyjnej w rdzeniu przedłużonym -> hamowanie ośrodkowej impulsacji sympatycznej i zmniejszenie napięcia zwieraczy przedwłośniczkowych
- na obwodzie: pobudza presynaptyczne a2 -> hamuje uwalnianie NA z zakończeń współczulnych
- w nadciśnieniu tętniczym
- nagłe przerwanie terapii - po 18-36h zespół odstawienny (bóle głowy, lęk, drżenie, bóle brzucha, pocenie się, tachykardia)
53
guanfacyna
- sympatykolityk
- obniża CTK podobnie do klonidyny (selektywne pobudzenie a2 w neuronach strefy presyjnej w rdzeniu przedłużonym -> hamowanie ośrodkowej impulsacji sympatycznej i zmniejszenie napięcia zwieraczy przedwłośniczkowych)
- nadciśnienie tętnicze
54
metyldopa
- sympatykolityk
- prolek przekształcany w a-metyloNA w ośrodkowym działaniu p-nadciśnieniowym
- a-metyloNA pobudza ośrodkowe, presynaptyczne a2 -> spadek aktywności neuronów adrenergicznych
- silny agonista rec. adrenergicznych jak NA
- w nadciśnieniu tętniczym, zwłaszcza w ciąży (bezpieczny dla dziecka)
55
I generacja B-blokerów
- nieselektywne, blokują oba rec. B
- propranolol
- nadolol
- sotalol
- bupranolol
- metypranolol
- penbutolol
- tymolol
56
II generacja B-blokerów
- kardioselektywne
- acebutolol
- atenolol
- betaksolol
- bisoprolol
- talinolol
- celiprolol
- metoprolol
- nebiwolol
- esmolol (krótko działający antyarytmiczny)
pozbawione pozasercowych działań niepożądanych, różnią się stopniem kardioselektywności
najbardzie kardoselektywne: bisopro/betakso/nebiwolol
57
III generacja B-blokerów
- wielofunkcyjne (hybrydowe) lub wazodylatacyjne: blokują B i rozszerzają naczynia w różnych mechanizmach
- labetalol - dod. blokuje a1
- bucindolol - dod. blokuje a1
- karwedylol - dod. blokuje a1
- celiprolol - silny agonista B2
- nebiwolol - w rozszerzaniu naczyń pośredniczy szlak: L-Arg/NO w śródbłonku
58
B-blokery z wewn. aktywnością sympatykomimetyczną (ISA)
- acebutolol (II gen.)
- oksprenolol
- alprenolol
- PINDOLOL
- celiprolol (III gen.)
- labetalol (III gen.)
zmniejszają bradykardię, typową dla większości B-blokerów;
działają inotropowo (-) i słabo chronotropowo (-)
B-blokery powodują wzrost VLDL i spadek HDL (LDL bez zmian), B-blokery z ISA nie;
59
jak działają B-blokery
chrono/ino/batmo/dromotropowo (-)
60
wskazania dla B-blokerów
- nadciśnienie tętnicze (ale nie zmniejszają śmiertelności w niepowikłanym, dlatego nie stosuje się ich w terapii początkowej)
- tachykardie nadkomorowe
- ChNS, ale nie dławica Prinzmetala (w dławicy w prewencji pierwotnej nie redukują ryzyka zawału)
- ostry zawał i prewencja wtórnej ChNS po zawale)
- zab. rytmu
- niewydolność serca, ale nie ciężka i niewyrównana
- guz chromochłonny rdzenia nadnerczy, dodatkowa terapia przed operacją
- wady serca ze zwężeniem drogi odpływu PK, zespół Fallota i inne wady złożone z podzastawkowym zwężeniem t. płucnej
- kardiomiopatia przerostowa, głównie zwężająca
- zespół wypadania płatków zastawki mitralnej
- wrodzony zespół długiego QT
- zespół Marfana
- omdlenia odruchowe
- jaskra
- nadczynność tarczycy
- profilaktyka migreny
61
przeciwwskazania dla B-blokerów
- objawowa bradykardia (ryzyko nasilenia)
- objawowa hipotonia (ryzyko nasilenia)
- blok AV II lub III stopnia (ryzyko nasilenia)
- zespół chorego węzła SV (ryzyko bloku)
- ciężka, niewyrównana niewydolność serca (ryzyko nasilenia)
- astma (ryzyko wywołania lub nasilenia skurczów oskrzeli po zablokowaniu B2)
NIE SĄ P-WSKAZANIEM:
- POChP - gdy nie ma istotnego skurczu oskrzeli
- cukrzyca - B-blokery nieselektywne mogą tłumić niektóre ostrzegawcze objawy hipoglikemii - drżenie i tachykardię; leczenie B-blokerem i diuretykiem może zwiększać ryzyko wystąpienia cukrzycy
- depresja
- choroba tt. obwodowych
62
działania niepożądane B-blokerów
- bradykardia, blok PK
- skurcz tt. obwodowych i uposledzenie obwodowej perfuzji tkankowej w ciężkiej chorobie tt. obwodowych; ale są B-blokery wazodylatacyjne
- zmęczenie, ból głowy,zab. snu, bezsenność i 'żywe' sny, depresja (działanie na OUN, głównie propranolol)
63
B-blokery jako leki antyarytmiczne
są II grupą leków w klasyfikacji Vaughana Williamsa
| sotalol - III grupa
64
działanie B-blokerów na B1
blokada B1 -> zwolnienie częstości skurczów (chronotropowo (-)) i zmniejszenie kurczliwości (inotropowo (-)) -> spadek zapotrzebowania na tlen - pożądane w ch, wieńcowej
poprawa ukrwienia też dzięki wydłużeniu rozkurczu - podokresu cyklu serca decydującego o perfuzji wieńcowej
65
B-bloker w nadciśnieniu
- zmniejszenie kurczliwości LK
- zmniejszenie uwalniania reniny z aparatu przykłębuszkowego
- działanie ośrodkowe zmniejszające aktywność sympatyczną
- niektóre: rozszerzenie naczyń -> spadek CTK
66
korzyści B-blokerów w niewydolności serca
- blokowanie patofizjologicznych mechanizmów kompensacyjnych organizmu, w tym nadmiernej aktywacji układu adrenergicznego
- serce jest osłaniane tarczą B-adrenolityków przed batem katecholamin
- nie wolno B-blokerów w niewydolności u niewyrównanego hemodynamicznie pacjenta!
- KOMPENSACJA: zmniejszenie liczby rec. B na błonie komórkowej i ich internalizacja -> inotropowo (-)
- B-BLOKER: odwraca kompensację i polepsza wydajność serca; działa chronotropowo (-)
- w niewydolności - zmniejszenie wzmożonej aktywności neurohormonalnej przez blokadę B1 i B2 - spadek uwalniania reniny, zwolnienie rytmu serca, poprawa kurczliwości 'zamrożonych' cz. serca, zmniejszenie zapotrzebowania na tlen, poprawa napełniania LK, zwolnienie przebudowy LK, a nawet cofnięcie
67
karwedylol
- w niewydolności serca
- blokuje też a1 -> zmniejszenie afterload
- w odróżnieniu od kardioselektywnych hamuje uwalnianie NA do szczeliny synaptycznej dzięki blokadzie B2
68
B-blokery z efektem pierwszego przejścia
- propranolol
- karwedylol
- metoprolol
- labetalol
- oksprenolol
- acebutolol
- nebiwolol
