2. Przekaźnictwo cholinergiczne i złącze nerwowo - mięśniowe Flashcards
1
Q
receptor w sercu
A
w: B1
p: M2
2
Q
receptor w naczyniach mm szkieletowych
A
w: B2
p: brak
3
Q
receptor w gruczołach potowych skóry
A
w: M3
p: brak
4
Q
receptor w mm przywłosowych skóry
A
w: a1
p: brak
5
Q
receptor w naczyniach (poza mm szkieletowymi)
A
w: a1
p: brak
6
Q
receptor w oskrzelach
A
w: B2 (rozkurcz, brak działania na gruczoły)
p: M3 (skurcz, wzrost wydzielania gruczołów)
7
Q
receptor w przewodzie pokarmowym
A
w: a1, a2, B2 (spadek perystaltyki, skurcz zwieraczy, brak działania na gruczoły)
p: M3 (wzrost perystaltyki), M1 ( rozkurcz zwieraczy, wzrost wydzielania gruczołów - soku żołądkowego)
8
Q
receptor w gruczołach ślinowych
A
w: a1
p: M3
9
Q
receptor w nerce
A
w: B1 (wydzielanie reniny)
p: brak
10
Q
receptor w rdzeniu nadnerczy
A
w: Nn
p: brak
11
Q
receptor w wątrobie
A
w: a1, B2
p: brak
12
Q
receptor w źrenicy
A
w: a1
p: M3
13
Q
receptor w m. rzęskowym oka
A
w: B2
p: M3
14
Q
receptor w gruczole łzowym
A
w: brak
p: M3
15
Q
receptor w macicy
A
w: B2 (rozkurcz macicy ciężarnej), a1 (skurcz macicy ciężarnej)
16
Q
receptor męskich organów płciowych
A
w: a1 (ejakulacja)
p: M3 (erekcja)
17
Q
receptor w pęcherzu
A
w: a1A (skurcz szyi), a1 (rozkurcz trzonu)
p: M3 (rozkurcz szyi, skurcz trzonu)
18
Q
które nerwy są cholinergiczne
A
- wszystkie przedzwojowe autonomicznego UN
- wszystkie pozazwojowe przywspółczulne
- pozazwojowe współczulne gruczołów potowych
- w układzie somatycznym działające na płytkę nerwowo - mięśniową (receptor Nm)
19
Q
które nerwy są adrenergiczne
A
- większość pozazwojowych współczulnych
20
Q
receptor Nn
A
- w rdzeniu nadnerczy
- komórki chromochłonne zachowują się jak komórki zwojowe pozbawione aksonów
- odpowiadają wydzielaniem A i NA na sygnał cholinergiczny z włókna PRZEDzwojowego (zamiast wytworzenia bodźca do włókna pozazwojowego)
- rec. Nn -> podobieństwo do komórek zwojowych
21
Q
receptor M1
A
- ‘neuronalny’
- w nn. OUN, zwojach (jelitowych, autonomicznych), kom. okładzinowych żołądka
- białko Gq -> IP3 i DAG
- aktywacja -> +OUN, +wydzielania soku żołądkowego, +perystaltyki pp
- selektywny antagonista: PIRENZEPINA
22
Q
receptor M2
A
- ‘sercowy’
- w sercu (P i tk. przewodząca), zakończenia presynaptyczne neuronów
- Gi -> spadek wewn.kom. cAMP
aktywacja -> -częstość skurczów serca, hamowanie presynaptyczne - spadek czynności neuronów
23
Q
receptor M3
A
- ‘gruczołowy’
- w gruczołach egzokrynnych, mm gładkich, śródbłonku
- Gq -> IP3
- aktywacja -> +wydzielania gruczołów, skurcz mm gładkich, rozkurcz naczyń (przez NO ze śródbłonka)
24
Q
działanie agonistów muskarynowych na serce i naczynia
A
- bradykardia
- spadek SV
- rozszerzenie naczyń (przez NO)
- spadek CTK
25
działanie agonistów muskarynowych na mm gładkie
- skurcz
- wzrost perystaltyki -> kolki
- skurcz mm pęcherza i oskrzeli
26
działanie agonistów muskarynowych na gruczoły egzokrynne
- pocenie się
- łzawienie
- ślinienie
- sekrecja oskrzelowa (wraz ze skurczem oskrzeli -> utrudnienie oddychania)
27
działanie agonistów muskarynowych na oko
- skurcz m zwieracza źrenicy -> zwężenie źrenicy, modulacja ciśn. w oku
- skurcz m rzęskowego -> wzrost grubości soczewki, zmniejszenie ogniskowej -> akomodacja do bliskiego widzenia
28
wskazania dla agonistów muskarynowych
- atonia przewodu pokarmowego
- hipotonia pęcherza
- jaskra z zamkniętym kątem przesączania (zwężona źrenica otwiera kąt przesącznia i ułatwia odpływ płynu)
- próby prowokacyjne w diagnostyce astmy)
- zatrucie atropiną
29
przeciwwskazania dla agonistów muskarynowych
- astma
- czynne wrzody żołądka i 12nicy
- skurcze przewodu pokarmowego
- niedrożność dróg moczowych i żółciowych
- Parkinson
- ciężkie niedociśnienie
- zab. przewodzenia w sercu
- zawał
- nadczynność tarczycy (bo może być migotanie pp i zab. rytmu)
30
działania niepożądane agonistów muskarynowych
- nudności, wymioty
- biegunka
- miosis, łzawienie, zab. widzenia
- ślinotok
- pocenie się
- bradykardia
31
acetylocholina
- agonista muskarynowy
- pomocniczo przy zabiegach na oku (szybkie zwężenia źrenicy)
- dożylnie krótko działa, bo szybko rozkładana jest w osoczu
- w neuronach cholinergicznych ->cholina+acetyloCoA=Ach
- rozkładana przez AchE
32
rodzaje cholinesterazy
AchE - związana z błoną neuronu, swoista dla Ach, rozkłada ją w synapsie
BchE - butyrylocholinesteraza - względnie nieselektywna, w osoczu i tkankach
33
karbachol
- agonista muskarynowy
- ester choliny i kwasu karbaminowego
- dłużej niż Ach, bo wolno hydrolizowany przez AchE
- pooperacyjna atonia jelit i pęcherza
- miejscowo do worka spojówkowego (obniżenie ciśnienia śródgałkowego w jaskrze pierwotnej zamykającego się kąta) GDY PRZECIWWSKAZANIA DO PILOKARPINY
34
betanechol
- agonista muskarynowy
- (ester) B-metylocholiny+kwas karbaminowy
- pooperacyjna hipotonia pęcherza lub przewodu pokarmowego
35
metacholina
- agonista muskarynowy
- (ester) B-metylocholina+kwas octowy
- badanie nadmiernej reakcji oskrzeli w diagnostyce astmy
36
muskaryna
- agonista muskarynowy
- z grzybów (amanita muscaria)
- farmakologia eksperymentalna
37
pilokarpina
- agonista muskarynowy
- z liści krzewu potoślinu (pilocarpus jaboransi)
- jaskra z zamkniętym kątem przesączania
- zatrucie atropiną i innymi cholinolitykami
- pobudzenie gruczołów ślinowych po radioterapii i w zespole Sjogrena
- próba potowa w diagnostyce mukowiscydozy
38
inhibitory AchE
hamują enzymatyczny rozkład Ach, powodują jej gromadzenie się w synapsach
inhibitory - są powoli hydrolizowane
trucizny - łączą się nieodwracalnie
39
wskazania dla inhibitorów AchE
- jaskra z zamkniętym kątem przesączania
- diagnostyka i leczenie miastenii
- zatrucia cholinolitykami
- odwrócenie bloku nerwowo - mięśniowego
- Alzheimer
40
przeciwwskazania dla inhibitorów AchE
(jak agoniści muskarynowi)
- astma
- czynne wrzody żołądka i 12nicy
- skurcze przewodu pokarmowego
- niedrożność dróg moczowych i żółciowych
- Parkinson
- ciężkie niedociśnienie
- zab. przewodzenia w sercu
- zawał
- nadczynność tarczycy (bo może być migotanie pp i zab. rytmu)
41
działania niepożądane inhibitorów AchE
(jak agoniści muskarynowi)
- nudności, wymioty
- biegunka
- miosis, łzawienie, zab. widzenia
- ślinotok
- pocenie się
- bradykardia
42
edrofonium
- inhibitor AchE
| - krótki czas działania - nie terapia, ale diagnostyka miastenii
43
fizostygmina
- inhibitor AchE
- alkaloid bobu kalabarskiego (physostygmina venenosum)
- dobra przenikalność do OUN
- leczenie ciężkich zatruć parasympatykolitykami
44
neostygmina
- inhibitor AchE
- czwartorzędowy zw. amoniowy
- nie przenika BBB
- leczenie miastenii
- pooperacyjna atonia jelit, pęcherza
- zatrucie atropiną i innymi cholinolitykami
- odwrócenie bloku nerwowo - mięśniowego
- zatrucie lekami zwiotczającymi niedepolaryzującymi
45
pirydostygmina
- inhibitor AchE
- lepiej się wchłania i działa dłużej niż neostygmina
- leczenie miastenii
46
ekotiopat
- inhibitor AchE
- długi czas działania
- krople do oczu - jaskra z zamkniętym kątem przesączania
47
dyflos
- inhibitor AchE
- długi czas działania
- krople do oczu - jaskra z zamkniętym kątem przesączania
48
donepezyl
- inhibitor AchE
- przenika do OUN
- leczenie objawowe średnio cięzkiej demencji w Alzheimerze
49
galantamina
- inhibitor AchE
- przenika do OUN
- leczenie objawowe średnio cięzkiej demencji w Alzheimerze
50
rywastygmina
- inhibitor AchE
- przenika do OUN
- leczenie objawowe średnio cięzkiej demencji w Alzheimerze
51
co jest stosowane jako środki ochrony roślin
inhibitory AchE:
estry kwasu fosforowego, tiofosforowego, pirofsforowego, fosfonowego
estry kwasu karbaminowego
dobrze przenikają przez osłonki chitynowe i skórę
śmiertelność 10-15%
52
co jest szkodliwe w środkach ochrony roślin
reszty dialkilofosforanowe i dialkilokarbaminianowe
wiążą się z hydrolazami i inaktywują je (wybiórcze wiązanie z Ser esterazowego centrum BchE surowiczej i AchE w synapsach)
53
jak dzielimy objawy zatrucia środkami ochrony roślin
muskarynowe: obfite pocenie się, ślinienie, łzawienie, wydzielanie śluzu w oskrzelach, nudności, wymioty, bolesne kurcze jelit, wzmożona perystaltyka, biegunka, ucisk w klp, duszność o charakterze astmatycznym, sinica, zwężenie źrenic, bradykardia
nikotynowe: drżenie włókienkowe mięśni, drętwienie, osłabienie mięśniowe, zesztywnienie mięśni, drgawki kloniczno - toniczne i charakterze epileptycznym
z OUN: wzmożenie pobudliwości nerwowej, uczucie lęku, niepokoju, majaczenie, niestałość emocjonalna, koszmary senne, apatia, zawroty i bóle głowy, zniesienie wrażliwości na ból, zaburzenia świadomości, śpiączka
54
leczenie zatrucia środkami ochrony roślin
- atropina (siarczan atropiny) - znosi objawy muskarynowe, i.v., domięśniowo lub podskórnie w adekwatnych do zatrucia dawkach i tak powtarzanych, aby wystąpiły wyraźne cechy atropinizacji: poszerzenie źrenic, suchość skóry, ustanie sekrecji w DO, przyspieszeni akcji serca
- reaktywatory AchE - pralidOKSYM, obidOKSYM - reaktywują enzym, ale tylko we wczesnym okresie i ze związków fosfoorganicznych, nie karbaminianów
55
działanie antagonistów muskarynowych
- hamowanie wydzielania gruczołów
- suchość w buzi
- tachykardia
- rozszerzenie źrenicy, porażenie akomodacji
- rozkurcz mm gładkich ( jelit, oskrzeli, przewodów żółciowych, pęcherza)
- hamowanie wydzielania soku żołądkowego
- efekty OUN (+ po atropinie, - i niepamięć po hioscynie) - przeciwwymiotnie, przeciwparkinsonowo
56
wskazania dla antagonistów muskarynowych
- skurcze mm gładkich przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych (kolki)
- zab. rytmu serca z bradykardią
- wyłączenie odruchów n. X, zmniejszenie wydzielania śluzu w drogach oddechowych podczas znieczuleni ogólnego
- przed badaniem dna oka, w zapaleniu tęczówki i ciała rzęskowego - w celu rozszerzenia źrenicy (mydriasis)
- astma, przewlekłe obturacyjne zap. oskrzeli
- wrzody żołądka i 12nicy (leki selektywne dla M1)
- choroba/zespół Parkinsona
- zatrucie inhibitorami AchE
57
przeciwwskazania dla antagonistów muskarynowych
- jaskra
- prostata
- niedrożność dróg moczowych
- niedrożność przewodu pokarmowego
- ostrożnie w chorobie niedokrwiennej serca
58
działania niepożądane antagonistów muskarynowych
- zatrzymanie moczu
- zaparcia
- mydriasis, niewyraźne widzenie, światłowstręt
- podwyższenie ciśnienia śródgałkowego
- suchość w buzi
- zmniejszenie wydzielania potu
59
atropina
- nieselektywny antagonista muskarynowy
- alkaloid roślinny - pokrzyk wilcza jagoda (atropa belladonna)
- dobrze rozp. w tłuszczach, przechodzi BBB
- doustnie dobrze się wchłania
- pobudza OUN
- premedykacja anestezjologiczna
- zatrucie inhibitorami AchE
- bradykardia
- stany skurczowe dróg moczowych i żółciowych
- zwiększona perystaltyka jelit
- bezpośrednio uwalnia histaminę z mastocytów
60
hioscyna (skopolamina)
- antagonista muskarynowy
- alkaloid roślinny - bieluń dziędzierzawa (datura stramonium)
- ma właściwości jak atropina, ale działa DEPRESYJNIE na OUN
wskazania jak dla atropiny:
- premedykacja anestezjologiczna
- zatrucie inhibitorami AchE
- bradykardia
- stany skurczowe dróg moczowych i żółciowych
- zwiększona perystaltyka jelit
- zapobieganie chorobie lokomocyjnej i jej leczenie (ale zastępowana bezpieczniejszymi)
61
butylobromek hioscyny
- antagonista muskarynowy
- pochodna skopolaminy
- nie przechodzi BBB
- stany skurczowe (kolki) narządów trawiennych
- przygotowanie do badań diagnostycznych
62
tropikamid
- antagonista muskarynowy
| - w celu mydriasis przy badaniu dna oka i porażenia mięśni rzęskowych -> niemożność akomodacji ( cykloplegia)
63
cyklopentolat
- antagonista muskarynowy
- jak tropikamid, tylko działa dłużej:
- w celu mydriasis przy badaniu dna oka i porażenia mięśni rzęskowych -> niemożność akomodacji ( cykloplegia)
64
ipratropium
- antagonista muskarynowy
- czwartorzędowa pochodna amoniowa - słabo się wchłania przez błony
- w inhalacji - rozszerza oskrzela
- POChP i astma
65
tiotropium
- antagonista muskarynowy
pochodna ipratropium, ale działa 10x silniej:
- czwartorzędowa pochodna amoniowa - słabo się wchłania przez błony
- w inhalacji - rozszerza oskrzela
- POChP i astma
66
pirenzepina
- selektywny antagonista muskarynowy M1
| - wrzody żołądka i 12nicy
67
benzatropina
- antagonista muskarynowy
| - choroba Parkinsona i zespoły parkinsonowskie na różnym tle ( też polekowym)
68
układ nerwowy i receptory w astmie
- n. X - fizjologiczne napięcie mięśni oskrzeli ->zmniejszeni przestrzeni martwej, receptory pobudzające skurcz oskrzeli na zasadzie odruchu aksonowego
- korzystne jest hamowanie M1 (ze zwojów autonomicznych, potęgują transmisję cholinergiczną) i M3 (z mięśni gładkich oskrzeli)
- niekorzystne jest hamowanie M2 (autoreceptory na zakończeniach presynaptycznych, osłabiają transmisję cholinergiczną)
69
leki stosowane w astmie
atropina: najstarsza, ale wywołuje mukostazę (bo hamuje czynność układu śluzowo - rzęskowego), więc nieużywana
ipratropium: pochodna atropiny, nie ma mukostazy; leczenie POChP, gdzie niwelując wzmożone napięcie cholinergiczne, może poprawić czynność wentylacyjną płuc; w POChP, ma większe działanie bronchodylatacyjne niż B2 - agoniści;
w astmie: lek wspomagający, doraźnie poprawia wentylację, bo działapóźniej niż B2 agonista krótko działający;
działa na receptory M3 w dużych oskrzelach, a rec. B adrenergiczne są w małych, obwodowych oskrzelach, dlatego łączony np. z fenoterolem
brak swoistości działania - głównie działa na M3, ale hamuje też M2 - paradoksalny bronchospazm po inhalacji leku;
tiotropium: odłacza się wolniej od M1 i M3, a szybciej od M2 niż iptratropium, dlatego działa 10x silniej;
70
zatrucie atropiną - objawy
wilcza jagoda, lulek czarny, bieluń dziędzierzawa
1. rozpalony jak piec (+oś. termoreg.)
2. ślepy jak nietoperz (mydriasis)
3. suchy jak pieprz (porażenie wydzielania gruczołów potowych)
4. czerwony jak burak (histamina z masto i rozszerzenie naczyń skórnych)
5. niespokojny jak tygrys w klatce (+psychomotoryczne OUN)
71
receptor nikotynowy
jonowy
- neuronalny (Nn) - w zwojach autonomicznych i OUN
- mięśniowy (Nm) - w płytce nerwowo - mięśniowej (mm szkieletowe)
72
nikotyna
- agonista receptora Nn
- prototyp substancji i działaniu zwojowym
alkaloid pirydynowy, z liści tytoniu (nicotiana tabacum)
- małe dawki: pobudza receptory Nn w zwojach wegetatywnych
- duże dawki: poraża receptory Nn w zwojach wegetatywnych
73
trimetafan
- antagonista Nn
- obniża CTK
- do niedawna w stanach nagłych (przełom nadciśnieniowy, nadciśnienie złośliwe) i zabiegach chirurgicznych (dożylnie, szybko działał, ale szybko rozwijała się tolerancja)
- działania niepożądane - hamowanie u. przywspółczulnego: suchość w buzi, zablokowanie wydzielania soku żołądkowego, mydriasis, zab, akomodacji, hipotonie ortostatyczna
74
związki niedepolaryzujące, działające na Nm - zasada działania
mają powinowactwo do Nm, ale nie mają aktywności wewnętrznej - kompetytywnie wypierają Ach z miejsca wiązania, zapobiegając w ten sposób depolaryzacji i skurczowi mięśnia (leki pachykurarowe)
75
tubokuraryna
- nie depolaryzuje Nm
| - uwalnia histaminę z masto (skurcz oskrzeli, spadek CTK), więc używane są inne
76
pankuronium
- nie depolaryzuje Nm
- steroid
- krótki okres od podania do efektu
- średnio długi czas działania
77
wekuronium
- nie depolaryzuje Nm
| - działa 3x krócej niż pankuronium
78
rokuronium
- nie depolaryzuje Nm
| - działa 6x słabiej niż wekuronium
79
atrakurium
- nie depolaryzuje Nm
| - nietypowa eliminacja z ustroju - spontaniczna, nieenzymatyczna degradacja w osoczu
80
cisatrakurium
- nie depolaryzuje Nm
- czysty izomer atrakurium
- mniejszy wyrzut histaminy
- 3x silniejsze działanie
81
miwakurium
- nie depolaryzuje Nm
- budowa podobna do atrakurium
- szybko inaktywowany przez cholinesterazę osoczową
82
odwrócenie bloku niedepolaryzacyjnego w Nm
inhibitory AchE - neostygmina
83
sugammadeks
- pochodna y-cyklodekstryny
- silnie i wybiórczo wiąże się z rokuronium i słabiej z wekuronium, nie łączy się znacząco z innymi lekami
- odwracanie niedepolaryzacyjnego bloku nerwowo - mięśniowego wywołanego rokuronium i wekuronium i w przypadku ich przedawkowania
84
związki depolaryzujące Nm - działanie
- wykazują powinowactwo do Nm i mają aktywność wewnętrzną - depolaryzują płytkę nerwowo - mięśniową (leki leptokurarowe)
- wolniej rozkładane, uniemożliwiają natychmiastową repolaryzcję
- żeby skurczyć mięsień musi być seria impulsów, więc blokują płytkę nerwowo - mięśniową i zwiotczają mięsień (wiotkie porażenie)
- inhibitory AchE NASILAJĄ działanie zwiotczające!
85
suksametonium (sukcynylocholina)
- depolaryzuje Nm
- ester - kwas bursztynowy + cholina -> podwojona cząsteczka Ach
- jedyny stosowany depolaryzujący
86
działania niepożądane suksametonium
- bradykardia
- wzrost K+ we krwi
- wzrost ciśnienia śródgałkowego
- przedłużone zwiotczenie (wada genetyczna, polegająca na obecności atypowej cholinesterazy)
- złośliwa hipertermia (wada AD)
