ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ 14ος-μέσα 16ου αιώνα 3.1.2 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΥ

Question 1

«Αναγέννηση»-«Ουμανισμός»:

Answer 1

• Αντιπαράθεση παρόντος με άμεσο παρελθόν, πολιτισμικό κενό=
  Μεσαίωνας, εκ νέου γέννηση πολιτισμού μετά από μεσαιωνική έκλειψη
  ελληνικής/ρωμαϊκής αρχαιότητας (Μπούρκχαρτ)
• μέσα 14ου αιώνα Β. Ιταλία

Question 2

Ουμανισμός: τομέας γραμμάτων [Έλληνες = genus humanissimum (Κικέρων)] ρεύμα φιλολογικό

Answer 2

• Πρότυπο λογιοσύνης: Μελέτη κλασικών γλωσσών κ γραμμάτων (ενδιαφέρον για κλασική αρχαιότητα)
• Αξία ανθρώπου και παιδείας (ανθρωποκεντρική παιδεία, θεμέλιο: αρχαία ελληνική κ ρωμαϊκή γραμματεία)
• Ανθρωποκεντρική θεώρηση του κόσμου (αξία στην καθημερινή επίγεια ζωή, έμφαση στην κοινωνική και πολιτική ζωή με διάθεση κριτική κι εμπιστοσύνη) – αξίωμα αγαθότητας ανθρώπινης φύση που δικαιούται
• Όχι υποχώρηση θρησκευτικής συνείδησης, τέχνης= συμμετοχή στη θεία πράξη
• Αρνητική διάσταση ουμανισμού: επιδίωξη ανάπλασης ανθρώπου με κριτήρια ορισμένης ιδέας ανθρώπινης φύσης
• Ανεύρεση και φύλαξη χειρογράφων σε βιβλιοθήκες, η Δύση μαθαίνει ελληνικά,
• τυπογραφία+πανεπιστήμια= φιλολογία (έκδοση με επιστημονικό χαρακτήρα, δηλ. χωρίς έλεγχο διαφορετικών εκδοχών)
7

• Φλωρεντία: Πετράρχης (14ος), Βοκκάκιος (14ος), Μπρατσιολίνι (14ος), καρδηνάλιος Βησσαρίων (15ος), Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων (14-15ος)
• Σύνδεση Ουμανισμού με πανεπιστήμια από Γαλλία σε Ιβηρική, Κάτω Χώρες, Βοημία, Αυστρία, Γερμανία, Πολωνία, Ουγγαρία
• Ευρωπαίκό δίκτυο λογιοσύνης= Χριστιανική πολιτεία γραμμάτων (πανεπιστήμια/κολέγια)-πρώτη τάση ενοποποίησης σε επίπεδο λογιοσύνης

Question 3

Ουμανιστής λόγιος:

Answer 3

• όχι αποκλειστική ενασχόληση με γράμματα,
• λατινικά, εβραϊκά, ελληνικά,
• αναζητά χειρόγραφα,
• καλλιεργεί δημώδη γλώσσα πχ Πετράρχης, Ιλιάδα, χειρόγραφο που
  ζητά να μεταφραστεί.
• Μετάφραση: σημαντική δραστηριότητα = ευρεία διάδοση αρχαίας
  γραμματείας
• αλληλεπίδραση γλωσσών, ξεκινά με βάρος σε λατινικά και
  καταλήγει με βάρος σε δημώδεις γλώσσες π.χ. Πετράρχης γράφει
  σε λατινικά + ιταλικά
• Μορφές γραπτού λόγου: μορφή διαλόγου, επιστολογραφία

Question 4

Εκπρόσωποι ουμανιστικού πνεύματος (15ος-16ος):

Answer 4

α. Νικολό Μακιαβέλι (λογοτεχνία, κωμικό θέατρο, Ηγεμόνας),
β. Τόμας Μορ (Ουτοπία, κριτική στα ήθη/ιδέες Αγγλίας, αλληγορική απεικόνιση ιδανικής κοινωνίας),
γ. Έρασμος, (Μωρίας εγκώμιον, κριτική ιδεών, βιβλική κ κλασική φιλολογία)

Question 5

Ουμανιστική/αναγεννησιακή εικόνα λόγιου:

Answer 5

• Μοντέρνο κλέος: μοντέρνα χλεύη και ευφυολογία (Μπουρκαρτ), αναγνώριση και αμφισβήτηση
• στοιχεία νέας παράδοσης ευφυολογίας στη Θεία Κωμωδία Δάντη
• Περί ποιητικής τέχνης του Οράτιου (κυρίαρχο ως τέλη 19ου αιώνα): Αρχές αξιολόγησης/αποτίμησης ποίησης: α. ωφέλεια (ηθική/γνώση), β. τέρψη
• Λογοτεχνία= μέσο διαμόρφωσης κ καλλιέργειας εθνικής συνείδησης (ιστορικισμός)
  Τάση γραπτού λόγου Αναγέννησης: μίμηση προτύπων αρχαίας ελληνικής/λατινικής ποίησης (θεματική, στιχουργική μορφή, ύφος), καλλιέργεια ποίησης σε δημώδεις γλώσσες

Question 6

Ρητορική =

Answer 6

Ρητορική = εργαλείο καλλιέργειας γραπτής έκφρασης/ανάλυσης/εκτίμησης λόγου
• Περί της ευγλωττίας στη λαϊκή γλώσσα, Δάντη: πραγματεία (14ος): αρχές
ηθικής/αισθητικής αξίας νεώτερης ιταλικής γλώσσας κ ποίησης
• Για την υπεράσπιση και τον εμπλουτισμό της γαλλικής γλώσσας: Ντυ
Μπελαί (16ος)
• «Επιμελητήρια ρητορικής»= σύλλογοι μελέτης ρητορικής/ποιητικής τέχνης
– Κάτω Χώρες, αρχές 15ου αιώνα
• Αλλαγές μεθόδου διδασκαλίας = από σχολαστικισμό σε ελεύθερη ανάγνωση κ
ερμηνεία