2.2 Het autonome zenuwstelsel Flashcards
Welke 2 functies ondersteunt het autonome zenuwstelsel?
- anabole functies (groei/herstel van weefsels)
- katabole functies (fight-or-flight response)
In welke 3 subsystemen is het autonome zenuwstelsel onder te verdelen?
- parasympathisch systeem (efferent)
- (ortho)sympatisch systeem (efferent)
- de plexus entericus (zenuwstelsel van de darmen)
Via welke stappen verloopt de informatieverwerking?
- afferente informatie gaat via de N. glossopharyngeus en de N.vagus naar de nucleus tractus solitarii
- vanaf daar wordt de informatie verdeeld naar onder andere de hypothalamus
- efferente informatie wordt richring de eindorganen gestuurd
Via welke 3 stappen werken reflexen?
- input (sensorische prikkel)
- verwerking (integratie)
- output (spieractiviteit, secretie)
Waar komen sympathische neuronen vooral uit?
uit de thoracale en hoog lumbale wervels
Waar schakelt de korte preganglionaire neuron over op de lange postganglionaire neuron van sympatische neuronen?
gebeurt vaak via de grensstreng of nabij het ruggenmerg gelegen ganglia.
Waar komen de parasympatische neuronen uit?
Uit de hersenstam en de sacrale wervels
Hoe is de lengte van de preganglionaire / postganglionaire neuronen bij parasympatische neuronen?
Het preganglionaire neuron is lang
Het postganglionaire neuron is kort
Waar bevindt zich het ganglion bij de parasympatische neuronen?
bevindt zich dichtbij het te innerveren orgaan
Wat is het effect van de sympathicus / parasympathicus op het oog/pupil?
sympathicus: mydriase (verwijding)
parasympathicus: miose (vernauwing)
Wat is het effect van de sympathicus / parasympathicus op de speekselklieren?
sympathicus: secretie (licht)
parasympathicus: secretie
Wat is het effect van de sympathicus / parasympathicus op de hartfrequentie?
sympathicus: omhoog
parasympathicus: omlaag
Wat is het effect van de sympathicus / parasympathicus op de longen?
sympathicus: bronchodilatatie
parasympathicus: bronchoconstrictie
Wat is het effect van de sympathicus / parasympathicus op het spijsverteringskanaal?
sympathicus: verlaagde mobiliteit
parasympaticus: verhoogde mobiliteit
Wat is het effect van de sympathicus / parasympathicus op de blaas sfincter?
sympathicus: contractie
parasympathicus: relaxatie
Wat is het effect van de sympathicus / parasympathicus op de penis?
sympathicus: ejaculatie
parasympathicus: erectie
Wat is het effect van de sympathicus / parasympathicus op de clitoris/labia minora?
sympathicus: -
Parasympathicus: erectie / zwellen
Wat is de belangrijkste neurotransmitter van het parasympatische zenuwstelsel?
Acetylcholine
Hoe wordt acetylcholine gesynthetiseerd?
choline wordt onder invloed van acetyl CoA door choline acetyltransferase (CAT) omgezet in acetylcholine
waar kan acetylcholine aan binden?
nicotine (ligand gestuurde ionkanalen) en muscarine (G-eiwit gekoppelde) receptoren
Wat hebben preganglionaire vezels als neurotransmitter?
aceylcholine, dat bindt aan nicotine receptoren
Wat hebben postganglionaire vezels als neurotransmitter?
acetylcholine, dat bindt aan muscarine-receptoren
Waardoor wordt acetylcholine in de synapsspleet afgebroken?
door acetylcholinesterase wordt acetylcholine afgebroken naar choline
Van welke neurotransmitter maakt het sympatische systeem gebruik?
acetylcholine, maar alleen de preganglionaire neuronen doen dit
Waar bindt acetylcholine aan bij het sympatische systeem?
in het ganglion aan de nicotine receptoren
Welke neurotransmitter binden de postganglionaire neuronen bij het sympatische systeem?
(nor)adrenaline -> met uitzondering van vezels die zweetklieren en sommige vezels in vaten in dwarsgestreept spierweefesel innerveren
Aan welke receptoren bindt (nor)adrenaline?
a- en b-receptoren
door welke cellen wordt adrenaline aangemaakt?
door chromaffiene cellen in de bijnier en wordt aan het bloed afgegeven
Waaruit wordt noradrenaline gevormd?
tyorsine -> dopa -> dopamine -> dopamine B-hydroxylase -> noradrenaline -> afgifte in synapsspleet
wat zijn varicositeiten en wat geven deze af?
de zenuweinden van sympatische zenuwen zijn axonale verdikkingen, en deze verdikkingen worden varicositeiten genoemd. Deze geven noradrenaline af
Wat voor soort receptoren zijn nicotine receptoren en hoe worden ze ook wel genoemd?
nicotinereceptoren zijn ligand gestuurde ionkanalen met als belangrijke agonisten nicotine en acetylcholine. Het worden ook wel ionotrope receptoren genoemd
wat gebeurt er bij activatie van de nicotine receptor?
het ionkanaal gaat open en natrium stroomt de cel binnen en depolariseert de cel
Wat voor soort receptoren zijn muscarine receptoren en hoe worden deze receptoren ook wel genoemd?
De muscarine receptoren zijn G-eiwit gekoppelde receptoren met als belangrijke agonisten muscarine en acetylcholine. Deze receptoren worden ook wel metabotrope receptoren genoemd
wat is een bekende antagonist van muscarinereceptoren?
atropine
Wat gebeurt er bij activatie van muscarine receptoren?
deze receptoren werken middels second messengers die vervolgens de kalium ionkanalen kunnen activeren en hyperpolarisatie in gang kunnen zetten
leg uit via welke 7 stappen de pupilreflex verloopt
- de prikkel (licht) wordt waargenomen
- prikkel gaat via de retina naar de ganglioncellen
- prikkel gaat naar LGN (lateral geniculate nucleus) van de thalamus
- prikkel schakelt vanuit thalamus over op de pretectal nucleus in het hoger gelegen gedeelte van de hersenstam
- het signaal wordt doorgegeven naar de Edinger-Westphal nucleus
- verwerking van de prikkel verloopt via de N.oculomotorius en schakelt over in ganglia ciliare
- m. sphincter pupillae zal aanspannen -> pupil wordt kleiner
Wat is de parasympatische pupilreflex? (3)
- Miose: pupilvernauwing via de m. sphincter pupillae
- accomodatie: via m. ciliairis, voor goed zicht voor dichtbij gelegen voorwerpen
- convergentie: via motorische vezels van n.oculomotorius -> voor beter zien van dichtbij
Wat is de sympatische pupilreflex?
- mydriase: pupilverwijding om meer licht op te nemen, verwijding van de m. dilatator pupillae
Wat heeft het parasympatische systeem voor effect op de bloedvaten/hartfrequentie?
bloedvaten: vasodilatatie
hartfrequentie: omlaag
Wat is het effect van de sympaticus op de hartfrequentie / bloedvaten en waar speelt de sympaticus nog meer op in?
bloedvaten: vasoconstrictie
hartfrequentie: verhoogd
contractiekracht: verhoogd
bijniermerg: adrenaline-aanmaak wordt aangestuurd
Zweetklieren worden aangestuurd middels acetylcholine
Wat is co-transmissie?
in vesicles kunnen meerdere neurotransmitters / stoffen zitten (bijv. noradrenaline, neuropeptide Y en ATP in het sympatische systeem)
Aan welke receptor bindt ATP en waar leidt dit toe?
ATP kan binden aan een purine receptor (ligand gestuurd ionkanaal) -> snelle depolarisatie door natrium en calcium -> opening van calciumkanalen
Aan welke receptor bindt noradrenaline en waar leidt dit toe?
noradrenaline bindt aan de noradrenerge receptor, die vervolgens via second messengers (IP3) de receptor op het ER kan activeren. Deze maakt extra calcium vrij
Waar bindt het neuropeptide Y aan en waar leidt dit toe?
neuropeptide Y bindt aan een G-eiwit gekoppelde receptor, wat leidt tot een verhoogde intracellulaire calciumconcentratie
welke van de 3 stoffen (neuropeptide Y, ATP, noradrenaline) hebben de hoogste snelheid van respons?
ATP -> snelst
Noradrenaline
neuropeptide Y -> traagst
welke co-transmissie vindt plaats in het parasympatische systeem?
acetylcholine, NO en VIP (vasoactieve intestinal peptide)
leg uit hoe via co-transmissie in het parasympatische systeem leidt tot vasodilatatie?
acetylcholine activeert de aanmaak van NO. Onder invloed van het enzym NO-synthase (eNOS) wordt L-arginine omgezet in NO. NO diffundeert naar de gladde spiercel, aldaar gaat onder invloed van het enzym guanylyl cyclase de concentratie van cGMP omhoog. De hoge cGMP concentratie zorgt voor een daling in Ca2+ concentratie en hierdoor vindt dilatatie plaats.
NO + acetylcholine zorgt voor dilatatie, welke combinatie van co-transmissie zorgt ook voor relaxatie, maar dan iets langzamer?
VIP + acetylcholine
hoe verloopt de parasympatische innervatie van het hart?
de parasympatische innervatie gaat via de nervus vagus, die de SA- en AV-knoop activeert
hoe verloopt de sympatische innervatie van het hart?
de sympathische innervatie gaat via het ruggenmerg, via de grensstreng naar de pacemakers (SA en AV) en de hartspiercellen
In weke 3 fasen verloopt de activatie van de pacemakercellen?
- depolarisatie fase door opening van calciumkanalen
- repolarisatie door kaliumkanalen
- diastolische depolarisatie fase door onder andere de funny current (If) -> natriumkanalen en T-type calciumkanalen
waardoor zorgt de parasympaticus voor een verlaging van de hartfrequentie? (3)
- remming van de calciumkanalen: drempelwaarde halen duurt langer
- activering van de kaliumkanalen: hyperpolarisatie
- remming funny-currrent: diastolische depolarisatie duurt langer
Waardoor zorgt de sympathicus voor een verhoging van de hartfrequentie? (2)
- stimulatie van de calciumkanalen: snellere depolarisatie
- stimulatie van de funny current: sneller behalen van de drempelwaarde
Hoe werkt excitatie-contractie koppeling in het myocard?
- Tijdens depolarisatie worden spanningsafhankijke calciumkanalen geactiveerd
- calcium wordt opgenomen uit de T-tubuli tijdens de plateaufase
- calcium zorgt in hoge concentratie voor contractie
- calcium bindt ook aan de ryanodine receptor (RYR)
- hierdoor ontstaat er een calcium induced calcium release: er wordt calcium vrijgegeven uit het sarcoplasmatisch reticulum
- de contractie duurt totdat het calcium uit het cytosol weg is gepompt door NCX, Ca/H-pomp
Hoe zorgt de sympathicus dat de contractiliteit wordt verhoogd?
de B-receptor stimuleert de cAMP-productie via het G-eiwit G5. De calciumconcentratie wordt verhoogd, waardoor de contractiliteit wordt verhoogd
Wat zijn de 2 soorten sensoren in het cardiovasculaire systeem?
- baroreceptoren in de sinus caroticus en de aortaboog (snel effect)
- volumereceptoren in de atria en de vena cava die een trager effect hebben
met welke hersenzenuw lopen de vezels van de glomus caroticum mee en wat meten deze vezels?
negende hersenzenuw (n. glossopharyngeus) en meten de rekking van de vaatwand
met welke hersenzenuw lopen de vezels van de glomus aorticum mee?
met de 10e hersenzenuw (N.Vagus) -> iets onegvoeliger dan de glomus caroticum
wat gebeurt er bij activatie van de baroreceptoren?
er ontstaat (in de medulla; nucleus tractus solitarii en nucleus ambiguus) een negatieve respons -> vasodilatatie en verlaging hartprestatie -> bloeddruk daat
Wat zijn type A volumereceptoren en waar zijn deze vezels te vinden?
in het rechter atrium, ze activeren bij atriale contractie tijdens de P-top
Wat zijn type B volumereceptoren en waar zijn deze vezels te vinden?
in de vena cava superior en inferior, ze raken steeds meer geactiveerd tijdens vulling van de atria, dus bij de diastole en bij contractie ventrikels
Waar leidt activatie van B-type vezels tot?
- een hogere hartfrequentie
- vasodilatatie van de nierarterie, waardoor meer vocht wordt uitgeplast en het circulerend bloedvolume daalt
Wat zijn de symptomen van multiple system atrophy (MSA, Shy-Drager syndroom)?
- incontinentie
- orthostatische hypotensie (door verlies functie van baroreceptoren)
- impotentie
- verlies van transpiratie vermogen
- bewegingsstoornissen (kan lijken op Parkison / cerebellaire ataxie)
Waardoor worden de symptomen veroorzaakt van MSA?
de symptomen worden veroorzaakt door de stapeling van eiwitten, die aggregaten vormen die onoplosbaar zijn en de gliacellen kapot majen
Bij welke 3 aandoeningen zijn er ook problemen aan het autonome zenuwstelsel?
- diabetes mellitus
- multiple sclerose
- beschadiging ruggenmerg
