ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14ο ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΣΗ ΚΑΙ «ΙΕΡΑ ΣΥΜΜΑΧΙΑ». Η ΕΥΡΩΠΗ ΤΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ, ΤΗΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ (1815-1856) Flashcards
Τι γνωρίζετε για το Συνέδριο της Βιέννης και ποια η σημασία των αποφάσεών του για την υπόλοιπη Ευρώπη μέχρι τον Α ́ Παγκόσμιο Πόλεμο;
Η Ρωσία, η Αυστρία, η Πρωσία και η Αγγλία συγκάλεσαν το Συνέδριο της Βιέννης με στόχο να επαναφέρουν τις προεπαναστατικές δομές κοινωνικής και πολιτικής εξουσίας στην Ευρώπη.
Το Συνέδριο της Βιέννης συνήλθε το Σεπτέμβριο του 1814 στην Αυστρία και αντιπροσω- πεύονταν όλα τα κράτη της Ευρώπης. Οι ευγενείς επεδίωξαν να επιβεβαιώσουν την πολι- τική τους ηγεμονία, τα διεθνή ερείσματα, την κοινωνική υπεροχή και την οικονομική ευ- ρωστία τους.
Τρεις χώρες διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στο Συνέδριο της Βιέννης:
- η Ρωσία με τον τσάρο Αλέξανδρο
- η Αυστρία με πρωθυπουργό τον πρίγκιπα Μέττερνιχ και
- η Αγγλία με πρωθυπουργό το λόρδο Κάσλρη
Η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων:
Η Ρωσία διεκδικούσε τη μερίδα του λέοντος
Η Αγγλία αφού εξασφάλισε σημαντική θέση στον κόσμο αναζητούσε εμπορικά και αποι- κιακά οφέλη και ενδιαφερόταν για την αποκατάσταση της ευρωπαϊκής ισορροπίας.
Η Αυστρία αναζητούσε την ισορροπία των δυνάμεων στο πλαίσιο μιας αυστηρά συντηρη- τικής Ευρώπης.
Οι αποφάσεις του Συνεδρίου:
Η Αγγλία εξασφάλισε τον έλεγχο νησιών και σημείων στρατηγικής σημασίας για τα εμπο- ρικά της συμφέροντα.
Η Ρωσία επεκτάθηκε προς την Κεντρική Ευρώπη, τη Βαλτική και τη Μαύρη Θάλασσα.
Η Πρωσία κέρδισε εδάφη της Πομερανίας, της Ρηνανίας και ένα μέρος της Σαξονίας
Ποιο είναι το έργο και οι στόχοι της Ιερής Συμμαχίας;
Οι νικητές της Ευρώπης δημιούργησαν μηχανισμό εφαρμογής των αποφάσεών τους – την Ιερή Συμμαχία που ήταν αποτέλεσμα συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας, Αυστρίας και Πρωσίας και στη συνέχεια Αγγλίας και Γαλλίας. Η Ιερή Συμμαχία συμβόλιζε τον διεθνή αντεπανα- στατικό συνασπισμό δυνάμεων.
Ρόλος της ιερής Συμμαχίας: Συχνές συσκέψεις των χωρών, κοινές ενέργειες και άμεσες επεμβάσεις για αποτελεσματική αντιμετώπιση των επαναστατικών κινημάτων.
Το ρόλο χωροφύλακα στην Ευρώπη ανέλαβε η Αυστρία.
158
Συνέδρια στα πλαίσια της Ιερής Συμμαχίας:
1. Σύνοδος στο Κάρλσμπαντ και στη Βιέννη για επέμβαση στα γερμανικά κράτη και κα-
ταστολή των κινημάτων.
2. Συνέδριο στο Τρόπαου για απόφαση επέμβασης στα Ιταλικά εδάφη και συνέχιση στο
Λάιμπαχ όπου αποφασίστηκε εισβολή στη Νεάπολη της Ιταλίας και αποκατάσταση
του βασιλιά των δύο Σικελιών Φερδινάνδου Α ́ ως απόλυτου μονάρχη.
3. Συνέδριο στη Βερόνα όπου αποφασίστηκε να αποσταλεί στρατός κατά των φιλελεύθε-
ρων Ισπανών.
Γεγονότα που συνέβαλαν στην πτώση της Ιερής Συμμαχίας:
1. Η διαφοροποίηση της αγγλικής πολιτικής και η αγγλορωσική διαμάχη στην Ανατολή υπονόμευσαν το καθεστώς της Ιερής Συμμαχίας.
2. Η επικράτηση της Ελληνικής Επανάστασης μέσα σ’ ένα αντεπαναστατικό κλίμα και η δημιουργία ελληνικού κράτους το 1830.
3. Η μεταστροφή της Ρωσίας και ο ρόλος της ως προστάτης των ομοθρήσκων της λαών στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
4. Οι επαναστάσεις του 1830 και η ανεξαρτησία του Βελγίου.
5. Η κατάρρευση της νόμιμης δυναστείας στη Γαλλία.
6. Η ενθρόνιση φιλελεύθερων βασιλέων στην Ιβηρική Χερσόνησο.
7. Τα επαναστατικά κινήματα την περίοδο 1848-1870 που είχαν ως αποτέλεσμα την ενο-
ποίηση της Ιταλίας και της Γερμανίας και τη δημιουργία δύο ισχυρών εθνικών κρατών.
Ποια είναι η φύση και οι διαστάσεις του Ανατολικού Ζητήματος;
Οι χώρες που εμπλέκονται στο Ανατολικό ζήτημα:
1. Η Ρωσία:
- ενδιαφερόταν για το μέλλον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των ορθόδοξων λαών της.
- ερχόταν σε αντιπαράθεση με τη μεγάλη Βρετανία για την κατάληψη των στενών του Βο- σπόρου.
2. Η Βρετανία: διατηρούσε συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο και ενδιαφερόταν να διατηρήσει ανοιχτό το δρόμο προς την Ινδία.
Τα συγκρουόμενα συμφέροντα οδήγησαν τις χώρες σε πόλεμο.
Γιατί ο Κριμαϊκός Πόλεμος θεωρείται σημείο καμπής για την ευρωπαϊκή διπλωματία;
Ο Κριμαϊκός Πόλεμος αποτέλεσε τη σοβαρότερη κρίση του ανατολικού ζητήματος.
Η Ρωσία ακολουθώντας την πολιτική της εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προκά- λεσε κρίση στη σχέση τους.
Αφορμή δόθηκε από την παραχώρηση φύλαξης των Αγίων Τόπων, από το Σουλτάνο, στους Λατίνους μοναχούς. Ο τσάρος αξίωσε τη δημιουργία ρωσικού προτεκτοράτου στους Αγίους Τόπους και μετά την άρνηση του Σουλτάνου εισέβαλε με το στρατό του στη Μολδοβλαχία και κατέστρεψε τον οθωμανικό στόλο.
Η αντίδραση της Αγγλίας έγινε με την απόφασή της να επέμβει ζητώντας και τη βοήθεια από τη Γαλλία η οποία και δέχτηκε. Πολιόρκησαν την Σεβαστούπολη την οποία και κατέ- λαβαν αναγκάζοντας τον τσάρο Αλέξανδρο Α ́ να συνθηκολογήσει αφού άλλωστε είχε απο- μονωθεί διπλωματικά και είχε εγκαταλειφθεί ακόμα και από την Αυστρία.
159
Ο πόλεμος έληξε με την Συνθήκη των Παρισίων θέτοντας τέλος και στις αρχές του Συνεδρί- ου της Βιέννης.
Τα οφέλη των δυνάμεων:
Η Μεγάλη Βρετανία: εξασφάλισε τα συμφέροντά της.
Έπεισε τις άλλες δυνάμεις να εγγυηθούν την ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Αυστρία: εξασφάλισε ελεύθερη ναυσιπλοΐα στις εκβολές του ποταμού του Δούναβη στη Μαύρη θάλασσα.
Η Γαλλία: διέρρηξε το μέτωπο των απολυταρχικών δυνάμεων και προώθησε τα σχέδια του Ναπολέοντα για μια Ευρώπη των Εθνών.
Κάτω από ποιες συνθήκες αναπτύχθηκε ο βαλκανικός εθνικισμός κατά το 19ο αι.;
Ο εθνικισμός στα Βαλκάνια εκδηλώνεται με μια σειρά από επαναστατικά κινήματα κατά της Οθωμανικής εξουσίας. Έτσι το 1878 υπήρχαν τρία ανεξάρτητα κράτη και ένα με πλή- ρη αυτονομία στην Χερσόνησο του Αίμου.
Οι βασικοί παράγοντες που καθόρισαν τις εξελίξεις στα Βαλκάνια είναι:
α) η συνεχιζόμενη παρακμή και εξασθένηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, επειδή:
i) η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ένα πολυεθνικό κράτος σε αποσύνθεση.
ii) επικρατούσε διαφθορά στο στρατό και στον κρατικό μηχανισμό,
iii) υπήρχε κακοδιοίκηση,
iv) οι αποσχιστικές τάσεις των πασάδων,
v) η οικονομική εξάρτηση από τις ξένες χώρες και
vi) η εκμετάλλευση των αγροτών στα τσιφλίκια
β) τα συμφέροντα και οι αντιπαλότητες των Μεγάλων δυνάμεων στην περιοχή της Οθω- μανικής Αυτοκρατορίας.
γ) Οι κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις στα οθωμανικά Βαλκάνια.
δ) Η κυριαρχία της Ορθόδοξης εκκλησίας με επικεφαλής το Πατριαρχείο δίπλα στην οθω- μανική εξουσία.
ε) Η επέκταση του συστήματος των τσιφλικιών.
στ) Η ανάπτυξη του εμπορίου.
ζ) Η εμφάνιση νέων αστικών στρωμάτων.
Οι εθνικισμοί που εμφανίστηκαν ήταν ξεχωριστοί οδηγώντας τα βαλκανικά κράτη σε α- ντιπαλότητα και σύγκρουση (Βαλκανικοί πόλεμοι 1912 – 1913)
Ποιες ήταν οι κύριες φάσεις των επαναστατικών κινημάτων στην Ευρώπη το 19ο αι.;
Τρεις ήταν οι κύριες φάσεις των επαναστατικών κινημάτων στην Ευρώπη κατά το 19ο αι: α) Στις αρχές της δεκαετίας του 1820 στη Μεσογειακή Ευρώπη με επίκεντρο της Ισπανία, τη Νάπολη και την Ελλάδα.
β) Το 1830 τα επαναστατικά κινήματα που έγιναν σ’ όλη την Δυτική Ευρώπη: Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Πολωνία, Ιταλία, Γερμανία, Ελβετία, Πορτογαλία και Βρετανία.
γ) Το 1848 ως αποτέλεσμα χρόνιας οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης στην Ευρώπη.
Ποια είναι τα επαναστατικά πρότυπα για τα κινήματα του 19ου αι.;
Τα επαναστατικά πρότυπα ήταν:
Η Γαλλική Επανάσταση σε όλες τις φάσεις της, η οποία δημιούργησε πρότυπα πολιτικών ρήξεων και ανατροπών, η οποία
α) λειτούργησε ως έμπνευση για τους μετριοπαθείς φιλελεύθερους
β) ενέπνευσε τους ριζοσπάστες δημοκράτες με την επαναστατική φάση 1792-1793 και
γ) επηρέασε τους πρώιμους σοσιαλιστές με τις μεταθερμιδωριανές εξεγέρσεις και τη «Συ- νωμοσία των ίσων» του Μπαμπέφ.
Οι ενορχηστρωτές των επαναστατικών κινημάτων ήταν:
Οι σχετικά ολιγάριθμες ομάδες χειραφετημένων και καλλιεργημένων ανθρώπων με την υιοθέτηση των αδελφοτήτων. Τέτοιου είδους αδελφότητες ήταν οι καρμπονάροι στην Ιτα- λία και οι Ιακωβίνοι στην Ισπανία.
Κάτω από ποιες συνθήκες έγιναν οι επαναστάσεις του 1830;
Τα επαναστατικά κινήματα του 1830 είχαν τις βάσεις τους στην δεύτερη παλινόρθωση των Βουρβόνων, η οποία με βασιλιά τον Λουδοβίκο ΙΗ ́, σημαδεύτηκε από την δράση των Ul- tras, οι οποίοι επέβαλαν τη Λευκή Τρομοκρατία στη Νότια Γαλλία και έγιναν εκκαθαρί- σεις και εκτοπίσεις υπόπτων.
Ο διάδοχός του Κάρολος Ι ́ φρόντιζε μόνο για το συμφέρον των ευγενών και του κλήρου, απέλυσε τους φιλελεύθερους καθηγητές από το Πανεπιστήμιο και επέβαλε τη σεμνοτυφία στο δημόσιο βίο. Αποτέλεσμα ήταν η προκληθεί έντονη δυσαρέσκεια του λαού και να ορ- γανωθούν συνωμοσίες κατά του καθεστώτος, οι οποίες απέτυχαν.
Η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης
α) της κυβέρνησης του Πολινιάκ και του βασιλιά Καρόλου,
β) μεταξύ Βουλής και φιλελεύθερης αντιπολίτευσης
οδήγησαν στη διάλυση της Βουλής και τη διεξαγωγή εκλογών ενισχύοντας την φιλελεύθε- ρη αντιπολίτευση.
Η αντίδραση του βασιλιά έγινε με τη θέσπιση τεσσάρων έκτατων νόμων που παραβίαζαν το σύνταγμα.
Αποτέλεσμα:
α) διάλυση της νέας Βουλής,
β) κατάργηση της ελευθεροτυπίας,
γ) κατάργηση του δικαιώματος ψήφου προς όφελος των γαιοκτημόνων και σε βάρος των βιομηχάνων και των ελεύθερων επαγγελματιών,
δ) προκήρυξη νέων εκλογών.
161
Αντιδράσεις: οι φιλελεύθεροι αστοί συμπαρέσυραν το λαό του Παρισιού, οι οποίοι έφτια- ξαν οδοφράγματα.
Αιτήματα: επάνοδος στη δημοκρατία.
Λύση: συνταγματική μοναρχία υπό τον Δούκα της Ορλεάνης.
Επιπτώσεις:
1. Προκλήθηκαν επαναστατικά κινήματα
α) στο Βέλγιο με εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα για απόκτηση της ανεξαρτησίας του από την Πολωνία εξαιτίας των εξοντωτικών φόρων, της ευνοϊκής προς το ολλανδικό ε- μπόριο οικονομικής πολιτικής. Κατάληξη: εξέγερση των κατοίκων του Λουξεμβούργου που οδήγησε στην ανεξαρτησία και στη θέσπιση φιλελεύθερων θεσμών.
β) στην Πολωνία, όπου οι κάτοικοι διεκδικούσαν την αυτονομία τους στο πλαίσιο της ρώ- σικης αυτοκρατορίας, επιθυμούν την ανεξαρτησία τους, εκδηλώνουν εξέγερση, η οποία προκάλεσε ενθουσιασμό. Οι Πολωνοί έμειναν αβοήθητοι ενώ εσωτερική διχόνοια χαρα- κτηρίζει τους δημοκράτες, οι οποίοι ζητούσαν αγροτική μεταρρύθμιση προς όφελος των άκληρων χωρικών κι έτσι η κατάληξη της πολωνικής εξέγερσης ήταν αρνητική.
γ) στα ιταλικά και γερμανικά κρατίδια που όμως αντιμετωπίστηκαν άμεσα και αποτελε- σματικά από τον αυστριακό στρατό.
2. Κοινωνικόπολιτικές επιπτώσεις στη Δυτική Ευρώπη με την οριστική ήττα των αριστο-
κρατικών από τις αστικές δυνάμεις και την απαρχή της κυριαρχίας των αστικών στρω- μάτων σε αντίθεση με την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη όπου συνεχίστηκε η κυρι- αρχία των γαιοκτημόνων.
Ποιοι παράγοντες προκάλεσαν τις Επαναστάσεις του 1848;
Βασικοί παράμετροι που οδήγησαν στα επαναστατικά κινήματα του 1848 ήταν:
α) σε οικονομικό επίπεδο
i) η βαθμιαία πτώση του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών τάξεων,
ii) η παρακμή της αγροτοβιομηχανικής οικονομίας και η αντικατάστασή από μια νέα
οικονομία με εκσυγχρονισμένο αγροτικό τομέα,
iii) το ανεπτυγμένο δίκτυο αγορών που δεν μπορούσε να παρακολουθήσει η παραγω-
γή,
iv) οι κακές σοδειές που οδήγησαν στην ανεπάρκεια των προϊόντων και στην άνοδο
των τιμών, στις οποίες δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν οι κατώτερες τάξεις
v) η μείωση των εισοδημάτων των φτωχών και μικρομεσαίων στρωμάτων που προ-
κάλεσαν τη μείωση της κατανάλωσης,
vi) η ανεργία, τα χαμηλά ημερομίσθια και η μείωση των τιμών των τροφίμων εξ’ αιτί-
ας καλών σοδειών δυσκόλευαν την εξόφληση των χρεών και η αύξηση των ειδών.
β) σε πολιτικό επίπεδο
i) Χρήση πόρων του κράτους για εκσυγχρονισμό του,
ii) ικανοποίηση των συμφερόντων της ιθύνουσας τάξης,
iii) η αύξηση της φορολογίας,
iv) η στράτευση,
v) οι ρυθμίσεις για τη χρήση των δασών
vi) η αυξανόμενη ισχύς της αντιπολίτευσης
Κάτω από ποιες συνθήκες έγιναν τα κινήματα του 1848 στις διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες;
Το έναυσμα δόθηκε από τη Γαλλία όπου επανάστησαν οι αστοί, οι οποίοι διεκδικούσαν: α) καθολικό δικαίωμα ψήφου,
β) δικαίωμα στην εργασία,
γ) άνοιγμα των εθνικών εργαστηρίων,
δ) λύση στην ανεργία
Αποτέλεσμα: η παραίτηση του βασιλιά.
Δημιουργείται σύγκρουση ανάμεσα στους μετριοπαθείς φιλελεύθερους και ριζοσπάστες όπου επικράτησαν οι δεύτεροι με σύλληψη των αρχηγών των ριζοσπαστών.
Η στροφή ενάντια στα εθνικά εργαστήρια εξέγειρε το εξαθλιωμένο πλήθος των εργατών ενάντια στους αστούς οπότε ο πόλεμος ήταν ταξικός.
Έληξε με την εκλογή του Λουδοβίκου Ναπολέοντα και την επιβολή μοναρχίας.
Για ποιο λόγο απέτυχαν οι επαναστάσεις του 1848;
Όλα τα επαναστατικά κινήματα του1848 απέτυχαν. Οι λόγοι ήταν:
α) η έλλειψη συνοχής και ενιαίων στόχων των επαναστατικών δυνάμεων,
β) οι διαφωνίες, διαφορές και εχθρότητες μεταξύ των συντηρητικών φιλελεύθερων και των ριζοσπαστών,
γ) ο φόβος των αστών για την έκταση των λαϊκών εξεγέρσεων και τις διεκδικήσεις των λαϊκών στρωμάτων, ο οποίος τους οδηγεί να επιζητούν ένα συμβιβασμό με το καθεστώς που ίσχυε πριν το 1848, ο οποίος θα διασφάλιζε τα αστικά δικαιώματα και τις ελευθερίες. Σημασία των επαναστάσεων του 1848:
α) αποτέλεσαν την καμπή στην ευρωπαϊκή ιστορία καθώς ανέδειξαν την ταξική αντιπαλό- τητα μεταξύ εργατών και αστών,
β) σηματοδότησαν την απαρχή προσέγγισης και συνεργασίας μεταξύ αστών και ευγενών. Συνέπειες: α) κατάργηση της δουλοπαροικίας και άλλων φεουδαρχικών θεσμών στην Κε- ντρική και Ανατολική Ευρώπη.
β) Οι χωρικοί απέκτησαν την ελευθερία τους με την υποχρέωση να καταβάλλουν μια μι- κρή αποζημίωση στους κυρίους τους.
γ) Εγκαθίδρυση συστημάτων συνταγματικής διακυβέρνησης.
δ) Έγιναν οι πρώτες προσπάθειες για την ιταλική και τη γερμανική ενοποίηση
ε) Εμφανίστηκαν σοβαρές ρωγμές στην πολυεθνική Αυτοκρατορία των Αψβούργων.
