ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13ο Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΓΑΛΛΙΑ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΥ- ΡΩΠΗ Flashcards
Ποια είναι η σημασία της Γαλλικής Επανάστασης για την Ευρώπη;
Η Γαλλική Επανάσταση σε συνδυασμό με τη Βιομηχανική Επανάσταση σημάδεψε την απαρχή μιας νέας εποχής για τον κόσμο, την εποχή της νεωτερικότητας. Η Γαλλική Επα- νάσταση κατά τον Davies αποτέλεσε την ολοκληρωτική κατάλυση ενός συστήματος δια- κυβέρνησης μαζί με τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά του θεμέλια. Επηρέασε τον κόσμο όλης της Ευρώπης ιδίως κατά το τελευταίο τέταρτο του 18ου αι. Εκείνη την περίοδο έγιναν μια σειρά από επαναστάσεις, στην Ιρλανδία, στην Ολλανδία και στο Βέλγιο. Όμως ο μαζικός κοινωνικός χαρακτήρας, η οικουμενική της διάσταση και η πραγματοποίησή της στην ισχυρότερη πληθυσμιακά χώρα της Ευρώπης, συνέβαλαν ώστε οι συνέπειες της Γαλ- λικής Επανάστασης να είναι βαθιές και μακροχρόνιες.
Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στην έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης;
Οι σημαντικότεροι παράγοντες που οδήγησαν στην έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης είναι:
• Η δημογραφική έκρηξη κατά τον 18ο αιώνα και οι περιορισμένες δυνατότητες της Γαλ- λίας από το 1763 να διοχετεύσει πλεονάζοντα πληθυσμό στις υπερπόντιες κτήσεις της, με- τά την απώλεια των περισσότερων αποικιών της προς όφελος της Βρετανίας.
• Η αδυναμία της αγροτικής παραγωγής να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού.
• Η μεγάλη κοινωνική δυσαρέσκεια λόγω της αλματώδους αύξησης των τιμών των τροφί- μων.
• Η υστέρηση της Γαλλίας έναντι της Αγγλίας στον τομέα της εκβιομηχάνισης, με συνέ- πεια την κρίση της γαλλικής βιομηχανίας και την εκτεταμένη ανεργία και
• Η δημοσιονομική και διοικητική κρίση του Παλαιού Καθεστώτος, την οποία επέτεινε η συντήρηση ενός κράτους προνομίων
Ποια είναι τα αίτια κατάρρευσης του Παλαιού καθεστώτος;
Οι λόγοι που οδήγησαν στην κρίση του Παλαιού Καθεστώτος είναι:
-Οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε η μεγάλη μάζα του πληθυσμού καθώς o μέσος όρος
αύξησης των τιμών κατά την πενταετία που προηγήθηκε της Γαλλικής Επανάστασης
κυμάνθηκε σε υψηλά επίπεδα.
-Οι εξεγέρσεις των πεινασμένων, ένα σύνηθες φαινόμενο, αφού οι μισθοί δε συμβάδι-
ζαν με τις τιμές και η ανεργία είχε λάβει εκρηκτικές διαστάσεις.
149
-Η χρεοκοπία του γαλλικού κράτους τον Αύγουστο του 1788, συνέπεια του υπέρογκου δανεισμού για τη διατήρηση στρατού και στόλου στην Αμερική, απέδειξε την ανικανό- τητα της απόλυτης μοναρχίας και εν γένει του Παλαιού Καθεστώτος να οικοδομήσει ένα δημοσιονομικό και διοικητικό σύστημα που να ανταποκρίνεται στις αυξανόμενες απαιτήσεις ενός σύγχρονου κράτους.
Ποιες οι κοινωνικές τάξεις στη Γαλλία πριν τη Γαλλική Επανάσταση;
Πάνω από τις κοινωνικές τάξεις υπάρχει ο Μονάρχης.
Στην πρώτη τάξη ανήκαν οι Ευγενείς, στη δεύτερη τάξη ανήκε ο Κλήρος και στην τρίτη τάξη ανήκε ο λαός που αποτελούσε και το μεγαλύτερο τμήμα του λαού.
Ποιοι λόγοι συνέβαλαν στη δυσαρέσκεια των Γάλλων αστών και αγροτών εξ’ αιτίας των προεπαναστατικών συνθηκών στη Γαλλία;
- Οι αστοί και οι αγρότες πλήρωναν το κύριο βάρος της φορολογίας, από την οποία ε- ξαιρούνταν οι ευγενείς και ο ανώτερος κλήρος.
- Οι αγρότες ήταν ιδιαίτερα επιβαρημένοι από διάφορες φεουδαλικές εισφορές και αγ- γαρείες προς όφελος των ευγενών και του κράτους. Έτσι βρέθηκαν εγκλωβισμένοι α- νάμεσα στο φεουδαρχικό σύστημα και στις πιέσεις του αγροτικού καπιταλισμού.
- Οι αστοί αποτέλεσαν την ψυχή, το νου και το ηγετικό στρώμα της αντίδρασης στο Πα- λαιό Καθεστώς και της Γαλλικής Επανάστασης, η οποία υπηρέτησε τα δικά της συμ- φέροντα. Ήταν οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του Διαφωτισμού και κυριαρχούσαν στην οικονομική και πολιτιστική ζωή της Γαλλίας και χρηματοδοτούσαν σε μεγάλο βαθμό το κράτος χωρίς όμως να έχουν πρόσβαση στα ανώτερα αξιώματα της διοίκη- σης, της δικαιοσύνης, του στρατού και της εκκλησίας, τα οποία μονοπωλούσαν οι ευ- γενείς.
Από ποιους ξεκίνησε η επανάσταση και ποια η κατάληξή της;
Η επανάσταση ξεκίνησε από τους τεχνίτες, τους εργάτες και τους αστούς στις πόλεις, τους χωρικούς και τους εργάτες της υπαίθρου. Όμως οι ίδιοι οι ευγενείς επιτάχυναν την κατάρ- ρευση του Παλαιού Καθεστώτος όταν εναντιώθηκαν στην επιβολή φόρων στις περιουσίες και στην περικοπή των προνομίων τους, όπως προέβλεπε η φορολογική μεταρρύθμιση. Οι ευγενείς συγκρότησαν μια ευκαιριακή συμμαχία με τους αστούς και τους αγρότες για να καταγγείλουν την κρατική διαφθορά. Ο βασιλιάς υποχώρησε και ενέδωσε στη Σύγκληση της Γενικής Συνέλευσης των Τάξεων. Η Επανάσταση των Αριστοκρατών απέτυχε γιατί:
α) υποτίμησε τις προθέσεις της Τρίτης Τάξης και
β) παρέβλεψε τη βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση που έθεσε τις αξιώσεις της.
Ποια είναι τα στάδια της Γαλλικής Επανάστασης;
Η απόφαση του βασιλιά να συγκληθεί η Γενική Συνέλευση των Τάξεων τον Μάιο του 1789 δε αναχαίτισε την επαναστατική ορμή της λεγόμενης «Τρίτης Τάξης».
Αυτή απαρτιζόταν από τα λαϊκά στρώματα και την αστική τάξη και απαιτούσε: να διπλα- σιαστεί ο αριθμός των εκπροσώπων της στη Γενική Συνέλευση, για να μην είναι έρμαιο των αποφάσεων των ευγενών και του ανώτερου κλήρου. Η απόρριψη αυτού του αιτήματος είχε αποτέλεσμα:
- οι εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης να εγκαταλείψουν τη Συνέλευση και να αυτοανακη- ρυχθούν σε Συνέλευση όλου του έθνους (Εθνοσυνέλευση).
- στις 20 Ιουνίου 1789 οι εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης δεσμεύτηκαν με όρκο να μην εγκαταλείψουν τη Συνέλευση, αν δεν ψηφίσουν Σύνταγμα και
- διακήρυξαν ότι θα ενεργούσαν πλέον ως ανώτατη εξουσία του γαλλικού έθνους, θέση που αποδέχτηκε ο βασιλιάς μια εβδομάδα αργότερα.
Τότε άρχισε η Γαλλική Επανάσταση.
Οι δύο αντίπαλοι συνασπισμοί:
Οι ευγενείς, οι ανώτεροι αξιωματούχοι και ανώτεροι κληρικοί συγκρότησαν έναν συνα- σπισμό που υποστήριζε τη μοναρχία.
Ο συνασπισμός των λαϊκών στρωμάτων και των αγροτών κάτω από την ηγεσία της αστι- κής τάξης απέκτησε δική του ένοπλη δύναμη λόγω της αποστασίας πολλών στρατιωτών του βασιλιά. Σχημάτισε αφοσιωμένες εθνοφυλακές και απέκτησε μερικό έλεγχο του κρα- τικού μηχανισμού.
Λόγοι που συνέβαλαν στην παράταση της κρίσης:
Η οικονομική και κοινωνική κρίση που μάστιζε τη Γαλλία από χρόνια επιδεινώθηκε σο- βαρά το καλοκαίρι του 1789. Η έλλειψη σιταριού και η άνοδο των τιμών είχαν οδηγήσει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στα όρια της εξαθλίωσης. Τόσο οι κάτοικοι των πόλεων όσο και οι χωρικοί στην ύπαιθρο ήταν έτοιμοι να εξεγερθούν.
Τρία περιστατικά που σημάδεψαν τη Γαλλική Επανάσταση και φανερώνουν τον μαζικό χαρακτήρα της Επανάστασης είναι
η κατάληψη του φρουρίου της Βαστίλλης από τον παρισινό λαό στις14 Ιουλίου 1789 και οι διαδηλώσεις των γυναικών από τις λαϊκές συνοικίες του Παρισιού στις Βερσαλλίες τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου.
Οι αποφάσεις των εκπροσώπων της Τρίτης Τάξης: Οι εκπρόσωποι της Τρίτης Τάξης, φοβούμενοι την εξάπλωση, τη ριζοσπαστικοποίηση και την αρνητική για τα συμφέροντα των αστών έκβαση της κρίσης, αποφάσισαν στις 4 Αυγούστου 1789 να καταργήσουν τα προνόμια των ευγενών και του ανώτερου κλήρου.
Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων: Τα μέλη της Συνέλευσης συνέταξαν τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, η οποία κατάργησε την απόλυτη μοναρχία, διακήρυξε την προέλευση κάθε κυριαρχίας από το έθνος, τη διαφύλαξη των φυσικών δι- καιωμάτων της ιδιοκτησίας και της ασφάλειας, της κατοχύρωσης της ισονομίας και των ατομικών ελευθεριών.
Οι κινήσεις της Εθνοσυνέλευσης: Η Εθνοσυνέλευση
α) δήμευσε το μεγαλύτερο τμήμα της ακίνητης περιουσίας της εκκλησίας, β) μετέτρεψε τους κληρικούς σε μισθωτούς υπαλλήλους του κράτους,
γ) κατάργησε i. τα εσωτερικά τελωνεία και τα διόδια,
ii. το σύστημα των συντεχνιών και
iii. το νομικό καθεστώς των διακρίσεων σε βάρος των Εβραίων και των
Προτεσταντών.δ) αναδιοργάνωσε το φορολογικό σύστημα με. την κατάργηση των έμμεσων φόρων και τη θέσπιση τριών νέων άμεσων φόρων: ακίνητης περιουσίας, κινητής περιουσίας και επιτη- δεύματος.
ε) απαγόρευσε στους εργάτες να συνδικαλίζονται και να απεργούν.
Ποια μορφή πολιτεύματος θέσπισε η Συντακτική Εθνοσυνέλευση;
Με την ψήφιση του Συντάγματος του 1791 η Συντακτική Εθνοσυνέλευση θέσπισε νέο πο- λίτευμα , τη συνταγματική μοναρχία.
α) Την πολιτική εξουσία ασκούν οι αστοί.
β) Δικαίωμα ψήφου απέκτησαν μόνον όσοι πλήρωναν φόρους, περίπου οι μισοί ενήλικες άνδρες. Ήταν οι ενεργοί πολίτες που ψήφιζαν τους εκλέκτορες, οι οποίοι με τη σειρά τους εξέλεγαν τους αντιπροσώπους των νομών για την Εθνική Συνέλευση.
γ) Η νομοθετική εξουσία, που μέχρι τότε ανήκε στον βασιλιά, εκχωρήθηκε στη Νομοθετι- κή Εθνοσυνέλευση,
δ) η εκτελεστική εξουσία παρέμεινε στη δικαιοδοσία τον μονάρχη, από τον οποίο όμως αφαιρέθηκαν, εκτός από τη νομοθετική, η δικαστική και η στρατιωτική εξουσία,
ε) Εφαρμόζεται η αρχή της διάκρισης των εξουσιών (εκτελεστικής, νομοθετικής και δικα- στικής).
στ) Προωθήθηκε ένα κεντρικά ελεγχόμενο και αποκεντρωμένο σύστημα άμεσης διακυ- βέρνησης, με τη δημιουργία 83 νομών και την υποδιαίρεση τους σε διαμερίσματα: καντό- νια και κοινότητες, καθώς και τη σύσταση επαναστατικών συμβουλίων στα κέντρα των παραπάνω διοικητικών περιφερειών. Αυτά τα συμβούλια που εκλέγονταν από τους ενερ- γούς πολίτες και στα οποία συμμετείχαν κυρίως αστοί, διόριζαν νέους αξιωματούχους.
ζ) Ένα σώμα επιτρόπων, απεσταλμένων της κεντρικής διοίκησης, και η εθνοφυλακή προ- ορίζονταν να διασφαλίσουν τον έλεγχο και την εποπτεία της πορείας της Επανάστασης στην επαρχία.
Ποιες οι αποφάσεις της Συμβατικής Εθνοσυνέλευσης;
Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1792 οι ριζοσπάστες συγκρότησαν μια νέα Εθνοσυνέλευση, τη Συμβατική, η οποία προχώρησε
α) στην κατάργηση της μοναρχίας και
β) σε μια σειρά μεταρρυθμίσεων προς όφελος των κατωτέρων στρωμάτων, όπως η κατάρ- γηση αποζημιώσεων στους ευγενείς για τη γαιοπρόσοδο που θα έχαναν και η επιβολή α- νώτατων τιμών στα αγαθά πρώτης ανάγκης.
γ) Με την επιβολή υποχρεωτικής στράτευσης σε ολόκληρο τον ανδρικό πληθυσμό αναδι- οργάνωσαν τον στρατό και αντιμετώπισαν με επιτυχία τους ξένους εισβολείς.
δ) Στο διάστημα 1793-1795 απελευθέρωσαν τη Γαλλία και κατέλαβαν τις Κάτω Χώρες, τη Ρηνανία και τμήματα της Ισπανίας, της Ελβετίας και της Σαβοΐας.
Η νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε προκάλεσε αντιδράσεις: α) από τις ντόπιες κοινωνίες κατά της επαναστατικής πολιτικής, β) καθώς και από εκείνους που θίγονταν
152
i. από την κατάργηση των φεουδαλικών δασμών,
ii. τη διάλυση των επαγγελματικών συντεχνιών,
iii. την εισαγωγή νέου διοικητικού και εκλογικού συστήματος,
iv. την κατάσχεση των ιδιοκτησιών της εκκλησίας και των ξένων ευγενών,
v. τη διάλυση των μοναστικών ταγμάτων και την υποταγή των κληρικών στο κράτος,
vi. την υπέρμετρη αύξηση του αριθμού των επιστρατευμένοι νέων.
Πού εντοπίζεται ο μαζικός χαρακτήρας της Επανάστασης;
Η αντίσταση κατά του επαναστατικού καθεστώτος απέκτησε μαζικό χαρακτήρα και ένο- πλη μορφή κυρίως το 1793, όταν η επαναστατική Γαλλία άνοιξε και νέο μέτωπο στο εξω- τερικό κατά της Ισπανίας και αυξήθηκε η φορολόγηση και η στρατολόγηση του πληθυ- σμού.
Τι γνωρίζετε για την εποχή της Τρομοκρατίας;
Κύριες εστίες της αντεπανάστασης ήταν η νότια και η δυτική Γαλλία, όπου και σημειώθη- καν οι περισσότερες επίσημες εκτελέσεις αντιπάλων της Επανάστασης (1793-1794). Για να εδραιώσει την εξουσία της στο εσωτερικό, η πλέον ριζοσπαστική πτέρυγα της επανα- στατικής ηγεσίας επέβαλε μια αιμοσταγή δικτατορία, γνωστή ως «Τρομοκρατία». Αν και η Συνέλευση που είχαν συγκροτήσει οι ίδιοι από το 1792 είχε ψηφίσει ένα νέο δημοκρατικό Σύνταγμα που καθιέρωνε την καθολική ανδρική ψηφοφορία, οι ριζοσπάστες ανέστειλαν την εφαρμογή του με το πρόσχημα της εμπόλεμης κατάστασης και ανέθεσαν την εξουσία στην ελεγχόμενη από τους ίδιους δωδεκαμελή Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας.
Από τα τέλη του 1794 η κατάσταση άρχισε πάλι να περιέρχεται στα χέρια της μεγαλοα- στικής τάξης. Το Σεπτέμβριο του 1795 ψηφίστηκε νέο Σύνταγμα και την εκτελεστική ανέ- λαβε ένα πενταμελές όργανο, το Διευθυντήριο. Τέλος στην ακυβερνησία έθεσε ο Ναπολέ- ων Βοναπάρτης.
Ποιες σχέσεις αναπτύχθηκαν μεταξύ της επαναστατικής Γαλλίας και της υπόλοιπης Ευρώπης;
Η Γαλλική Επανάσταση μετέδωσε ενθουσιασμό στις μορφωμένες ελίτ σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το κείμενο της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη μεταφράστηκε σε όλες τις γλώσσες της Ευρώπης, ενώ κορυφαίοι ποιητές και συγγραφείς τάχθηκαν υπέρ της Επανάστασης.
- Μεγαλύτερη ήταν η επίδραση της στις γειτονικές χώρες και στην ανεξάρτητη ακόμα Πολωνία, η οποία προχώρησε σε ριζοσπαστικές αλλαγές με ειρηνικό τρόπο. Το 1791 ψηφίστηκε το πολωνικό Σύνταγμα, το οποίο εκχωρούσε δικαίωμα ψήφου στους α- στούς” και καθιέρωνε την κληρονομική μοναρχία περιορίζοντας τα πολιτικά προνόμια των μεγάλων γαιοκτημόνων.
- Για τους οπαδούς της σε ολόκληρη την Ευρώπη η Γαλλική Επανάσταση υποσχόταν απελευθέρωση από την παραδοσιακή καταπίεση της μοναρχίας, της αριστοκρατίας και της οργανωμένης θρησκείας.
- Για τους αντιπάλους της ήταν το συνώνυμο της τρομοκρατίας και της εξουσίας του όχλου.
Στην αρχή η Επανάσταση προξένησε ανησυχία μόνο σε ορισμένους Γερμανούς ηγεμόνες με φεουδαρχικά προνόμια καθώς και στον πάπα.
Με την πάροδο του χρόνου και ιδιαίτερα μετά τη ριζοσπαστική στροφή της Επανάστασης, η Επανάσταση απέκτησε πολλούς εχθρούς στις αυλές και στους πύργους των Ευρωπαίων μοναρχών και ευγενών. Ακόμα και οι «φωτισμένοι» ευγενείς και ηγεμόνες φοβήθηκαν για το μέλλον των θρόνων και των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων.
Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις, διστακτικές στα πρώτα τρία χρόνια της Επανάστασης, εμφανί- στηκαν αποφασισμένες να προασπίσουν το ισχύον κοινωνικό και γεωπολιτικό καθεστώς, όταν η επαναστατική Γαλλία πρόβαλε ως σοβαρή απειλή για τη διεθνή σταθερότητα και τα συμφέροντα τους.
Η πρώτη αντίδραση προήλθε από την Πρωσία και την Αυστρία. Η γαλλική Εθνοσυνέλευ- ση αντέδρασε με την κήρυξη πολέμου στις 20 Απριλίου 1792 και διατύπωσε ένα νέο δόγ- μα εξωτερικής πολιτικής, τη διάδοση των επαναστατικών προτύπων στον υπόλοιπο κό- σμο. Η Ευρώπη εισήλθε σε μια μακρόχρονη περίοδο εμπόλεμης κατάστασης, η οποία διήρκεσε 22 χρόνια εναντίον της Γαλλίας. Η κατάσταση σταμάτησε με τις νίκες του Να- πολέοντα.
Ποιες θεωρίες για το έθνος επικράτησαν;
Ο Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση ενίσχυσαν στη συνείδηση των Ευρωπαίων την ιδέα του έθνους «ως εθελουσίας συσσωμάτωσης ανθρώπων που έχουν συνείδηση ότι ανή- κουν στην ίδια κοινότητα και αποφασίζουν να ζήσουν μαζί». Η ιδέα της ελευθερίας των εθνών προκάλεσε ενθουσιασμό στους Ευρωπαίους αστούς αλλά και τρόμο στους ηγεμόνες που στηρίζονταν στο σύστημα της ισορροπίας των ευρωπαϊκών κρατών. Όμως το πρώιμο εθνικό συναίσθημα των λαών, που αναπτύχθηκε με τη βοήθεια των γαλλικών ιδεών, στράφηκε τελικά κατά των Γάλλων κατακτητών.
Παράλληλα εμφανίστηκε η άλλη. η γερμανική εκδοχή του έθνους, η οποία πρόβαλε το κοινό ιστορικό παρελθόν ως καθοριστικό στοιχείο της εθνικής συνείδησης και της παιδεί- ας. Η Πρωσία αναδείχτηκε σε εστία του γερμανικού εθνικού κινήματος και το Βερολίνο σε κέντρο της εθνικής και πολιτιστικής αφύπνισης των Γερμανών. Ο Πρώσος ηγεμόνας προώθησε έναν εκ των άνω εκσυγχρονισμό, σύμφωνα με τα γαλλικά πρότυπα. Καταργή- θηκε η δουλοπαροικία, διαλύθηκαν οι συντεχνίες. ιδρύθηκαν δημοτικά συμβούλια και δό- θηκε τεράστια ώθηση σ’ όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του Ναπολέοντα και ποια η συμβολή του στη Γαλλία;
Αναμφισβήτητα ο Ναπολέων συγκαταλέγεται ανάμεσα στις μεγάλες προσωπικότητες της παγκόσμιας ιστορίας. Αποτελεί πρότυπο στρατιωτικής ευφυΐας με τεράστιες ικανότητες. Υπό την ηγεσία του η Γαλλία έγινε η πρώτη δύναμη και ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος της ηπειρωτικής Ευρώπης.
Με μια σειρά νικηφόρων εκστρατειών κατά τη διετία 1805-1807
- συνέτριψε τους Αυστριακούς, τους Ρώσους και τους Πρώσους.
- διέλυσε τη Γερμανική Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
- συγκρότησε την υποτελή στη Γαλλία Συνομοσπονδία του Ρήνου,
- περιόρισε την εξουσία του Πρώσου μονάρχη στην Ανατολική Πρωσία και
- ίδρυσε το Δουκάτο της Βαρσοβίας.
- Η Ιταλία και η Ισπανία είχαν ήδη μετατραπεί σε υποτελή βασίλεια της Γαλλίας.
Ποιοι ήταν οι στόχοι του Ναπολέοντα και ποια πολιτική επέβαλε;
Ο Ναπολέων σκόπευε να ενοποιήσει διοικητικά και να μεταμορφώσει κοινωνικά και πολι- τικά την ηπειρωτική Ευρώπη, με την εισαγωγή των επαναστατικών γαλλικών προτύπων και θεσμών στις χώρες που είχαν προσαρτηθεί στη Γαλλία ή παρέμεναν εξαρτημένες απ’ αυτή. Θέσπισε την ισονομία και την πολιτική ισότητα, κατάργησε τα φεουδαρχικά και τα εκκλησιαστικά προνόμια, διέλυσε τις συντεχνίες, ανέπτυξε τη γραφειοκρατία. εκσυγχρό- νισε το φορολογικό σύστημα και κωδικοποίησε τους νόμους.
- Ο Ναπολέων διοικούσε την τεράστια αυτοκρατορία του με συγκεντρωτικό και προσω- ποπαγή τρόπο τοποθετώντας συγγενείς του στους θρόνους των υποτελών βασιλείων.
- Η διπλωματική και στρατιωτική ισχύς του στο εξωτερικό συνοδευόταν από μια αυταρ- χική και δεσποτική πολιτική στο εσωτερικό.
- Από το 1799 ως το 1804 ο Ναπολέων κυβέρνησε ως «Πρώτος Ύπατος», ουσιαστικά όμως ως δικτάτορας. Στις 2 Δεκεμβρίου 1804 έστεψε τον εαυτό του αυτοκράτορα, υι- οθετώντας τρόπους και ύφος απολυταρχικής διακυβέρνησης. Ατόνησαν οι «δημοκρα- τικές» διαδικασίες και αδράνησαν τα όργανα αντιπροσώπευσης.
- Η νομοθετική Συνέλευση και το Συμβούλιο του Κράτους μετατράπηκαν σε απλούς επικυρωτές των αποφάσεων του αυτοκράτορα.
- Οι δικαστές και οι νομάρχες μεταβλήθηκαν σε πειθήνια όργανα του.
- Ένας πολυπρόσωπος μηχανισμός αστυνόμευσης, παρακολούθησης και λογοκρισίας
εξασφάλιζε την εσωτερική «γαλήνη». Η ελευθεροτυπία δέχτηκε επιθέσεις.
- Στις σχέσεις του με την Καθολική Εκκλησία και το Βατικανό ο Ναπολέων ακολούθη- σε συμβιβαστική πολιτική. Αναγνωρίστηκε ο ρόλος της εκκλησίας στη βασική εκπαί- δευση, με αντάλλαγμα οι κληρικοί να κηρύσσουν στους πιστούς υπηκόους τη νομιμο-
φροσύνη και την υποταγή στον αυτοκράτορα.
- Σημαντικά επιτεύγματα της διακυβέρνησης του Ναπολέοντα ήταν η κωδικοποίηση των
νόμων και η αναδιοργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος, με την ίδρυση λυκείων σε κάθε μεγάλη πόλη, Παιδαγωγικής Ακαδημίας και Εθνικού Πανεπιστημίου στο Πα- ρίσι.
