Zaburzenia przytomności i wyższych czynności nerwowych Flashcards
1
Q
Przytomność
A
zdolność do odbierania bodźców z otoczenia i reagowania na nie
2
Q
zaburzenia przytomności
A
ILOŚCIOWE zaburzenia świadomości
3
Q
Świadomość
A
- poczucie przeżywania własnych procesów psychicznych
- zespół procesów odbioru informacji i sterowania zachowaniem człowieka, które pełnią funkcje nadrzędne wobec innych procesów regulacyjnych zachodzących w mózgu
4
Q
zaburzenia świadomości
A
JAKOŚCIOWE zaburzenia świadomości
5
Q
Anatomiczne podłoże przytomności
A
układ siatkowaty i półkule mózgu
6
Q
Zaburzenia przytomności
A
przytomność -> senność -> stupor -> śpiączka
7
Q
Patofizjologia zaburzeń przytomności
A
-uszkodzenie pnia mózgu
-uszkodzenie obu półkul mózgu
-uszkodzenie pnia i obu półkul mózgu
Uszkodzenie jednej półkuli mózgu NIE prowadzi zwykle do utraty przytomności!
8
Q
Przyczyny śpiączki z symetrycznymi objawami uszkodzenia układu nerwowego i bez uszkodzenia strukturalnego
A
- metaboliczne
- zatrucia
- zakażenia
- inne
9
Q
Przyczyny śpiączki z symetrycznymi objawami uszkodzenia układu nerwowego i z uszkodzeniem strukturalnym
A
- nadnamiotowe
- podnamiotowe
- inne
10
Q
Przyczyny śpiączki z niesymetrycznymi objawami uszkodzenia układu nerwowego i z uszkodzeniem strukturalnym
A
- nadnamiotowe
- podnamiotowe
- inne
11
Q
Metaboliczne przyczyny śpiączki z SYMETRYCZNYMI objawami uszkodzenia układu nerwowego BEZ uszkodzenia strukturalnego
A
- hipoksja
- hiperkapnia
- nasilone zaburzenia elektrolitowe
- hipotermia
- hipoglikemia
- śpiączka hiperosmolarna, ketonowa
- encefalopatia Wernickego
- niedoczynność tarczycy
- niedoczynność kory nadnerczy
- niewydolność wątroby lub nerek
12
Q
Zakażenia powodujące śpiączkę z SYMETRYCZNYMI objawami uszkodzenia układu nerwowego BEZ uszkodzenia strukturalnego
A
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- zapalenie mózgu
- posocznica
13
Q
Inne przyczyny śpiączki z SYMETRYCZNYMI objawami uszkodzenia układu nerwowego BEZ uszkodzenia strukturalnego
A
- po napadzie padaczkowym
- uogólnione zaburzenia ukrwienia (zawał serca, niewydolność krążenia)
- niedociśnienie
- encefalopatia nadciśnieniowa
14
Q
Nadnamiotowe przyczyny śpiączki z SYMETRYCZNYMI objawami uszkodzenia układu nerwowego i z uszkodzeniem STRUKTURALNYM
A
- obustronne zamknięcie tętnicy szyjnej wewnętrznej
- obustronne zamknięcie tętnicy mózgu przedniej
15
Q
Podnamiotowe przyczyny śpiączki z SYMETRYCZNYMI objawami uszkodzenia układu nerwowego i z uszkodzeniem STRUKTURALNYM
A
- zamknięcie tętnicy podstawnej
- krwotok pnia mózgu (gł. mostu)
- guz pnia mózgu
16
Q
Inne przyczyny śpiączki z SYMETRYCZNYMI objawami uszkodzenia układu nerwowego i z uszkodzeniem STRUKTURALNYM
A
- krwotok podpajęczynówkowy
- krwotok do wzgórza (czasem z asymetrią objawów)
- wodogłowie
- uraz czaszkowo-mózgowy –> stłuczenie, wstrząśnienie
17
Q
Nadnamiotowe przyczyny śpiączki z NIEsymetrycznymi objawami uszkodzenia układu nerwowego i z uszkodzeniem STRUKTURALNYM
A
- jednostronna zmiana powodująca wgłobienie (guz, krwotok)
- urazy czaszkowo-mózgowe –> krwiak nad/podtwardówkowy
- mnogie zawały mózgu
- zapalenie naczyń
- ropień mózgu
- ropniak podtwardówkowy
- choroba Creutzfeldta-Jakoba
- wieloogniskowa leukoencefalopatia
- ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia
18
Q
Podnamiotowe przyczyny śpiączki z NIEsymetrycznymi objawami uszkodzenia układu nerwowego i z uszkodzeniem STRUKTURALNYM
A
zawał lub krwotok z pnia mózgu
19
Q
Etapy badania chorego z zaburzeniami przytomności
A
- Ocena podstawowych czynności życiowych
- Ogólne badanie przedmiotowe
- Badanie neurologiczne
20
Q
encefalopatia Wernickego
A
hipotermia
21
Q
objaw Battle’a
A
zasinienie wyrostka sutkowatego
22
Q
Cele badania neurologicznego chorego z zaburzeniami przytomności
A
- Ustalenie przyczyny śpiączki
- Dokładny opis stanu wyjściowego
- Uzyskanie danych ułatwiających rokowanie
23
Q
Najważniejsze elementy badania neurologicznego umożliwiające zlokalizowanie uszkodzenia i rokowanie
A
- stopień zaburzeń przytomności
- sposób oddychania
- szerokość źrenic i ich reaktywność
- samoistne i odruchowe ruchy gałek ocznych
- reakcje ruchowe
24
Q
Co ocenia skala śpiączki Glasgow
A
- otwieranie oczu
- reakcja ruchowa
- reakcja słowna
25
Elementy oceny ruchomości gałek ocznych u chorego w śpiączce
1. Obserwacja ustawienia gałek ocznych w spoczynku
2. Rejestracja spontanicznych ruchów gałek ocznych
3. Badanie odruchowych ruchów gałek ocznych
26
Gałki oczne ustawione niesymetrycznie
- porażenia nerwów gałkoruchowych (III, IV, VI)
| - zez utajony ujawniający się przy zaburzeniach przytomności
27
Zwrot gałek ocznych
- W KIERUNKU OGNISKA w uszkodzeniach półkuli (w stronę PRZECIWNĄ do niedowładu)
- w kierunku PRZECIWNYM do ogniska w uszkodzeniach mostu (W STRONĘ NIEDOWŁADU)
- w dół przy uszkodzeniu nakrywki śródmózgowia
- w gorę -> rozmaite lokalizacje, również bez strukturalnego uszkodzenia, np. ponapadowo, w omdleniu, w zapaleniu mózgu
28
Ocena spontanicznych ruchów gałek ocznych
- sprawiające wrażenie celowych (u chorego niereagującego na inne bodźce)
- „pływające gałki oczne” -> powolne, skojarzone, o zmiennym kierunku
- „ocular bobbing” -> skojarzony szybki ruch w dół i powolny w górę
29
Ruchy gałek ocznych sprawiające wrażenie celowych u chorych niereagujących na inne bodźce
- zespół zamknięcia
- katatonia
- stan wegetatywny
30
„Pływające” ruchy gałek ocznych
- zwykle wskazują na BRAK strukturalnego uszkodzenia pnia mózgu
- śpiączka metaboliczna
- śpiączka toksyczna
- obustronne uszkodzenie półkul
31
odruch oczno-głowowy
przy BRAKU uszkodzenia śródmózgowia występuje skojarzony ruch gałek ocznych w poziomie w stronę PRZECIWNĄ do kierunku biernego ruchu głową („objaw oczu lalki”)
32
przeciwwskazanie do wykonania odruchu oczno-głowowego
uraz szyjnego odcinka kręgosłupa
33
próba kaloryczna
- przy ZACHOWANEJ CZYNNOŚCI pnia mózgu zimna woda podana do przewodu słuchowego zewnętrznego powoduje zwrot gałek ocznych W KIERUNKU drażnionego ucha
- u osoby przytomnej występuje następnie oczopląs w stronę PRZECIWNĄ
34
Ocena układu ruchowego
1. obserwacja ułożenia chorego:
- zwrot głowy
- pozycja odkorowania
- pozycja odmóżdżeniowa
- zewnętrzna rotacja kończyny dolnej
2. asymetria napięcia mięśniowego
3. asymetria ruchów w odpowiedzi na bodziec
4. asymetria odruchów głębokich
5. obecność objawów patologicznych (obj. Babińskiego)
35
Najczęstsze stany mylone ze śpiączką
1. Zespół zamknięcia (locked-in syndrome)
2. Przetrwały stan wegetatywny
3. Abulia
4. Katatonia
36
Zespół zamknięcia
- powstaje w następstwie uszkodzenia MOSTU
- ze względu na obustronne uszkodzenie dróg korowo-rdzeniowych, korowo-mostowych i korowo-opuszkowych chory ma porażone kończyny i dolne nerwy czaszkowe
- chory jest PRZYTOMNY -> kontaktuje się z otoczeniem pionowymi ruchami gałek ocznych i/lub mruganiem
37
Stan wegetatywny
- u chorego nie stwierdza się ŻADNYCH OZNAK ŚWIADOMOŚCI, natomiast CZYNNOŚCI WEGETATYWNE (oddech, krążenie, cykl sen-czuwanie, stereotypowe reakcje ruchowe na bodźce zewnętrzne) są zachowane
- przetrwały stan wegetatywny -> powyżej 1 miesiąca
- najczęściej jako zejście śpiączki
38
Kryteria stanu wegetatywnego
- brak oznak świadomości co do własnej osoby i otoczenia oraz niezdolność do interakcji z innymi
- brak stałych, powtarzalnych, celowych lub dowolnych zachowań będących odpowiedzią na bodźce wzrokowe, słuchowe, dotykowe lub uszkadzające
- brak zdolności rozumienia i ekspresji mowy
- zachowany rytm snu i czuwania
- zachowane autonomiczne czynności podwzgórza i pnia mózgu w stopniu wystarczającym dla przeżycia w warunkach opieki medycznej lub pielęgniarskiej
- brak kontroli oddawania moczu i stolca
- w rożnym stopniu zachowane odruchy z zakresu nerwów czaszkowych i rdzeniowych
39
Stan minimalnej świadomości
odróżniany od stanu wegetatywnego na podstawie obecności powtarzalnych i przewidywalnych reakcji na bodźce środowiskowe:
- reakcja „tak/nie” – słowna lub gestem
- spełnianie prostych poleceń
- zrozumiałe słowa
- ruchy celowe
- zwykle jako następstwo ewolucji śpiączki/stanu wegetatywnego
40
Abulia
- stan, w którym chory PRZYTOMNY nie mówi i nie wykonuje spontanicznych ruchów wskutek bardzo dużych zaburzeń napędu, stępienia emocji
- najczęściej wskutek organicznego uszkodzenia płatów CZOŁOWYCH
41
Katatonia
- stan, w którym chory z zachowaną możliwością utrzymania pozycji SIEDZĄCEJ LUB STOJĄCEJ nie mówi i nie wykonuje ruchów dowolnych
- najczęściej jako objaw SCHIZOFRENII
42
Kryteria śmierci mózgu
- śpiączka BEZ reakcji na bodźce bólowe
- brak ruchów oddechowych w odpowiedzi na hiperkapnię
- brak jakichkolwiek odruchów z pnia mózgu (źrenice, oczno-głowowy, kaloryczny, rogówkowy, gardłowy)
- brak potencjalnie odwracalnych przyczyn zahamowania czynności mózgu
- izoelektryczna linia EEG i brak przepływu mozgowego w angiografii mają znaczenie pomocnicze
43
Zaburzenia świadomości
świadomość niezaburzona -> stan konfuzyjny (przymglenie) -> majaczenie -> splątanie
44
Stan konfuzyjny (przymglenie, zmącenie)
- upośledzenie orientacji w czasie i przestrzeni
- zaburzenia koncentracji uwagi
- senność
- apatia
- zaburzenia kontaktu słownego
45
Obraz kliniczny majaczenia
- ostry początek zaburzeń psychicznych z fluktuującym przebiegiem
- deficyt uwagi
- zaburzenia percepcji
- zaburzony rytm sen-czuwanie
- dezorientacja i upośledzenie pamięci
- zaburzenia zachowania i emocjonalne
- zaburzenia przytomności
46
kryteria majaczenia
kryteria DSM V
47
Kryteria DSM V
- zaburzenia świadomości (dezorientacja) oraz zaburzenia uwagi
- objawy rozwijają się szybko (zwykle 1-2 dni), a stopień ich nasilenia często zmienia się w ciągu doby
- mogą występować również zaburzenia czynności poznawczych i/lub objawy psychotyczne
- majaczenia NIE rozpoznaje się, jeżeli objawy występują w przebiegu zespołów zaburzeń poznawczych
48
Majaczenie można rozpoznać jedynie wówczas, gdy stwierdzi się, że jest ono bezpośrednim następstwem
- choroby somatycznej
- zatrucia
- odstawienia substancji psychoaktywnych bądź leków
49
Przyczyny majaczenia
- zaburzenia metaboliczne
- stosowanie niektórych leków lub ich odstawienie
- zakażenia
- ostre choroby układu nerwowego
- zaburzenia okresu okołooperacyjnego
50
Majaczenie – czynniki ryzyka
- starszy wiek (> 80 lat)
- otępienie
- choroby OUN
- zaburzenia elektrolitowe
- uzależnienie od alkoholu, leków
- pozbawienie snu
- depresja
- gorączka
- deprywacja sensoryczna
51
Majaczenie - postępowanie
1. Ustalenie przyczyny wystąpienia objawów!
2. Leczenie farmakologiczne:
- haloperydol
- kwetiapina
- diazepam
3. Postępowanie niefarmakologiczne i profilaktyka:
- ułatwienie orientacji
- prawidłowe nawodnienie/odżywienie
- higiena snu
52
haloperydol
nasila objawy w zespole parkinsonowskim
53
Splątanie
- dezorientacja co do własnej osoby i otoczenia
- pobudzenie ruchowe
- zaburzenia toku myślenia
- omamy
54
Stan pomroczny
- znaczne zawężenie świadomości
- chory zdezorientowany co do własnej osoby i otoczenia
- zaburzenia pamięci świeżej i dawnej
- złożone i pozornie celowe ruchy
55
Afazja
- nabyte zaburzenie sprawności języka spowodowane uszkodzeniem OUN
- w rożnym stopniu upośledza:
- mowę spontaniczną
- rozumienie mowy
- powtarzanie
- nazywanie
- pisanie
- czytanie
56
Dyzartria
- nabyte zaburzenie mowy, w którym wskutek uszkodzenia rożnych ELEMENTÓW APARATU MOWY dochodzi do nieprawidłowej artykulacji
- mowa chorego może być trudna do zrozumienia, ale pacjent rozumie mowę innych osób, prawidłowo buduje zdania, potrafi czytać i pisać
57
Podstawowe rodzaje afazji
- afazja Broki
- afazja Wernickego
- afazja globalna
- afazja przewodzeniowa
- afazja transkorowa ruchowa
- afazja transkorowa czuciowa
- afazja nominalna (amnestyczna)
- podkorowa
58
afazja Broki
ruchowa, niepłynna, ekspresyjna
59
afazja Wernickego
czuciowa, płynna, recepcyjna
60
Afazja Broki
- chory nie mówi wcale, lub używa pojedynczych sylab lub słów, ew. krótkich zdań
- mówi z trudem, częste zaburzenia artykulacji, tempa i melodii mowy
- zaburzenia powtarzania, nazywania
- zaburzone jest czytanie na głos
- w klasycznym obrazie chory ROZUMIE I SPEŁNIA POLECENIA, zdaje sobie sprawę z własnej „nieporadności językowej”, co jest przyczyną zdenerwowania
- zwykle do afazji ruchowej dołączają się w rożnym stopniu zaburzenia rozumienia
61
Afazja Wernickego
- mowa jest płynna i bez zaburzeń artykulacji, ale NIE NIESIE ŻADNEJ INFORMACJI
- zdania zawierają parafazje lub neologizmy (sałatka słowna)
- rozumienie jest zaburzone, podobnie jak nazywanie, pisanie i czytanie
62
Afazja globalna
- połączenie braku lub dużego upośledzenia mowy spontanicznej z zaburzonym rozumieniem
- upośledzenie WSZYSTKICH funkcji językowych
- spowodowane rozległym uszkodzeniem dominującej półkuli w zakresie TĘTNICY ŚRODKOWEJ MÓZGU
63
Afazja przewodzeniowa
- charakterystyczną cechą jest zaburzone POWTARZANIE
- rozumienie mowy jest niezaburzone, niekiedy występują parafazje
- zaburzenia pisania i czytania na głos
- często jako następstwo poprawy czynności językowych w afazji Wernickego
64
Afazja transkorowa ruchowa
przypomina afazję ruchową, ale z zachowaną zdolnością POWTARZANIA
65
Afazja transkorowa czuciowa
przypomina afazję czuciową, ale POWTARZANIE JEST ZACHOWANE
66
Afazja amnestyczna (nominalna)
- główny problem polega na upośledzeniu nazywania
- omówienia zaburzające przekazywanie informacji (np. chory poproszony o nazwanie pokazanego mu noża mówi: „to, do krojenia, do obiadu”)
- rozumienie jest zwykle zachowane
- słabo zlokalizowana –> w uszkodzeniach wielu obszarów LEWEJ półkuli
- często jako zejście poważniejszych zespołów afatycznych
67
Afazja podkorowa
- obserwowana przy uszkodzeniach WZGÓRZA lub JĄDER PODKOROWYCH półkuli DOMINUJĄCEJ
- często na początku mutyzm, potem niepłynna afazja z parafazjami, zaburzeniami nazywania i względnie zachowanym zrozumieniem i powtarzaniem
68
Agrafia
- nabyte zaburzenie zdolności pisania
| - prawie zawsze w pewnym stopniu towarzyszy afazji
69
Agrafia czołowa
zwykle towarzyszy afazji ruchowej i odzwierciedla jej główne cechy (brak płynności)
70
Agrafia ciemieniowa
paragrafie, dużo słów – mało treści
71
Aleksja
nabyte zaburzenie umiejętności czytania
72
Aleksja bez agrafii
- „pacjent nie może przeczytać tego, co napisał”
- większość pacjentów może rozpoznawać pojedyncze litery
- pacjent potrafi przeliterować głośno słowo, może rozpoznawać kształty liter „pisanych” na
ręce
-uszkodzenie w zakresie unaczynienia LEWEJ TĘTNICY MÓZGU TYLNEJ (przyśrodkowa część płata potylicznego i skroniowego oraz tylnej części ciała modzelowatego)
73
Aleksja z agrafią
- połączenie zaburzeń czytania i pisania
- często towarzyszy afazji czuciowej
- uszkodzenie obszaru granicznego płata ciemieniowego i skroniowego po stronie lewej (zwykle w zakręcie kątowym)
74
Apraksja
- niezdolność do wykonywania złożonych celowych ruchów mimo BRAKU ZABURZEŃ RUCHOWYCH I CZUCIOWYCH
- badanie praksji powinno być poprzedzone oceną możliwych deficytów układu ruchu
75
Apraksja ideomotoryczna
-zaburzenie wyboru, sekwencji i przestrzennej orientacji ruchów zaangażowanych w gesty
-trudności w wykonaniu na polecenie gestu machania ręką na pożegnanie, salutowania, itp.
-trudności obejmują również naśladowanie ruchów
-uszkodzenie płata CIEMIENIOWEGO (zakręt kątowy lub nadbrzeżny) LEWEJ półkuli lub do przodu od
zakrętu nadbrzeżnego
76
Apraksja ideacyjna (wyobrażeniowa)
- chory nie potrafi przeprowadzić wyobrażonej serii ruchów złożonych w odpowiedniej kolejności
- obustronne uszkodzenie płatów czołowych lub ciemieniowych
77
Apraksje dotyczące określonych ruchów lub sekwencji ruchów
- apraksja wysuwania języka
- apraksja chodu
- apraksja ubierania się
- apraksja powiek
78
Agnozja
- nabyta niemożność interpretacji bodźca mimo braku zaburzeń podstawowych modalności czucia
- ocena agnozji wymaga wcześniejszego wykluczenia zaburzeń czucia, głównie zmysłowego
79
Agnozje wzrokowe
- agnozja apercepcyjna
- agnozja asocjacyjna
- prozopagnozja
80
Agnozja apercepcyjna
mimo zachowanej sprawności narządu wzroku chory nie rozpoznaje przedmiotów, nie potrafi skopiować rysunku i nie potrafi rozpoznać różnic między przedmiotami
81
Agnozja asocjacyjna
- chory widzi przedmioty i potrafi np. skopiować dokładnie rysunek, ale nie potrafi rozpoznać narysowanych przedmiotów
- uszkodzenie przyśrodkowej części płata POTYLICZNEGO lewego
82
Prozopagnozja
- niezdolność do rozpoznania twarzy
| - uszkodzenie okolicy potyliczno-skroniowej po prawej lub obustronnie
83
Agnozja słuchowa
głuchota korowa; niemożność rozpoznania dźwięków
84
Czysta głuchota słowna
nierozpoznawanie słów przy rozróżnianiu innych dźwięków
85
Agnozja dotykowa
- niemożność rozpoznania przedmiotów dotykiem
| - zwykle przy uszkodzeniu płata ciemieniowego półkuli mózgu przeciwległej do badanej ręki
86
Zaniedbywanie połowicze
- ograniczona zdolność chorego do reagowania i zwracania się ku nowym lub znaczącym bodźcom, w sytuacji, gdy bodźce te pochodzą z połowy przestrzeni znajdującej się po stronie PRZECIWNEJ DO USZKODZENIA mózgowego (zwykle lewej strony ciała)
- zaburzenia widoczne w funkcjonowaniu chorego z objawami zaniedbywania NIE mogą być wyjaśnione poprzez podstawowe deficyty sensoryczne i motoryczne, nawet jeśli te współwystępują z zaniedbywaniem
87
Zespół zaniedbywania może dotyczyć
- modalności wzrokowej
- modalności słuchowej
- modalności czuciowe
- modalności ruchowej
- sfery wyobrażeniowej
88
przyłóżkowa ocena zaniedbywania połowiczego
ekstynkcja bodźców równoczesnych
89
Ekstynkcja bodźców równoczesnych
- prosta metoda przyłóżkowej oceny zaniedbywania połowiczego
- chory jest w stanie rozpoznać stronę ciała dotykaną przez badającego, jeżeli dotykamy jedynie jednej kończyny na raz
- jeżeli dotykamy np. obu rąk jednocześnie, chory podaje, że czuje dotyk jedynie po jednej stronie
- podobnie można badać zdolność chorego do zauważania ruchu palców w polach widzenia
90
Inne formy agnozji często powiązane z zaniedbywaniem
- asomatognozja
- anozognozja
- agnozja palców
- agnozja stron
91
Asomatognozja
nierozpoznawanie części własnego ciała (zwykle lewych kończyn)
92
Anozognozja
nierozpoznawanie upośledzenia sprawności własnego ciała (zwykle lewych kończyn)
