Zaburzenia nastroju; depresja, dystymia, zaburzenia dwubiegunowe Flashcards
Zaburzenia nastroju to…
zaburzenia, w których podstawowym objawem są patologiczne zmiany nastroju; albo za mocno obniżony albo za mocno podwyższony w stosunku do większości osób.
zaburzenia odpowiadające depresji (w aspekcie klinicznym)
- “epizod depresyjny” (pojedyncze zaburzenie nastroju) lub
- “zaburzenia depresyjne nawracające” (depresja jednobiegunowa, w odróżnieniu od ChAD), odpowiadające kolejnym, nawracającym epizodom depresyjnym.
Nieleczona depresja trwa średnio
9 miesięcy
Depresja a płeć
Kobiety chorują na depresję istotnie częściej niż mężczyźni (2:1), jednak to mężczyźni częściej popełniają samobójstwo.
- Liczba zamachów zamobójczych dramatycznie wzrosła (na przestrzeni lat 2013-2021)
- Liczba zamachów samobójczych wzrasta znacznie szybciej u kobiet niż u mężczyzn.
Depresja wśród dzieci i młodzieży
- wskaźniki zapadalności na depresję wzrastającą pomiędzy 13. a 18. r.ż. i są zbliżone do częstości występowania tej choroby w grupie osób dorosłych.
- Szacuje się, że przed ukończeniem 18 r. życia nawet 20% nastolatków zapada na depresję (częściej z objawami eksternalizacyjnymi).
- Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem i dojrzewaniem plciowym.
- W grupie małych dzieci objawy depresji występują w równych proporcjach u obydwu płci.
- Okres dojrzewania działa na niekorzyść dziewcząt i wiąże się z wyższą zachorowalnością na depresję w stostunku do chłopców.
Depresja w wieku senioralnym
- oprócz otępienia, depresja najczęstszym zaburzeniem u osób w wieku podeszłym.
- Objawy rozpoznaje się u około 15% dorosłych po 65 roku życia.
- Wśród chorych z rozpoznanym otępieniem wartości te wzrastają, sięgając 18%.
Objawy eksternalizacyjne depresji
złość, agresja, mniej smutek, płaczliwość
internalizacyjne - klasyczny przebieg
Objawy “męskiej” depresji
- agresywność, wybuchy złości, irytacja, gniew
- nadużywanie substancji psychoaktywnych
- podejmowanie zachowań ryzykownych,
- nadmierne zaangażowanie w pracę, poczucie stałej presji i napięcia
- wycofanie z relacji z rodziną i znajomymi, samoizolacja
- istotnie rzadziej niż u kobiet odczuwanie i sygnalizowanie smutku, poczucia winy, bezradności i beznadziejności
- mężczyźni depresyjni mogą także znacznie silniej i wcześniej tłumić wszelkie, zwłaszcza przykre emocje, cierpieć na nieokreslone dolegliwości somatyczne oraz bezsenność
- odrzucanie propozycji pomocy
PRZEBIEG ROZWOJU DEPRESJI EKSTERNALIZACYJNEJ
- TRUDNOŚCI ŻYCIOWE
- Silny stres, dysonans poznawczy, cierpienie psychiczne (ból psychiczny), poczucie upokorzenia (to ostatnie częściej u mężczyzn)
- Radzenie sobie poprzez używki, wystąpienie innych “męskich objawów”, tłumienie
- pogłębienie objawów (problemy ze snem, dolegliwości somatyczne, wypalenie) rozwój problemów alkoholowych (jesli jest się podatnym na uzależnienie), tłumienie (”muszę sam sobie poradzić”; osoba nie poszukuje pomocy)
- Dalsze pogłębienie objawów i pojawienie się nowych, rozwój uzależnienia, ból psychiczny staje się trudny do zniesienia, problemy w codziennym funkcjonowaniu coraz większe - spirala strat, dalsze tłumienie
- Uzależnienie (degradacja), samobójstwo, “ucieczka”, całkowita dekompensacja, zwrócenie się po pomoc
GENEZA “MĘSKIEJ” DEPRESJI
- BIOLOGIA - np. wysoki poziom testosteronu wiąże się z tendencjami samobójczymi
- Dominacja u mężczyn (współcześnie) nieprzystosowawczych mechanizmów obronnych oraz strategii radzenie sobie (atak, tłumienie, wypieranie)
- “Śmiertelna triada samobójcza”
- Silne podporządkowanie się klasycznym “męskim” normom zachowań (szereg badań)
Objawy epizodu depresyjnego wg ICD-10
GŁÓWNE
- obniżenie nastroju
- utrata zainteresowań i zdolności do radowania się (anhedonia)
- zmniejszenie energii prowadzące do wzmożonej męczliwości i zmniejszenia aktywności
DODATKOWE
- osłabienie koncentracji i uwagi - w bardzo róznych nasileniu, mocno nasilone u osób starszych
- niska samoocena i mała wiara w siebie
- poczucie winy i małej wartości
- pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości
- myśli i czyny samobójcze
- zaburzenia snu
- zmniejszony apetyt
min. 2 tyg, nie wystąpiły objawy maniakalne ani hipo
Zgodnie z klasyfikacją ICD11, wśród objawów depresji występują:
- spadek nastroju, anhedonia
- zmniejszenie/zwiększenie apetytu +zmiana wagi
- problemy ze snem
- poczucie zmęczenia lub braku energii
- poczucie beznadziei, poczucie winy lub braku wartości
- trudności w myśleniu, skupianiu uwagi lub podejmowaniu decyzji
- trudności z poruszaniem się, poruszaniem się, poruszanie się wolniej niż zwykle lub inne spowolnienie ruchowe, zauważalne przez innych
- myśli o śmierci lub samobójstwie lub próby samobójcz
Objawy dużego zaburzenia depresyjnego DSM- 5
- przygnębiony nastrój lub obniżony
- utrata zainteresowania czynnościami, które wczesniej sprawiały przyjemność
- zmiany wagi lub apetytu bez żadnej innej przyczyny
- kłopoty ze snem
- poczucie beznadziejności, nieproporcjonalnego poczucia winy lub bezwartościowości
- zmiana aktywności/ pobudzenie psychoruchowe
- problemy z koncentrają lub skupieniem uwagi
- zmęczenie
- myśli samobójcze
Najczęstsze objawy depresji poporodowej:
- zmęczenie, bezsenność, bezradność, lęk, napady paniki
- trudności z myśleniem, pamięcią, niepokój, drażliwośc, poczucie winy,
- brak możliwości odczuwania radości
- niezdolność okazywania uczuć, miłości
- myśli samobójcze
- obsesyjnie nawracające myśli i obawy kobiety, że z powodu swojej niekompetencji czy nieudolności nie jest w stanie optymalnie zaopiekować się dzieckiem, a nawet nieumyślnie może mu zaszkodzić;
Kryteria diagnostyczne dystymii wg ICD-10
A. Okres co najmniej dwóch lat stałego lub stale nawracającego obniżenia nastroju.
B. Żaden albo prawie żaden z poszczególnych epizodów depresji w trakcie takiego dwuletniego okresu nie jest wystarczająco ciężki lub długotrwały, by spełnić kryteria łagodniego epizodu depresyjnego
C. W ciągu co najmniej niektórych okresów depresji występują przynajmniej trzy z następujących:
- zmniejszenie energii lub aktywności
- bezsenność
- mała wiara w siebie i poczucie niedostosowania
- trudności koncentracji
- płaczliwość
- utrata zainteresowania i radości z seksu oraz innych czynności sprawiających przyjemność
- poczucie bezradności lub zmartwienia
- dostrzegalne nieradzenie sobie ze zwykłymi obowiązkami codziennego życia
- pesymizm wobec przyszłości lub rozpamiętywanie przeszłości
- społeczne wycofanie się
- zmniejszona rozmowność
typy ChAD
- typu 1 (DSM V, ICD) → pełnoobjawowa mania, pełnoobjawowa depresja oraz
- typu 2 → pełnoobjawowa depresja i hipomania
kryteria diagnostyczne manii
A.
Dominacja nastroju wzmożonego, ekspansywnego lub drażliwego i wyraźnie nieprawidłowego dla danej osoby. Zmiana nastroju jest wyraźna i utrzymuje się przez co najmniej jeden tydzień (o ile z powodu nasilenia nie wymaga przyjęcia do szpitala).
B.
Występują co najmniej trzy z następujących przejawów, prowadząc do zaburzenia jednastrkowego funkkcjonowania w codziennym życiu:
- wzmożona aktywność lub niepokój fizyczny,
- wzmożoona rozmowność (potrzeba mówienia)
- gonitwa myśli lub subiektywne odczuwanie ich przyspieszenia
- utrata normalnych zahomań społecznych, prowadząca do zachowań niedostosowanych do okoliczbości
- zmniejszona potrzeba snu
- wzmożona samoocena lub poczucie wyższości
- łatwa odwracalność lub stałe zmiany aktywności lub planów
- zachowanie bezceremonialne lub lekkomyślne, z niedocenieniem ryzyka (np. wydatki, nierozsądne interesy, lekkomyślna jazda)
- wzmożona energia seksualna lub seksualne nietakty
Hipomania - objawy
A.
Nastrój podwyższony lub drażliwy w stopniu zdecydowanie nieprawidłowym dla danej osoby, utrzymujący się pzez co najmniej cztery kolejne dni.
B.
Występują co najmniej trzy z następujących przejawów, prowadząc do zaburzenia jednastrkowego funkcjonowania w codziennym życiu:
- wzmożona aktywnosć lub niepokój fizyczny
- wzmożona rozmowność
- odwracalność uwagi, trudności w koncentracji
- zmniejszona potrzeba snu
- zwiększona energia seksualna
- lekkomyślne wydatki oraz inne zachowania lekkomyślne lub mało odpowiedzialne
- wzmożona łatwość kontaktów z innymi i brak dystansu
Zaburzenia funkcji poznawczych w ChAD
- Wraz z rozwojem choroby i rosnącą liczbą epizodów pacjenci mogą wykazywać poważne zaburzenia funkcji poznawczych, takie jak problemy z pamięcią, koncentracją uwagi i funkcjami wykonawczymi.
- Deficyty te pogarszają codzienne funkcjonowanie pacjentów (zawodowe, w zakresie edukacji), a także powodują, że współpraca w leczeniu może być jeszcze trudniejsza.
Cyklotymia
przewlekłe zaburzenie nastroju. Pomiędzy łagodnymi objawami depresji obecne są stany nieznacznie wzmożonego samopoczucia, które nie są nasilone w takim stopniu, jak w epizodzie manii czy hipomanii.
