week 3 hoorcolleges Flashcards
wat is de pearl index
het aantal zwangerschappen per 100 gebruiksjaren
gebruikt om de betrouwbaarheid van anticonceptie te meten.
hoe werkt de anticonceptiepil
verhindering van de ovulatie door een constitutief verhoogd progesteron, dit onderdrukt de LH piek.
onderdrukt ook FSH door progesteron en oestrogenen waardoor follikelontwikkeling wordt geremd.
nevenwerking: transformatie van endometrium (verstoring van proliferatie en differentiatieproces) waardoor minder goed kan aangroeien.
ook cervicale slijmproductie wordt dikker, hierdoor ondoorgankelijk. en tubaperistaltiek wordt beïnvloed.
hypogonadotropie
oestrogenen in de combinatiepil
voor stabilisatie van het endometrium, in de vorm van ethinylstradiol.
dus voorkomt atrofie van endometrium, anders doorbraakbloedingen
wat is de minipil
bevat alleen progestageen in de vorm van desogestrel.
verandering van het cervixslijm en in iets minder belangrijk ook remming van ovulatie.
voordeel: 2 weken na bevalling (en bij borstvoeding) kan het al gebruikt worden.
moet super betrouwbaar worden ingenomen, met marge van 3-6 uur. anders wordt FSH spiegel te hoog en wordt follikelgroei geïnitieerd. dan groeit hij onafhankelijk ook verder.
wat zijn de bijeffecten van de anticonceptiepil
verstoorde glucosetolerantietesten, verhoogde serum lipiden, verhoogde binding globulins (zoals SBHG, CBG, TBG dus minder vrije fractie), leveradenomen.
NuvaRing
plastic ring waar hormonen inzitten (ethinylestradiol en etonogestrel), continue slow release.
zelfde voor-nadelen etc. als bij pil, alleen omdat er geen firstpass effect is, is lagere dosering genoeg. 3 weken erin, dan 1 stopweek zelf eruit halen. bij seks eruit, daaarna zsm weer terug.
EVRA pleister
bestaat uit 3 lagen met ethinylestradiol en norelgestromin.
1x per week een pleister plakken, na 3 weken stopweek. geen huidverzorgende producten gebruiken en bij douchen kan het loslaten. niet populair
prikpil
depo provera
intramusculaire injectie met medroxyprogesteron
1x per 3 maanden, door reservoir aan progesteron wat geleidelijk wordt afgegeven.
nadelen: doorbraakbloedingen en niet altijd amenorroe. kan nog 1-2 jaar na prikpil effect aanhouden.
implanon
implantaat subcutaan in sulcus brachialis met progestativa in de vorm van etonogestrel.
bijwerking: spotting, kan enkele maanden aanhouden.
1x werkt 3 jaar lang.
wat doen bij pil vergeten
eerste 7 dagen
tweede 7 dagen
laatste 7 dagen
1e: aanvullende maatregelen
2e: 1-3 pillen vergeten dan strip afmaken, bij >3 aanvullende anticonceptie
3e: strip doorslikken, geen stopweek.
extra maatregelen: morning afterpil (hoge dosering progesteron, onderdrukt dus LH)
wat is top 5 soa’s in NL
- chlamydia trachomatis
- condylomata acuminata (genitale wratten)
- herpes genitalis
- hiv
- gonorroe
chlamydia
chlamydia trachomatis
incubatietijd 1-3 weken, seksueel contact/orogenitaal/moeder op kind.
chlamydia écoulement: druiper met heldere vloeistof
chlamydia cervicitis: ontsteking baarmoederhals
chlamydia conjuctivitis: zelfbesmetting van het oog
vaak asymptomatisch (vrouw 70-90%), kan wel voor onvruchtbaarheid zorgen.
man klachten: urethritis of proctitis
vrouw klachten: veranderde fluor, contactbloedingen, buikpijn, dyspareunie (pijn bij seks), cervicitis, urethritis, proctitis (ontstoken endeldarm).
diagnosticeren met NAAT/PCR
mannen: urine eerstestraals.
vrouwen: vaginale of cervix/urethra swab
behandeling: 1x azitromycine 1.000 mg per os
rectaal: 7 dagen doxycycline 2dd100mg per os
bij lymfogranuloma venereum (LGV): 3 weken doxycycline.
zwanger kan als 2e keus ipv doxycycline: amoxicilline 500mg po 3dd7 dagen.
verwekkers van chlamydia
urogenitale infecties en conjuctivitis door serotypes D tot K
trachoom (ontsteking oogbindvlies) door serotypes A tot C
lymphogranuloma venereum (LGV) door serotypes L1 - L3 vaker bij MSM.
onvruchtbaarheid bij SOA’s
chlamydia: 20-40% ontwikkelt een PID (pelvic inflammatory disease), kan leiden tot infertiliteit, extra-uteriene graviditeit, tubair overieel abces. verder kan je van chlam ook SARA en bij man ook epididymitis krijgen.
gonorroe
neisseria gonorrhoeae
incubatietijd 2-21 dagen, seks/orogenitaal/moeder op kind.
gelige pussige uitvloed uit de penis of cervix
asymptomatisch: vrouw 30-60%, man 10%.
klachten:
vrouw toegenomen fluor, tussentijds bloedverlies, dysurie, proctitis, purulente faryngitis.
man urethritis, dysurie, pussige afscheiding, proctitis, purulente faryngitis.
anorectaal meestal asymp, kan jeuk, irritatie en afscheiding geven.
complicaties:
vrouw - bartholinitis (ontsteking klieren van bartholin binnen de grote schaamlippen), PID, tubair overieel abces, EUG
man - epididymitis, prostatitis, bij chornische infectie urethrale stricturen.
diagnostiek: NAAT/PCR, grampreparaat (snel diagnostiek man), kweek + resistentiebepaling.
man - eerstestraals urine of urethra-uitstrijk
vrouw - vaginale zelfswab, of onderzoeker cervix/urethraswab.
behandeling: 1x 500mg ceftriaxon intramusculair (met 1x azitromycine 1000mg per os als chlam nog niet is uitgesloten).
2e keus: 1x 500 mg ciprofloxacine per os of 1x 3000mg amoxicilline per os.
gedissemineerde gonorroe: ceftriaxon 50mg per kg lichaamsgewicht per 24u intraveneus 7 dagen.
condylomata acuminata
genitale wratten, door humaan papillomavirus (HPV) type 6 en 11.
inc tijd: 1-8mnd, gem 3mnd. seksueel contact/vingers/handdoeken/moeder op kind.
wratten inwendig: proctoscopie, speculumonderzoek of urethroscopie.
behandeling: na 2 jaar vanzelf weg.
- imiquimod creme om de dag max 16 weken
- podofyllotoxine creme 2dd3 dagen per week max 16 weken
- sinecathecine 3dd max 16 weken
- stikstof of trichloorazijnzuur (pijnlijk)
- ablatieve (laser)behandeling (bij inwendige wratten)
herpes genitalis
herpes simplex virus
type 1 20%: koortslip (herpes labialis), type 2 80%: herpes genitalis.
inc. tijd: 2-12 dagen. seks/orogenitaal/moeder op kind/vingers.
herpetiforme gerangschikte blaasjes, vaak geclusterd en scherp uitgeponst. blaasjes kunnen samenvloeien, met helder vocht of troebel, kan ook ingedroogd of korstig.
asymptomatisch of met prodromaal jeuk, pijn, fluor, urethritis, lymfadenopathie.
gem. 4 reactivaties per jaar, steeds op zelfde plek.
NAAT/PCR op materiaal uit het blaasje of de korst.
behandeling: 2dd5 dagen 500mg valaciclovir per os
immuungecompromiteerd: verdubbelde dosis en duur.
recidiverend (>6x per jaar): onderhoudstherpie 1dd 500mg valaciclovir per os.
hepatitis B
HBV
inc. tijd: 1-6mnd, gem 2-3mnd. bloed/bloed contact dus tijdens seks of geboorte.
90% blijft asymptomatisch en klaart het virus zelf. klachten: moeheid, malaise, koorst, icterus
diagnose: positief HBsAg, moet gemeld worden bij GGD.
lues/syfilis
treponema pallidum
inc tijd: 3-90 dagen tot primair, secundair 6 weken - 12mnd, tertiair jaren na besmetting. seks/moeder op kind.
primaire lues: pijnloos ulcus, lymfeklierzwelling, geneest spontaan na 3-6 weken.
secundair: roseolen, exantheem, haaruitval, wratachtige afwijking (condyloma lata) en algemene ziekteverschijnselen.
tertiair: gummata, neurosyfilis en/of vasculaire syfilis. (bijna nooit meer).
uitslag handpalmen en voetzolen is kenmerkend voor lues.
diagnostiek: TTSA/TPPA (screening), FTA-ABs, ELISA, immunoblot (bevestiging), VDRL/RPR (activiteitsmeting, controle therapie).
primair: 1x 2,4miljoen IE benzathinebenzylpenicilline im of 100mg doxycicline 2dd 2 weken.
zwanger of secundair of tertiair: 3x die benzathinebenzylpeniciline dag 1, 8, 15.
HIV
seks/bloed-bloed contact/moeder op kind. 3mnd window vals negatieve test.
acuut: griepachtige symptomen koorts keelpijn,
diagnostiek: combitest serologie hiv1/2 en confirmatie met westernblot.
behandeling: cART in een hiv-behandelcentrum met followup
schaamluis en schurft
schaamluis aka pediculosis pubis.
behandeling: zalf permetrine (op pubishaar en bovendij), als niet werkt dan ivermectine oraal.
schurft aka scabies.
inc. tijd: 2-6 weken, herbesmetting 1-4 dagen, immuungecompromiteerden tot 10 weken.
behandeling: permetrine 5% creme of gel of met ivermectine tabletten.
scabies crustosa: besmetting via lucht aanwezige huidschilfers.
wat wordt er gezien bij laag androgeenwaarde mbt seks
wegblijven van seksueel resultaat, energie- en vitaliteitsverlies, stemmingsstoornissen, spierkrachtverlies en minder seksuele haargroei bij mannen.
oestrogenen mbt seks
invloed op kwaliteit van vaginale huid, minder oestrogenen geeft atrofie van de vagine.
ook zorgt het voor een afname van SHBG, hierdoor juist verhoging van androgenen waardoor vrouwen meer zin in seks hebben en beter tot een orgasme kunnen komen.
penopauze
rond 50ste levensjaar bij mannen een relatief snelle daling van testosteron.
gevolgen: meer onderzekerheid over mannelijkheid, meer tijd en stimulatie nodig voor opwinding, erectie en ejaculatie en wordt refractaire periode langer (tot 24u).
PLISSIT model
seksuologische therapie, 4 niveaus.
- permission: structurele aandacht, vergroten van bespreekbaarheid en signalen van patiënt herkennen. seksualiteit erkennen als wezenlijk levensgebied dat door ziekte/handicap getroffen kan worden.
- limited info: arts moet de zorgen en vragen van de patiënt in context van kennis over diagnose plaatsen. vooral info geven aan patiënt.
- specific suggestion: simpele gedragsadviezen aangeven.
- intensive therapy: psychotherapie of cognitieve gedragstherapie.
verschillende theorien over het verlangen naar seks
instinct theory: voortplanten
driven-reduction theory: psychologische of fysiologische behoefte
incentive-motivation theory: externe beloning (fijn dus motivatie)
optimal arousal theory: op zoek naar staat van opwinding
humanistische theorie gebaseerd op piramide van Maslow: lichamelijke behoeften, veiligheid en zekerheid als basis voor zin in seks ontstaat.
wanneer is er sprake van seksuele disfunctie
criteria:
- disfunctie treedt op na adequate stimulatie
- >6 mnd aanwezig
- patiënt lijdt eronder
wat voor AO is er bij seksuele disfunctie
lichamelijke metingen
- NPT: nachtelijke erecties in REM slaap meten
- psychofysiologisch sekslab: genitale respons bijhouden met vaginal pulse amplitude. meetaparaat in vagina, vrouw kijkt erotische filmpjes en dan kan de doorbloeding in vagina worden gemeten.
vragenlijsten
- IIEF: 15 vragen over afgelopen 4 weken, voor man over erectie etc.
- FSFI: 19 vragen over afgelopen 4 weken, voor vrouw.
epidemiologie
- seksueel gedrag en gezondheid
- internationale literatuur
welke hormonen spelen een rol bij de seksuele responscyclus
testosteron, vasopressine, oxytocine, endorfine, prolactine, oestrogeen, dopamine, endocannabinoïden.
man: vooral testosteron
hoe ontstaat een erectie
na opwinding:
n. cavernosus geeft stikstofoxide (NO) af, hierdoor parasympatische stimulatie op gang –> relaxatie glad spierweefsel, a. cavernosa relaxeert en sinus cavernosus loopt vol –> penis stijf. venen worden dichtgedrukt zodat bloed niet weg kan.
hierdoor kan >4u erectie pijn doen (priapisme).
PDE-5 remmers (zoals viagra) ondersteunen het erectie proces door het langer in stand te houden.
hoe gaat de amnnelijke ejaculatie
2 fases
1. emissiefase: n. hypogastricus (sympatisch) en bekkenzenuw (parasympatisch), zorgen voor secretie van vocht uit glandula seminalis (para), contractie van vas deferens van epididymis naar prostaat (symp), transport van vocht naar urethra posterior (symp) en sluiten van blaashals (symp).
2. expansiefase: n. hypogastricus (symp) en n. pudendus (somatisch) sluiten blaashals (symp), contractie m. bulbospongiosus en m. ischiocavernosus (som), ritmisch om naar buiten te werken.
morbus peyronie
verharding van een deel van corpus cavernosum, mogelijk door microtraumata corpus. door littekenweefsel, waardoor deel van zwelllichaam niet meer goed kan meerekken bij erectie –> kromming. doorbloeding van penis verminderd en venen minder goed dichtgedrukt.
risicofactoren: >50jr, DM, roken, M. Dupuytren (verbindweefseling handpalm), M. Lederhosen (verbindweefseling voetzool), peniel trauma.
behandeling: medicatie operatie of acceptatie
meds: phosphodiesterase-5 remmers, intracaverneuze injectie met Androskat of collagenase injecties (tegen kromming penis)
operatief: penoplicatie (stand corrigeren), plague excisie of graft (bindweefsel van corpora cavernosa weggesneden en met graft weefsel opgevuld). of erectieprothese (in het scrotum een pompje waardoor vocht in prothese kan lopen).
