Week 2 - Gronden van aansprakelijkheid

Question 1

De wet noemt drie situaties waarin een gedraging gekwalificeerd kan worden als onrechtmatig. Welke drie situaties zijn dit?

Answer 1

1. Een gedraging die een inbreuk maakt op een wettelijk voorschrift.
2. Een gedraging die inbreuk maakt op een subjectief recht.
3. Een gedraging die in strijd is met de maatschappelijke zorgvuldigheid.

Question 2

De zogenoemde ‘drieslag’ van het aansprakelijkheidsrecht is in nagenoeg ieder rechtsstelsel terug te vinden. Wat houdt de drieslag in?

Answer 2

Voor vestiging van aansprakelijkheid dient er sprake te zijn van een fout, schade en een causaal verband.

Question 3

Een gedraging kan onrechtmatig zijn wanneer deze in strijd is met de maatschappelijke zorgvuldigheid. In jurisprudentie zijn enkele situaties (gevaltypen) onderscheiden in deze categorie. Welke zijn dit?

Answer 3

Gevaarzetting, sport- en spel, ongelukkige samenloop van omstandigheden, zuiver nalaten en hinder.

Question 4

Wat is de essentie van het arrest HR Kelderluik?

Answer 4

Onrechtmatige daad en gevaarzetting
Medewerker van Coca Cola was in een café de voorraad aan het bijvullen. Hierbij had hij een kelderluik open laten staan. Duchateau was op weg naar de wc en viel in dit kelderluik.

In dit arrest heeft de Hoge Raad een aantal gezichtspunten geformuleerd welke tezamen er toe kunnen leiden dat tot de conclusie kan worden gekomen dat er sprake is van gevaarzettend gedrag. De gezichtspunten zijn als volgt:
1. De mate van waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid kan worden verwacht. Wanneer de niet-oplettendheid waarschijnlijker is, geldt een hogere zorgplicht;
2. De hoegrootheid van de kans dat daaruit ongevallen ontstaan. Hoe groter de kans op schade, hoe hoger de zorgplicht.;
3. De ernst die de gevolgen daarvan kunnen hebben. Hoe hoger de ernst en omvang van de mogelijke schade, hoe hoger de zorgplicht;
4. De mate van bezwaarlijkheid van te nemen voorzorgsmaatregelen. Preventieve maatregelen zullen eerder genomen moeten worden wanneer weinig bezwaarlijkheid in termen van kosten, tijd en moeite voor het nemen daarvan bestaat.

Question 5

Er zijn twee perspectieven welke de maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm inkleuren in geval van gevaarzetting. Eén hiervan is het economisch perspectief. Wat houdt dit perspectief in?

Answer 5

De doelen preventie en kostenverdeling komen hier terug. Er wordt verondersteld dat de Kelderluik-gezichtspunten een wiskundige formule inhouden. Er is sprake van maatschappelijke onzorgvuldigheid wanneer de kosten voor preventie kleiner zijn dan de som van de waarschijnlijkheid van de schade vermenigvuldigd met de omvang van de schade.

Question 6

Er zijn twee perspectieven welke de maatschappelijke zorgvuldigheidsnorm inkleuren in geval van gevaarzetting. Eén hiervan is het deontisch perspectief. Wat houdt dit perspectief in?

Answer 6

Het doel wat we hier terugzien is het herstellen van onrecht. Volgens dit perspectief beschermt de ongeschreven zorgvuldigheidsnorm de belangen waarop de veroorzaker bedacht moet zijn. Wel moeten de belangen kenbaar zijn, hetgeen het geval is wanneer de veroorzaker in de nabijheid van het slachtoffer beweegt. Hier is de evenknie van de Lindebaum/Cohen-doctrine geïntroduceerd in common-law landen.

Question 7

Een opkomend gevaltype is de aantasting van de persoon. Wat wordt hiermee bedoeld?

Answer 7

Er wordt een inbreuk gemaakt op mensenrechten. Denk hierbij aan het recht op leven (HR Urgenda) of het recht op privacy.

Question 8

Hoe wordt aansprakelijkheid gevestigd in situaties van sport en spel?

Answer 8

In deze situaties geldt een verhoogde drempel voor aansprakelijkheid. Het enkele overtreden van een spelregel lijdt niet tot aansprakelijkheid. Dit kan wel meewegen.

Question 9

Hoe wordt aansprakelijkheid gevestigd in situaties van ongelukkige samenloop van omstandigheden?

Answer 9

Gevaarscheppend gedrag kan in zo een situatie slechts tot aansprakelijkheid leiden wanneer de mate van waarschijnlijkheid van een ongeval als gevolg van het gedrag zo groot is, dat de dader zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van dit gedrag had moeten weerhouden.

Question 10

Hoe wordt aansprakelijkheid gevestigd in de situatie waarin iemand nalaat te handelen?

Answer 10

Slechts wanneer aan de volgende voorwaarden wordt voldaan kan aansprakelijkheid gevestigd worden op grond van zuiver nalaten:
- Concrete kennis van een gevaarlijke situatie;
- Dreiging van ernstig letsel;
- Mogelijkheid en noodzaak om iets te doen;
- Reële verhouding tussen moeite en kosten van het gevaar.

Question 11

Hoe wordt aansprakelijkheid gevestigd in de situatie waarin iemand een ander hindert?

Answer 11

Dit hangt af van de aard, ernst en duur van de hinder en de schade die hierbij toegebracht wordt.

Question 12

Op grond van art. 6:162 lid 2 BW kan een rechtvaardigingsgrond de onrechtmatigheid van een onrechtmatige daad ontnemen. Noem enkele voorbeelden van rechtvaardigingsgronden.

Answer 12

Overmacht, noodweer, uitvoering van een wettelijk voorschrift.

Question 13

Op welke drie wijzen kan een onrechtmatige daad worden toegerekend aan een dader?

Answer 13

Een onrechtmatige daad kan worden toegerekend door schuld, door de wet of wanneer deze verkeersopvattingen voor rekening van de dader komt.

Question 14

Noem twee voorbeelden van een situatie waarin een onrechtmatige daad (niet) kan worden toegerekend krachtens de wet.

Answer 14

Art. 6:164 BW: een onrechtmatige daad gepleegd door een kind van jonger dan 14 jaar aan zijn ouder worden toegerekend.
Art. 6:165 BW: wanneer iemand die 14 jaar of ouder is onder invloed van een geestelijke of lichamelijke stoornis een onrechtmatige daad pleegt kan deze niet worden toegerekend.

Question 15

Op basis van welke twee gezichtspunten kan een onrechtmatige daad op grond van verkeersopvattingen worden toegerekend aan de dader?

Answer 15

De hoedanigheid van de dader (wie is het? wat weet hij?) en de aard van de gedraging.

Question 16

Het derde vereiste voor aansprakelijkheid is het causale verband. Hier wordt gekeken naar de conditio sine qua non. Wat houdt dit in?

Answer 16

De gedraging moet een relevante oorzaak zijn voor het intreden van het gevolg. Wanneer de gedraging weggedacht wordt, treedt het gevolg niet in.

Question 17

Het is mogelijk dat er meerdere oorzaken zijn voor het intreden van het gevolg, waardoor het moeilijk kan zijn om het causale verband vast te stellen. Dit wordt ook wel meervoudige causaliteit genoemd. Eén vorm hiervan wanneer er samenwerkende oorzaken zijn. Wat houdt dat in en wie kan aansprakelijk gesteld worden?

Answer 17

Wanneer er samenwerkende oorzaken zijn betreft dit gevallen waarin alle oorzaken van belang zijn geweest voor het intreden van de schade. Ieder afzonderlijke oorzaak zou individueel niet de schade hebben veroorzaakt. Alle veroorzakers zijn hoofdelijk aansprakelijk. Er kan een regresvordering ingesteld worden tegenover de andere daders.

Question 18

Het is mogelijk dat er meerdere oorzaken zijn voor het intreden van het gevolg, waardoor het moeilijk kan zijn om het causale verband vast te stellen. Dit wordt ook wel meervoudige causaliteit genoemd. Eén vorm hiervan wanneer er afzonderlijke oorzaken zijn. Wat houdt dat in en wie kan aansprakelijk gesteld worden?

Answer 18

Wanneer er afzonderlijke oorzaken zijn voor het intreden van de schade, maar ieder afzonderlijke oorzaak individueel ook voldoende zou zijn geweest voor het intreden van het gevolg. Een ieder kan aansprakelijk gehouden worden. Er kan een regresvordering ingesteld worden tegenover de andere daders.

Question 19

Het is mogelijk dat er meerdere oorzaken zijn voor het intreden van het gevolg, waardoor het moeilijk kan zijn om het causale verband vast te stellen. Dit wordt ook wel meervoudige causaliteit genoemd. Eén vorm hiervan wanneer er sprake is van hypothetische causaliteit. Wat houdt dat in?

Answer 19

Deze vorm van meervoudige causaliteit lijkt op de vorm van afzonderlijke oorzaken. Het verschil is dat de afzonderlijke oorzaken in zo een situatie na elkaar plaatsvinden in plaats van gelijktijdig. De dader van de tweede oorzaak doorbreekt de aansprakelijkheid van de dader van de eerste oorzaak niet.

Question 20

Het is mogelijk dat er meerdere oorzaken zijn voor het intreden van het gevolg, waardoor het moeilijk kan zijn om het causale verband vast te stellen. Dit wordt ook wel meervoudige causaliteit genoemd. Eén vorm hiervan wanneer er sprake is van alternatieve causaliteit. Wat houdt dat in en wie kan aansprakelijk gesteld worden?

Answer 20

Art. 6:99 BW
Bij deze vorm van meervoudige causaliteit is duidelijk dat er één oorzaak is, maar niet duidelijk is wat deze oorzaak geweest is. De bewijslast wordt omgedraaid: CSQN wordt niet aangenomen, maar het is aan de dader om aan te tonen dat dit niet het geval is. Elk van de mogelijke veroorzakers kan worden aangesproken. Er kan een regresvordering ingesteld worden tegenover de andere daders.

Question 21

Wat is de essentie van het arrest HR Meppelse Ree?

Answer 21

Toerekening
X rijdt langs een waarschuwingsbord voor wilde dieren. Wanneer een ree oversteekt, wijkt hij uit naar links, waardoor een frontale botsing ontstaat.

In dit arrest heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de gedraging van X verwijtbaar was, aangezien hij een minder gevaarlijke reactie mogelijk was. Hierom kon fout aan hem worden toegerekend.

Question 22

Wat is de essentie van het arrest HR Des?

Answer 22

Art. 6:99 BW - alternatieve causaliteit
Vrouwen slepen bedrijven voor de rechter. Deze bedrijven zouden een kankerverwekkend medicijn hebben verstrekt, welke door hun moeders genomen zouden zijn. De bedrijven stellen dat causaliteit niet gevestigd kan worden omdat niet duidelijk is welk bedrijf destijds de medicijnen aan de moeders heeft verstrekt.

In dit arrest boog de Hoge Raad zich over de vraag wie aansprakelijk gesteld kan worden voor de schade. Zij oordeelde dat de dochters konden volstaan met het dagvaarden van één van de aansprakelijke partijen. De producenten kunnen onderling een regresvordering op elkaar instellen.

Question 23

Wat is de essentie van het arrest HR Baijings/H?

Answer 23

Kansschade
Advocaat verzaakt in beroep te gaan namens cliënt, waardoor hij aansprakelijk is voor de door cliënt geleden schade. Advocaat Baijings stelt zich op het standpunt dat niet vast staat of zijn cliënt schade heeft geleden door zijn onrechtmatige gedraging.

De Hoge Raad oordeelt dat het causale verband hier vast staat, maar dat de schade niet kan worden bepaald. Om deze schade vast te stellen dient de rechter te beoordelen hoe groot de kans op een geslaagd beroep zou zijn, indien het beroep tijdig was ingediend. Vervolgens dient gekeken te worden naar hoe groot de schadevergoeding geweest zou zijn. Op deze manier komt de rechter tot een kansschade.

Question 24

Wat is de essentie van het arrest HR Nugteren/Meskens?

Answer 24

Samenwerkende oorzaken
Het huis van Meskens moet gesloopt worden. Dit heeft twee redenen. De eerste reden is de werkzaamheden aan het perceel van buurman van Nugteren. De anderen oorzaak is de aangebrachte zandlaag in de kruipruimte bij buurman Heeroma.

De Hoge Raad buigt zich over de vraag op wie Meskens de schade kan verhalen. De Hoge Raad oordeelt dat beide personen hoofdelijk aansprakelijk zijn voor de geleden schade, wanneer de schade is ontstaan door onrechtmatige gedragingen van twee of meer personen, terwijl voor elk van die gedragingen geldt dat de schade zonder die gedraging niet zou zijn ingetreden.

Question 25

Wat is de essentie van het arrest HR Leeuwarden/Los?

Answer 25

Hypothetische causaliteit
Los huurt een bedrijfsruimte van de gemeente Leeuwarden. Deze huur wordt opgezegd in 1992. Los maakt een procedure aanhangig jegens de gemeente aangezien deze het pand niet voor eigen gebruikt is gaan gebruiken. Hij vordert gederfde winst tussen 1994-2004. Echter, het pand is in 1996 in vlammen opgegaan.

De Hoge Raad geeft in deze casus antwoord op de vraag of het tenietgaan van het pand door de brand er voor zorgt dat het CSQN-verband tussen het opzeggen van de huurovereenkomst en het verlies van de gederfde winst onderbreekt. De Hoge Raad stelt dat wanneer iemand aansprakelijk is voor schade en later een gebeurtenis volgt die dezelfde schade zou hebben veroorzaakt, de schadevergoedingsplicht blijft bestaan, tenzij de gebeurtenis voor rekening van de benadeelde komt. Het CSQN-verband met de eerste gebeurtenis wordt niet doorbroken.

Question 26

Wat is de essentie van het arrest HR Nefalit/Karasmus?

Answer 26

Proportionele aansprakelijkheid
Karasmus wordt tijdens zijn werkzaamheden bij Nefalit blootgesteld aan asbest. Nefalit heeft te weinig maatregelen getroffen om dit te voorkomen. Karasmus krijgt longkanker en overlijdt hierdoor. Volgens nabestaanden is de kanker veroorzaakt door de asbest. Volgens Nefalit is de kanker veroorzaakt door het jarenlange roken.

De Hoge Raad beantwoord de vraag hoe de omvang van de schadevergoeding bepaalt moet worden wanneer niet vaststaat wat de oorzaak is van het gevolg. Omdat onmogelijk was om vast te stellen waardoor de kanker veroorzaakt was, zal een deskundige een schatting moeten maken, waarna een proportionele verdeling van de schadevergoeding gemaakt wordt.

Let op onderscheid met kansschade.

Question 27

Wat is de essentie van het arrest HR London/Delta Lloyd?

Answer 27

Alternatieve causaliteit en hoofdelijke verbondenheid, art. 6:99 BW jo. art. 6:102 BW
J. wordt aangereden door een bij Delta Lloyd verzekerd voertuig. Aantal jaren laten wordt hij aangereden door een bij London verzekerd voertuig. Enkele jaren na het tweede ongeluk vergoed Delta Lloyd een bedrag voor beide ongelukken. Delta Lloyd vordert 50% van dit bedrag aan London.

De Hoge Raad oordeelt hier over de onderlinge draagplicht tussen de verzekeraars. Zij stelt dat in geval van regres, wanneer niet kan worden vastgesteld in welke mate de gebeurtenissen hebben bijgedragen aan de totale schade, de draagplicht gelijk verdeeld wordt.

Question 28

Wat is de essentie van het arrest HR Deloitte/Hassink?

Answer 28

Kansschade
Accountant wint advies in van een belastingadviseur na uittreding maatschap. Dit advies blijkt achteraf verkeerd uit te pakken. Onduidelijk is of accountant bij een juist advies hier gebruik van had gemaakt.

Hoge Raad dat kansschade gebruikt kan worden wanneer onzekerheid bestaat over of een onrechtmatige daad daadwerkelijk schade heeft veroorzaakt. De onzekerheid moet voortvloeien uit het feit dat niet kan worden vastgesteld of de kans op succes zich zou hebben gerealiseerd als de onrechtmatige daad achterwege was gebleven.
Vereist is dat het CSQN-verband bestaat tussen gebeurtenis die aansprakelijkheid schept en het verlies op de kans op succes.

Question 29

Wat is de essentie van het arrest HR Groepsaansprakelijkheid?

Answer 29

Groepsaansprakelijkheid - art. 6:166 BW
Zeven slachtoffers stellen acht individuen aansprakelijk voor hun schade. Deze individuen waren lid van een criminele organisatie.

De Hoge Raad oordeelt in dit arrest dat enkel deelname aan een criminele organisatie niet voldoende is voor groepsaansprakelijkheid. Het sluit groepsaansprakelijkheid echter ook niet uit. Ook stelt de Hoge Raad dat niet letterlijk in een groep gehandeld hoeft te worden. Eenheid van tijd en plaats is dus niet altijd nodig, maar het kan wel een sterke indicatie zijn.

Question 30

Wat houden gedragingen in turba in?

Answer 30

Gedragingen in turba zijn daden gepleegd tijdens wanorde, gewoel, gedraging of verwarring van een menigte mensen.

Question 31

Wat is de essentie van het arrest HR Kansschade bij medische aansprakelijkheid?

Answer 31

Kansschade
Een ziekenhuis test een kind op netvliesloslating. De behandeling is niet voldoende en het kind raakt blind. De ouders vorderen de schade voor deze blindheid. De behandeling is volgens hen te laat ingezet.

De Hoge Raad oordeelt dat bij kansschade bij medische aansprakelijkheid een vergelijking tussen de feitelijke situatie en de hypothetische situatie gedaan moet worden. Bij de hypothetische situatie moet gekeken worden naar wat de specifieke arts in kwestie bereikt zou hebben, niet naar een redelijk denkend arts.

Question 32

Wat is de essentie van het arrest HR Zutphense juffrouw?

Answer 32

Oude leer van de Hoge Raad over onrechtmatigheid
Er was sprake van een lekkende waterleiding. Hierdoor druppelde allemaal water over een voorraad leer van de onderbuurman. De bovenbuurvrouw, waar de waterkraan stond, weigerde de kraan dicht te draaien.

De Hoge Raad oordeelde dat het oude BW sprak over schending van wettelijke plichten of inbreuk op rechten van anderen. Het onbetamelijk handelen werd niet geacht grond te leveren voor aansprakelijkheid.
Let op, de Hoge Raad is later om gegaan.

Question 33

Wat is de essentie van het arrest HR Lindebaum/Cohen?

Answer 33

Gronden van aansprakelijkheid
Cohen was een drukkerij en had een medewerker van Lindebaum omgekocht om bedrijfsgeheimen door te spelen aan Cohen. Lindebaum vordert schadevergoeding van Cohen op grond van onrechtmatige daad.

De Hoge Raad ging in dit arrest om. Zij legt het begrip onrechtmatige daad hierna als volgt uit: onder onrechtmatige daad moet worden verstaan een handelen of nalaten dat een inbreuk maakt op een ander zijn recht, in strijd is met een rechtsplicht, of in strijd is met de goede zeden of zorgvuldigheid, terwijl de onrechtmatige daad schade veroorzaakt. Er was een overgang van onwetmatigheid naar onrechtmatigheid.

Question 34

Wat is de essentie van het arrest HR Tennisspel?

Answer 34

Sport- en spelsituatie
X en Y spelen tennis. Wanneer het rust is, slaat X een bal over het net. Deze komt in het oog van Y, welke als gevolg hiervan blind wordt.

De Hoge Raad oordeelt dat binnen een sport- en spelsituatie hogere regels gelden voor aansprakelijkheid. Dat de gedraging tijdens de pauze plaats vond leidt ook niet tot aansprakelijkheid.

Question 35

Wat is de essentie van het arrest HR Taxusstruik?

Answer 35

Zorgvuldigheid
X gooit een taxusstruik op zijn afvalhoop. De paarden van Y eten van deze afvalhoop. De paarden gaan dood als gevolg van het eten van de voor paarden giftige taxus.

De Hoge Raad stelt dat de maatschappelijke zorgvuldigheid niet zover strekt dat wanneer men een goed onder zich heeft waarvan de giftigheid niet kent en redelijkerwijs niet behoort te kennen, hij dit goed op zodanige wijze moet beheren dat het geen gevaar oplevert.

Question 36

Wat is de essentie van het arrest HR Jetblast?

Answer 36

Waarschuwing in gevaarzettende situatie
X staat tezamen met meerdere personen bij een hek van een vliegveld naar vliegtuigen te kijken. Er staan meerdere waarschuwingsborden, maar deze worden genegeerd. X wordt, wanneer een vliegtuig zijn motoren open zet, door de kracht tegen de rotsen geworpen.

De Hoge Raad buigt zich over de vraag of de waarschuwingsborden voldoende zijn om aan de aansprakelijkheid te ontkomen. Zij oordeelt dat een waarschuwing pas toereikend is wanneer publiek op de hoogte is van het gevaar en de waarschuwing leidt tot handelingen of nalaten waardoor het gevaar wordt voorkomen.