Uzorak i uzoračke raspodele Flashcards
Šta je populacija?
Populacija predstavlja skup svih istovrsnih elemenata (jedinica posmatranja: ljudi, objekata, dogadjaja) koji imaju neku zajedničku karakteristiku od interesa.
Šta je ciljna populacija?
Ciljna populacija predstavlja skup elemenata za koji želimo da generalizujemo zaključak.
Šta je uzoračka populacija i šta je uzorak?
Uzoračka populacija je populacija koja je dostupna i koja predstavlja ciljnu populaciju (blisko koliko je to moguće), i iz koje potiče uzorak.
Uzorak predstavlja podskup osnovnog skupa (populacije) koji je izabran na osnovu određenog kriterijuma.
Koji su razlozi sprovođenja istraživanja na uzorku, a ne na populaciji?
Razlozi za sprovođenje istraživanja na uzorku, a ne na populaciji, su višestruki:
manji troškovi istraživanja,
kraće vreme trajanja istraživanja,
podaci dobijeni na reprezentativnom uzorku često mogu biti tačniji, jer se za manji broj ispitanika mogu angažovati bolje obučeni kadrovi ili primeniti naprednije metode koje obezbeđuju veću tačnost merenja i
negativnog ishoda za jedinice posmatranja npr. žrtvovanje laboratorijskih životinja radi histolopatoloških analiza
Šta je uzorkovanje i reprezentativan uzorak? Koji su osnovi uslovi reprezentativnosti?
Uzorkovanje predstavlja proces odabira reprezentativnog dela cele populacije.
Reprezentativan uzorak poseduje karakteristike slične onima u populaciji. Osnovni preduslovi reprezentativnosti su:
- Način izbora jedinica posmatranja u uzorak mora biti nezavisan od vrednosti posmatranog obeležja.
- Verovatnoća odabira jedinica posmatranja da se nađu u uzorku mora biti unapred poznata.
Kada ovi uslovi nisu ispunjeni radi se o pristrasnom uzorku, koji je izabran na takav način da su neke jedinice iz uzoračke populacije imale veću verovatnoću da uđu u uzorak.
Prema načinu uzorkovanja (biranja jedinica posmatranja u uzorak) uzorci mogu biti:
- sa verovatnoćom (slučajni) - sve jedinice posmatranja (npr. osobe, domaćinstva) u populaciji imaju šansu da budu uključene u uzorak, a verovatnoća da bilo koja od njih bude u uzorku može biti tačno izračunata i
- bez verovatnoće (neslučajni) - jedinice posmatranja iz populacije se biraju po principu njihove dostupnosti ili istraživač smatra da one dobro predstavljaju populaciju. U ovom slučaju nepoznati deo populacije je isključen, a uzorak može biti pristrasan.
Prema načinu uzorkovanja (biranja jedinica posmatranja u uzorak) uzorci mogu biti:
- sa verovatnoćom (slučajni) - sve jedinice posmatranja (npr. osobe, domaćinstva) u populaciji imaju šansu da budu uključene u uzorak, a verovatnoća da bilo koja od njih bude u uzorku može biti tačno izračunata i
- bez verovatnoće (neslučajni) - jedinice posmatranja iz populacije se biraju po principu njihove dostupnosti ili istraživač smatra da one dobro predstavljaju populaciju. U ovom slučaju nepoznati deo populacije je isključen, a uzorak može biti pristrasan.
Razlozi zbog kojih treba dati prednost slučajnim uzorcima u odnosu na neslučajne su:
- slučajan način biranja jedinica redukuje pristrasnost u procesu biranja jedinica posmatranja za uzorak i
- prilikom korišćenja analitičkih statističkih metoda pretpostavlja se da su uzorci birani na slučajan način.
Tipovi slučajnih uzoraka su:
prost slučajan uzorak,
sistematski uzorak,
stratifikovani uzorak,
klaster uzorak i drugi.
Prost slučajan uzorak
U prostom slučajnom uzorku sve jedinice posmatranja uzoračke populacije imaju jednaku verovatnoću da uđu u uzorak, što se postiže korišćenjem tabela slučajnih brojeva ili, češće kompjuterski generisanog procesa odabiranja (takođe korišćenjem slučajnih brojeva). Proces uključuje definisanje populacije i identifikaciju uzoračkog okvira tj. numerisanog spiska svih dostupnih jednica posmatranja uzoračke populacije.
Sistematski uzorak
U ovom tipu uzorka, jedinice posmatranja se biraju sa liste uzoračke populacije izborom svake K-te jedinice.
K predstavlja korak izbora (uzorački interval), koji zavisi od veličine uzoračke populacije i željene veličine uzorka.
K = N / n, gde je N veličina uzoračke populacije, a n veličina uzorka
Sistematski uzorak može dati korisne informacije ako kod jedinica u uzoračkoj populaciji postoji uređenost po intenzitetu posmatrane karakteristike. Međutim, nije pogodan ako postoje ciklične varijacije posmatrane karakteristike.
Stratifikovani uzorak
Stratifikovani uzorak se primenjuje kod heterogenih populacija u odnosu na neku varijablu, npr. starosna grupa, pol, geografska lokacija (stratifikujuća varijabla). Zbog toga se populacija deli na stratume iz kojih se zatim bira slučajni uzorak (kao prost slučajan ili sistematski uzorak). Ovakav način odabira jedinica posmatranja osigurava da svaka subpopulacija bude odgovarajuće zastupljena u uzorku.
Klaster uzorak
Kod ovog tipa uzorka, najpre se populacija deli na klastere (grupe), a zatim se na slučajan način biraju klasteri koji ulaze u uzorak (tako da se na slučajan način biraju grupe - klasteri, a ne individue). Koristan je kada je populacija velika ili geografski široko rasprostranjena. Često se primenjuje u istraživanjima gde se populacija može podeliti prema teritorijalnom principu. Npr., klasteri mogu biti škole na teritoriji jedne države, gde se prvo na slučajan način biraju klasteri (škole), a zatim se sve jedinice posmatranja (učenici) iz klastera uključuju u uzorak, ili se odabira slučajan uzorak jedinica posmatranja (učenika) iz svakog od izabranih klastera (višeetapni uzorak).
NESLUČAJNI UZORCI
Kada istraživači nisu u mogućnosti da izvrše uzorkovanje na slučajan način (zbog nedostupnosti jedinica posmatranja, ograničenih resursa i dr.), istraživanja se sprovode na neslučajnim uzorcima.
Kod neslučajnih uzoraka verovatnoća odabira jedinica posmatranja u uzorak nije poznata, već postoji tzv. selekciona pristrasnost. Elementi uzorka su odabrani na bazi sopstvene procene istraživača, pa nedostaje objektivnost u odabiru uzorka. Rezultati sprovođenja istraživanja na ovom tipu uzoraka su pristrasni, jer uzorci nisu sasvim pouzdani. Međutim, ove tehnike su pogodne i ekonomične za korišćenje.
Tipovi neslučajnih uzoraka su:
prigodni uzorak,
kvota uzorak i
namerni uzorak.
