Uvod

Question 1

šta je mentalna bolest?

Answer 1

Oblik devijantnog ponašanja. Javlja se kada misaoni procesi, osjećanja ili ponašanja pojedinca odstupaju od uobičajenih očekivanja ili iskustava, a sama osoba ili neko iz njene okoline smatra da je to problem koji zahtijeva intervenciju (Mikenek, D)

Oblik devijantnog ponašanja koje je bizarno, iracionalno ili sadrži natprosječno visok nivo distresa

Question 2

kriterijum za diferencijaciju “lošeg” od patološkog ponašanja?

Answer 2

opažanje motiva ponašanja

Question 3

koje su dimenzije posmatranja pojmova mentalnog zdravlja i mentalne bolesti?

Answer 3

• ljudska (antropološka)
• društvena (socijalna)

Question 4

šta patologija označava u odnosu na antropološku dimenziju?

Answer 4

regresivno ponašanje, pad ispod postignutog nivoa razvoja

Question 5

normalnost i patologija u odnosu na socijalnu dimenziju?

Answer 5

normalnost i patologija se jedino mogu definisati u kontekstu određene kulture i istorijskog trenutka

Question 6

primjeri uticaja kulture i istorijskog trenutka u određivanju normalnosti?

Answer 6

istraživanja antropologa Rut Benedikt: kod Zunu indijanaca ambicija i sklonost rivaliziranju smatraju se znakom patologije dok se u zapadnoj kulturi takva ponašanja smatraju poželjnim i normalnim

neka ponašanja su se ranije smatrala patologijom i bolešću dok se danas svrstavaju u normalna: vegeterijanstvo, homuseksualnost

Question 7

kako SZO definiše zdravlje?

Answer 7

zdravlje kao stanje “potpune fizičke, mentalne i socijalne dobrobiti”

Question 8

kako Vlajković definiše mentalno zdravlje?

Answer 8

mentalno zdravlje podrazumijeva sposobnost uspostavljanja harmoničnih odnosa sa drugim ljudima i sposobnost realizacije sopstvenih intelektualnih i emocionalnih potencijala u konstruktivnom mije­njanju socijalne i fizičke sredine, subjektivni osećaj blagostanja, samoefikasnosti, nezavisnosti i kom­petencije

koncept mentalnog zdravlja takođe se definiše kao mogućnost da osoba izrazi svoju indivi­dualnost, ostvaruje ciljeve koje je sama odredila, adekvatno se suočava sa stresom, radi, uživa u plodovima svoga rada i doprinosi zajednici

Question 9

ko je tata psihologije mentalnog zdravlja?

Answer 9

Kliford Birs: “Razum koji se vraća”

• psihologija zdravlja je više pokret nego nauka, više praksa nego teorija, i koristi doprinose svih relevantnih naučnih oblasti (nije samostalna naučna disciplina)

Question 10

čime se bavi psihologija mentalnog zdravlja?

Answer 10

• Konceptima zdravlja i bolesti
• Promocijom mentalnog zdravlja
• Mapiranjem faktora koji doprinose očuvanju i unapređenju mentalnog zdravlja (koncept psihosocijalne podrške, preventivni programi)
• Prevencijom (primarnom i tercijarnom)
• Pitanjem očuvanja mentalnog zdravlja uopšte i posebno tokom tranzitornih perioda razvoja, akcedentnih kriza i vandrednih životnih okolnosti
• Transformisanjem teškoća u izazove, sagledavanje kriza kao mogućnosti za lični rast i razvoj
• Ulogom profesionalaca i neprofesionalaca u zaštiti mentalnog zdravlja
• Ulogom različitih insititucija i organizacija u zaštiti mentalnog zdravlja

Question 11

na šta se odnosi primarna prevencija?

Answer 11

na načine očuvanja i unaprijeđenja mentalnog zdravlja

Question 12

na šta se odnosi tercijarna prevencija?

Answer 12

na načine ponovnog uspostavljanja sposobnosti koje su bolešću bile narušene

aka rehabilitacija

Question 13

šta je Backović rekao za mentalno zdravlje?

Answer 13

Mentalno zdravlje je presudno za blagostanje pojedinaca i društava, jer duševni poremećaj ne uzrokuje samo emocionalnu patnju, smanjenje kvaliteta života, otuđenost i diskriminaciju obolelog, već i celoj zajednici predstavlja ogroman ekonomski i socijalni teret zbog dugotrajnog lečenja i umanjene produktivnosti

Question 14

koji modeli konceptualizuju zdravlje i bolest?

Answer 14

• biomedicinski model
• biopsihosocijalni model

Question 15

osnovno stanovište biomedicinskog modela?

Answer 15

sve bolesti se mogu objasniti poremećajem tjelesnih procesa
- redukcionizam - svođenje bolesti na poremećaj procesa na nižem nivou (ćelijski i hemijski procesi)

Question 16

osnovno stanovište biopsihosocijalnog modela?

Answer 16

zdravlje i bolest su posljedica interakcije bioloških, psiholoških i socijalnih faktora

Question 17

uzroci zdravlja/bolesti u biomedicinskom modelu?

Answer 17

jednofaktorska uzročnost - traži se uzrok poremećaja (umjesto cio dijapazon faktora koji su od uticaja)
- objašnjava bolest u terminima bioloških poremećaja

Question 18

uzroci zdravlja/bolesti u biopsihosocijalnom modelu?

Answer 18

bolest je rezultat poremećaja i na mikro i na makro nivou
- i bolest i zdravlje su interakcije mnogobrojnih različitih faktora

Question 19

odnos duha i tijela u biomedicinskom modelu?

Answer 19

dualizam duh - tijelo

Question 20

odnos duha i tijela u biopsihosocijalnom modelu?

Answer 20

duh i tijelo su nerazdvojni

Question 21

kakav je predmet biomedicinskog modela?

Answer 21

patocentričan - usmjeren na poremećaje
- više se bavi bolešću nego promocijom dobrog zdravlja

Question 22

predmet biopsihosocijalnog modela?

Answer 22

usmjerenost na promovisanje, održanje i unaprijeđenje zdravlja

Question 23

šta implicira biomedicinski model?

Answer 23

ljudi su biološke mašine koje treba da se poprave

Question 24

šta implicira biopsihosocijalni model?

Answer 24

planiranje specifičnog liječenja za svaki individualni slučaj
- zbog osobene interakcije bioloških, psiholoških i socijalnih faktora

Question 25

Salutogeni model (autor i osnovno pitanje)?

Answer 25

autor: Aron Antonovski (“Zašto se zaboravlja da čovek najveći deo svog života ipak ne provodi na samrtničkoj postelji i u bolnici, već je zdrav i takav želi da ostane?” )

osnovno pitanje: kako čovjek ostaje zdrav uprkos…?
- pitanje psihološkog imuniteta
- izučavanje opštih i specifičnih resursa otpornosti

za ovaj model je značajan i Bruno Betelhajm

Question 26

Bruno Betelhajm?

Answer 26

Psihijatar i psihoanalitičar Bruno Betelhajm bio je kao Jevrejin zatočen u koncentracionim logorima Dahau i Buhenvald, on je sačuvao fizičko i duševno zdravlje

Question 27

modeli normalnosti po Kiskeru?

Answer 27

• deskriptivni modeli
• eksplanatorni modeli

Question 28

koji su i kakvi deskripitvni modeli?

Answer 28

• Subjektivni model (ličnost procenjivača služi kao model normalnosti)
• Normativni model (kriterijum je idealno ponašanje)
• Statistički model (prosek kao mera normalnosti)
• Kulturalni model (normalno je ono što je usvojeno kao poželjno u određenoj kulturi)

Question 29

koji su i kakvi eksplanatorni modeli?

Answer 29

• Medicinski model (bolesti kao proizvod bioloških disfunkcija)
• Psihodinamski model (traumatska iskustva, nesvesni motivi u osnovi bolesti)
• Model učenja (bolest je pogrešno naučen model ponašanja)
• Stres model (bolest nastaje kao rezultat stresa)

Question 30

odnos zdravlja i bolesti?

Answer 30

Zdravlje i bolest nisu dihotomne kategorije koje se međusobno isključuju.

Zdravlje i bolest treba posmatrati kao krajnje tačke jednog kontinuuma.

U etiologiji somatskih i duševnih bolesti nikada se ne susrećemo sa statičkim dejstvom patogenog agensa.

Zbog toga se sve češće pojam “zdravlje” zamenjuje pojmom “dobro funkcionisanje”.

Question 31

kako Mikenik objašnjava mentalne bolesti?

Answer 31

Mentalne bolesti predstavljaju interakciju bioloških potencijala, individualne vulnerabilnosti, sredinskih uslova, socijalnih stresora, socijalne mreže i podrške i naučenog ponašanja

Question 32

kad se čovjek dobro osjeća?

Answer 32

Čovek se dobro oseća onda kada je u stanju da obavlja svoje uobičajene dnevne aktivnosti. Ukoliko to ne može da čini, on je u situaciji devijacije ili disfunkcije