Određenje, istorijat i razvoj i osnovni pojmovi Psihologije u zajednici Flashcards
kad je psihologija u zajednici prvi put promovisana?
- godine je prvi put promovisana u Bostonu, jedna nova, posebna oblast primenjene kliničke psihologije pod nazivom Psihologija u zajednici (Community Psychology)
alternativni nazivi?
- Komunalna psihologija
- Socijalno-klinička psihologija
- Preventivna psihologija
- Mentalno zdravlje u zajednici
šta označava zajednica (Oford)?
geografsku, teritorijalnu oblast i mrežu socijalnih interakcija i podrške
kako je rođena psihologija u zajednici (Vlajković)?
Individualno centrirana, okrenuta medicinskoj doktrini i svojim tradicionalnim zadacima (dijagnostika, terapija, istraživanje), klinička psihologija je pojavu socijalne psihijatrije doživela kao šansu da izađe iz tijesnih okova medicinskih institucija i oproba svoju moć samostalno, u široj zajednici. Tako je rođena psihologija u zajednici.
kako Orford određuje psihologiju u zajednici?
Psihologija u zajednici je, istovremeno, akademska specijalnost, ali i pomagačka profesija. Ona je most koji povezuje psihičko i socijalno, privatno i javno
Psihologija u zajednici je specijalizovana grana psihologije usmerena na razumevanje i pružanje pomoći ljudima u njihovom prirodnom okruženju i u okviru njihovog socijalnog sistema
uloga društva i zajednice u nastanku i liječenju problema mentalnog zdravlja?
Bazalja: Bolest igra sekundarnu ulogu u ishodu, ishod zavisi od stepena do koga je pojedinac očuvao socijalne uloge
Funkcionisanje osoba sa problemima mentalnog zdravlja nije otežano samo primarnim već i sekundarnim oštećenjima do kojih dolazi zbog neadekvatnog odgovora društva
Hendikep je socijalna kategorija, posledica odgovora društva na stvarnu ili pretpostavljenu nesposobnost, izazvanu mentalnim poremećajima
Ako ne postoji plan brige u zajednici, daleko je veći rizik od maladaptivnog funkcionisanja i recidiva i relapsa, zbog toga što su pacijenti nakon otpusta prepušteni sami sebi
Razlike između tradicionalne kliničke psihologije i psihologije u zajednici (prema Berger)?
Za razliku od kliničke psihologije koja je individuocentrirana (primarni predmet kliničke psihologije je pojedinac), psihologija u zajednici je sociocentrirana
Tradicionalna klinička psihologija i Psihologija u zajednici deluju:
- „na drugom mestu“
- „na drugi način“
- „sa drugim ljudima“
šta se podrazumijeva pod „na drugom mestu“?
Praksa tradicionalne kliničke psihologije odvija se u medicinskim ustanovama (psihijatrijske bolnice, ambulante, dispanzeri)
Praksa psihologije u zajednici odvija se „na terenu“, na mestima gde su problemi nastali (preduzeća, škole, vrtići) ili u posebnim institucijama koje ne funkcionišu po pravilima medicinske doktrine (Centri za mentalno zdravlje, Centri za intervencije u krizi, Centri lokalne zajednice)
šta se podrazumijeva pod „na drugi način“?
Praksu tradicionalne kliničke psihologije čine psihodijagnostika i psihoterapija (one su na čelu, a prevencija na začelju)
Praksa psihologije u zajednici odvija se kroz primarnu prevenciju i psihološke intervencije (dijagnostika i terapija su važni drugorazredni zadaci)
šta se podrazumijeva pod „sa drugim ljudima“
U fokusu tradiocinalne kliničke psihologije je osoba sa problemom i sa dijagnozom
U fokusu Psihologije u zajednici su:
- Osobe koje žive pod određenim rizikom (homoseksaulci, beskućnici, ljudi sa društvene margine, izbeglice, migranti)
- Osobe u krizi
- Osobe koje žele da postignu viši kvalitet života
Pomoć i podršku ovim osobama pružaju kako profesionalci tako i obučeni neprofesionalci. Psihologija u zajednici odbacuje svaku vrstu profesionalnog elitizma
nivoi analize problema u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?
klinička: individualni nivo, mikrosistemski (porodica
vs
psih. u zajednici: holistički pristup razumijevanju ponašanja od mikrosistema do razmatranja makro-sociopolitičkih struktura
fokus intervencija u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?
klinička: fokus na deficitima i problemima
vs
psih. u zajednici: fokus na kompetencama i snagama
vrijeme sprovođenja intervencija u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?
klinička: intervencije se sprovode nakon što su se problemi već javili
vs
psih. u zajednici: ističe se važnost prevencije i ranih intervencija
cilj intervenisanja i tipovi intervencija u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?
klinička: liječenje maladaptivnog ponašanja, prevazilaženje deficita kroz liječenje i rehabilitaciju
vs
psih. u zajednici: promovisanje kompetentnosti i blagostanja (samo-pomoć, razvijanje zajednica, socijalne i političke akcije)
uloga klijenta u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?
klinička: klijent (pacijent) je pasivan, u hijerarhijski podređenom položaju
vs
psih. u zajednici: klijent aktino učestvuje (participira) - ljudi najbolje znaju šta im je potrebno
uloga profesionalca u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?
klinička: ekspertska pozicija
vs
psih. u zajednici: pozicija saradnika
šta je rekao Berger o tradicionalnoj psihijatriji/kliničkoj psihologiji i socijalnoj psihijatriji i psihologiji u zajednici?
Tradicionalna psihijatrija i psihologija nisu dovele do smanjenja duševnih poremećaja
“Previše moći na strani medicine, nikakva moć i odgovornost na strani pacijenta i potpuna isključenost društva su rešenja koja održavaju status quo. Rešenje se mora tražiti u preraspodeli. Psihijatrija ne sme da monopolizira ulogu zaštitnika duševnog bolesnika. Društvo ne sme da ostane po strani i da čeka da mu stručni ljudi, pod zaštitom autoriteta medicine i nauke (i industrije), vrate obolele i poremećene kao da se radi o servisnim popravkama. Šarena kategorija psihijatrijskih pacijenata ne sme da se tretira kao neodgovorna, nemoćna i za društvo neupotrebljiva negativna masa.”
“Bez većeg i boljeg angažovanja društva i društvenih institucija, ali i podrške običnih ljudi, mogućnost izlečenja duševnih bolesnika ostaje ograničena.”
koji su principi psihologije u zajednici?
Granica zaštite mentalnog zdravlja se pomera van zdravstvenih istitucija
Ciljnu grupu ne čine samo oni koji traže pomoć već i “populacija pod rizikom”
Delimična deprofesionalizacija struke
Neprofesionalci se masovno uključuju u aktivnosti neophodne korisnicima
Različiti vidovi samopomoći i rad neprofesionalaca ima veliku ulogu u oblasti zaštite i unapređenja mentalnog zdravlja u zajednici
Teži se normalizaciji i poboljšanju položaja korisnika i njihovoj integraciji u društvo
Aktivna participacija korisnika usluga (ljudi najbolje sami znaju šta im je potrebno)
Verovanje da se ljudi se ne mogu razumeti odvojeno od konteksta njihovog življenja. Osoba o kojoj psihologija u zajednici vodi brigu je uvek “osoba u kontekstu” (porodični, školski, radni, komšijski, šire društveni)
Etiologija problema i poremećaja se razumeju kroz interakciju individue i socijalnog okruženja
Sistemski pristup problemima nastanka, tretmana i rehabilitacije mentalnih poremećaja
Uverenje da je prevencija delotvornija od tretmana
Opredeljenje da se delovanje psihologije u zajednici što više približi relevantnom socijalnom kontekstu osobe
Zahtev da psiholog koji radi u zajednici ne čeka pasivno da mu se neko obrati za pomoć, već aktivno traga za onima kojima je pomoć potrebna
Multiperspektivnost, sistemski pristup problemu, holizam
istorijat razvoja psihologije u zajednici iz američke perspektive?
Oštrije nego ikada postavlja se pitanje obrazovanja afro-američke populacije. 1954 god. Vrhovni sud u SAD je presudio da je segregacija u obrazovanju neustavna, čime je označen početak veće vidljivosti pokreta za građanska prava u SAD-u
Pokret za prava žena dobija na snazi. Pojavila se prva antibebi pilula. Istraživanja Kinsija podigla su svest o rodnim i seksaulnim neravnopravnostima
- god. predsednik L. Džonson šalje trupe u Vijetnam. Rastu građanski protesti protiv rata u Vijetnamu (preko 20 000 učesnika marša na Vašington protiv rata u Vijetnamu)
Građani preuzimaju sve aktivniju ulogu u društvenom životu
Psiholozi se pitaju na koji način način njihova uloga može biti proaktivna u podržavanju aktivizma u lokalnoj zajednici, uporedo sa razvijanjem svesti amerikanaca o značaju lokalne zajednice za mentalno zdravlje.
- godine osniva se Sekcija za psihologiju u zajednici u okviru Američke psihološke asocijacije (APA)
Ubrzo počinju da izlaze dva časopisa: American Journal of Community Psychology i Journal of Community Psyhology
Od 70-tih godina ideje Psihologije u zajednici počinju da se šire van granica SAD, u Kanadi, Australiji, Nemačkoj, Venecueli, Italiji (rad Franka Bazalje), Meksiku, Poljskoj, Kubi, Južnoj Africi, Izraelu (rad Džeralda Kaplana)
istorijat razvoja psihologije u zajednici iz evropske perspektive?
Studijom Mariental se označava početak psihologije u zajednici u Evropi
studija Mariental?
Jahoda-Lazarsfeld & Zeisel, 1933
Mariental je postao “korporacija”, ali i varošica u kojoj su živeli svi radnici i njihove porodice
U uslovima svetske ekonomske krize tridesetih godina XX veka ni Mariental nije bio pošteđen- veliki broj radnika je izgubio posao, fabrike su zatvorene
Studija Mariental je izvedena između novembra 1931. i maja 1932. godine
Rezultati istraživanja:
- 70% porodica: “rezignirane”
- 5%: “apatične”
- 2%: “patnja”
- 23%: “ne-slomljene”
zašto je Mariental studija početak razvoja psihologije u zajednici?
fokus je na zajednici, a ne na pojedincu;
istraživanje je izvedeno u prirodnom okruženju za subjekte
istraživanje je inspirisano problemom, a ne teorijskim ili metodološkim konceptom
teži rešavanju konkretnog problema, u konkretnoj situaciji, a ne generalizaciji
definisanje problema je u saradnji sa zajednicom koja je predmet ispitivanja
prihvata participatorne modele rada, a odbacuje hijerarhijske i birokratske
neguje multidisciplinarni pristup i poštuje doprinos svakog pojedinca
teži ka relativnoj nezavisnosti od restriktivnih zahteva potencijalnih finansijera
vrednuje akciono istraživanje više od „voajerskog pristupa“
simultano izvodi empirijski deo istraživanja, planiranje aktivnosti i izveštavanje
osnovni pojmovi psihologije u zajednici?
- Zajednica
- Kriza i stres
- Prevencija
- (Psiho)socijalna podrška
- Neprofesionalci
- Samopomoć
šta je zajednica?
Geografska, teritorijalna oblast, određena lokacija, lokalna zajednica, susedstvo
Mreža socijalnih interakcija i podrške
“Ljudima su potrebni ljudi i ljudima je potrebna zajednica kao osnovni potporni sistem” (Berger)
šta su kriza i stres?
Kaplan: Stanja kratke psihičke pometnje koja se događaju osobama čiji životni problemi, u datom trenutku, prevazilaze njihove kapacitete
Lazarus i Folkman: Stres je posebna vrsta odnosa između individue i sredine u kome se promene u sredini procenjuju kao opasne i ugrožavajuće
šta je osnovna djelatnost psihologije u zajednici?
prevencija
različite podjele prevencija?
- prema vremenu sporovođenja
- prema tome ko su korisnici (kome je usmjerena)
- prema tome ko je sprovodi (Berger)
podjela prevencije prema vremenu sprovođenja?
primarna, sekundarna i tercijarna
podjela prevencije prema tome ko su korisnici?
- široka društvena prevencija koja obuhvata veliki broj ljudi, državu ili jednu lokalnu zajednicu
- ljudi koji su na životnoj prekretnici
- osobe sa visokim rizikom
podjela prevencije prema tome ko je sprovodi?
- profesionalna
- neprofesionalna
- autonomna ili samopomagačka
- integrativna prevencija
programi primarne prevencije?
- Škola za život
- Programi učenja životnim veštinama
- Vršnjačko savetovanje (Teen telefoni)
- Otvoreni klubovi
- Školski otvoreni klubovi
- Škola za roditelje
- Klub za usvojitelje
kako Lujić i Vlajković definišu psihosocijalnu podršku?
kao kombinaciju slušanja, prepoznavanja osećanja drugih i prepoznavanja sopstvenih osećanja, sposobnost empatije i prenošenja topline i razumevanja
šta je suština psihosocijalne podrške?
da se osoba koja pruža podršku doživljava kao zaštita, oslonac, izvor vere, nade, vitalnosti i optimizma
koji su osnovni oblici podrške?
- Materijalna, konkretna podrška ili pomoć.
- Emocionalna, ekspresivna ili briga o nekome.
- Poštovanje, afirmacija, priznanje.
- Prijateljska podrška ili pozitivna socijalna interakcija
Izvori psihosocijalne podrške: bračni drug, prijatelji, komšije, medicinsko osoblje, profesori – različiti ljudi u različitim životnim fazama
Postoji pozitivna korelacija između intenziteta i kvaliteta socijalne podrške i somatskog i mentalnog zdravlja.
ko su neprofesionalci u zaštiti mentalnog zdravlja u zajednici?
Saradnik-neprofesionalac je osoba koja ne raspolaže sa specifičnim znanjem iz oblasti kojom se bavi, laik čija profesija ne spada u tzv. pomagačke profesije, ali koji po svojoj motivaciji i osobinama ličnosti ima sluha za nevolje drugih i ume sa tim nevoljama da izađe na kraj
zašto uključujemo neprofesionalce u programe zaštite i unapređenja duševnog zdravlja?
nedostatak profesionalaca (posebno u vandrednim životnim okolnostima kada su potrebe velike a broj profesionalaca relativno mali)
mnogi neprofesionalci su godinama, obrazovanjem i etničkim poreklom “bliži” klijentima (olakšava se uspostavljanje kontakta i smanjuje se nepoverenje prema oblicima pomoći)
neprofesionalci utiču svojim radom na profesionalce
koje zadatke obavljaju profesionalci u angažovanju neprofesionalaca?
- Selekcija neprofesionalaca
- Edukacija neprofesionalaca
- Supervizija neprofesionalaca
selekcija neprofesionalaca?
Selekcija je od ključne važnosti za uspešnost neprofesionalaca u programima zaštite i unapređenja mentalnog zdravlja
Načini regrutovanja neprofesionalaca idu od najjednostavnijih do onih složenijih
koji su osnovni kriterijumi izbora neprofesionalaca?
- emocionalna stabilnost, interpersonalne vještine, pozitivno mentalno zdravlje (Gudman)
- emocionalna toplina, sposobnost saosjećanja, vještina komunikacije (Zaks i Koen)
- sposobnost neprofesionalaca da uče i da se mijenjaju (Rajf, Risman)
- posjedovanje humane i kreativne motivacije (Biro)
- prisustvo prosocijalne orijentacije i prosocijalnog ponašanja (altruizam, empatija, kooperacija), unutrašnji loku s kontrole, uspješnost u prevazilaženju kriza (Vlajković)
edukacija i supervizija neprofesionalaca?
Edukacija podrazumeva kombinaciju didaktičke obuke i praktičnog iskustva (koje je supervizirano od strane profesionalaca)
Osnovu edukacije čine veštine slušanja i veštine osnaživanja
Supervizija treba da bude redovna
šta je cilj supervizije neprofesionalaca?
čenje na „konkretnom materijalu“, sprečavanje preterane psihologizacije, sprečavanje pojave sindroma izgaranja (supervizor štiti neprofesionalce od preterane identifikacije sa klijentima)
koji su izvori frustracija neprofesionalaca?
Kada se ne pojavljuju brzi rezultati rada neprofesionalaca (preterana očekivanja od sebe i pomoći koje pužaju)
Teška osećanja ljudi kojima pružaju pomoć
Negativne reakcije profesionalaca prema neprofesionalcima (kompeticija)
Honorar za pružanje pomoći (predsrasuda da pomoć nije autentična, i od strane profesionalaca i od strane klijenata)
Stručnjaci su skloni patologizaciji, a neprofesionalci su skloni normalizaciji
samopomoć?
Kroz ovaj pojam prelama se bazična filozofija psihologije u zajednici
U psihologiji u zajednici moć i odgovornost ravnopravno dele stručnjaci, klijenti i društvo
kako se ostvaruje samopomoć?
kroz Klubove samopomoći
šta su Klubovi samopomoći?
Različita Udruženja građana (najčešće ih osnivaju ljudi koje povezuje zajednički problem- lečeni alkoholičari, lečeni psihijatrijski korisnici, roditelji dece sa posebnim potrebama)
- Od izuzetnog značaja za psihološku dobrobit članova
Omogućavaju razmenu informacija, podstiču nadu i optimizam, razmenjuju se različiti oblici socijalne pomoći
Omogućavaju osećaj da nešto vredno čine, da su korisni i kompetentni uprkos hendikepu (Berger)
