Određenje, istorijat i razvoj i osnovni pojmovi Psihologije u zajednici

Question 1

kad je psihologija u zajednici prvi put promovisana?

Answer 1

1965. godine je prvi put promovisana u Bostonu, jedna nova, posebna oblast primenjene kliničke psihologije pod nazivom Psihologija u zajednici (Community Psychology)

Question 2

alternativni nazivi?

Answer 2

• Komunalna psihologija
• Socijalno-klinička psihologija
• Preventivna psihologija
• Mentalno zdravlje u zajednici

Question 3

šta označava zajednica (Oford)?

Answer 3

geografsku, teritorijalnu oblast i mrežu socijalnih interakcija i podrške

Question 4

kako je rođena psihologija u zajednici (Vlajković)?

Answer 4

Individualno centrirana, okrenuta medicinskoj doktrini i svojim tradicionalnim zadacima (dijagnostika, terapija, istraživanje), klinička psihologija je pojavu socijalne psihijatrije doživela kao šansu da izađe iz tijesnih okova medicinskih institucija i oproba svoju moć samostalno, u široj zajednici. Tako je rođena psihologija u zajednici.

Question 5

kako Orford određuje psihologiju u zajednici?

Answer 5

Psihologija u zajednici je, istovremeno, akademska specijalnost, ali i pomagačka profesija. Ona je most koji povezuje psihičko i socijalno, privatno i javno

Psihologija u zajednici je specijalizovana grana psihologije usmerena na razumevanje i pružanje pomoći ljudima u njihovom prirodnom okruženju i u okviru njihovog socijalnog sistema

Question 6

uloga društva i zajednice u nastanku i liječenju problema mentalnog zdravlja?

Answer 6

Bazalja: Bolest igra sekundarnu ulogu u ishodu, ishod zavisi od stepena do koga je pojedinac očuvao socijalne uloge

Funkcionisanje osoba sa problemima mentalnog zdravlja nije otežano samo primarnim već i sekundarnim oštećenjima do kojih dolazi zbog neadekvatnog odgovora društva

Hendikep je socijalna kategorija, posledica odgovora društva na stvarnu ili pretpostavljenu nesposobnost, izazvanu mentalnim poremećajima

Ako ne postoji plan brige u zajednici, daleko je veći rizik od maladaptivnog funkcionisanja i recidiva i relapsa, zbog toga što su pacijenti nakon otpusta prepušteni sami sebi

Question 7

Razlike između tradicionalne kliničke psihologije i psihologije u zajednici (prema Berger)?

Answer 7

Za razliku od kliničke psihologije koja je individuocentrirana (primarni predmet kliničke psihologije je pojedinac), psihologija u zajednici je sociocentrirana

Tradicionalna klinička psihologija i Psihologija u zajednici deluju:
- „na drugom mestu“
- „na drugi način“
- „sa drugim ljudima“

Question 8

šta se podrazumijeva pod „na drugom mestu“?

Answer 8

Praksa tradicionalne kliničke psihologije odvija se u medicinskim ustanovama (psihijatrijske bolnice, ambulante, dispanzeri)

Praksa psihologije u zajednici odvija se „na terenu“, na mestima gde su problemi nastali (preduzeća, škole, vrtići) ili u posebnim institucijama koje ne funkcionišu po pravilima medicinske doktrine (Centri za mentalno zdravlje, Centri za intervencije u krizi, Centri lokalne zajednice)

Question 9

šta se podrazumijeva pod „na drugi način“?

Answer 9

Praksu tradicionalne kliničke psihologije čine psihodijagnostika i psihoterapija (one su na čelu, a prevencija na začelju)

Praksa psihologije u zajednici odvija se kroz primarnu prevenciju i psihološke intervencije (dijagnostika i terapija su važni drugorazredni zadaci)

Question 10

šta se podrazumijeva pod „sa drugim ljudima“

Answer 10

U fokusu tradiocinalne kliničke psihologije je osoba sa problemom i sa dijagnozom

U fokusu Psihologije u zajednici su:
- Osobe koje žive pod određenim rizikom (homoseksaulci, beskućnici, ljudi sa društvene margine, izbeglice, migranti)
- Osobe u krizi
- Osobe koje žele da postignu viši kvalitet života

Pomoć i podršku ovim osobama pružaju kako profesionalci tako i obučeni neprofesionalci. Psihologija u zajednici odbacuje svaku vrstu profesionalnog elitizma

Question 11

nivoi analize problema u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?

Answer 11

klinička: individualni nivo, mikrosistemski (porodica
vs
psih. u zajednici: holistički pristup razumijevanju ponašanja od mikrosistema do razmatranja makro-sociopolitičkih struktura

Question 12

fokus intervencija u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?

Answer 12

klinička: fokus na deficitima i problemima
vs
psih. u zajednici: fokus na kompetencama i snagama

Question 13

vrijeme sprovođenja intervencija u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?

Answer 13

klinička: intervencije se sprovode nakon što su se problemi već javili
vs
psih. u zajednici: ističe se važnost prevencije i ranih intervencija

Question 14

cilj intervenisanja i tipovi intervencija u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?

Answer 14

klinička: liječenje maladaptivnog ponašanja, prevazilaženje deficita kroz liječenje i rehabilitaciju
vs
psih. u zajednici: promovisanje kompetentnosti i blagostanja (samo-pomoć, razvijanje zajednica, socijalne i političke akcije)

Question 15

uloga klijenta u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?

Answer 15

klinička: klijent (pacijent) je pasivan, u hijerarhijski podređenom položaju
vs
psih. u zajednici: klijent aktino učestvuje (participira) - ljudi najbolje znaju šta im je potrebno

Question 16

uloga profesionalca u tradicionalnoj kliničkoj psihologiji vs u psihologiji u zajednici?

Answer 16

klinička: ekspertska pozicija
vs
psih. u zajednici: pozicija saradnika

Question 17

šta je rekao Berger o tradicionalnoj psihijatriji/kliničkoj psihologiji i socijalnoj psihijatriji i psihologiji u zajednici?

Answer 17

Tradicionalna psihijatrija i psihologija nisu dovele do smanjenja duševnih poremećaja

“Previše moći na strani medicine, nikakva moć i odgovornost na strani pacijenta i potpuna isključenost društva su rešenja koja održavaju status quo. Rešenje se mora tražiti u preraspodeli. Psihijatrija ne sme da monopolizira ulogu zaštitnika duševnog bolesnika. Društvo ne sme da ostane po strani i da čeka da mu stručni ljudi, pod zaštitom autoriteta medicine i nauke (i industrije), vrate obolele i poremećene kao da se radi o servisnim popravkama. Šarena kategorija psihijatrijskih pacijenata ne sme da se tretira kao neodgovorna, nemoćna i za društvo neupotrebljiva negativna masa.”

“Bez većeg i boljeg angažovanja društva i društvenih institucija, ali i podrške običnih ljudi, mogućnost izlečenja duševnih bolesnika ostaje ograničena.”

Question 18

koji su principi psihologije u zajednici?

Answer 18

Granica zaštite mentalnog zdravlja se pomera van zdravstvenih istitucija

Ciljnu grupu ne čine samo oni koji traže pomoć već i “populacija pod rizikom”

Delimična deprofesionalizacija struke

Neprofesionalci se masovno uključuju u aktivnosti neophodne korisnicima

Različiti vidovi samopomoći i rad neprofesionalaca ima veliku ulogu u oblasti zaštite i unapređenja mentalnog zdravlja u zajednici

Teži se normalizaciji i poboljšanju položaja korisnika i njihovoj integraciji u društvo

Aktivna participacija korisnika usluga (ljudi najbolje sami znaju šta im je potrebno)

Verovanje da se ljudi se ne mogu razumeti odvojeno od konteksta njihovog življenja. Osoba o kojoj psihologija u zajednici vodi brigu je uvek “osoba u kontekstu” (porodični, školski, radni, komšijski, šire društveni)

Etiologija problema i poremećaja se razumeju kroz interakciju individue i socijalnog okruženja

Sistemski pristup problemima nastanka, tretmana i rehabilitacije mentalnih poremećaja

Uverenje da je prevencija delotvornija od tretmana

Opredeljenje da se delovanje psihologije u zajednici što više približi relevantnom socijalnom kontekstu osobe

Zahtev da psiholog koji radi u zajednici ne čeka pasivno da mu se neko obrati za pomoć, već aktivno traga za onima kojima je pomoć potrebna

Multiperspektivnost, sistemski pristup problemu, holizam

Question 19

istorijat razvoja psihologije u zajednici iz američke perspektive?

Answer 19

Oštrije nego ikada postavlja se pitanje obrazovanja afro-američke populacije. 1954 god. Vrhovni sud u SAD je presudio da je segregacija u obrazovanju neustavna, čime je označen početak veće vidljivosti pokreta za građanska prava u SAD-u

Pokret za prava žena dobija na snazi. Pojavila se prva antibebi pilula. Istraživanja Kinsija podigla su svest o rodnim i seksaulnim neravnopravnostima

1965. god. predsednik L. Džonson šalje trupe u Vijetnam. Rastu građanski protesti protiv rata u Vijetnamu (preko 20 000 učesnika marša na Vašington protiv rata u Vijetnamu)

Građani preuzimaju sve aktivniju ulogu u društvenom životu

Psiholozi se pitaju na koji način način njihova uloga može biti proaktivna u podržavanju aktivizma u lokalnoj zajednici, uporedo sa razvijanjem svesti amerikanaca o značaju lokalne zajednice za mentalno zdravlje.

1966. godine osniva se Sekcija za psihologiju u zajednici u okviru Američke psihološke asocijacije (APA)

Ubrzo počinju da izlaze dva časopisa: American Journal of Community Psychology i Journal of Community Psyhology

Od 70-tih godina ideje Psihologije u zajednici počinju da se šire van granica SAD, u Kanadi, Australiji, Nemačkoj, Venecueli, Italiji (rad Franka Bazalje), Meksiku, Poljskoj, Kubi, Južnoj Africi, Izraelu (rad Džeralda Kaplana)

Question 20

istorijat razvoja psihologije u zajednici iz evropske perspektive?

Answer 20

Studijom Mariental se označava početak psihologije u zajednici u Evropi

Question 21

studija Mariental?

Answer 21

Jahoda-Lazarsfeld & Zeisel, 1933

Mariental je postao “korporacija”, ali i varošica u kojoj su živeli svi radnici i njihove porodice

U uslovima svetske ekonomske krize tridesetih godina XX veka ni Mariental nije bio pošteđen- veliki broj radnika je izgubio posao, fabrike su zatvorene

Studija Mariental je izvedena između novembra 1931. i maja 1932. godine

Rezultati istraživanja:
- 70% porodica: “rezignirane”
- 5%: “apatične”
- 2%: “patnja”
- 23%: “ne-slomljene”

Question 22

zašto je Mariental studija početak razvoja psihologije u zajednici?

Answer 22

fokus je na zajednici, a ne na pojedincu;

istraživanje je izvedeno u prirodnom okruženju za subjekte

istraživanje je inspirisano problemom, a ne teorijskim ili metodološkim konceptom

teži rešavanju konkretnog problema, u konkretnoj situaciji, a ne generalizaciji

definisanje problema je u saradnji sa zajednicom koja je predmet ispitivanja

prihvata participatorne modele rada, a odbacuje hijerarhijske i birokratske

neguje multidisciplinarni pristup i poštuje doprinos svakog pojedinca

teži ka relativnoj nezavisnosti od restriktivnih zahteva potencijalnih finansijera

vrednuje akciono istraživanje više od „voajerskog pristupa“

simultano izvodi empirijski deo istraživanja, planiranje aktivnosti i izveštavanje

Question 23

osnovni pojmovi psihologije u zajednici?

Answer 23

• Zajednica
• Kriza i stres
• Prevencija
• (Psiho)socijalna podrška
• Neprofesionalci
• Samopomoć

Question 24

šta je zajednica?

Answer 24

Geografska, teritorijalna oblast, određena lokacija, lokalna zajednica, susedstvo

Mreža socijalnih interakcija i podrške

“Ljudima su potrebni ljudi i ljudima je potrebna zajednica kao osnovni potporni sistem” (Berger)

Question 25

šta su kriza i stres?

Answer 25

Kaplan: Stanja kratke psihičke pometnje koja se događaju osobama čiji životni problemi, u datom trenutku, prevazilaze njihove kapacitete

Lazarus i Folkman: Stres je posebna vrsta odnosa između individue i sredine u kome se promene u sredini procenjuju kao opasne i ugrožavajuće

Question 26

šta je osnovna djelatnost psihologije u zajednici?

Answer 26

prevencija

Question 27

različite podjele prevencija?

Answer 27

• prema vremenu sporovođenja
• prema tome ko su korisnici (kome je usmjerena)
• prema tome ko je sprovodi (Berger)

Question 28

podjela prevencije prema vremenu sprovođenja?

Answer 28

primarna, sekundarna i tercijarna

Question 29

podjela prevencije prema tome ko su korisnici?

Answer 29

• široka društvena prevencija koja obuhvata veliki broj ljudi, državu ili jednu lokalnu zajednicu
• ljudi koji su na životnoj prekretnici
• osobe sa visokim rizikom

Question 30

podjela prevencije prema tome ko je sprovodi?

Answer 30

• profesionalna
• neprofesionalna
• autonomna ili samopomagačka
• integrativna prevencija

Question 31

programi primarne prevencije?

Answer 31

• Škola za život
• Programi učenja životnim veštinama
• Vršnjačko savetovanje (Teen telefoni)
• Otvoreni klubovi
• Školski otvoreni klubovi
• Škola za roditelje
• Klub za usvojitelje

Question 32

kako Lujić i Vlajković definišu psihosocijalnu podršku?

Answer 32

kao kombinaciju slušanja, prepoznavanja osećanja drugih i prepoznavanja sopstvenih osećanja, sposobnost empatije i prenošenja topline i razumevanja

Question 33

šta je suština psihosocijalne podrške?

Answer 33

da se osoba koja pruža podršku doživljava kao zaštita, oslonac, izvor vere, nade, vitalnosti i optimizma

Question 34

koji su osnovni oblici podrške?

Answer 34

• Materijalna, konkretna podrška ili pomoć.
• Emocionalna, ekspresivna ili briga o nekome.
• Poštovanje, afirmacija, priznanje.
• Prijateljska podrška ili pozitivna socijalna interakcija

Izvori psihosocijalne podrške: bračni drug, prijatelji, komšije, medicinsko osoblje, profesori – različiti ljudi u različitim životnim fazama

Postoji pozitivna korelacija između intenziteta i kvaliteta socijalne podrške i somatskog i mentalnog zdravlja.

Question 35

ko su neprofesionalci u zaštiti mentalnog zdravlja u zajednici?

Answer 35

Saradnik-neprofesionalac je osoba koja ne raspolaže sa specifičnim znanjem iz oblasti kojom se bavi, laik čija profesija ne spada u tzv. pomagačke profesije, ali koji po svojoj motivaciji i osobinama ličnosti ima sluha za nevolje drugih i ume sa tim nevoljama da izađe na kraj

Question 36

zašto uključujemo neprofesionalce u programe zaštite i unapređenja duševnog zdravlja?

Answer 36

nedostatak profesionalaca (posebno u vandrednim životnim okolnostima kada su potrebe velike a broj profesionalaca relativno mali)

mnogi neprofesionalci su godinama, obrazovanjem i etničkim poreklom “bliži” klijentima (olakšava se uspostavljanje kontakta i smanjuje se nepoverenje prema oblicima pomoći)

neprofesionalci utiču svojim radom na profesionalce

Question 37

koje zadatke obavljaju profesionalci u angažovanju neprofesionalaca?

Answer 37

• Selekcija neprofesionalaca
• Edukacija neprofesionalaca
• Supervizija neprofesionalaca

Question 38

selekcija neprofesionalaca?

Answer 38

Selekcija je od ključne važnosti za uspešnost neprofesionalaca u programima zaštite i unapređenja mentalnog zdravlja

Načini regrutovanja neprofesionalaca idu od najjednostavnijih do onih složenijih

Question 39

koji su osnovni kriterijumi izbora neprofesionalaca?

Answer 39

• emocionalna stabilnost, interpersonalne vještine, pozitivno mentalno zdravlje (Gudman)
• emocionalna toplina, sposobnost saosjećanja, vještina komunikacije (Zaks i Koen)
• sposobnost neprofesionalaca da uče i da se mijenjaju (Rajf, Risman)
• posjedovanje humane i kreativne motivacije (Biro)
• prisustvo prosocijalne orijentacije i prosocijalnog ponašanja (altruizam, empatija, kooperacija), unutrašnji loku s kontrole, uspješnost u prevazilaženju kriza (Vlajković)

Question 40

edukacija i supervizija neprofesionalaca?

Answer 40

Edukacija podrazumeva kombinaciju didaktičke obuke i praktičnog iskustva (koje je supervizirano od strane profesionalaca)

Osnovu edukacije čine veštine slušanja i veštine osnaživanja

Supervizija treba da bude redovna

Question 41

šta je cilj supervizije neprofesionalaca?

Answer 41

čenje na „konkretnom materijalu“, sprečavanje preterane psihologizacije, sprečavanje pojave sindroma izgaranja (supervizor štiti neprofesionalce od preterane identifikacije sa klijentima)

Question 42

koji su izvori frustracija neprofesionalaca?

Answer 42

Kada se ne pojavljuju brzi rezultati rada neprofesionalaca (preterana očekivanja od sebe i pomoći koje pužaju)

Teška osećanja ljudi kojima pružaju pomoć

Negativne reakcije profesionalaca prema neprofesionalcima (kompeticija)

Honorar za pružanje pomoći (predsrasuda da pomoć nije autentična, i od strane profesionalaca i od strane klijenata)

Stručnjaci su skloni patologizaciji, a neprofesionalci su skloni normalizaciji

Question 43

samopomoć?

Answer 43

Kroz ovaj pojam prelama se bazična filozofija psihologije u zajednici

U psihologiji u zajednici moć i odgovornost ravnopravno dele stručnjaci, klijenti i društvo

Question 44

kako se ostvaruje samopomoć?

Answer 44

kroz Klubove samopomoći

Question 45

šta su Klubovi samopomoći?

Answer 45

Različita Udruženja građana (najčešće ih osnivaju ljudi koje povezuje zajednički problem- lečeni alkoholičari, lečeni psihijatrijski korisnici, roditelji dece sa posebnim potrebama)

• Od izuzetnog značaja za psihološku dobrobit članova

Omogućavaju razmenu informacija, podstiču nadu i optimizam, razmenjuju se različiti oblici socijalne pomoći

Omogućavaju osećaj da nešto vredno čine, da su korisni i kompetentni uprkos hendikepu (Berger)