UG 1.6

Question 1

ystyria adeiledd

Diffiniad Cromosom?

hefyd ym mha fath o gelloedd?

Answer 1

-Ffurfiad hir,tenau o DNA a phrotein.
-yng nghewyllyn celloedd Ewcaryotig
(sy’n cludo’r genynnau)

Question 2

ystyria adeiledd

Diffiniad Cromatid?

hefyd ble?

Answer 2

-un o’r ddau gopi unfath o gromosom
-cael eu uno yn y centromer cyn cellraniad

Question 3

Diffiniad Centromer?

2 pwynt

Answer 3

-rhan arbenigol o gromosom lle mae dau gromatid yn uno
-hefyd lle mae microdiwbynnau’r werthyd yn glynu yn ystod cellraniad

Question 4

Diffiniad Diploid?

Answer 4

-2 set llawn o gromosomau

Question 5

Diffiniad Haploid?

Answer 5

-1 set llawn o gromosomau

Question 6

loci? par?

Diffiniad Homologaidd?

Answer 6

-cromosomau mewn par homologaidd yn unfath o ran siap a maint
-hefyd yn cludo’r un loci genyn gyda genynnau ar gyfer yr un nodweddion

Question 7

beth?

Diffiniad Mitosis?

Answer 7

-math o gellraniad
–>lle mae gan y ddwy epilgell yr
1)un nifer o gromosomau,
2)enetig unfath i’w gilydd a’r rhiant gell

Question 8

beth? ble? math?

Diffiniad Meiosis?

Answer 8

-cellraniad dau gam
-mewn organebau sy’n atgenhedlu’n rhywiol
-lle caiff 4 epilgell gyda genynnau gwahanol eu cynhyrchu
(pob un yn cynnwys hanner nifer cromosomau’r rhiant-gell)

Question 9

Diffiniad Oncogenyn?

Answer 9

-genyn sydd a’r potensial i achosi cancr

Question 10

cyfuniad o beth? pryd?

Diffiniad Deufalant?

Answer 10

-cyfuniad 2 gromosom par homologaidd
-yn ystod profas i meisosis

Question 11

beth? pryd?

Diffiniad Ciasma/Ciasmata?

Answer 11

-safle sydd i’w weld dan y microsgop golau
-ble mae’r cromosomau’n cyfnewid DNA yn ystod trawsgroesiad genetig

Question 12

beth sy’n digwydd?

Diffiniad Rhydd-dosraniad?

Answer 12

-un neu’r llall bar o gromosomau homologaidd yn…
-……symud at y naill begwn neu’r llall yn ystod anaffas i meiosis
-annibynnol ar gromosomau parau homologaidd

Question 13

enwa 4 cam Mitosis
(a beth yw’r camau cyn ac ar ol?)

Answer 13

-Rhyngffas
1.Proffas
2.Metaffas
3.Anaffas
4.Teloffas
-Cytocinesis

Question 14

Disgrifia sut mae cromosomau’n cael eu creu?

Answer 14

-DNA
-hyn yn clwyfo o amgylch proteinau histon

Question 15

Disgrifia strwythur Cromosom

Answer 15

-2 cromatid unfath
-wedi eu cysylltu gan centromer

Question 16

beth yw arwyddocad cromatin mewn celloedd/cromosomau?

Answer 16

-mewn cell nad yw’n rhannu, mae’r cromosomau’n strwythurau sengl, ac nid ydynt yn weladwy, SEF CROMATIN.
-ar ddechrau cellraniad, mae’r cromatin yn cywasgu,sy’n golygu bod y coiliau cromatin mor dynn fel bod y cromosomau’n dod i’r amlwg.

Question 17

beth yw Cytocinesis?

Answer 17

-rhannu cytoplasm i ffurfio dwy gell newydd (pob un gyda cnewyllyn)
-cam ar ol mitosis mewn cellraniad

Question 18

5 peth

Beth sy’n digwydd yn ystod Rhyngffas?
(sawl ateb)

Answer 18

-synthesis ATP
-dyblygu DNA
-gwneud organynnau newydd
-cynnal synthesis protein
-cynyddu o ran maint

Question 19

-=disgrifiad +=esboniad

disgrifia ac esbonia sut fyddai graff cynnwys DNA - amser yn edrych

Answer 19

-Rhyngffas yn cymryd hiraf, yn hollol llorweddol
+G1
-DNA yn dyblygu=cynnwys DNA yn dyblu
(cam olaf rhyngffas)
+y DNA wedi dyblygu yng ngam S, a nawr yn mynd drwy cam G2
-Mitosis=plateau bach
+cynnwys DNA yn parhau yn gyson wrth i’r cromosomau gywasgu, yn alinio ar y cyhydedd ac yn cael eu tynnu i’r pegynnau y tu mewn i’r gell.
-Cytocinesis=cynnwys DNA yn hanneru nol i’r cyfanswm gwreiddiol
+pob cnewyllyn newydd bellach mewn cell newydd

Question 20

beth yw camau mitosis yn unig

Answer 20

proffas
metaffas
anaffas
teloffas

Question 21

beth sy’n digwydd yn ystod proffas?

Esbonia Proffas

4 pwynt

Answer 21

-cromosomau’n cyddwyso
-centriolau (sydd mewn parau) yn gwahanu ac yn symud tuag at begynnau’r gell
-microdiwbynnau protein yn ffurfio=ffurfio werthyd
-amlen gnewyllol yn ymddatod a’r cnewyllan yn diflannu

Question 22

1

Esbonia Metaffas

Answer 22

-centromerau y cromosomau yn glynu at gyhydedd y werthyd

Question 23

Esbonia Anaffas

Answer 23

-cam cyflymaf
-centromer yn gwahanu a’r ffibrau werthyd yn mynd yn fyrrach, gan dynnu’r cromatidau sydd nawr wedi gwahanu at y pegynnau, y centromer yn gyntaf

Question 24

Esbonia Teloffas

Question 25

Esbonia **Cytocinesis**

Question 26

# ble? beth yw arwyddocad centriolau mewn celloedd planhigion?

Answer 26

-**nid** oes gan gelloedd planhigion centriolau,felly,er bod ganddynt werthyd, nid yw'n cael ei gynhyrchu gan centriolau

Question 27

prif nodweddion a swyddogaethau **Mitosis?**

Answer 27

**nodweddion** -2 cell diploid -genynnol unfath -PMAT **swyddogaethau** -twf -atgyweirio meinweoedd -atgenhedlu anrhywiol

Question 28

# e.e.ar gyfer Trawgroesiad/Rhydd-dosraniad Pam ydy amrywiad genynnol yn bwysig?

Answer 28

-caniatau addasiad e.e.i'w hamgylchedd

Question 29

sut i weithio allan rhif **Haploid?**

Answer 29

-cyfri cyfanswm y cromosomau a'i **hanneru** | e.e. os oes 18 cromosom, rhif Haploid=9

Question 30

pam bod staenio meinweoedd yn gwneud y *cromosomau* yn fwy gweladwy?

Answer 30

-mae'n staenio'r DNA/asidau niwcleig/histonau

Question 31

pa ran o blanhigyn y mae **Meiosis** yn digwydd?

Answer 31

**Anther**

Question 32

ble mae mitosis yn digwydd mewn planhigion?

Answer 32

yn y **Meristemau**

Question 33

pa organyn cell sy'n gyfrifol am gynhyrchu'r **ffibrau werthyd?**

Answer 33

-Centriolau | *ond caiff nhw ei greu allan o Microdiwbynnau

Question 34

beth yw'r 'hafaliad' i weithio allan faint o wahanol cyfuniadau sydd o gromosomau?

Answer 34

2^n

Question 35

pa organ planhigyn sydd yn cyflawni meiosis?

Answer 35

**Anther**

Question 36

beth yw hafaliad **indecs mitotig?**

Answer 36

celloedd mewn mitosis/cyfanswm nifer celloedd sydd yn weladwy

Question 37

beth ydy indecs mitotig **uchel** yn dangos?

Answer 37

-mwy o gelloedd yn ffurfio +mwy ohonynt mewn mitosis