TEORIJA ERIKA FROMA

Question 1

KRATKA BIOGRAFIJA ERIKA FROMA

Answer 1

• Rođen je u Frankfurtu, Nemačka, 1900. god.
• Jedino dete u problematičnoj porodici
• „fromm” - „pobožan”, „religiozan”
• I svetski rat ostavio je snažan utisak na njega i njegovu teoriju.
• Studirao je psihologiju, sociologiju i filozofiju na univerzitetima u Hajdelbergu, Frankfurtu i Minhenu.
• Tokom studija aktivno proučava dela ekonomskih i političkih teoretičara.
• 1922. godine doktorira sociologiju na Univerzitetu u Hajdelbergu
• Tokom studija započinje i psihoanalitički trening.
• 1926. godine se ženi svojom prvom analitičarkom Fridom Rajhman (Frieda Reichmann).
• 1927. godine započinje privatnu praksu
• 30-ih godina XX veka, u nizu radova oštro kritikuje Frojdovo ignorisanje uticaja socioekonomskih faktora na ličnost.
• 1934. godine emigrira u Zenevu, a zatim u SAD, de predaje na Čikaškom psihoanalitičkom insitutu i upoznaje Karen Hornaj.
• Stupa u emotivnu vezu sa Hornaj i sa njom prelazi u Njujork gde otvara privatnu praksu.
• Predavao je na više univerziteta u SAD i Meksiku.
• Učestvovao je u osnivanju nekoliko instituta i departmana pri univerzitetima u SAD i Meksiku, za psihologiju, psihijatriju, psihoanalitički trening, sociološka istraživanja.
• Tokom 60-ih i 70-ih godina prošlog veka bio je aktivan borac za mir - protivnik hladnog rata, nuklearnog naoružanja, rata u Vijetnamu.
• 1974. godine se seli u Švajcarsku, gde je umro 1980. godine.

Question 2

BAZIČNA LJUDSKA DILEMA: SLOBODA ILI SIGURNOST?

Answer 2

•Kroz istoriju, pojedinac je sticao sve više slobode i istovremeno postajao sve usamljeniji i nesigurniji („Bekstvo od slobode”, 1941.)
•Vrhunac individualne slobode, ali i otuđenosti obeležava savremeno doba. Osećanje otuđenosti i izolovanosti je specifično /ljudska situacija.
•Ljudi koriste tri neproduktivna mehanizma samozaštite od nesigurnosti i usamljenosti:
- autoritarizam,
- destruktivnost,
- automatski konformizam.
•Jedina ispravna strategija prevladavanja otuđenosti je zajedništvo sa drugima.

Question 3

RAZVOJ LIČNOSTI TOKOM DETINJSTVA

Answer 3

•Istorija vrste se ponavija kroz detinjstvo svakog pojedinca: individualni razvoj kreće se ka sve većoj autonomiji, što za posledicu ima osećanje usamljenosti i bespomoćnosti deteta.
•Prvih 5 godina života odlučujuci su za formiranje ličnosti, ali i kasnija iskustva mogu da je menjaju i oblikuju.
•Porodica je agens drustva koji detetu prenosi društvene norme i očekivanja.
•Shodno ponašanju roditelja, dete može izabrati jedan od tri mehanizma samozaštite od ovih osećanja:
- simbiotski odnos,
- odnos povlačenje-destruktivnost
- ljubav

Question 4

BAZIČNE PRIHOLOŠKE POTREBE

Answer 4

•Razvojem vrste, čovek je izgubio instinktivni kontakt sa prirodom i razvio psihološke potrebe jedinstvene za njega:
- Poreba za odnosom/povezanošću sa drugima
- Potreba za prevazilaženjem /transcendencijom
- Potreba za ukorenjenošću
- Potreba za identitetom
- Potreba za orijentacijom/okvirom
- Potreba za stimulacijom
•Struktura ličnosti je rezultat kompromisa između potreba pojedinca i socijalnih uslova.
•Ličnost pojedinca se razvija u skladu sa mogućnostima koje mu društvo pruža.

Question 5

SOCIJALNI KARAKTERI

Answer 5

•Socijalni karakteri predstavljaju načine ili obrasce odnosa pojedinaca prema društvu i jednih prema drugima.
•Individua može ispoljavati više tipova socijalnog karkatera, iako je uobičajena dominacija jednog do dva tipa:
- primalački/receptivni
- eksploatatorski
- sakupljački
- marketinški/trgovački
- produktivni tip
•U kasnijim radovima From dodaje dva bipolarna tipa karaktera:
- nekrofilski naspram biofilskog karaktera i
- Orijentacija ka „imati” naspram orijentaciji ka „biti”.

Question 6

SHVATANJE LJUDSKE PRIRODE U TERORIJI ERIKA FROMA

Answer 6

•Slobodna volja - determinizam: umerena teorija koja pretpostavlja društvene uticaje na oblikovanje ličnosti, ali i lične kvalitete i mehanizme osobe kojima ona oblikuje sebe i društvo.
•Biološko - sredinsko: umerena teorija - potreba za rastom i razvojem je urođeno svojstvo ličnost, a društveni uticaji odreduju u kojoj meri će se ona zadovoljavati.
•Prošlost - sadašnjost: umerena teorija -iskustvo deteta sa roditeljima oblikuje njegovu ličnost, ali i društvene okolnosti u odraslom dobu mogu uticati na modelovanje socijalnog karaktera ka
više produktivnom ili neproduktivnom.
•Jedinstvenost - univerzalnost: umerena teorija - socijalni karakteri su univerzalni za datu kulturu, ali svaki pojedinac ima potrebu za razvojem i svog ličnog identiteta.
•Homeostaza - rast: Fromova teorija je teorija rasta i razvoja - težnja za rastom i razvojem je osnovni pokretač ponašanja.

Question 7

METODE PROCENE LIČNOSTI

Answer 7

• From kombinuje klasične psihoanalitičke tehnike: analizu snova i slobodne asocijacije sa analizom socijalnih, kulturnih, ekonomskih faktora u proceni ličnosti pojedinca.
• Zamera mu se pristrasnost u selekciji podataka.
• lako nije koristio upitničke tehnike, konstruisao je upitnik za procenu nekrofilskog karaktera (1973.god).

Question 8

METODE ISTRAŽIVANJA LIČNOSTI

Answer 8

•From nije objavljivao studije slučaja, pa nije poznato koliko temeljno ih je gradio.
•U svakom slučaju, primedbe koje se upućuju drugim psihodinamskim teoretičarima na metodskom pristupu, mogu se uputiti i Fromu.
•Izvori podataka za uobličavanje teorije ličnosti su u Fromovom pristupu ekstenzivniji - pored studije slučaja uključuju i analizu istorijskih, kulturnih, ekonomskih, politickih drustvenih činilaca
•From je odbacivao eksperimantalni i korelacioni metod kao izvore koji daju sužene i pojednostavljene informacije.
•Provera zaključaka dobijenih podacima jednog pacijenta može se izvršiti samo ponavljanjem opservacija i analiza drugih pacijenata.
opservacija i analiza drugih pacijenata.

Question 9

EMPIRIJSKE PROVERE KONCEPATA ERIKA FROMA

Answer 9

•Osećanje sreće i ličnog zadovoljstva je u sistemaskoj vezi sa osećanjem povezanosti osobe sa drugim judima (Ryan i Deci, 2001; Reis i kol. 2000)
•Postoje delimične empirijske potvrde socijalnih karaktera:
- u ruralnoj meksičkoj zajednici potrvđeni su primalački, skupljački i eksploatatorski, ne i trgovački karakter (From, Maccoby, 1970)
- Trgovački karakter potvrđen je na uzorku američkih biznismena, i nazvan „,čovek kompanije” (Maccoby,
1976), a potvrđen i na velikom uzorku opšte australijske populacije (Saunders i Munro, 2000). Neka istraživanja ga identifikuju kao dominantan karakter savremenog doba (Clark, 2005)
- Na uzorku američkih menadžera empirijski je identifikovan novi „,self orijentisani” karakterni tip (Maccoby, 1981)
- Na uzorcima različitih populacija dobijene su empirijske potvrde za nekrofilni karakter, oko 10%-15% ljudi ispoljava ove karakteristike (Maccoby, 1972)

Question 10

VREDNOSTI FROMOVE TEORIJE

Answer 10

•Najveći doprinos psihologiji From je dao ukazivanjem na značaj istorijskih, kulturnih, ekonomskih faktora u oblikovanju ličnosti.
•Njegove ideje o produktivnom karakteru bliske su konceptu zrele ličnosti Gordona Olporta
(Gordon Allport) i samoostvarene ličnosti Abrahama Maslova (Abraham Maslow)
•Izlažući svoje ideje jasnim i nepretencioznim jezikom širokoj javnosti je ponudio referentni okvir za razumevanje uticaja savremenog doba na egzistenciju i adaptaciju savremenog čoveka.
•Kroz svoja dela From nije samo izlagao svoje ideje, već i apelovao na ulaganje zajedničkog napora ka uspostavljanju humanijeg društva i međuljudskih odnosa.

Question 11

KRITIKE FROMOVE TEORIJE

Answer 11

• Pored intuitivno spekulativnog („,nenaučnog”) pristupa u oblikovanju teorije, From je kritikovan i zbog
• pojmovne nepreciznosti i redudantnosti, kao i
• shvatanja srednjeg veka kao poslednjeg istorijskog perioda sigurnosti za pojedinca.
• Psihoanalitička zajednica ga je izbacila iz svojih redova.